سوزش سر معده: عبارت است از شایع ترین علامت برگشت اسید معده به مری، احساس سوزش در ناحیه سر معده می باشد. برگشت اسید معده به مری هنگامی رخ می دهد که عضله اسفنگتر بین مری و معده، شل شده باشد و به مدت طولانی باز بماند. در حالت عادی، این اسفنگتر به مدت کوتاهی در هنگام بلع غذا باز می ماند و مجدداً بسته می شود. شل شدن و باز ماندن این عضله باعث می شود که اسید معده به مری و حتی دهان منتقل شود.
علائم:
- درد تیر کشنده در پشت وسط کتف ها.
- دردی که با دراز کشیدن یا خم شدن بدتر می شود.
- درد به صورت سوزش در سینه که معمولاً همراه سوزش معده بعد از غذا خوردن و در زمان شب احساس می شود.
- علائم این بیماری اغلب پس از صرف غذای سنگین، خم شدن به جلو، یا دراز کشیدن بیشتر احساس می شود. به این ترتیب بسیاری از افراد ممکن است سوزش معده را در زمان بیدار شدن از خواب احساس نمایند.
- بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) یکی از نشانه های سوزش معده است. در این حالت اسید معده به مری بر می گردد و باعث درد و سوزش معده تا گلو می شود. این درد می تواند به صورت احساس سوزش پشت جناغ سینه یا استخوان سینه به صورت گرفتگی یا درد شدید احساس شود. بسیاری از مواقع درد ناشی از رفلاکس اسیدی ممکن است با درد مربوط به حمله قلبی اشتباه گرفته شود.
- درد ناشی از رفلاکس معده (سوزش معده) می تواند در قسمت پایین سینه احساس شود یا در مواقع خاص به سمت پشت گلو توسعه پیدا کرده و همراه با نفخ شکم باشد. در این حالت یک مزه تند در پشت گلو احساس می شود. اگر رفلکس اسیدی نزدیک حنجره در گلو باشد، می تواند باعث ایجاد سرفه یا گرفتگی صدا شود. رفلکس اسیدی معده با شدت زیاد و در طول دوره های زمانی طولانی می تواند باعث از بین رفتن مینای دندان ها شده و در نهایت منجر به ایجاد پوسیدگی دندان شود.
علت:
- دیواره معده مملو از پرزهایی است که با ترشح ماده ای خاص، از تخریب معده ناشی از تماس مداوم با اسید و شیره معده جلوگیری می کند. یعنی این دیواره به نوعی طراحی شده است که در مقابل اثرات اسید معده مقاوم است؛ اما اگر هر بار معده اسید زیادی ترشح کند، دیواره معده به مرور زمان آسیب دیده و تحمل و پایداری آن در مقابل اسید اضافه، کاهش یافته و شروع به سوزش می کند؛ یکی از دلایل این عارضه ورود صفرای اضافه به معده است که، باعث جوشش و تخریب دیواره معده و در نهایت سوزش آن می شود؛ این جوشش، اگر باعث تخریب دریچه مابین مری و معده گردد، سوزش سر دل یا سر معده را نیز ایجاد می کند. سوزش سردل یکی از مواردی است که برخی از بزرگسالان در طول زندگی خود آن را تجربه می کنند؛ این بیماری معمولاً بر اساس سوزشی شناخته می شود که درست پشت جناغ سینه، صورت می گیرد و اغلب به سمت گلو نیز کشیده می شود. سوزش سر معده می تواند به دلیل رطوبت زیاد دهانه معده نیز باشد؛ در این صورت احساس سوزش و ناراحتی در معده با گرسنگی بهبود می یابد، اما با مصرف غذا تشدید می شود. اگر سوزش دیواره معده به دلیل ترشح زیاد اسید معده باشد؛ در این صورت، سوزش با غذا خوردن تسکین می یابد و گرسنگی، آن را تشدید می کند. بسیاری از افراد، این مشکلات به ظاهر کوچک را نادیده می گیرند که در نهایت باعث بروز مشکلات دیگر می شود؛ یعنی در صورتی که سوزش معده مرتب رخ دهد و فرد، بی توجه نسبت به درمان آن باشد باعث زخم معده و در نهایت سرطان معده می شود.
