شقاق سینه: عبارت است از شقاق سینه یا زخم نوک سینه (Nipple Fissure) به معنی ایجاد ترک، زخم، تحریک و درد در نوک سینه‌هاست که مشکلی رایج در بین بانوان در دوران بارداری و شیردهی است. بسیاری از خانم‌ها، ابتلا به شقاق سینه را دلیلی بر متوقف کردن شیردهی خود به نوزاد تلقی می‌کنند. برخی از ورزشکاران مانند دوندگان و دوچرخه‌سواران نیز ممکن است به شقاق سینه مبتلا شوند، زیرا این افراد مستعد پاره شدن نوک پستان و زخم آن هستند. شقاق سینه تا زمانی که عفونتی رخ ندهد، معمولاً به ‌راحتی در خانه قابل درمان است. اما توجه داشته باشید که جلوگیری از عوامل ایجاد شقاق سینه قبل از بروز آن، بهترین راه برای پیشگیری از بروز علائم و عوارض بعدی آن است.

علائم:

1. علائم شقاق سینه، بسته به علت بروز آن می‌تواند در یک یا هر دو نوک پستان‌ها ظاهر شود. شدت و مدت علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما علائم اصلی آن، ترک خوردن و درد نوک سینه است. سایر علائم شقاق سینه به‌ طور معمول شامل موارد زیر است:
2. تراوشات نوک سینه
3. خون‌ریزی نوک سینه
4. سرخ شدن و درد کل سینه
5. پوسته‌ پوسته شدن یا زخم نوک سینه
6. پوست ترک‌ خورده و ظاهر خشک نوک سینه

علت:

• برفک دهان: عارضه برفک دهان یک عفونت قارچی بی‌خطر و شایع در دهان نوزادان است که می‌تواند هنگام شیردهی به سینه مادر نیز منتقل شود.
• شیردهی: زنانی که در شیردهی مشکل دارند نیز ممکن است دچار شقاق سینه شوند. عواملی که در زنان شیرده ممکن است باعث بروز شقاق سینه شوند.
• بارداری: تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث بزرگ‌تر شدن سینه‌ها شود. این حجم اضافه شده به سینه‌ها می‌تواند باعث کشش پوست و تحریک هاله و نوک سینه شود که ممکن است منجر به شقاق سینه شود.
• تاول معمولی ناشی از اصطکاک: این تاول می‌تواند در اثر مواردی همچون چفت شدن نامناسب نوک سینه در دهان نوزاد، استفاده از شیردوش و یا محافظ نوک پستان نامناسب به وجود آید وعلت سوزش نوک سینه در شیردهی باشد.
• عارضه وازواسپاسم: بعد از یک جلسه شیردهی، برخی از خانم‌ها ممکن است دردی را تجربه کنند که از نوک پستان به کل پستان گسترش یابد. این موضوع می‌تواند به دلیل عارضه‌ای به نام وازواسپاسم (به معنی انقباض رگ‌های خونی) در پستان رخ دهد.
• تاول شیری: یک لکه سفید دردناک روی نوک سینه یا اطراف آن است می‌تواند باعث شقاق سینه شود. این تاول از طریق عبور شیر غلیظ شده از مجرای شیر و یا مسدود شدن مجرای شیر که باعث جمع‌شدن بیش‌ازحد شیر در نوک سینه می‌شود، ایجاد می‌شود.
• تغذیه نامناسب نوزاد: اگر نوازد نتواند به ‌درستی از شیر مادر تغذیه نکند، ممکن است فشار زیادی به پوست حساس هاله و نوک سینه وارد کند و این باعث تحریک و زخم نوک سینه می‌شود.
• پوزیشن نامناسب شیردهی: اگر مادر در پوزیشن یا وضعیت نادرستی برای شیردهی به نوزاد قرار بگیرد و نوک سینه به‌ درستی در دهان نوزاد قرار نگیرد، اصطکاک بین دهان نوزاد و نوک سینه می‌تواند باعث زخم یا ترک نوک سینه شود.
• تطبیق نداشتن سینه مادر به شیردهی: نوک سینه‌های شما در طی هفته‌های اول شیردهی، هنوز به این روند عادت ندارند و این می‌تواند باعث تحریک آن‌ها شود. اما هنگامی‌که شما و کودک خود یک روال خوب تغذیه‌ای ایجاد کنید، این ناراحتی در سینه‌های شما باید به‌ مرور فروکش کند.
• واکنش آلرژیک: زخم نوک سینه ممکن است به ‌دلیل واکنش آلرژیک در اثر لمس پوست ایجاد شود. مواد شیمیایی یا معطری که می‌توانند سبب واکنش آلرژیک پوست پستان شوند در محصولاتی مانند موارد زیر وجود دارند: پودر لباس‌ شویی، نرم ‌کننده پارچه، شامپو و صابون، کرم مخصوص بعد از استحمام، لوسیون یا مرطوب‌کننده بدن، عطر و ادکلن.
• رطوبت زیاد نوک سینه: با وجود این که شقاق پستان اغلب باعث ایجاد ترک‌های خشک روی نوک سینه می‌شود، اما رطوبت بیش ‌از حد نیز ممکن است از علائم به‌ وجود آمدن شقاق سینه باشد. این موضوع ممکن است به دلیل شیردهی طولانی‌ مدت یا مرطوب بودن نوک سینه‌ها به مدت طولانی رخ دهد و یا ناشی از نشت شیر به بیرون، استفاده از پدهای مرطوب سینه یا استعمال زیاد پماد باشد.
• گرفتگی یا احتقان سینه (Breast Engorgement): به معنی پرشدن سینه از شیر است و موجب متورم، دردناک و سفت شدن سینه می‌شود نیز می‌تواند علت شقاق سینه باشد.
• عارضه چسبندگی زبان به کف دهان نوزاد: اگر زبان کودک شما هنگام گریه نمی‌تواند از لب پایین او عبور کند یا به نظر می‌رسد زبان او قلبی شکل است، دلیل آن می‌تواند کوتاه بودن بافتی است که زبان را به کف دهان متصل می‌کند، باشد. این عارضه، چسبندگی زبان به کف دهان نام دارد و می‌تواند باعث درد نوک سینه مادر شود.
• نوک سینه‌های صاف یا وارونه: اگر هاله اطراف نوک پستان خود را نیشگونی به اندازه حدود ۲ سانتیمتر تا پشت نوک سینه بگیرید و نوک سینه‌تان کمی سفت و برآمده نشود، به این معناست که نوک سینه شما صاف است. اما اگر با اجرای این آزمایش، نوک سینه شما جمع‌تر شود، نوع نوک سینه شما وارونه محسوب می‌شود. نوک سینه‌های صاف و وارونه از چفت شدن مناسب آن در دهان نوزاد جلوگیری می‌کند و منجر به درد نوک سینه می‌شود.
• اصطکاک: اصطکاک زیاد ممکن است ناحیه نوک سینه را تحریک کند. این اصطکاک روی نوک سینه می‌تواند در اثر پوشیدن لباس‌هایی با جنس و سایز نامناسب مانند پیراهن گشاد، سوتین نامناسب و پارچه‌هایی با الیاف مصنوعی (مانند نایلون) ایجاد شود. کشیده شدن این موارد روی نوک سینه در صورتی‌که پوست فرد حساس باشد، باعث ایجاد جوش، ترک و حتی زخم و خونریزی نوک سینه می‌شود. شقاق سینه‌ی ناشی از اصطکاک در ورزشکارانی مانند دوندگان، موج‌سواران و بدنسازان نیز می‌تواند ایجاد شود.

