عفونت یا انسداد مجرای اشکی: کیسه یا غده اشکی، داکریوسیستیت نام دارد. میکروب های عامل عفونت می توانند به سایر افراد منتقل شوند. عفونت مجرا یا کیسه اشکی در تمام سنین رخ می دهد، اما در کودکان شایع تر است. خراش، انسداد یا تنگی مجرای اشکی که معمولاً ناشی از اختلال ارثی یا عفونت قلبی است، داکریواستنوزیس نام دارد. انسداد ارثی مجاری اشکی معمولاً در شیرخواران 12 الی 3 هفته ظاهر می شود. انسداد ناشی از عفونت می تواند در هر سنی به دنبال عفونت رخ دهد.

علائم:

1. قرمزی و تورم مجرای اشکی
2. قرمزی سفیدی چشم در اطراف مجرای اشکی
3. اشک ریزش همیشگی از یک یا هر دو چشم.
4. درد، قرمزی و تورم زیر چشم که عفونت را مطرح می کند.
5. تخلیه مخاط و چرک به جای آب از مجرای اشکی، تخلیه ممکن است خود به خود یا با فشار بر روی موضع صورت پذیرد.

علت:

• پولیپ بینی
• اختلال ارثی
• آسیب چشم
• عفونت باکترایی مجرا
• شکستگی بینی یا استخوان های صورت
• عفونت سینوس یا بینی به ویژه عفونت مزمن بینی
• عفونت چشم از جمله قرمزی شدید چشم (کونژکتیویت)

عوامل افزایش دهنده خطر:

• نوزادان و شیرخواران به ویژه آن دسته که دارای سابقه خانوادگی انسداد مجرای اشکی هستند. عفونت اخیر همانند موارد ذکر شده در بالا.

پیشگیری:

• درمان طبی مناسبی را برای عفونت های چشم، بینی یا سینوس انجام دهید.

عواقب مورد انتظار:

• عفونت معمولاً با آنتی بیوتیک قابل علاج است. انسداد معمولاً با گشاد گردن مجرا یا جراحی قابل علاج است. بهبود 3 هفته زمان می برد.

عوارض احتمالی:

• انسداد بدون درمان ممکن است باعث عفونت گردد. عفونت بدون درمان ممکن است به قرنیه و سایر قسمت های چشم گسترش یابد یا در مجرای اشکی، جوشگاه دائمی بر جای می گذارد.

تشخیص:

1. با فشار ملایم بر روی کیسه اشکی، مایع از منافذ اشکی خارج می شود.
2. موادی مانند فلئورسئین در داخل چشم ریخته می شوند و بر اساس زمان ناپدید شدن آنها از چشم و یا زمان حضورشان در داخل حفره حلقی دهانی (که با نور آبی کبالت ارزیابی می شود) می توان در مورد وجود یا عدم وجود انسداد قضاوت کرد. (توسط پزشک متخصص)

درمان طب نوین:

• تا قبل از یک سالگی در 95 درصد کودکان مجرای اشکی باز می شود. درمان های این بیماری شامل روش های غیر جراحی و جراحی است.
• درمان غیر جراحی: درمان غیر جراحی شامل، تحت نظر گرفتن بیمار، ماساژ کیسه اشکی و استفاده از آنتی بیوتیک موضعی است. برای ماساژ لازم است که دست خود را بشویید و انگشت اشاره خود را روی کناره داخلی (سمت بینی) چشم قرار دهید و به سمت پایین فشار دهید. از شما خواسته می شود تا از کمپرس گرم استفاده کنید. در صورت وجود عفونت، استفاده از یک پماد یا قطره آنتی بیوتیک موضعی مفید است. آنتی بیوتیک باعث برطرف شدن انسداد نمی شود.
• جراحی: اگر انسداد مجرای اشکی بعد از چند ماه با درمان های فوق برطرف نشود، یا یک عفونت شدید رخ دهد و یا کودک دچار عفونت های عود کننده شود، لازم است عمل جراحی probing صورت گیرد. این عمل، حدود 10 دقیقه طول می کشد و یک پروب نازک و فلزی از داخل مجرای اشکی بسته عبور داده می شود تا انسداد را برطرف کند. اگر probing ناموفق باشد و یا تنگی و باریکی مجرا وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به اقدامات جراحی گسترده تری مانند کارگذاری لوله سیلیکون باشد. در این روش یک لوله از جنس سیلیکون در داخل مجرای اشکی به مدت شش ماه کار گذاشته می شود که موجب گشادی مجرا می شود و بعد از این مدت، طی یک جراحی کوچک از چشم خارج می گردد. یک روش جراحی جدیدتر آن است که یک بالون در گوشه چشم و داخل مجرای اشکی کار گذاشته می شود. در ابتدا این بالون توسط یک مایع استریل به مدت 90 ثانیه منبسط می شود و سپس مایع خارج می شود و مجدداً بالون به مدت 60 ثانیه منبسط شده و در انتها مایع خارج می شود. میزان موفقیت این روش بین 80 تا 100 درصد گزارش شده است. هدف اصلی در همه این روش ها، باز کردن یک راه عبور از داخل کیسه اشکی به فضای داخل بینی است. در مواردی که انسداد مجرای اشکی به درمان‌های رایج جواب ندهد، می‌توان از آندوسکوپ برای برطرف کردن انسداد کمک گرفت. مزیت اصلی این روش این است که برشی روی صورت داده نخواهد شد و در نتیجه جای عملی نیز وجود نخواهد داشت. میزان عوارض آن نیز کم است.