- مصرف داروهای شیمیایی: فقط عوارض این بیماری را درمان می کنند نه علت اصلی سوزش معده را، لذا وقتی علت اصلی را پیدا کنید، بهترین درمان را به راحتی پیدا خواهید کرد و اطمینان حاصل می کنید که بیماری شما باز نخواهد گشت. در مرحله نخست برای پیدا کردن بهترین درمان باید چیزی که عامل بروز این مشکل است را شناسایی کنید. برخی از کارهایی که هر روز انجام می دهیم می تواند عامل سوزش سر دل باشد. فقط یک بار وقتی علت اصلی این مشکل شناسایی شد به سادگی بهترین درمان را خواهید یافت و مطمئن می شوید که این بیماری بازگشت نخواهد داشت. (خوردن داروهایی مثل آنتی هیستامین، ایبوبروفن، ناپروکسن، آسپرین و برخی از داروهای ضد التهاب همگی می توانند ایجاد سورش معده کنند).
- استرس، اضطراب و عصبانیت: عامل افزایش اسید معده و تخریب دریچه فم المعده است.
- کافئین: مواد غذایی حاوی کافنین مانند شکلات، نوشابه ها، چای، قهوه، نسکافه و… باعث می شوند ماهیچه های حلقوی مری شل شوند. بنابراین مواد اسیدی از معده بالا و به سمت گلو می آیند.
- غذاهای چرب و روغنی: مصرف غذاهای چرب زمان بیشتری را برای هضم می طلبند و متقابلاً دریچه معده زمان بیشتری باید اسید معده را تحمل کند؛ این امر عاملی است جهت لق شدن دریچه معده و ریفلاکس.
- مصرف کلیه غذاهای ممنوعه و دیر هضم: مشکلی که این نوع غذاها ایجاد می کنند این است که عملیات هضم به کندی صورت گرفته و هنگام مخلوط شدن، فشار زیادی به ماهیچه های حلقوی مری وارد می شود این مسئله یکی از دلایل برگشت غذا به مری و حلق و سوزش این نواحی است.
- مواد غذایی خاص: سیر و پیاز خام، گوجه فرنگی، بادنجان، فلفل، مواد غذایی ترش، نوشیدنی های گازدار و… محصولاتی هستند که موجب بازگشت اسید معده می گردند. این نوع غذاها هم چنین ماهیچه های حلقوی مری را شل می کنند.
- استعمال دخانیات: مواد شیمیایی خطرناکی که از دود سیگار به وجود می آید موجب ضعیف شدن ماهیچه حلقوی پایین مری می شود. این مسئله خود باعث بروز عوارض سوزش دل خواهد شد.
- الكل: الكل باعث شل شدن دریچه بین معده و مری می شود، بنابراین باعث برگشت اسید معده می گردد. خیلی از مواد غذایی دارای الکل بوده با به محض ورود به بدن، الکل تولید می کنند مانند خیلی از نگه دارنده های مواد غذایی، شربت داروخانه ها، آدامس ها، ماکارونی، نان خمیری و …
- علت سوزش سر معده در کودکان: در بسیاری از کودکان، دلیل سوزش معده معمولاً وجود سیستم گوارشی نابالغ است. در کودکان بزرگتر، خطراتی شامل اضافه وزن، قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران، و مصرف غذاهای خاص (مثل غذاهای تند) از عوامل عادی سوزش معده می باشند. کودکان مبتلا به مشکلات عصبی همچون فلج مغزی به احتمال بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- سن
- اضطراب و استرس
- در هم خوری کردن
- درست نجویدن غذا
- مصرف مشروبات الکلی
- خوابیدن بلافاصله بعد از غذا
- خوردن میوه بلافاصله بعد از غذا
- خوردن مایعات و آب همراه با غذا
- داشتن سابقه بیماری های گوارشی
- خوردن فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح
پیشگیری:
- سیگار نکشید و تنباکو نجوید.
- نحوه غذا خوردن خود را تغییر دهید.
- لباسی که روی سینه آن تنگ است نپوشید.
- در بهترین حالت لازم است از چند وعده غذایی محدود به جای دو یا سه وعده غذایی پر حجم استفاده کنید.
