فارنژیت (ورم گلو): عبارت است از التهاب و عفونت حلق ناشی از میکروب های مخلتف. التهاب گلو یا التهاب حلق، التهاب غشاهای مخاطی است که در پشت، گلو و یا حلق را می‌پوشاند؛ این التهاب منجر به احساس ناراحتی، خشکی و دشواری در بلع می‌شود. فارنژیت اصطلاح پزشکی برای گلو درد است، که علل آن شامل عفونت‌های ویروسی مثل سرماخوردگی و عفونت‌های باکتریایی مانند استرپتوکوک گروه A است. التهاب حلق یک بیماری شایع است و به ندرت باعث نگرانی می‌شود، فارنژیت ویروسی اغلب در عرض یک هفته یا بیشتر به صورت خود به خود بهبود می‌یابد، با این حال تشخیص عامل بیماری به انتخاب درمان بهتر کمک می‌کند.
انواع فارنژیت:
- فارنژیت مزمن: فارنژیت یک بیماریالتهاب در حلق است. حالت مزمن آن گلودرد مداوم دارد. این نوع فارنژیت با فارنژیت حاد تفاوت دارد. این نوع بیماری مدت زمان زیادی طول می‌کشد و روش‌های درمانی برای فارنژیت حاد به این نوع التهاب پاسخ نمی‌دهد.
- فارنژیت حاد: حالت شایع‌تر التهاب حلق، فارنژیت حاد است. علائم این نوع التهاب معمولاً ظرف ۱۰ روز برطرف می‌شود. برای درمان این نوع التهاب حلق معمولاً از درمان‌هایی استفاده می‌شود که علائم را برطرف کنند. در اکثر مواقع فارنژیت حاد ناشی از عفونت ویروسی است. اما گاهی باکتری‌ها نیز می‌توانند این عارضه را ایجاد کنند.
علائم:
- علائم اصلی فارنژیت شامل خشکی، خارش و گلو درد است. سایر علائم وابسته به نوع عفونت، مانند علائمسرماخوردگی یا آنفلوانزا، ظاهر می‌شوند. نشانه‌ها و علائم فارنژیت ویروسی عبارتند از:
- سرفه
- سردرد
- عطسه
- گلو درد
- خستگی
- بدن درد
- تب و لرز
- آبریزش بینی
- زخم‌های دهان
- تورم غدد لنفاوی
- احتقان یا گرفتگی بینی
- احساس غلغلک یا توده در گلو
- گلو ممکن است قرمز بوده یا با یک غشای خاکستری پوشیده شده باشد (گاهی)
- فارنژیت مرتبط با مونونوکلئوز می‌تواند دارای علائم زیر باشد:
- کاهش اشتها
- تورم غدد لنفاوی
- خستگی بسیار زیاد
- ضایعات دانه مانند پوستی
- درد شکمی، به ویژه در سمت بالا و چپ تنه
- نشانه‌های فارنژیت باکتریایی شامل موارد زیر است:
- سردرد
- خستگی
- استفراغ
- تب و لرز
- درد شکمی
- حالت تهوع
- لوزه‌های متورم و قرمز
- درد شدید در زمان بلعیدن
- احساس طعم عجیب در دهان
- دردناک و متورم شدن غدد لنفاوی گردن
- ضایعات سفید یا چرکی قابل مشاهده در پشت گلو
- ضایعات دانه مانند قرمز رنگ که به عنوان مخملک شناخته می‌شوند.
علت:
- عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی، شایع ترین عوامل میکروبی مسئول این عفونت عبارتند از: باکتری ها، استرپتوکوک، گنوکوک، هموفیلوس، پنوموکوک، کورینه باکتریوم یا استافیلوکوک ویروس ها، ویروس ابشتین، بار و بسیاری از انواع ویروس های تنفسی. قارچ ها، کاندیدا.
- عفونت‌های ویروسی: شایع‌ترین علت فارنژیت عفونت‌های ویروسی هستند، برخی ویروس‌های رایج عامل فارنژیت عبارتند از: ویروس‌های شایع سرماخوردگی:راینو ویروس، کرونا ویروس یا پارا آنفلوانزا. آدنوویروس: که عامل التهاب ملتحمه یا چشم صورتی و سرماخوردگی است. ویروس آنفلوآنزا: ویروس اپشتین بار (EBV): باعث ایجاد منونوکلئوز می‌شود. منونوکلئوز یک عفونت ویروسی مسری است که باعث ایجاد علائم متعددی شبیه به بیماری آنفلوانزا می‌شود، ویروس آن از طریق بزاق انتقال می‌یابد، بنابراین از طریق ظروف، کارد و چنگال مشترک یا بوسیدن فرد مبتلا یا در معرض سرفه و عطسه قرار گرفتن باعث انتقال ویروس می‌شود، همچنین به عنوان بیماری بوسیدن نیز شناخته می‌شود، بیماری منونوکلئوز بیشتر در نوجوانان و جوانان رخ می‌دهد.
