صافی کف پا: عبارت است از صافی کف پا یا قوس کم کف پا هنگامی رخ می‌دهد که هیچ فاصله‌ای بین کف پای شما و زمین باقی نباشد، یا فاصله خیلی کمی وجود داشته باشد. این بدان معناست که پای شما به صورت کاملاً صاف یا تقریباً صاف بر روی زمین قرار می‌گیرد. قوس یا فرورفتگی پا از کودکی ایجاد میشود و ممکن است کف پای کودکان در هنگام ایستادن، به دلیل وجود بافت‌های نرم قوس نداشته باشند و فقط در صورت ایستادن کودک روی انگشتان پا این قوس قابل مشاهده باشد. صافی کف پا به دلایل مختلفی مانند صدمات، عوامل ژنتیکی، آرتروز یا بیماری دیگر رخ می‌دهد. گاهی اوقات فشار زیاد بر روی پا، عدم تعادل عضلات، و فشار ناشی از وزن بدن می‌تواند باعث ایجاد ناهنجاری در قوس طبیعی پا شود. درمان صافی کف پا به علائم و علت اصلی این بیماری بستگی دارد. در برخی موارد اگر صافی کف پا درد یا هر مشکل دیگری ایجاد نکند، درمان ضروری نخواهد بود. پزشک گزینه‌های درمانی خاصی را به بیماران پیشنهاد می‌کند که شامل دارو، دستگاه های حمایتی قوس کف پا و ورزش‌های فیزیوتراپی و کششی است.
انواع صافی کف پا:
- صاف بودن کف پا در کودکان: صاف بودن کف پا می‌تواند هم بزرگسالان و هم کودکان را تحت تأثیر قرار دهد. هنگامی که کف پای کودک صاف است، قوس کف پا در هنگام ایستادن کوچک میشود یا از بین می‌رود. و قوس وقتی کودک در حالته نشسته و یا ایستاده روی پنجه‌ی پایش است، مجدداً ظاهر میشود. به این حالت صاف بودن کف پای قابل انعطاف(Flexible flat foot) گفته میشود. بیشتر کودکانی که دارای صافی کف پا هستند با این بیماری به دنیا می آیند. نوع دوم نادر از این مشکل، کف پای صاف غیر قابل انعطاف یا ریجید نامیده می شود. با این شرایط، هنگام نشستن یا ایستادن کودک بر روی نوک پنجه، قوس‌ها دوباره ظاهر نمی شوند.
- صاف بودن کف پا در بزرگسالان: صافی کف پا در بزرگسالان یک وضعیت بسیار شایع است که بر روی پا و مچ پای مردان و زنان بالغ تأثیر می‌گذارد. در افرادی که دارای مشکل صافی کف پا هستند، قوس کف پا با سطح زمین تماس برقرار می‌کند و هیچ قوسی ندارد. این می‌تواند یک وضعیت دردناک و گاه ناتوان کننده باشد. با این وجود، معمولاً با بریس یا کفی‌طبی و سایر روش‌های درمانی غیر جراحی می‌توان به درمان صافی کف پای دردناک کمک کرد. صافی کف پا در بزرگسالان نسبت به کودکان متفاوت است. كودكان معمولاً بدون داشتن معالجه، به طور خودكار از صافی کف پا جلوگيري مي‌كنند. در بزرگسالان، این عارضه معمولاً صاف باقی می‌ماند. و روش‌های درمان معمولاً علائم درد کف پا بعلت این عارضه را برطرف می‌کند. در بزرگسالان این وضعیت دیگر مادرزادی نیست و “با مرور زمان” به دست می‌آید و بر پاها تأثیر می‌گذارد چرا که در یک بازه‌ی زمانی، قوس کف پا نرمال بوده است. ناهنجاری ممکن است با گذشت زمان در یک سن بدتر شود.
علائم:
- درد زانو
- درد مفصل ران
- درد پشت و کمر
- درد قوس کف پا
- درد عضله ساق پا
- درد پا به طور کلی
- درد قسمت پایین پا
- کفش‌ها به شیوه متفاوتی ساییده می‌شوند.