- به مدت 2 تا 3 ساعت پس از غذا خوردن دراز نکشید. مصرف تنقلات در آخر شب ایده مناسبی برای شما نیست.
- اگر سوزش معده شما در زمان شب احساس می شود، سر تخت خود را هنگام خواب 15 تا 20 سانتیمتر (6 تا 8 اینچ) بالا بیاورید.
- مصرف شکلات، نعناع، و الکل باعث شدید شدن سوزش معده می شود. این مواد می توانند اسفنکتر تحتانی مری را که دریچه بین مری و معده است، ضعیف نمایند.
- غذاهای تند عبارتند از موادی هستند که از سطح اسید بالایی برخوردار می باشند (مشابه گوجه فرنگی و پرتقال)، و قهوه می تواند علائم سوزش معده را در برخی افراد تشدید کند. اگر علائم سوزش معده شما پس از خوردن غذاهای خاص تشدید شد، شما باید به دنبال مصرف غذاهایی باشید که این علائم را بهبود بخشند.
عوارض احتمالی:
- آروغ ترش زدن.
- احساس درد قفسه سینه (تیر کشیدن قلب): این درد، زمانی رخ می دهد که اسید معده به درون مری باز گردد. اما درد حاصله می تواند طولانی تر و شدیدتر از حدی باشد که ما انتظار داریم. بسیاری از افراد با دیدن این علامت، به اشتباه تصور می کنند دچار حمله قلبی شده اند. هرگز از کنار درد قفسه سینه سرسری عبور نکنید، به خصوص اگر هنگام ورزش یا انجام کارهای شخصی، شدیدتر می شود گاهی در موارد خیلی شدیدتر در امتداد قفسه سینه درد شدیدی را حس می کنید که انگار قفسه سینه را فشار می دهند. این علائم می تواند علائم حمله قلبی باشد. پس توصیه می شود هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.
- افزایش شدت درد در حالت درازکش یا خم شدن: بازگشت اسید معده به مری، در این نوع افراد هنگام درازکشیدن بیشتر می شود. اگر پس از خوردن غذا، برای مدتی صاف بنشینید، این درد وجود نخواهد داشت
- افزایش سوزش بعد غذا یا بعد از بیدار شدن از خواب: سوزش و دردی که بلافاصله پس از خوردن غذا به خصوص غذاهای سنگین احساس می شود، غالباً به دلیل پر شدن معده است و در نتیجه معده چاره ای ندارد، جز این که بخشی از غذا را به سمت مری هدایت کند که این امر عاملی است برای درد و سوزش سر معده.
- گرفتگی صدا: برگشت اسید معده به حلق باعث تخریب تارهای صوتی شده بنابراین شخص دچار گرفتگی و خشونت صدا می شود. این مسئله بیشتر بعد از وعده های غذایی اتفاق می افتد.
- گلو درد: اگر بلافاصله پس از خوردن غذا، احساس گلودرد کردید، به احتمال زیاد به ریفلاکس معده مبتلا هستید. در صورت عدم توجه، برخلاف سرماخوردگی یا آنفولانزا، این گلودرد می تواند مزمن نیز شود. اگر نشانه های دیگری، مانند گرفتگی بینی یا عطسه کردن در خود مشاهده نکردید، بازگشت اسید معده را حتماً مد نظر قرار دهید و آن را سرسری نگیرید.
- سرفه کردن: سرفه کردن در حالت درازکش یا بلافاصله بعد از خوردن غذا یکی از نمونه سرفه هایی است که به طور قطع می توان عامل آن را برگشت اسید معده دانست، زیرا اسید معده عامل تحریک ریه ها می باشد.
- آسم یا خس خس سینه: بسیاری از افرادی که مبتلا به سوزش معده هستند، آسم نیز دارند و بالعکس، ریه ها با انقباض نایژه و نایژک ها از ورود اسید معده به درون خود جلوگیری می کنند. این مسئله باعث می شود که ورود و خروج هوا به ریه ها به سهولت انجام نگیرد و شخص هنگام تنفس دچار خس خس گردد.
