شل صحبت کردن: عبارت است از ارگان ها و دستگاه های تولید صوت و کلام از کورتکس مغز یا قشر تکلم در نیم کره چپ مغز به نام مرکز حرکتی تکلم، شروع و تا هسته های کنترل کننده حرکات حلق در زبان، نای و حنجره در ساقه مغز امتداد می یابند و به طناب های صوتی ختم می شوند. تکلم یکی از پیچیده ترین فعالیت های مغزی انسان به شمار می رود؛ به عنوان مثال، تنها برای گفتن حرف «آ» هفتاد و شش ماهیچه در بدن باید با هم همکاری و هماهنگی داشته باشند؛ پس مشخص است که چرا این عمل پیچیده گاهاً دچار اختلال می شود. بنابراین هر عاملی که به مغز و اعصاب کنترل کننده گفتار آسیب بزند، می تواند فرد را دچار اختلال تکلم کند.
انواع اختلال گفتاری:
- زبان پریشی: ناتوانی در بیان یا درک زبان
- نارساگویی عضوی یا دیزارتری: جوید جویده یا بریده صحبت کردن
- آواپریشی یا دیسفونی اسپاسم گونه: این مشکل باعث خشن و بد صدا شدن و قطع صدا می‌شود.
- اختلال‌های صوتی: تغییر در صدا و شل شدن گفتار پیامد هر عاملی است که عملکرد یا شکل تارهای صوتی را تغییر دهد.
علائم:
- بسته به علت اختلال تکلم، ممکن است چند نشانه وجود داشته باشد. علائم عمده عبارت‌اند از:
- مکالمه‌های مکرر
- واژه‌های طولانی‌تر
- اضافه کردن صداهای اضافی و کلمات
- صدای تکان خوردن هنگام صحبت کردن
- خفگی، یا صحبت کردن با صدای تند و تلخ
- فرد چندین بار در حال حرف زدن، چشمک می‌زند
- تکرار صداها که اغلب در فردی که لکنت دارد دیده می‌شود
- سرخوردگی قابل مشاهده در هنگام تلاش برای برقراری ارتباط
- در حالی که صحبت می‌کند، حرکات تند و خشن را انجام می‌دهد که معمولاً شامل حرکات سر است
علت:
- سکته مغزی
- ضربه مغزی
- اوتیسم در کودکان
- زوال عقل (دمانس)
- آسیب دیدگی‌ها یا بیماری‌های درگیر کننده تارهای صوتی
- اختلال‌های حرکتی یا عصبی دژنراتیو مانند بیماریپارکینسون، ام اس
- اختلال گفتاری با توجه به علت بروز و نوع آن به طور ناگهانی یا به تدریج بروز می‌یابد.
- غلبه بلغم: در غلبه بلغم، رگه های خونی منقبض شده و موقتاً جریان خون را در مرکز گویایی مغز دچار اختلال می کند؛ این مسئله می تواند به قسمتی از مغز که گفتار و بیان را کنترل می کند آسیب برساند. در برخی موارد، گفتار ممکن است نامفهوم شود یعنی فرد زبانش را به سقف دهان می چسباند و هوا را خارج می کند و یک صدای شل و آرام تولید می کند.
پیشگیری:
- پیشگیری از بعضی از گونه‌ها و علل اختلال‌های گفتاری غیر ممکن است. اما با رعایت اقدام‌های پیشگیرانه زیر می‌توان احتمال بروز شماری از اختلال‌های گفتاری را کاهش داد:
- محدود کردن مصرف الکل
- خودداری از استفاده اشتباه از صدا برای مثال داد زدن یا فشار وارد کردن به تارهای صوتی
- کاهش احتمال ابتلا به سرطان گلو از طریق سیگار نکشیدن یا کمتر در معرض دود دخانیات قرار گرفتن
- کاهش احتمال سکته مغزی از طریق ورزش منظم، رعایت رژیم غذایی متعادل و نگه داشتن فشار خون و کلسترول در سطح سالم و بی‌خطر
- کاهش احتمالضربه مغزی از طریق به سر گذاشتن کلاه ایمنی هنگام دوچرخه سواری، استفاده از محافظ‌های سر هنگام شرکت در ورزش‌های تماسی و بستن کمربند ایمنی در وسایل نقلیه موتوری
عوارض احتمالی:
- اختلالات تکلم بدون درمان ممکن است موجب ایجاد اضطراب زیاد در فرد شود. با گذشت زمان، این اضطراب می‌تواند باعث اختلالات اضطرابی یا ترس از صحبت در برابر عموم مردم شود. درمان اولیه برای اضطراب می‌تواند مانع پیشرفت اختلالات اضطرابی یا ترس‌ها شود. برخی از افراد مبتلا به اختلالات تکلم از آنچه که می‌خواهند بگویند آگاه هستند؛ اما قادر به بیان افکار خود نیستند که منجر به مسائل مربوط به کاهش عزت نفس و توسعه افسردگی می‌شود. اختلالات تکلم می‌تواند در بزرگسالان و کودکان اتفاق بیفتد. درمان اولیه می‌تواند این شرایط را اصلاح کند.