- درد مچ پا (قسمت داخلی) که گاهی با تورم نیز همراه است.
- افراد دارای کف پای صاف از خشکی یک یا هر دو پا رنج می‌برند.
- کف یک یا هر دو پا ممکن است هنگام قرار گرفتن روی زمین کاملاً صاف شود یا قوس اندکی داشته باشد.
- اگر از پهلو به پای فردی که ایستاده نگاه کنید در قسمت داخلی پا قوسی وجود دارد که به آن قوس طولی داخلی می گویند. در افراد با صافی کف پا هنگامی که می ایستند این قوس از بین می رود و یا کاهش می یابد که به این حالت صافی کف پا می گویند. اگر از پشت به پای فرد در حال ایستاده نگاه کنیم فردی که کف پایش صاف است پاشنه با کمی خمش بسمت داخل دیده میشود. سایر علائم و نشانه‌های این اختلال شامل خمیدگی کفش یا پاشنه کفش به سمت داخل، درد در اندام تحتانی، درد در قسمت مچ پا، ایجاد تورم در قسمت داخل مچ پا، درد مچ پا, خستگی زودرس و درد در کمر می‌باشد. کف پای صاف در دراز مدت می‌تواند منجر به بروز عوارضی نظیر خارپاشنه، زانو درد، کمردرد و سردرد شود.
علت:
- اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی (PTTO):یکی از دلایل شایع صافی کف پا در بزرگسالان، اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی (PTTD)است. این حالت، یکی از مهمترین تاندون‌های پا (تاندون تیبیال خلفی) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کار اصلی این تاندون، پشتیبانی از قوس کف پای شما هنگام راه رفتن است. تاندون از قسمت پایینی پای فرد از کف پا تا استخوان‌های داخل پا پایین پا ادامه دارد. اگر این تاندون آسیب دیده، پاره یا بیش از حد مورد استفاده قرار گرفته و متورم شود، در نهایت می‌تواند قوس را به سمت زمین و صاف شدن سوق دهد. این یکی از دلایل شایع اکتسابی صافی کف پای بزرگسالان در زنان، و بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید و افراد دارای اضافه وزن است. ورزشکاران فوتبال یا بسکتبال نیز ممکن است به این تاندون آسیب وارد کنند و در نهایت منجر به پاهای صاف شوند.
- آسیب: در برخی موارد، صافی کف پا در بزرگسالان نیز می‌تواند در اثر آسیب دیدگی یا پارگی رباط‌های پا ایجاد شود. آسیب دیدگی در وسط پا، به نام آسیب لیسپرانک می‌تواند باعث صاف شدن کف پا شود. این آسیب ممکن است بسیار دردناک باشد. آسیب دیدگی به پشت پا و شکستگی استخوان های پا نیز می‌تواند علت صافی کف پا در بزرگسالان شود.
- آرتروز: یکی دیگر از علت‌های صاف بودن کف پا در بزرگسالان ورم مفاصل است. آرتریت که به غضروف در مفاصل کف پا حمله کرده و آن را مضر می‌کند، باعث میشود کف پا قوس خود را از دست داده و صاف شود.
- استفاده از کفش های نامناسب حین پیاده روی: کف پای صاف در حین پیاده روی،معمولاً به دلیل داشتن کفش‌های سفت و خشک ایجاد میشود. متأسفانه، برخی از کفش‌هایی که به در بازار عرضه می‌شوند دارای پاشنه‌های سختی هستند، در صورتی که بسیاری از کفش‌ها بسیار راحت، نرم و سبک می‌باشند. پای شما به سادگی نمی تواند یک قدم را طبق طبیعت در نظر بگیرد. درمان این است که کفش‌های انعطفاف پذیری بخرید که در قسمت جلوی پنجه پا، بتوانید آن را خم کنید.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- چاقی
- دیابت
- وراثت
- بارداری
- افزایش سن
- مشکلات عصبی
- شکستگی و یا دررفتگی
- التهاب مفصلی روماتیسمی
- آسیب‌ها و ضربات مختلف به پا یا مچ پا
- بعضی ار بیماری ها نظیر آرتریت روماتوئید
پیشگیری:
- از فعالیت‌هایی که باعث درد شما می‌شوند خودداری کنید. چنین فعالیت‌هایی می‌تواند شامل رانندگی در مسافت‌های طولانی، ایستادن به مدت طولانی، دویدن یا آهسته دویدن، بلند کردن یا حمل وزنه‌های سنگین و لگد زدن با پاها باشد. پرهیز از چنین فعالیت‌هایی پای شما را از آسیب بیشتر محافظت می‌کند. همچنین التهاب را کاهش می‌دهد و به عضلات یا تاندون‌های پاره شده زمان می‌دهد تا بهبود یابند.
