فتق هیاتال: عبارت است از ضعف یا کشیده شدن سوراخی که در عضله دیافراگم وجود دارد و مری از طریق آن از قفسه سینه به درون حفره شکم وارد می شود و کمی بعد به معده می رسد. زمانی که این سوراخ ضعیف شود، اسید معده از درون معده به مری بر می گردد و مری را آزرده می سازد. قسمتی از معده حتی ممکن است از این سوراخ به قفسه سینه وارد شود.
انواع فتق هیاتال:
- فتق هیاتال کشویی: فتق هیاتال کشویی شایعترین فتق هیاتال است. این حالت زمانی رخ می دهد که معده و مری از طریق هیاتوس به داخل قفسه سینه بلغزنند. فتق های کشویی تمایل به کوچک بودن دارند. آنها معمولاً علائمی ایجاد نمی کنند. ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.
- فتق هیاتال ثابت: فتق هیاتال ثابت که به عنوان فتق پارازوفاژ شناخته می شود معمولاً زیاد شایع نیست. در یک فتق ثابت، بخشی از معده شما از طریق دیافراگم برآمده شده و در این وضعیت باقی می ماند.این فتق ها در اکثر موارد جدی نیستند. با این حال، خطر انسداد جریان خون در معده وجود دارد. در این وضعیت، می تواند منجر به بروز عوارض جدی شده و یک اورژانس پزشکی محسوب می شود.
علائم:
- بیشتر این فتق ها کوچک هستند و هیچ علائمی و نشانه ای ندارند، اما فتق های بزرگ تر می توانند باعث بروز علائم زیر شوند البته توجه داشته باشید علائم زیر معمولاً در عرض یک ساعت یا بیشتر پس از خوردن غذا به وجود می آیند:
- آروغ زدن
- تنگی نفس
- اختلال در بلع
- ندرتاً مشکل در بلع
- درد قفسه سینه یا شکم
- احساس سیری بعد از غذا خوردن
- بازگشت غذا یا مایعات به داخل دهان
- برگشت اسید معده به مری (رفلاکس اسید)
- سوزش سر دل، امکان دارد با حمله قلبی اشتباه گرفته شود.
- استفراغ خونی یا دفع مدفوع سیاه که ممکن است نشان دهنده خون ریزی دستگاه گوارش باشد.
علت:
- موارد زیر باعث افزایش فشار داخل شکم و علت‌های به وجود آمدن این نوع فتق است:
- عطسه سخت
- استفراغ شدید
- سرفه های مکرر یا شدید
- زور زدن در حین دستشویی
- بلند کردن وسایل سنگین یا خم شدن
- چاقی و همچنین بالا رفتن و تاثیر آن روی دیافراگم نیز از عوامل خطرناک عمومی این بیماری هستند.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- چاقی
- حاملگی
- سیگار کشیدن
- سن بالای 50 سال
- یبوست مزمن و زور زدن به هنگام اجابت مزاج
- ضعف مادزادی در حلقه عضلانی در دیافراگم که مری از آن عبور کرده و به معده می پیوندد.
- ضربه به شکم که باعث وارد آمدن آن چنان فشاری شود که در قسمتی از دیافراگم سوراخ ایجاد کند.
- زور زدن یا برداشتن بار سنگین به طور مداوم که باعث می شود عضلات شکم مرتباً منقبض شوند.
پیشگیری:
- راه خاصی برای پیشگیری وجود ندارد.
عواقب مورد انتظار:
- علائم را معمولاً می توان کنترل نمود. اگر علائم را نتوان کنترل نمود و آزردگی مری باعث بروز زخم و تشکیل بافت جوشگاهی شود، این بیماری را می توان با جراحی برطرف کرد.
عوارض احتمالی:
- خونریزی از مری، این خونریزی ممکن است شدید باشد و منجر به شوک شود، اشتباه گرفتن آن با حمله قلبی.
تشخیص:
- فتق هیاتال اغلب طی آزمایش یا روشی برای تعیین علت سوزش سر دل یا درد قفسه سینه یا قسمت فوقانی شکم تشخیص داده می شود. این آزمایشات یا روش ها شامل موارد زیر است:
- تصویربرداری با اشعه ایکس از دستگاه گوارش فوقانی:برای تشخیص این فتق، اشعه ایکس بعد از نوشیدن مایع گچ مانند صورت می گیرد. مایع مورد نظر لایه داخلی دستگاه گوارش شما را پر می کند. این پوشش به پزشك اجازه می دهد تا جزییاتی از مری، معده و روده فوقانی شما را بررسی کند.
- آندوسکوپی فوقانی:پزشک یک لوله باریک و انعطاف پذیر مجهز به نور و دوربین (آندوسکوپ) را به پایین گلو وارد خواهد کرد تا داخل مری و معده را از نظر التهاب بررسی کند.
- مانومتری مری:این آزمایش انقباضات عضلانی ریتمیک در مری هنگام بلع را اندازه گیری می کند. مانومتری مری همچنین هماهنگی و نیروی وارد شده توسط عضلات مری شما را اندازه گیری خواه کرد.
درمان طب نوین:
- بیشتر افراد مبتلا به فتق هیاتال هیچ علائم و نشانه ای را تجربه نمی کنند و نیازی به درمان ندارند. اگر علائم و نشانه هایی مانند سوزش معده مکرر و ریفلاکس اسید را تجربه می کنید، ممکن است به دارو یا جراحی نیاز داشته باشید.