درمان طب سنتی:

• روزی یک بار به موضع عفونت دود عنبرنساء بدهید.
• از آنتی بیوتیک های خانگی مانند دارچین، شلغم، عسل، سیر، پیاز، تره فرنگی، لیمو، میخک، سرکه، زنجبیل، زردچوبه، آویشن، سیاهدانه استفاده کنید.
• هنگام داشتن عفونت از مصرف فرآورده های حیوانی (لبنیات، انواع گوشت، تخم مرغ و مرغ)، قند و شکر و هرچیزی که از این فرآورده داخل آن باشد، سوسیس و کالباس، فست فود، آب یخ، نوشابه، انواع کنسرو، شکلات، کاکائو، پرتقال، نارنگی، خیار، نسکافه، قهوه، شیرینی های قنادی، غذاهای سرخ کرده، غذاهای گوشتی و لبنی (چون این مواد در آزمایشگاه برای کشت میکروب استفاده می شود) پرهیز کنید.
• غالباً به درمانی غیر از ماساژ نیاز ندارد. جراحی برای گشاد کردن و گذاشتن میل در مجرای اشکی، این امر در شیرخواران معمولاً با بیهوشی عمومی مختصری انجام می شود. در بزرگسالان غالباً در مطب پزشک با بی حسی موضعی انجام می گردد. پس از گشاد کردن، دستگاه مجاری اشکی با آب نمک شستشو می گردد. در مورد انسداد (در صورت عدم نیاز به جراحی)، روزی 2 بار مجرای اشکی را با نوک انگشت ماساژ دهید تا محتویات آن دوشیده شود. در مورد عفونت، درد را با پوشش های مرطوب و گرم تسکین دهید. انسداد کامل ممکن است نیازمند باز کردن مسیر چشم تا بینی با جراحی باشد.

داروها:

• آمپی سیلین
• آموکسی سیلین
• آنتی بیوتیک های خوراکی یا موضعی برای عفونت

فعالیت:

• در طول درمان عفونت، فعالیت را کاهش دهید. از شنا کردن و ورزش های تماسی خودداری کنید.

رژیم غذایی:

• رژیم غذایی خاصی ندارد.

نکته:

• راه های پیشگیری از بیماری های چشمی: اگر مایلید همیشه سلامت چشم خود را حفظ کنید به نکات زیر با دقت توجه فرمایید. ۱. به هرچه که بسیار سفید یا شفاف است نگاه نکنید. ۲. به نورهای شدید مانند نور خورشید یا نور پراژکتور و لامپ های گازی و نورهای متصاعد شده از جوشکاری ها نگاه نکنید. ۳. به برف هایی که روی آن را نور آفتاب فراگرفته است نگاه نکنید. ۴. از نگاه کردن به خطوط ریز نقشه های خیلی دقیق یا خط های بسیار ریز که احتیاج به نوردهی بیشتری دارد خودداری کنید. ۵. تلویزیون را از فاصله خیلی کم تماشا نکنید. ۶. عینک دیگران را به چشم نزنید. ۷. با دست آلوده یا دستمال و اشیاء آلوده چشم را پاک نکنید. 8. از گرد و غبار پرهیز کنید. ۹. زیاد از حد گریه نکنید. ۱۰. مقابل آتش خیلی شدید و گرم ننشینید. ۱۱. هنگام موتورسواری یا سوار شدن بر اتومبیل های بدون سقف و … مواظب باشید که سوز و باد قوی، میکروب ها و گرد و غبار با چشم برخورد نکند. ۱۲. به هیچ جسمی به مدت زیاد و به طور قائم نظر نیفکنید. ۱۳. از ورود دود به چشم دوری گزینید. ۱۴. از هوای بسیار گرم یا بسیار سرد دوری کنید. 15. از دیدن اشیاء خیلی روشن و درخشان که به چشم آزار می رساند مانند آینه ای که مقابل آفتاب گرفته شده و نور آفتاب را به چشم منتقل می کند پرهیز کنید. ۱۶. از زیاد بر پشت خوابیدن پرهیز شود. ۱۷. مواظب باشید که از خوابیدن با شکم پر یعنی فورا پس از صرف غذا و همچنین پس از خوردن غذاهای غلیظ و دیر هضم و پس از مصرف خوراکی هایی که طبیعت آن خیلی گرم است مانند سیر و پیاز و … پرهیز کنید. چون موجب زیان رساندن به چشم می گردد. ۱۸. بیش از اندازه نمک یا غذاهای شور مصرف نکنید. ۱۹. از پرخوری در شب یا هنگام بیدار شدن در نیمه شب پرهیز کنید. ۲۰. از بی خوابی های زیاد و بیدار ماندن بیش از حد بپرهیزید. ۲۱. اگر شکم هر روز کار نمی کند یا یبوست و خشکی مزاج دارید آن را برطرف سازید. ۲۲. به اشیایی که به سرعت می چرخند یا به سرعت از جلوی چشم عبور می کنند نگاه نکنید.
• اعمالی که برای سلامت چشم مفید است: ۱. هرچند روز یک بار صورت را در آب صاف و پاک فرو برید و چشم را در آن باز نگه دارید. ۲. گاهی سرمه و توتیا را با آب بادیان و آب مرزنجوش مخلوط کنید و در چشم بکشید. ۳. به علت اینکه چشم از اعضای مرطوب است و اکثراً رطوبت و سردی باعث ضعف آن مى شود، لذا بایستی گاهی از سرمه خشک و جلا دهنده چشم استفاده کرد تا چشم سالم بماند. ۴. در هر ماه دو تا سه مرتبه چشم را با آب خضض بشویید. ۵. رعایت حفظ محیط چشم، یعنی مزاج چشم را به حالت طبیعی نگهداشتن. برای این کار اگر مزاج چشم خشک باشد گاهی روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه یا روغن بنفشه بادام یا روغن کدو در بینی بچکانید. همچنین می توانید در چشم سرمه مناسبی نیز به کار برید.