- حالت تهوع: برگشت اسید معده به سمت مری باعث تورم و به مرور زمان عامل تنگ شدن آن می گردد که غذا قادر به عبور از مری نبوده، بنابراین به صورت استفراغ از راه دهان برگشت می کند. یا این که دریچه معده آن قدر لق شده است که به محض ورود غذا به معده، غذا به سمت دهان بر می گردد. اگر در استفراغ خود، خون مشاهده کردید هرچه زودتر باید به پزشک مراجعه کنید.
- افزایش بزاق دهان: بدن برای جلوگیری از تخریب مری ناشی از اسید برگشت شده معده، شروع به ترشح بزاق اضافه دهان می کند تا بدین وسیله مری را شستشو دهد.
- مشکل در بلع غذا: اسید معده که مدام به سمت مری برگشت می کند، آن را متورم و تنگ کرده و فرد هنگام بلع غذا دچار مشکل می گردد.
- سرطان مری: اگر به درمان سوزش معده اهتمام نورزید احتمال این که به مرور زمان به سرطان مبدل گردد دور از انتظار نیست.
- پوسیدگی زود هنگام دندان ها: برگشت اسید معده به دهان باعث تخریب مینای دندان و پوسیدگی آنها می گردد.
تشخیص:
- تشخیص این بیماری با دریافت یک سابقه کامل از بیماری و معاینه فیزیکی بیمار شروع می شود. در بسیاری از موارد که اطلاعات کافی درباره وضعیت سلامتی فرد در اختیار پزشک متخصص قرار گیرد امکان شروع یک برنامه درمانی مناسب برای بیمار فراهم می شود. به هر حال در برخی موارد نیاز به انجام آزمایش های دیگر در این رابطه به شرح زیر وجود دارد:
- عکس برداری رادیولوژی:در این حالت از بیمار خواسته می شود که باریم یا گاستروگرافین را فرو دهد و در این زمان متخصص رادیولوژی از پرتوی ایکس تابانده برای مشاهده وضعیت حرکت این مواد در مری و وارد شدن آنها به معده استفاده می کند. در این زمان در کنار بررسی موارد ناهنجاری یا التهاب های موجود در مری و دیواره آن، می توان عملکرد مناسب عضلات مری با یک الگوی متوازن برای انتقال این مواد به معده را نیز مورد بررسی قرار داد.
- آندوسکوپی: در این آزمایش یک متخصص بیماری های گوارش از یک اسکوپ قابل انعطاف و دوربین متصل به آن برای نگاه کردن به دیواره داخلی مری و معده استفاده می کند. به این ترتیب امکان تشخیص التهاب و زخم های ایجاد شده وجود خواهد داشت. علاوه بر این در این روش امکان نمونه برداری از مقدار کمی از بافت های مری و معده برای بررسی احتمال سرطانی بودن سلول ها وجود دارد.
- مانومتری و آزمایش: PHدر موارد نادر زمانی که روش های معمول توانایی تشخیص مشکل بیمار را نداشته باشد یا زمانی که این علائم غیر عادی باشند، از اندازه گیری فشار و ارزیابی سطح اسید استفاده می شود و این روش می تواند در تشخیص مشکل مفید و سودمند باشد.
درمان طب نوین:
- برای کنترل مشکل سوزش معده شما می توانید در سبک زندگی خود تغییرات زیر را ایجاد نمایید: در هر وعده غذای کمتری مصرف کنید، اما تعداد دفعات غذا خوردن را افزایش دهید، از خوردن غذا قبل از خوابیدن خودداری نمایید، از مصرف الکل، آسپرین، ایبوپروفن، و کافئین اجتناب کنید، سیگار نکشید، سر تخت خود را به اندازه 10 الی 15 سانت بالا بیاورید تا به این ترتیب امکان کشیدن اسید معده به پایین توسط جاذبه فراهم شود و از رفلاکس اسیدی و سوزش معده جلوگیری گردد.