- داشتن کف پای صاف به اندازه کافی بد است، اما اضافه وزن باعث بدتر شدن آن میشود. بعضی از افراد با وارد آوردن فشار زیاد به قوس کف پای خود باعث پاره شدن تاندون‌ها می‌شوند. هنگام کاهش وزن، تسکین مورد نیاز پاهای خود را فراهم کنید تا احساس بهتری داشته باشید و متوجه کاهش درد خود شوید.
- از ورزش های پربخورد اجتناب کنید، ورزش‌های پربرخورد بالا مانند راگبی و فوتبال می‌توانند آسیب‌های بسیاری ایجاد کنند. این ورزش‌ها همچنین فشار زیادی به پاهای شما وارد می‌کنند و بهبود آن را سخت می‌کنند و در نتیجه درد شما را افزایش می‌دهند. اگر به فعالیت‌های ورزشی سبک مانند پیاده‌روی یا آهسته دویدن مشغول هستید، اطمینان حاصل کنید که کفش‌های مناسبی برای حرکت کنترل شده و پشتیبانی عالی دارید.
عواقب مورد انتظار:
- سردرد
- کمردرد
- مشکلات زانو
عوارض احتمالی:
- کف پای صاف می‌تواند فشار بیشتری به عضلات و مفاصل پا وارد کند.
- صافی کف پا می‌تواند باعث ایجاد اسپلینت ساق پا شود، شرایطی که باعث درد در امتداد لبه داخلی استخوان درشت نی (ساق پا) میشود. ورزشکاران دارای صافی کف پا بیشتر دچار شکستگی استرس استخوانی می‌شوند.
- افرادی که دارای پاهای کف صاف هستند و کفش مناسب نمی‌پوشند، شرایطی را ایجاد می‌کنند که به اسم بنونس شناخته می شود. این بیماری بر روی مفصل در پایه پنجه بزرگ پا تأثیر می‌گذارد.
- صافی کف پا می‌تواند خطر ابتلا به تاندونیت را افزایش دهد، که به دلیل افزایش استرس روی پاشنه پا و مچ پا، تاندون آشیل را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- صافی کف پا ممکن است باعث ایجاد انگشت چکشی شود، شرایطی که ناهنجاری در اثر پیچ خوردگی یا خم شدن در انگشتان پا رخ می‌دهد. انگشت چکشی به دلیل عدم تعادل در ماهیچه‌ها یا لیگامان‌هایی که انگشتان را صاف نگه دارند رخ می‌دهد.
تشخیص:
- صافی كف پا همیشه علائمی دارد. این علائم عبارتند از: صافی یك طرفه یا دوطرفه پا، ساییدگی كفشها به سمت داخل،درد ناحیه تحتانی پاها، درد ناحیه داخل قوزك پا، تورم قسمت داخلی قوزك و پا درد. در تشخیص صافی كف پا، متخصص ابتدا پا و قوزك پا را بررسی كرده و وضعیت آن ها را در زمان ایستادن و راه رفتن فرد مورد بررسی قرار می دهد. حتی چگونگی راه رفتن فرد و میزان حركت پا را در نظر گرفته می شود. چون گاهی صافی كف پا مرتبط با مشكلات مربوط به قسمت بالایی پا است. در معاینات ممكن است زانو و حتی ران‌ها مورد ارزیابی قرار گیرند. اغلب اشعه ایكس در تعیین شدت این نقص موثر است. گاهی هم MRI ، سی‌تی‌اسكن و آزمایش‌های خون توسط پزشك توصیه میشود.