پیشگیری:

• ناراحتی و حساسیت نوک پستان هنگامی‌که برای اولین‌بار شروع به شیردهی می‌کنید امری طبیعی است. اما با این ‌حال، انجام اقدامات پیشگیرانه زیر می‌تواند به جلوگیری از زخم و ترک نوک سینه کمک کند:
• همیشه اجازه دهید که نوزاد به طور طبیعی، پستان را هنگام شیر خوردن رها کند.
• پماد مخصوص به نوک سینه خود بزنید یا اجازه دهید که شیرتان روی پستان‌ها خشک شود.
• مطمئن شوید که سینه شما، چانه نوازد را فشار نمی‌دهد. چانه او باید داخل پستان شما قرار گیرد.
• سینه‌های خود را فقط با آب گرم بشویید و از صابون‌های سخت که باعث خشکی سینه می‌شوند استفاده نکنید.
• از پدهای مخصوص سینه که از مواد طبیعی ساخته شده‌اند استفاده کنید، زیرا این کار باعث کاهش اصطکاک در پستان‌ها می‌شود.
• مطمئن شوید که سینه به اندازه کافی در دهان نوزاد چفت شده است. نوک سینه و همچنین قسمت زیادی از هاله دور آن باید کاملاً درون دهان نوزاد قرار بگیرد.
• قبل از تغذیه کودک مقدار کمی از شیر خود را با دست بدوشید تا پستان‌ها بیش‌ از حد پر شیر و سفت نباشند. زیرا احتقان سینه باعث می‌شود که نوزاد نتواند به‌ خوبی نوک سینه را بمکد.