- عمل جراحی: عمل جراحی یک روش درمانی است که برای بیماران زیر قابل استفاده است: برای کسانی که دارو درمانی نتوانسته بهبودی مناسب برای مشکل آنها به همراه داشته باشد، برای افراد مبتلا به مری بارت، برای بیمارانی که رفلکس اسیدی معده آنها به قدری شدید است که باعث ایجاد خش در صدا، ذات الریه، یا خس خس کردن سینه شده باشد، برای درمان رفلاکس اسیدی معده از روش های مختلف جراحی استفاده می شود. در روش فوندوپلیکاسیون، معده به دور بخش پایین مری پیچانده می شود تا به این ترتیب یک دریچه جدید در پایین اسفنکتر تحتانی مری ایجاد شود. علاوه بر این در سال های گذشته ابزارهای جدیدی به بازار معرفی شده که می تواند دور قسمت پایین مری پیچیده شده و عملکردی مشابه اسفنکتر تحتانی مری داشته باشد. به هر حال انتخاب روش درمانی مناسب در این حالت بستگی به شرایط بیمار دارد.
درمان طب سنتی:
- رعایت آداب غذا خوردن.
- استفاده از لباس های گشاد.
- پرهیز از نوشیدن آب بین غذا.
- قدم زدن بعد از وعده های غذایی.
- پرهیز از خوابیدن بلافاصله بعد غذا.
- پرهیز از پرخوری و غذاهای پر چرب.
- حفظ آرامش و نداشتن استرس و اضطراب.
- مصرف نمک قبل و بعد غذا (به اندازه سر انگشت).
- از مصرف میوه و مرکبات بلافاصله بعد از غذاهای گوشتی اجتناب کنید.
- از مصرف انواع شیرینی و نوشیدنی های حاوی قند، بعد غذا پرهیز کنید.
- مصرف تصف قاشق چایخوری گلپر + زنیان آسیاب شده بعد هر وعده غذایی.
- خوب جویدن غذا: این کار باعث افزایش ترشح بزاق دهان و کاهش اسید معده می گردد.
- استفاده از دمنوش (اسطوخدوس + به لیمو + پونه + آویشن) با عسل روزانه ۳ لیوان به صورت میان وعده.
- شام سبک و سرشب: تا دو ساعت بعد از خوردن غذا، دراز نکشید تا معده، زمان کافی برای هضم غذا را داشته باشد.
- کاهش وزن: افزایش وزن، فشار زیادی را به عضلات اسفنگتر بین معده و مری وارد می کند که موجب برگشت اسید معده می گردد.
- ترک دخانیات و الکل: مصرف الکل و دخانیات یکی از مهم ترین عوامل سوزش معده می باشند پس در مصرف آنها جداً خودداری کنید.
- داروهای شیمیایی: مصرف بعضی داروهای شیمیایی هم می توانند مسبب سوزش معده باشند که در مورد آنها با پرشک معالج خود مشورت کنید.
- اگر علت سوزش از رطوبت معده باشد، بهتر است به عنوان غذا از گوشت های لطیف و سريع الهضم، آن هم به صورت کباب شده استفاده کنید.
- صبحانه را کامل بخورید: مهم ترین و سودمندترین وعده غذایی «صبحانه» است و لازم است که افراد روز خود را با صرف یک صبحانه کامل شروع کنند تا دچار سوزش معده نگردند.
- اجتناب از استرس هنگام غذا خوردن: هنگام استرس، عمل هضم غذا نه تنها به خوبی صورت نمی گیرد بلکه التهاب روده، زخم معده و سوزش سردل نیز در این حالت بیشتر بروز پیدا می کند.
- خار مریم: یک قاشق غذاخوری خارمریم را با یک قاشق غذاخوری عناب ترکیب کرده، همراه با یک لیوان آب جوش دم نموده بعد از سرد شدن صاف کرده و میل نمایید؛ این دمنوش برای درمان موقتی سوزش سردل استفاده می شود.
- زرشک: خوردن نصف استکان آب زرشک، قبل و بعد از غذا را فراموش نکنید؛ زرشک یکی از بهترین خنثی کننده های صفرای داخل معده محسوب می گردد. (به غیر از زرشک از سایر غذاهای ترش تا زمان بهبودی خودداری کنید).
- معجون (۲ واحد شاهتره + ۲ واحد برگ کاسنی + ۱ واحد نعناع): یک قاشق غذاخوری از ترکیب را با یک لیوان آب جوش + ۱ قاشق شکر دم کنید ولرم که شد صاف نموده و میل نمایید؛ این دمنوش اسید اضافه دستگاه گوارش را به خوبی خنثی می کند.