- روش اول: ساده ترين کار، این است که كف پا را با آب خيس كنيد و سپس روي يك سطح صاف بايستيد. اثری كه از پا روی سطح باقي مي ماند، هرچه كامل‌‌تر باشد، نشان دهنده صاف تر بودن كف پا است. و اگر روی جای پای باقی مانده، در جلوي پا و قسمت میانی پا خطی افقی رسم كنيم، چنانچه پهنای اين خط برابر با جلوی پا باشد، كف پا صاف بوده و اگر خط كشيده شده نصف پهنای جلوی پا باشد، آنگاه قوس كف پا طبيعی است و چنانچه قوس كف پا زياد باشد، پهنای قسمت میانی پا کمتر از نصف قسمت جلویی پا خواهد بود.
- روش دوم: همان طور كه قبلا هم اشاره كردیم، از كفش ها نیز می توان به صافی كف پا پی برد. كفشها را روی میزی صاف قرار دهید و از پشت به آن ها نگاه كنید. كف پای صاف باعث خوردگی قسمت داخلی پاشنه پا میشود. صافی كف پا همچنین باعث میشود قسمت بالایی كفش به سمت داخل پاشنه خمیده شود.
- روش سوم: امروزه با پیشرفت علم، روش دقیقی جایگزین روش‌های معمول تهیه اثر پا شده که موسوم است به اسکن کف پا. اسکن کف پا دارای صفحه ای است که بیمار روی آن می‌ایستد و خود این دستگاه بر اساس فشاری که پا بر صفحه حساس آن وارد کرده است، می‌تواند اثر پای بیمار و نیز میزان صاف بودن کف پا را تعیین کند. در واقع نه تنها می توان از این اسکن برای تشخیص استفاده کرد بلکه به دلیل کم هزینه بودن آن می‌توان برای غربالگری صافی کف پا سود جست. هر فرد می تواند با مراجعه به مراکز تخصصی و انجام این اسکن از اولین لحظه شروع صاف شدن کف پایش مطلع شود.
درمان طب نوین:
- پوشیدن کفش های حمایتی و متناسب: اگر دچار صافی کف پا هستید، کفشی را انتخاب کنید که از قوس کف پای شما پشتیبانی کند. خوشبختانه تولیدکنندگان کفش بسیاری وجود دارند که کفش‌هایی را برای افراد مبتلا به کف پای صاف تولید می‌کنند. بهترین کفش‌ها برای کف پای کفش‌هایی هستند که پشتیبانی قوس خوبی دارند. پشتیبانی از قوس کف پا از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا باعث جذب شوک میشود. بنابراین کسانی که از صافی کف پا رنج می‌برند و به طور طبیعی توانایی جذب شوک‌های وارد شده به کف پا را ندارند، ضروری است که از این کفش‌ها استفاده کنند. قسمت داخلی کفش باید بتواند پای شما را در وضعیت خنثی نگه دارد. این به معنای بالا بردن قوس و پشتیبانی از پاشنه‌ها است. کفش‌ها نیز باید کاملاً اندازه باشند تا هنگام حرکت اصطکاک زیادی ایجاد نشود.
- استفاده از کفی کفش طبی یا دستگاه ارتوتیک: خرید یک جفت کفش مناسب ممکن است کافی نباشد. به همین دلیل، استفاده ازکفی‌های طبی یا ارتزهای سفارشی ضروری خواهد بود. بهترین کفی‌ها دقیقاً مانند کفش‌ها باید قوس‌های بلندی داشته باشند تا پشتیبانی کافی از کف پای شما را ایجاد کنند. به هر حال اطمینان حاصل کنید که کفی کاملاً اندازه پای است و همچنین کاملاً در کفش شما قرار می‌گیرد. علاوه بر کفی‌ها، ارتوتیک‌ها از قوس‌های کف پا پشتیبانی بهتری ارائه می‌دهند. آن‌ها همچنین به کنترل حرکت کمک می‌کنند، یک عنصر اساسی برای اطمینان از اینکه شما درد نمی‌کشید. همچنین می‌توانید ارتزهای سفارشی تهیه کنید تا کاملاً متناسب با پای شما باشد.