- عفونت‌های باکتریایی: عفونت‌های باکتریایی ممکن است عامل فارنژیت باشند، هرچند که شیوع آنها کمتر است. باکتری استرپتوکوک گروه A عامل ۲۰ تا ۴۰ درصد فارنژیت در کودکان است. همچنین افراد مبتلا به بیماری فارنژیت ناشی از عفونت استرپتوکوک گروه A را به عنوان گلودرد استرپی نام می‌برند. سایر عفونت‌های باکتریایی که می‌توانند باعث ایجاد فارنژیت شوند، عبارتند از: استرپتوکوکوس گروه C و G، کلامیدیا، گونوریا، مایکوپلاسما پنومونیه.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- دیابت شیرین
- استعمال دخانیات
- سوء مصرف الکل
- خستگی یا کار زیاد
- نقص دستگاه ایمنی
- روابط جنسی دهانی
- بیماری های تضعیف کننده مقاومت بدن
- زندگی دست جمعی مثلاً در سربازخانه، مدرسه یا مهد کودک
- همه گیری ها، که طی آن همه افراد در معرض خطر ابتلا قرار دارند.
پیشگیری:
- دوری از تماس نزدیک با فرد دچار گلو درد، انجام به موقع واکسیناسیون از جمله واکسن دیفتری.
عواقب مورد انتظار:
- اکثر موارد فارنژیت ویروسی خود به خود بهبود می یابد. سایر انواع فارنژیت با آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضد قارچ قابل علاج است.
عوارض احتمالی:
- پنومونی
- عفونت گوش
- سینوزیت یا رینیت
- اپی گلوتیت، منجر به انسداد کامل تنفسی
- تب روماتیسمی، مخملک یا گلو مرولونفریت در موارد فارنژیت استرپتوکوکی کامل درمان نشده
تشخیص:
- معاینه بالینی:در صورت شکایت از هرگونه علائم فارنژیت، پزشک گلو را معاینه خواهد کرد و از نظر وجود هرگونه ضایعات سفید یا خاکستری، تورم یا قرمزی آن را بررسی می‌کند، پزشک همچنین گوش و بینی و غدد لنفاوی دو طرف گردن را معاینه خواهد کرد.
- کشت گلو:در صورت شک پزشک به گلودرد استرپی، کشت گلو را درخواست خواهد داد، که با استفاده از سوآپ نمونه ای از ترشحات گلو می‌گیرند، اکثر پزشکان قادر به انجام آزمایش سریع استرپتوکوک در مطب هستند و این آزمایش در چند دقیقه در صورت مثبت بودن برای استرپتوکوک به پزشک اطلاع می‌دهد و در برخی موارد سوآپ را جهت آزمایش‌های بیشتر به آزمایشگاه می‌فرستند و نتایج آن حداقل تا ۲۴ ساعت در دسترس نخواهد بود.
- آزمایش خون:در صورت شک پزشک به سایر علل دیگر فارنژیت، ممکن است آزمایش خون را درخواست کند، که نمونه را از دست یا بازو گرفته و به آزمایشگاه می‌فرستند، که با آزمایش خون می‌توان وجود منونوکلئوز را بررسی کرد و جهت بررسی سایر عفونت‌ها از شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) استفاده می‌شود.
درمان طب نوین:
- روش درمان با توجه به علت ایجاد التهاب گلو مشخص می‌شود. اگر فارنژیت ویروسی باشد، معمولاً با مسکن‌ها و مصرف مایعات زیاد می‌توان آن را درمان کرد. فارنژیت باکتریایی با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. فارنژیت قارچی را می‌توان با داروهای ضدقارچ کنترل کرد و علائم آن را از بین برد.
- در برخی موارد، درمان دارویی برای بیماری فارنژیت ضروری است، به خصوص اگر عامل آن عفونت باکتریایی باشد و در چنین مواردی پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند و آموکسی سیلین و پنی سیلین معمولاً از داروهای تجویز شده برای گلودرد استرپی است و باید دوره کامل مصرف آنتی بیوتیک را جهت پیشگیری از بازگشت عفونت و یا بدتر شدن بیماری طی کنید که یک دوره کامل معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد.