- دم نوش ترکیب مساوی (فلوس + زرشک + ختمی): یک قاشق از ترکیب را با یک لیوان بزرگ آب جوش دم کنید ولرم که صاف نموده با عناب شیرین کرده و میل نمایید؛ این دمنوش در کنار درمان سوزش معده، التهابات دستگاه گوارش را نیز التیام می بخشد.
- خیار سبز: این میوه حاوی آنزیم ترپسین بوده که به هضم پروتئین ها در معده کمک می کند؛ هم چنین به دلیل داشتن طبع سردی که دارد؛ مصرف آن در هوای گرم و همچنین برای افراد با طبع گرم توصیه می شود چون صفرابر و خنک کننده خوبی برای بدن می باشد.
- دمنوش ترکیب (۲ واحد تحم گشنیز + نیم واحد جفت بلوط (پوسته نازک روی مغز بلوط) + 3 واحد عناب): مواد را با هم ترکیب کرده ۱ قاشق از ترکیب را با یک لیوان آب جوش دم کنید، ولرم که شد صاف نموده و میل نمایید؛ این دمنوش برای سوء هاضمه نیز مفید می باشد.
- دم نوش ترکیب (هلیله زرد + برگ کاسنی + عناب): هسته هلیله را داخل هاون جدا کرده و مابقی را خوب بکوبید. سپس یک سوم قاشق چایخوری از آن را با ۱ قاشق مرباخوری برگ کاسنی و ۱ قاشق غذاخوری عناب آسیاب شده را با یک لیوان بزرگ آب جوش دم کنید، ولرم که شد صاف نموده با کمی عسل میل نمایید؛ این دم نوش حتی برای درد معده نیز کاربرد فراوانی دارد.
- آب سیب زمینی خام: این داروی نه چندان خوش طعم اثر عجیبی در درمان سوزش معده به خصوص در موارد اورژانسی دارد؛ بسیاری از بیماران با چند روز مصرف آب سیب زمینی خام، بهبودی فوق العاده ای را تجربه می کنند؛ توصیه ما روزانه ۳ مرتبه و هر بار یک چهارم تا نصف استکان از دارو برای حداکثر یک هفته است.
- آلوئه ورا: این گیاه می تواند سوزش سردل را تسکین بخشد، زیرا از التهابات دستگاه گوارش می کاهد؛ این موضوع بدین معناست که به هنگام تحریک و ملتهب شدن معده، نوشیدن ۲ الی ۱ قاشق ژل آلوئه ورا می تواند شرایط را بهبود ببخشد (آلوئه ورا را به صورت سرد یا ولرم ۱۰ دقیقه قبل از وعده غذایی خود میل کنید).
- خوردن سالاد قبل از غذا: مدت زمان هضم میوه و صیفی جات در مقابل سایر مواد غذایی کمتر است، بنابراین توصیه داریم سالاد را قبل از وعده های غذایی خود میل کنید تا هم عمل پاک سازی معده از اسید اضافه صورت گیرد و هم چنین از پرخوری جلوگیری گردد.
- پرخوری ممنوع: پرخوری یکی از دلایل غلبه صفرا بوده و با فشاری که به دیواره معده وارد می کند، احتمال تخریب بافت داخلی معده را افزایش می دهد؛ تقریباً محال است که کسی پرخوری کند و بتواند بر این بیماری غلبه کند؛ پس، قبل از احساس سیری دست از غذا بکشید.
- کاهش مواد صفرازا: بعضی مواد غذایی باعث افزایش صفرای داخل معده می شوند مانند: (سیر، پیاز، شیرینی جات، شکلات، غذاهای پر ادویه، تمام غذاهای ساندویچی، انواع سس ها و …)، لذا از زیاده روی در مصرف آنها جداً خودداری فرمایید.
- فاصله بین غذا خوردن و خوابیدن را زیاد کنید: در واقع زمانی به رختخواب بروید که غذا از معده شما خارج شده باشد؛ زیرا خوابیدن با کم کردن اثر جاذبه زمین که مانع از بالا رفتن اسید معده می شود. سوزش سر معده را تشدید می کند.