- عدم تحرک: گاهی اوقات، عدم تحرک برای رفع صافی کف پا صاف ضروری است. عدم تحرک را می‌توان با یک مچ بند انجام داد که به آن ارتزهای مچ پا یا بوت گفته میشود. ثابت ماندن و عدم تحرک پا به ترمیم تاندون‌های پاره شده کمک می‌کند و همچنین پای شما را در موقعیت مناسب مفاصل قرار می‌دهد. عدم تحرک به شما کمک می‌کند تا از پیشرفت کف پای صاف و هرگونه تغییر شکل دیگری که صافی کف پا می‌تواند در مچ پای شما ایجاد کند، جلوگیری کنید. پس از مدتی ثابت ماندن پا، درمان باید با ارتزهای سفارشی ادامه یابد تا بهترین نتیجه حاصل شود.
- استفاده از دستگاه ارتز مچ پا: دستگاه‌های ارتز مچ پا (AFO) برای حفظ تراز مناسب مچ پا و کنترل حرکت شما استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها پشت ساق پا و پایین پای شما را محکم می‌کنند و باعث حرکت مچ پا می‌شوند. این AFO دارای قوس‌های برجسته هستند تا از کف پای صاف شما پشتیبانی کنند.
- استراحت و یخ: صافی کف پا می‌تواند استرس زیادی را به اندام تحتانی بدن وارد کند، زیرا شما کمک فنر ندارید. علاوه بر این، می‌تواند کمی مانع حرکت شما شود و در پایان روز شما را بسیار خسته کند. استراحت مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا به ماهیچه‌های شما اجازه می‌دهد تا شل شده و دوباره پر شوند. یخ برای مواقعی که در پای خود احساس درد می‌کنید، خوب است و به تسکین درد و کاهش التهاب عضلات کمک می‌کند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی یک روش ایده‌آل برای مراقبت از کف پای صاف به طور طبیعی و غیر تهاجمی است. فیزیوتراپیست‌ها از ترکیبی از تکنیک‌های مختلف برای تسکین مشکلات ناشی از صافی کف پا استفاده می‌کنند. در ابتدا، آن‌ها برخی تمرینات را به شما می‌آموزند که می‌توانید حتی در خانه برای تسکین درد پاهای خود انجام دهید. یک فیزیوتراپیست همچنین از ماساژ، سونوگرافی و نوارهای مخصوص برای ایجاد قوس موقت استفاده می‌کند. اگرچه برخی از روش‌های فیزیوتراپی راه حل‌های دائمی ارائه نمی‌دهند، اما در تسکین درد بسیار موثر هستند.
- انجام تمرینات کششی: ورزش برای صافی کف پا از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا به عضلات پاهای شما کمک می‌کند تا شل شوند، پاها را قوی می‌کنند، گردش خون را در ماهیچه‌ها افزایش می‌دهند، انعطاف‌پذیری و تحرک را بهبود می‌بخشند و تاندون‌ها و رباط‌ها را کشیده و باعث تسکین درد می‌شوند. این تمرینات باید با هدف افزایش قدرت قوس، کشش عضلات و تاندون‌های مهم و بهبود انعطاف پذیری شما انجام شود. به عنوان مثال، برای استحکام قوس می‌توانید پاشنه پا را بالا ببرید. پاها را روی سکوی پایدار مرتفع مانند پله راه پله قرار دهید. قسمت جلوی پای خود را روی پله قرار دهید. پاشنه‌های خود را بلند کنید تا فقط نوک پاهايتان پله را لمس کنند. خود در بالاترین وضعیت نگه دارید و سپس به آرامی پایین بیایید و در مقابل نیروی جاذبه برای پایین آمدن پاها در پایین پله مقاومت کنید.
- جراحی: روش های جراحی برای اصلاح صافی کف پا شامل موارد زیر است: ترمیم تاندون کشیده یا پاره شده، یک یا چند استخوان در پا یا مچ پا را به هم بپیوندید، برش و تغییر شکل استخوان برای اصلاح تراز، استفاده از یک تاندون برای طولانی‌تر کردن یا تعویض دیگری.
