شکم درد: عبارت است از درد شکم دردی است که در ناحیه بین قفسه سینه و لگن احساس می شود. درد شکم می تواند ماهیت کرامپی (گرفتگی های متناوب عضلانی)، مبهم، متناوب و تیز داشته باشد. التهاب یا بیماری هایی که بر ارگان های موجود در شکم اثر می گذارند می توانند باعث درد شکم شوند. ارگان های اصلی واقع در شکم عبارتند از: روده ها (کوچک و بزرگ)، کلیه ها، آپاندیس (بخشی از روده بزرگ)، طحال، معده، کیسه صفرا، کبد، پانکراس، عفونت های ویروسی، باکتریایی و انگلی با اثر بر معده و روده ها ممکن است باعث درد شدید و چشمگیر شکم شوند.

انواع درد شکم:

1. دل درد انواع مختلفی دارد و پزشک با توجه ‌به نوع درد می‌تواند مشکل را تشخیص دهد. برخی از رایج‌ترین دردها عبارتند از:
2. موضعی: درد موضعی مربوط به یک ناحیه خاص در شکم است. اغلب علت ایجاد این درد، مشکلی در یک اندام خاص است. از شایع‌ترین علل درد موضعی، زخم معده است.
3. کرامپی: این درد بیشتر با اسهال، یبوست یا نفخ شکم همراه است. در بیشتر مواقع علت ایجاد آن جدی نیست. در زنان ممکن است پریود یا سقط جنین باعث این نوع درد شود.
4. کولیکی: دردهای کولیکی به طور ناگهانی به وجود می‌آیند و شبیه به اسپاسم عضلانی یا دل پیچه هستند. این درد موجی بوده و اغلب شدید است. از شایع‌ترین علل این نوع درد، سنگ کلیه و سنگ کیسه صفرا است.

علائم:

1. درد شکم با توجه به علت آن می‌تواند با علائمی مانند تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی، سرگیجه و اجتناب فرد از مصرف آب و غذا و حتی تکرر ادرار همراه باشد. به صورت کلی اگر درد همراه باهریک از علائم ناراحت‌کننده زیر باشد باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
2. تب
3. ورم شکم
4. کاهش وزن
5. مدفوع خونی
6. زردی پوست
7. تهوع و استفراغ مداوم
8. درد شدید هنگام لمس شکم
9. تشدید درد با فعالیت (مانند دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها).

علت:

• عوامل متعددی می توانند باعث درد شکم شوند. با این حال علل اصلی آن عبارتند از عفونت، رشد غیر طبیعی، التهاب، انسداد و اختلالات روده ای. عفونت حلق، روده ها و خون باعث ورود باکتری ها به دستگاه گوارش می شود که به نوبه خود باعث درد در دستگاه گوارش می شود. این عفونت ها ممکن است باعث تغییر در عملکرد دستگاه گوارش و بروز مواردی نظیر اسهال و یبوست شوند. کرامپ هایی که در زمان قاعدگی دیده می شوند یکی دیگر از علل اصلی درد قسمت تحتانی شکم می باشند، اما عمدتاً در مقوله درد لگن طبقه بندی می شوند. دیگر علل شایع درد شکم عبارتند از: یبوست، اسهال، گاستروانتریت(آنفولانزای معده)، رفلاکس اسید (زمانی که محتویات معده وارد مری شده و باعث سوزش سردل و دیگر علایم می شوند)، استفراغ، استرس. بیماری هایی که دستگاه گوارش را درگیر می کنند گاهی مواقع باعث ایجاد دردهای مزمن می شوند. از جمله این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد: رفلاکس معدی، مری  (GERD)، سندرم روده ی تحریک پذیر یا کولون اسپاستیک (نوعی اختلال که باعث درد شکم، کرامپ روده و تغییر در حرکات آن می شود)، بیماری کرون (یک بیماری التهابی روده)، عدم تحمل لاکتوز (عدم توانایی در هضم لاکتوز که نوعی قند موجود در شیر و محصولات لبنی است)
• علت درد شدید شکم: پارگی اندام های داخلی یا در شرف پارگی قرار داشتن آنها (نظیر پارگی آپاندیس، آپاندیسیت)، سنگ های صفراوی، سنگ های کلیوی، عفونت های کلیوی.
• علت درد منتشر شکم: محل درد در شکم ممکن است سرنخی برای شناسایی علت زمینه ای باشد. درد منتشر شکم (در سرتاسر بدن) ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد: آپاندیسیت (التهاب آپاندیس)، بیماری کرون، آسیب ناشی از ضربه (تروما)، سندرم روده تحریک پذیر، عفونتمجاری ادراری، آنفولانزا.
• علت درد بخش تحتانی شکم: آپاندیسیت، انسداد روده، حاملگی نابجا (حاملگی خارج رحمی).
• علت درد در بخش تحتانی شکم در اندام های تناسلی زنان: درد شدید قاعدگی (دیس منوره نامیده می شود)، کیست های تخمدانی، سقط جنین، فیروئید، آندومتریوز، بیماری التهابی لگن، حاملگی نابجا.
• علت درد بخش فوقانی شکم: سنگ های صفراوی، حمله قلبی، هپاتیت (التهاب کبد)، پنومونی.
• علت درد در مرکز شکم: آپاندیسیت، گاستروانتریت، جراحت، اورمی (تجمع ترکیبات زائد در خون).
• علت درد بخش تحتانی چپ شکم: بیماری کرون، سرطان، عفونت کلیوی، کیست های تخمدانی، آپاندیسیت.
• علت درد بخش فوقانی چپ شکم: بزرگی طحال (اسپلنومگالی)، مدفوع متراکم شده (تشکیل مدفوع سخت که قابل دفع نیست)، جراحت، عفونت کلیوی، حمله قلبی، سرطان.
• علت درد بخش تحتانی راست شکم: آپاندیسیت، فتق (به حالتی گفته می شود که در آن یک ارگان داخلی از یک ضعف موجود در عضلات جدار شکم بیرون می زند)، عفونت کلیوی، سرطان، آنفولانزا.
• علت درد بخش فوقانی راست شکم: هپاتیت (التهاب کبد)، جراحت، پنومونی، آپاندیسیت.
• ناتوانی معده در هضم غذا یا سوء هاضمه: سوءهاضمه در افراد مختلف به شیوه‌های گوناگون بروز می‌یابد. برخی در قسمت بالای شکم یا پشت استخوان قفسه سینه احساس ناراحتی می‌کنند؛ این نوع دل درد معمولاً پس از خوردن غذاهای چرب یا بسیار سنگین، ایجاد می‌شود. گروهی دیگر از بیماران بارها آروغ می‌زنند یا طعم ترش ناخوشایندی را در دهان حس می‌کنند؛ این حالت چند ساعت طول می‌کشد. دل درد ناشی از سوء هاضمه در اکثر افراد با مصرف داروهای ساده‌ی قابل تهیه از داروخانه تسکین می‌یابد.
• نفخ یا خروج گاز: گرفتگی شکم پس از خوردن باعث نفخ و خروج گاز می‌شود. شکم گاهی متورم یا باددار می‌شود. اگر سرویس بهداشتی در دسترس باشد و بیمار بتواند گاز جمع شده در روده را تخلیه کند، درد شکم معمولاً تسکین می‌یابد. این حالت نشان از سردی معده و دستگاه گوارش می باشد.
• یبوست: یبوست مشکلی رایج است که به موجب آن یا تعداد دفعات اجابت مزاج کاهش می‌یابد یا مدفوع به سختی و با درد خارج می‌شود.
• مسمومیت غذایی: همگی ما معمولاً با به میان آمدن اسم مسمومیت غذایی گاستروآنتریت، عفونت روده را در نظر می‌آوریم که عموماً باعث اسهال همراه با استفراغ یا بدون آن می‌شود. دل ‌پیچه یا گرفتگی شکم نیز متداول است.
• علل درد شكم حاد: التهاب آپاندیسیت، كله سیستیت، پانکراتیت، دیورتیکولیت، سوراخ شدگی، انسداد، علل عروقی، ایسکمی حاد، پاره شده آنوریسم.
• علل درد شكم مزمن: التهاب، زخم پپتیک، ازوفاژیت، بیماری التهابی روده، پانکراتی مزمن، علل عروقی، ایسکمی مزمن، علل متابولیک، دیابت، پورفیری، علل کارکردی، سوءهاضمه، سندرم روده تحریک پذیر، درد دیواره شکم، نوروژنیک (عصبی)، عضلانی اسکلتی، سندرم درد خوش خیم و مزمن شکم.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. سن
2. در هم خوری
3. درست نجویدن غذا
4. سابقه بیماری های گوارشی
5. مصرف آب آشامیدنی ناسالم
6. مصرف غذاهای کارخانه ای و همچنین خوردن غذاهای مانده

پیشگیری:

• تمام انواع درد های شکمی قابل پیشگیری نیستند. با این حال با انجام اقدامات زیر می توان احتمال بروز شکم درد را کاهش داد:
• ورزش منظم
• داشتن رژیم غذایی سالم
• مصرف آب مایعات به اندازه نیاز
• کاهش حجم وعده های غذایی
• اگر روده های شما دچار مشکل خاصی، نظیر بیماری کرون هستند از رژیم غذایی که پزشک توصیه کرده است پیروی کنید تا احساس ناراحتی تان به حداقل برسد. اگر مبتلا به GERD رفلاکس معده هستید، دو ساعت قبل از خواب چیزی نخورید. دراز کشیدن بلافاصله پس از مصرف غذا، ممکن است باعث سوزش سردل و درد شکم شود، بنابراین توصیه می شود حداقل تا دو ساعت بعد از صرف غذا دراز نکشید.