- رفع یبوست: یبوست شدید یکی از شایع ترین مسائلی است که باعث ایجاد سوزش سر معده نه تنها در خواب بلکه در طول روز و حتی هنگام صحبت کردن می شود پس با مصرف غذاهای ملین مانند آلوبخارا، بامیه، اسفناج و … در رفع آن کوشا باشید.
- خوردن شام سر شب: خوردن شام به صورت سبک و سرشب، کمک بزرگی به درمان سوزش معده می کند؛ البته در صورت گرسنگی در شب می توان نیم ساعت قبل از خواب از میوه جات کم کالری و شکم پرکن طبق طبع و مزاج خود استفاده نمود.
- کاهش مصرف لبنیات: در حالت کلی اگر سوزش معده دارید از مصرف زیاد شیر و ماست بپرهیزید چون خیلی از افراد جامعه، مشکلات گوارشی به نام عدم تحمل لاکتوز دارند؛ یعنی این که با خوردن مواد غذایی حاوی لاکتوز مانند شیر دچار مشکل می شوند (نکته: درست است که لبنیات در کوتاه مدت سوزش معده را تسکین می دهد، اما در طولانی مدت باعث افزایش ترشحات معده شده و آن را اسیدی می کند).
- محرک های خود را شناسایی کنید: شناسایی محرک ها ممکن است به زمان و انرژی زیادی نیاز داشته باشد، اما اگر بدانید چه چیزی باعث بدتر شدن شرایط شما می شود، قادر خواهید بود از خوردن آنها پرهیز کنید؛ پس به جای این که به داروهای بدون نسخه اطمینان کنید بهتر است یک بار برای همیشه محرک های خود را بشناسید و از مصرف آنها خودداری کنید.
- آنتی بیوتیک ها: باکتری های مفید دستگاه گوارش مسئولیت هضم، جذب و دفع مواد غذایی را بر عهده دارند؛ در حالی که استفاده از آنتی بیوتیک ها نه تنها میکروب ها را از بین می برند، بلکه به باکتری های مفید و بی ضرر نیز رحم نکرده و عاملی است برای مشکلات گوارش مانند سوزش معده و ….
- فعالیت بدنی: بی تحرکی زیاد موجب ضعف حرارت غریزی می شود؛ در نتیجه هضم معده مختل شده و معده در هضم غذا ناتوان می شود و سوزش ایجاد می گردد؛ در جامعه امروزی، افراد با وجود پدیده هایی مانند کم تحرکی و نداشتن برنامه غذایی مناسب، این مسئله را بیشتر تجربه می کنند.
- پرهیرات: بیماران مبتلا به این عارضه از مصرف غذاهای سرخ کردنی، نفاخ، دیر هضم و غلیظ پرهیز کنند؛ از مصرف غذاهای ساندویچی، سس های فلفلی، چای پر رنگ، نوشابه های گازدار، قهوه، مواد غذایی حاوی نگه دارنده ها، نان فتیر و ور نیامده و انواع فست فودها نیز باید خودداری کنند.
- از غذاهای خیلی چرب پرهیز کنید: اولین دشمن معده، غذاهای تند و تیز و چرب است؛ چربی ها دیرتر از مواد کربوهیدرات دار و قندی از معده تخلیه می شوند و به همین علت، احتمال سوزش معده را بیشتر می کنند. استفاده از غذاهای آب پز مانند کته گشنیز به همراه مرغ محلی یا گوشت گوسفند و آبگوشت توصیه می شود.