عوارض احتمالی:

1. زخم نوک سینه در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به ورم پستان شیردهی یا التهاب پستان شود. ورم پستان می‌تواند باعث تشکیل آبسه پستان شود که برای درمان آن ممکن است به جراحی از طریق برش و تخلیه سینه نیاز داشته باشید.
2. عفونت‌های پستان همچنین می‌تواند توسط مخمر، به ‌ویژه در زنان شیرده، تشدید شوند. مخمر در شیر مادر رشد می‌کند؛ بنابراین اگر کودک شما به عارضه برفک دهان که نوعی عفونت مخمری رایج است، دچار شده‌اید، باید پس از شیردهی نوک سینه‌های خود را در آب گرم بشویید تا شیر اضافی شما خارج شود. برفک دهان باعث ایجاد ترک، درد و خارش می‌شود که می‌تواند شقاق سینه را بدتر کند.

تشخیص:

• انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• در بیشتر موارد ابتلا به شقاق سینه می‌توانید آن را با روش‌های خانگی درمان کنید، اما برای اطمینان و احتیاط بیشتر بهتر است حتماً با یک پزشک نیز مشورت کنید. راه‌های ایمنی که زنان شیرده می‌توانند برای درمان این بیماری انجام دهند شامل موارد زیر می‌شوند:
• برای محافظت از ناحیه آسیب ‌دیده سینه، در حین بهبودی از محافظ نوک پستان استفاده کنید.
• بعد از شیردهی، مقداری کمی از یک پماد مخصوص (مانند لانولین) و یا روغن زیتون به نوک سینه‌های خود بمالید. استفاده از این محصولات هنگام شیردهی بی‌خطر است.
• استفاده از محصولاتی را که ممکن است باعث تحریک بیشتر نوک پستان شما شوند، از بین ببرید و صابون‌ها و لوسیون‌های بدون عطر و بدون مواد شیمیایی یا ارگانیک را انتخاب کنید.
• مقداری روغن نعناع را به نوک سینه خود بمالید. یک مطالعه کوچک منبع معتبر نشان داد که روغن نعناع فلفلی که با عنوان اسانس منتول نیز شناخته می‌شود، کمک بیشتری نسبت به شیر مادر در روند بهبودی شقاق سینه می‌کند.
• بعد از هر بار شیردهی، نوک سینه‌ها را با آب گرم استحمام کنید. استفاده از کمپرس گرم و مرطوب روی سینه‌ها نیز به بهبود آن کمک می‌کند. برای ساخت کمپرس می‌توانید پدهایی را که مخصوص پستان و نوک پستان طراحی شده‌اند خریداری کنید و یا یک حوله نرم را در آب گرم خیس کنید و سپس آن را روی نوک سینه خود قرار دهید. از استفاده‌ی کمپرس گرم و خشک خودداری کنید.
• اگر دچار احتقان سینه شده‌اید و یا نوک سینه‌هایتان بسیار تحریک شده است، قبل از شیردهی مقداری از شیر خود را بدوشید و آن را به‌ آرامی روی نوک سینه خود بمالید. شیر مادر می‌تواند به نرم شدن نوک سینه کمک کند و ممکن است مقداری محافظت ضد باکتریایی نیز در ناحیه ایجاد کند. دوشیدن شیر نیز می‌تواند به کاهش احتقان سینه و از بین ‌بردن تحریک سینه کمک کند.

درمان طب سنتی:

• مقداری پیه بز را مانند قیف درست کنید و روی آن قرار دهید.
• گل بومادران را بجوشانید و مرتب با آب آن پستان را شستشو دهید.
• برای درمان شقاق باید توت کال را بکوبید و با سرکه بر آن ضماد کنید.
• روزی سه مرتبه پستان را با روغن سبز چرب کنید و قبل از اینکه پستان را به طفل بدهید با محلول اسیدبوریک خوب شستشو دهید.
• پنج گرم اسیدبوریک را با دو لیوان آب جوشیده گرم در یک کاسه بریزید و روزی چند مرتبه با آن آب به طور نیم گرم پستان را شستشو و ملایم مالش دهید.
• مقداری از دانه های به را در آب خیس کنید و روزی سه مرتبه با لعاب آن ترک پستان را مالش دهید (اگر پستان آلوده به لعاب به دانه را در دهان طفل بگذارید اشکالی نخواهد داشت).
• برای برطرف کردن شقاق یا زخم سر پستان، آب انار یا آب عناب یا آب زرشک را چند مرتبه در طول روز بنوشید و برای درمان آن عدس را در سرکه بپزید، بعد بکوبید و بر سر پستان ببندید.
• برای درمان ترک پستان مقداری آب لیموی ترش را در ظرف آبی بریزید، بعد تعدادی برگ کلم را در آن انداخته تا مدتی بماند. هر بار یک قطعه از آن را روی ترک پستان قرار دهید و محکم آن را ببندید و روزی سه مرتبه این کار را تکرار کنید.

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد، تنها افرادی که فعالیت شدید ورزشی و همچنین ورزش های تماسی انجام میدهند مدتی از انجام اینگونه فعالیت ها پرهیز کنند.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و لبنیات بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.