- جراحی: گاهی این فتق نیاز به جراحی دارد. به طور کلی از جراحی در افرادی استفاده می شود که داروهای تسکین دل درد و ریفلاکس اسید به آنها کمک نمی کند یا عوارضی مانند التهاب شدید یا باریک شدن مری دارند. جراحی برای ترمیم فتق هیاتال ممکن است شامل کشیدن معده به سمت شکم و کوچکتر کردن دهانه دیافراگم یا بازسازی اسفنکتر مری باشد. در برخی موارد، جراحی فتق هیاتال با جراحی کاهش وزن، مانند گاسترکتومی آستین همراه است. جراحی ممکن است با استفاده از یک برش در دیواره قفسه سینه (توراکوتومی) یا با استفاده از یک روش کم تهاجمی به نام لاپاراسکوپی انجام شود. در جراحی لاپاراسکوپی، جراح یک دوربین کوچک و ابزار خاص جراحی را از طریق چندین برش کوچک در شکم وارد می کند. این عمل سپس در حالی انجام می شود که جراح تصاویری را از داخل بدن مشاهده می کند که از مانیتور نمایش داده می شوند.
درمان طب سنتی:
- سیگار نکشید.
- لباس تنگ نپوشید
- هر لقمه غذا را 32 بار بجوید.
- درمان این بیماری بیشتر با علم جراحی امکان پذیر است.
- به هنگام اجابت مزاج، ادرار، یا بلند کردن بار سنگین زور نزنید.
- سیاهدانه و عسل (دوسین) هر 12 ساعت یک بار یک قاشق مرباخوری بخورید.
- ندرتاً جراحی برای ترمیم ضعف موجود در ناحیه عبور مری از دیافراگم و حفظ معده در جای طبیعی خود.
- به جای چایی از دمنوش بابونه شیرازی، آویشن، دارچین، شیرین بیان (در صورتی که فشار خون بالا ندارید) استفاده کنید.
- سر تخت خود را 15 الی 10 سانتی متر بالا ببرید. این کار کمک می کند که اسید معده به کمک جاذبه از قسمت دچار فتق معده دور شوند.
داروها:
- امپرازول
- فاموتیدین
- لانزوپرازول
فعالیت:
- بلافاصله پس از غذا خوردن دراز نکشید یا خم نشوید.
رژیم غذایی:
- از خوردن حجم زیادی از غذا در هر وعده خودداری کنید. در عوض، 5 الی 4 وعده غذایی کوچک در روز بخورید. قبل از خواب حداقل برای 2 ساعت چیزی نخورید. اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کم کنید. خیلی اتفاق افتاده است که علائم پس از پایین تر رفتن از یک وزن مشخص برطرف شده اند. از نوشیدنی های الکلی، نوشیدنی های حاوی کافئین (قهوه، چای، کاکائو، نوشابه) و هرگونه غذا، آب میوه یا ادویه ای که علائم را بدتر می کنند پرهیز کنید. آهسته غذا بخورید.
- خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک باقلا، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ با سس، خوراک صیفی جات، خوراک کلم برگ با عدس، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، بورانی گوجه بادمجان، بورانی بادمجان و ماست سویا، خوراک سویا با نخود، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک مخلوط، خوراک مطبل، آش گندم با حبوبات، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش باقلا، آش لپه ۱، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش غلات، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش سماق، آش عدس ۱، آش عدس ۲، آش برنج، آش حبوبات و غله ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش شوید باقلی، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش گل کلم ۲، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم قمری با عدس، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش انار، آش اسفناج ۲، آش حبوبات ۱، آش حبوبات ۲، آش مرزه، آش زرشک، حلیم حبوبات و غلات، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با عدس، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، صیفی پلو، ساطری پلو، شوید باقالی پلو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، سبزی پلو، ماش پلو، قیمه پلو، کلم قمری پلو، کلم پلو، کلم پلو با سویا، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با سویا، عدس پلو با کدو حلوایی، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۲، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، انار پلو، گشنیز پلو با سویا، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش به و آلو، خورش به، خورش قیمه بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کلم بروکلی با سویا، سوپ صیفی جات ۱، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، کتلت عدس ۱، کتلت عدس ۲، کتلت هویج و سیب زمینی، کتلت ذرت، کتلت سیب زمینی و حبوبات، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر کدو خورشتی، برگر لوبیا چشم بلبلی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، دلمه کلم، دلمه فلفل دلمه ای، کماچ گندم و جو، کماچ قارچ، شیر سویا، فرنی سویا، خامه سویا، سس نخود جوانه زده، سمنو با گندم و جو، سمنو با رب انار.
نکته:
- ارتباط بین ریفلاکس و فتق هیاتال چیست؟ بیماری ریفلاکس معده (GERD) زمانی رخ می دهد که مواد غذایی، مایعات و اسید موجود در معده به سمت مری باز می گردد. این وضعیت می تواند منجر به دل درد یا حالت تهوع بعد از غذا شود.ابتلا به GERD در افراد مبتلا به فتق هیاتال طبیعی است. با این حال، این بدان معنا نیست که هر یک از شرایط همیشه باعث دیگری می شود. می توانید فتق هیاتال بدون GERD یا GERD بدون فتق داشته باشید.