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: علت درد شکم را می توان با مجموعه ای از آزمایش ها تشخیص داد. پیش از درخواست آزمایش ها، پزشک یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. این معاینه شامل فشار آرام بر نواحی مختلف شکم برای بررسی وجود ورم و تندرنس (دردی که در اثر لمس یک ناحیه ایجاد می شود) می باشد. اطلاعات حاصل از معاینه فیزیکی در ترکیب با شدت و محل درد در شکم، به پزشک برای تعیین آزمایش های مورد نیاز کمک خواهد کرد.
2. آزمایشات تصویربرداری: آزمایش هایی چون تصویربرداری نظیر MRI ، سونوگرافی و گرافی پرتوی ایکس به منظور مشاهده جزییات ارگان ها، بافت ها و دیگر ساختارهای درون شکم به کار می روند. این آزمایش ها می توانند به تشخیص تومورها، شکستگی ها، پارگی ها و انواع التهاب کمک کنند. دیگر آزمایش ها عبارتند از: کولونوسکوپی (برای مشاهده ی روده ها)، آندوسکوپی (برای شناسایی التهاب یا ناهنجاری های مری و معده)، سری GI فوقانی (نوعی روش تصویربرداری خاص با استفاده از پرتوهای X که به منظور بررسی وجود توده، زخم، التهاب، انسداد و دیگر ناهنجاری های معده مورد استفاده قرار می گیرد).
3. آزمایش ادرار و مدفوع: ممکن است نمونه خون، ادرار یا مدفوع نیز جمع آوری شود تا وجود عفونت باکتریایی، ویروسی و یا انگلی مورد بررسی قرار گیرد.

درمان طب نوین:

• درمان درد شکم به علت آن بستگی دارد و می تواند شامل موارد زیر باشد:
• عمل جراحی برای درمان مشکل یک اندام
• داروهایی برای کاهش التهاب، جلوگیری از ریفلاکس اسید معده، یا درمان زخم یا عفونت
• برخی از تغییرات سبک زندگی و رژیم های غذایی نیز می توانند به دردهای شکمی ناشی از نفخ و سوءهاضمه کمک کنند. موارد زیر را می توانید امتحان کنید:
• مقدار غذای خود در هر وعده را کمتر نموده و تعداد وعده های بیشتری را در نظر بگیرید.
• آرام غذا بخورید.
• استرس خود را مدیریت کنید.
• بعد از خوردن غذا دراز نکشید.
• نوشیدنی ها را در دمای اتاق بنوشید
• مصرف الکل و کافئین را محدود کنید.
• غذای خود را خوب بجوید، هر لقمه 32 بار
• از غذاهایی که باعث نفخ یا سوءهاضمه شما می شود پرهیز کنید.
• بعد از خوردن غذا فعالیت منظم بدنی داشته باشید و کمی پیاده روی کنید.

درمان طب سنتی:

• بادکش وسیع شکم.
• از مرکب 4 استفاده کنید.
• عسل یا عسل با آب گرم بخورید.
• برنج را بپز و روی آن سماق قرار ده و سپس بخور.
• آبلیمو + نمک دریا به اندازه یک استکان میل کنید.
• برای دردهای مبهم شکمی حجامت یا فصد انجام دهید.
• درمان دردهای شکمی به علت زمینه ای آن بستگی دارد.
• سیاهدانه و عسل (دوسین) روزی یک الی دو قاشق چایخوری.
• مقداری برنج کوبیده را تف بده و به اندازه یک اوقیه (212 گرم) با آب بخور.
• کسانی که زیاد شکم درد دارند نافشان مشکل دارد و با بادکش و پانسمان عسل خوب می شود.
• برنج را بشوی و در سایه خشک کن؛ سپس آن را بکوب نیم کوب کن و به اندازه یک کف، صبح ناشتا بخور.
• اگر دچار دل درد شده اید این بار به جای چای و نبات، آب جوش و عسل بخورید، حرارت آب پایین باشه، حرارت بالا خاصیت عسل رو از بین می برد.

درمان درد روده:

• اگر مبتلا به درد روده شده اید از خوردن موز پرهیز کرده و در مقابل از زیره سیاه استفاده کنید و هر صبح ناشتا ۱۰ مثقال روغن گاو را کم کم بخورید.

درمان فشار معده توأم با درد:

• برای درمان فشار معده که توأم با درد شدید است، (بیماری کارو) باید چند روزی صبح، ظهر و شب آب هویج بنوشید.
• اختلالات شکمی متعددی (داخلی و خارجی) موجب بروز درد شکمی می شوند. تشخیص و افتراق درد شکمی مزمن از درد حاد بسیار مهم است؛ چرا که نحوه برخورد بر حسب نوع درد متفاوت است. اما درد شکمی حاد نیازمند مداخله سریع است.

داروها:

• هیوسین
• امپرازول
• پنتاپرازول
• فاموتیدین
• دی سیلکومین

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت بدنی زیاد پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف غذاهایی که نیاز به گوارش زیاد دارند پرهیز کنید و همچنین از مصرف غذاهای کارخانه ای و لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.