تشخیص:
- پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی و علائم را ارزیابی می‌کند و سوال‌هایی از بیمار می‌پرسد تا صدای بیمار را بشنود و گفتارش را ارزیابی کند. به علاوه به این ترتیب پزشک می‌تواند سطح درک و توانایی گفتار را ارزیابی کند و متوجه شود که آیا عارضه به تارهای صوتی، مغز یا هر دو آسیب زده است یا خیر. پزشک با توجه به سابقه پزشکی و علائم بیمار دستور انجام آزمایش‌های زیر را می‌دهد:
- آزمایش ادرار
- آزمایش خون
- تست جریان برق
- اسکن مغز با استفاده از رادیولوژی،سی تی اسکن یا ام آر آی
درمان طب نوین:
- طرح درمانی پیشنهادی پزشک به علت اصلی بروز اختلال گفتاری بستگی دارد و معاینه توسط متخصص اعصاب، متخصص گوش و حلق و بینی یا آسیب شناس گفتار و زبان را شامل می‌شود.پزشک بیمار را به آسیب شناس گفتار و زبان یا متخصص گفتار درمانی معرفی می‌کند تا روش انجام تمرین‌های تقویت کردن تارهای صوتی، افزایش کنترل صوتی، بهبود تلفظ و شمرده صحبت کردن و برقراری ارتباط به عنوان گوینده و شنونده را آموزش ببیند. در بعضی موارد از دستگاه‌های ارتباطی کمکی خاصی نیز استفاده می‌شود؛ برای مثال از بیمار خواسته می‌شود تا برای تبدیل پیام نوشتاری تایپ شده به گفتار از یک دستگاه الکترونیک کمک بگیرد. در موارد نادر انجام جراحی یا دیگر عمل‌های پزشکی ضرورت می‌یابد. در هر حال روش درمان هر نوع از اختلال‌های گفتاری متفاوت با دیگری است.
- درماناختلال گفتاری: پزشک برای درمان اختلال گفتاری سعی می‌کند که علت اصلی بروز علائم را برطرف کند. برای مثال اگر زبان پریشی پی‌آمد سکته مغزی باشد، دارو درمانی، جراحی و جراحی‌های بسته مغز تجویز و توصیه می‌شود. متخصص آسیب شناسی گفتار و زبان نیز ارزیابی شناختی، زبانی جامعی را انجام می‌دهد. برنامه درمان سکته مغزی با گفتار درمانی بر بهبود مهارت‌هایی که توسط سکته تحت تأثیر قرار گرفته‌اند متمرکز بوده و به مناطق آسیب دیده بستگی دارد.
- درماناختلال تکلم: پزشک بیمار دچار اختلال دیزارتری را به شرکت در جلسات گفتار درمانی تشویق می‌کند. درمانگر تمرین‌هایی را برای بهتر کنترل کردن تنفس و افزایش هماهنگی زبان و لب آموزش می‌دهد. به علاوه اعضاء خانواده و اطرافیان نیز باید در مراعات حال بیمار شمرده‌تر صحبت کنند تا بیمار زمان کافی برای پاسخگویی و اظهار نظر داشته باشد.
- درمان اسپاسمصوتی: هیچ درمان شناخته شده‌ای برای آواپریشی اسپاسم گونه وجود ندارد. با این حال پزشک درمان‌هایی را برای کاهش دادن علائم پیشنهاد می‌دهد، برای مثال تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم) در تارهای صوتی یا جراحی آن‌ها را پیشنهاد می‌دهد. این درمان‌ها اسپاسم‌ها را کاهش می‌دهد.
- درمان اختلال‌های صوتی: پزشک از بیمار می‌خواهد استفاده از تارهای صوتی را محدود کند تا فرصت لازم برای التیام یافتن فراهم شود یا از آسیب بیشتر جلوگیری شود. مصرف کافئین یا دیگر داروهای تحریک کننده تارهای صوتی نیز باید محدود شود. جراحی یا دیگر درمان‌های صوتی نیز در موارد نادر ضرورت می‌یابد.
درمان طب سنتی:
- مالیدن روغن سیاهدانه به ملاج سر.
- نوشیدن شربت (گلاب + زعفران) با عسل.
- رعایت توصیه های غذایی هنگام غلبه بلغم.
- مالیدن (روغن گل محمدی + روغن بابونه) به صورت، فک و گلو.
- دمنوش (سعد کوفی + چای کوهی + سنبل الطیب) با عسل برای افرادی که عارضه قلبی نیز دارند.
- مصرف دمنوش (خولنجان + کندر خوراکی+ به لیمو) با عسل روزانه ۱ تا ۲ لیوان برای شخصی که از کندی حافظه شاکی است.
- دمنوش (هل + گیاه زبان گنجشگ + میخک) با عسل برای فردی که در کنار این عارضه از دردهای مفصلی نیز رنج می برد مفید است.
- استفاده از دمنوش (بابونه + آویشن + زنجبیل) با عسل روزانه ۱ تا ۲ لیوان در طول روز برای افرادی که در کنار این بیماری از ناراحتی گوارش نیز رنج می برند.
فعالیت:
- روزی نیم ساعت فعالیت مناسب بدنی داشته باشید.
رژیم غذایی:
از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات پاستوریزه، غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.