درمان طب سنتی:
- اگر صافی کف پا زیاد نباشد با روغن های گرم نظیر بادام تلخ و سیاهدانه کف پا را ماساژ دهید و از کفش طبی مخصوص استفاده کنید همچنین می توانید از حرکات اصلاحی نیز بهره ببرید.
داروها:
- ایبوپروفن
- دیکلوفناک
- استامینوفن
- سلکوکسیب
فعالیت های بدنی:
- حوله را روی کف زمین پهن کنید. سپس حوله را فقط با کمک انگشتان پای آسیب دیده به سمت خود جمع کنید. میزان مقاومت را می‌توان با قرار دادن وزنه‌ای روی انتهای حوله افزایش داد. این تمرین را۴ تا ۱۵ ثانیه روزی ۳ بار تکرار کنید. این تمرین یکی از ورزش های اصلاحی صافی کف پا می باشد.
- مطابق شکل با استفاده از یک حوله کف پای خود را به سمت خود بکشید. به مدت ۳۰ ثانیه نگه دارید این تمرین را ۳ بار در روز هر بار ۳ مرتبه تکرار کنید.
- تمام انگشتان پا را از روی کف زمین، حین نگه داشتن پاشنه روی کف، بلند کنید، تنها با انگشت شست آهسته به زمین بزنید و چهار انگشت دیگر را در هوا نگه دارید. سپس چند بار آهسته با چهار انگشت به زمین ضربه بزنید و این بار انگشت شست را در هوا نگه دارید. در ابتدا ۴تا ۱۵ ثانیه ضربه بزنید. این تمرین را روزی ۳ بار تکرار کنید.
- میله ای را زیر پای خود قرار داده و آن را بغلتانید. این تمرین را۴ تا ۱۵ ثانیه روزی ۳ بار تکرار کنید.
- شی کوچکی را (مانند خودکار) با انگشتان پا بلند کنید، چند ثانیه نگه داشته و سپس آن را به دستتان خود منتقل کنید. این تمرین را ۴ تا ۱۵ ثانیه روزی ۳ بار تکرار کنید.
- روی لبه خارجی پا راه بروید. این تمرین را۴ تا ۱۵ ثانیه روزی ۳ بار تکرار کنید.
- پاهای خود را خم و راست کنید. این تمرین را ۴ تا ۱۵ ثانیه روزی ۳ بار تکرار کنید.
- مطابق شکل با یک توپ بازی کرده و آن را به دستان خود منتقل کنید. این تمرین را ۴ تا ۱۵ ثانیه روزی ۳ بار تکرار کنید.
- در حالی که پاشنه را به داخل می دهید روی پنجه راه بروید. این تمرین را ۴ تا ۱۵ ثانیه روزی ۳ بار تکرار کنید.
- کشش عضله ساق پا: روبروی دیوار بایستید، یک پا را جلوتر از پای دیگر قرار دهید و پای عقب را ثابت نگه دارید. آنقدر رو به جلو فشار بیاورید تا در عضله ساق پا احساس کشش کنید، اما در این کار آنقدر زیاده‌روی نکنید تا باعث بروز درد بشوید. این حالت را ۱۵ تا ۳۰ ثانیه حفظ کنید. این حرکت را سه بار برای هر پا انجام دهید، این حرکت اصلاحی صافی کف پا را با مشورت متخصص طب فیزیکی انجام دهید.
- کشش تاندون آشیل: روبه‌روی دیوار بایستید و یک پا را جلوتر از پای دیگر بگذارید. زانوی عقب را به تدریج خم کنید تا جایی که در تاندون آشیل احساس کشش کنید، اما آنقدر زیاده‌روی نکنید تا باعث بروز درد شوید. این حالت را ۳ تا ۳۰ ثانیه حفظ کنید. این حرکت را ۳ بار در روز هر بار ۳ مرتبه برای هر پا انجام دهید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای و لبنیات خصوصاً لبنیات پاستوریزه پرهیز کنید.