- زمان بروز عارضه‌ای مانند گلودرد استرپتوکوکی باید سریعاً درمان با آنتی‌بیوتیک آغاز شود. زیرا گاهی عدم درمان می‌تواند مشکلات کلیوی و تب روماتیسمی ایجاد کند. در این صورت به دریچه‌ها قلب آسیب می‌رسد.
درمان طب سنتی:
- مراقبت در منزل معمولاً کافی است.
- آبغوره یا آبلیمو را روزی ۵ مرتبه در گلو غرغره کنید.
- غرغره آب و نمک شب ها موقع خواب فراموش نشود.
- روغن مالی ملاج سر با روغن سیاهدانه هر شب انجام شود.
- مصرف دوسین، هر 8 ساعت یک قاشق مرباخوری میل کنید.
- تا برطرف شدن عفونت از استفاده حوله یا غذای مشترک اجتناب کنید.
- اگر ناشی از ریزش سینوس باشد باید به وسیله روغن سیاهدانه آن را درمان کرد.
- بستری در بیمارستان در مورد فارنژیت ناشی از دیفتری یا هموفیلوس ممکن است لازم باشد.
- آزمایش کشت گلو و شمارش سلول های خون برای تعین نوع عفونت ممکن است انجام شود.
- آب کرفس تازه را بگیرید بعد با آب لیموترش مخلوط و روزی چند مرتبه در گلو غرغره کنید.
- در صورتی که گلو دچار ورم شده باشد، برای بهبودی آن از پیاز و شربت شلغم بسیار استفاده کنید.
- دود گل ماهور و عنبر نصارا عفونت کش قوی هستند. دود عنبر نصارا اگر یک بار استفاده شود خوب است.
- مسواک خود را عوض کنید. میکروب های عامل عفونت ممکن است در لابه لای پرزهای آن مستقر گردد.
- از آنتی بیوتیک های خانگی مانند دارچین، شلغم، عسل، سیر، پیاز، تره فرنگی، لیمو، میخک، سرکه، زنجبیل، زردچوبه، آویشن، سیاهدانه استفاده کنید.
- یک برابر سرکه را با دو برابر آن، آب و مقداری شکر مخلوط و در ظرفی سربسته بریزید و هر سه ساعت یک بار آن را بجوشانید و حلق و گلو را خوب روی آن گرفته و بخور دهید.
- غرغره چای غلیظ گرم یا سرد، یا محلول آب نمک، یک قاشق چایخوری نمک در 250 سی سی آب گرم (معادل یک بطری نوشابه). غرغره کردن را هرچند نبوت که می خواهید انجام دهید.
- از یک دستگاه مرطوب کننده یا بخار سرد برای مرطوب کردن هوای اتاق استفاده کنید. این کار احساس خشکی و گرفتگی گلو را تخفیف می دهد. دستگاه مرطوب کننده را هر روز تمیز کنید.
- در صورت تورم دردناک غدد لنفاوی گردن، از کمپرس با آب گرم حداقل 4 بار در روز هر بار 30 الی 20 دقیقه استفاده کنید. اگر در طی این عمل، گرمای کمپرس حفظ گردد موثرتر خواهد بود. مواظب باشید پوست خود را نسوزانید.
داروها:
- سفوروکسیم
- کلیندامایسین
- برای ناراحتی خفیف، مصرف داروهای بدون نسخه نظیر استامینوفن ممکن است کافی باشد. از دادن آسپیرین به کودکان برای هرگونه بیماری ویروسی خودداری کنید، زیرا در مطالعات ارتباط مصرف آن با بروز نشانگان رای نشان داده است. استفاده از قرص های بدون نسخه مخصوص گلو ممکن است به تسکین ناراحتی گلو کمک کند. آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد قارچ برای مقابله با عفونت های باکتریایی یا قارچی، برای جلوگیری از عوارض قبلی، یا کلیوی فارنژیت، دوره درمان آنتی بیوتیک را حتماً به پایان برسانید.
فعالیت:
- محدود کردن فعالیت ها تا برطرف شدن علائم لازم است.
رژیم غذایی:
- مصرف مایعات را افزایش دهید. روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید، و در موراد تب بالاتر بیشتر بنوشید. اگر بلع غذاها جامد باعث درد می شود تا چند روز از مایعات یا غذاهای نرم استفاده کنید.