- حذف تمام موارد ممنوعه: چای (سیاه و سبز) – قهوه – نسکافه – سوسیس – کالباس – پیتزا – تمام غذاهای ساندویجی – غداهای سرخ شده – انواع کنسروی جات – انواع کمپوتها – مرغ و تخم مرغ بازاری – گوشت تمام حیوانات پرورشی – برنج خارجی – انواع سس های بازاری – سایر نوشیدنیهای گازدار – غذای رستوران ها – شیرینی جات بازاری – هله هولههای بازاری – چیپس – پفک – شکلات (على الخصوص شکلاتهای نرم) – کیک – بیسکوئیت – آدامس – یخمک – ماکارونی – لازانیا – لبنیات پاستوریزه – غذاهای زودپز شده – هر روز گوشت(قرمز یا سفید) خوردن – ترشی جات سرکه (لیته) – ریزه خواری(مدام چیزی خوردن) – با استرس غذا خوردن – عداهای مانده و بیات – غذاهای نمک سود(مانند: خیارشور – ماهی دودی – ماهی شور و…) – نمک زیاد – فلفل زیاد – آب تگری و یخ – تمام فست فودها و غذاهای آمادهی بازاری- غذاهای فریز شده(بیش از ده روز) – غذاهای پخته شده در ماکروفر (MICRO WAVE) – کلیهی مواد غذایی بسته بندی شدهی بازاری که دارای نگه دارنده هستند – میوه جات کال و نارس – شیر گاو به مقدار زیاد – کشک و پنیر کهنه – قره قوروت – ماءالجبن(آب پنیر) – استفادهی چند نوع غذا با هم – قند و شکر به مقدار زیاد – مصرف ماست به مقدار زیاد و هر روز خصوصاً همراه غذاهای دیگر – رنگ های مجاز اضافه شده به مواد غذایی – جوش شیرین – استفاده از سموم حشره کش(اسپری، بودر و..) – استفادهی زیاد از موبایل – پرخوری – پرخوابی – کم خوابی – نداشتن نظم در خواب و خوراک – عدم رعایت بهداشت فردی – گرم و سرد شدن – استفاده از رنگ مو – زیاده روی در مصرف مواد آرایشی – استعمال دخانیات(سیگار، قلیان، تریاک و…) – زیاده روی در مصرف داروهای شیمیایی – مصرف میوه جات بعد از غذاهای گوشتی – مصرف غذاهای با هم ناسازگار(مثل شیرموز، فرآوردههای کنجدی با لبنیات و…) – مصرف همزمان لبنیات و غذاهای گیاهی سرشار از آهن مانند:(زرشک، آلو، عدس، پسته، اسفناج، آلوبخارا، آلبالو و…) – دیروقت غذا خوردن(خصوصاً غذاهای پخته، چرب و پرحجم) – دیروقت خوابیدن – زندگی در مکانهای با آلودگی صوتی زیاد – زندگی در شهرهای شلوغ با هوای آلوده – هر روز برنج خوردن(حتی ایرانی) – نان بدون سبوس – نان فتیر و ور نیامده – خوردن یک نوع غذا در دو وعده ی متوالی مثلاً خوردن غذای مانده از ظهر در شب.
داروها:
- منتازین
- امپرازول
- رابپرازول
- سیزاپراید
- دیل سان
- پنتوپرازول
- فاموتیدین
- لانسوپرازول
- آلومینیوم ام جی
- هیدروکسید آلومینیوم
فعالیت:
- روزانه نیم ساعت فعالیت بدنی مناسب در حد تعریق کردن داشته باشید و همچنین عضلات شکم را تقویت کنید.
رژیم غذایی:
- خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک عدسی با کشمش، خوراک عدسی ساده، خوراک کلم برگ با عدس، خوراک گل کلم، خوراک کشمشی، آش گندم با تره، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش خرفه ۱، آش عدس ۱، آش عدس ۲، آش برنج، آش شوید باقلی، آش حبوبات ۲، آش شولی ۱، حلیم عدسی با سویا ۲، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم با عدس، مرصع پلو، آلبالو پلو، ساطری پلو، شوید باقالی پلو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، هویج پلو، سبزی پلو، ماش پلو، لپه پلو، کلم قمری پلو، کلم پلو، کلم پلو با سویا، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با سویا، عدس پلو با کدو حلوایی، عدس پلو با قارچ، لوبیا سبز پلو ۲، نخود فرنگی پلو ۲، نخود فرنگی پلو ۱، انار پلو، گشنیز پلو با سویا، رب پلو، خورش فسنجان با سویا، خورش به و آلو، خورش به، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، خورش کدو حلوایی، سوپ کلم بروکلی ۲، کتلت عدس ۱، کتلت عدس ۲، کتلت هویج و سیب زمینی، کتلت ذرت، کتلت سیب زمینی و حبوبات، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر لوبیا چشم بلبلی، پن کیک سیب زمینی، دلمه فلفل دلمه ای، دلمه سیب زمینی، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، کماچ سویا، ماست سویا، پنیر سویا، فرنی سویا، خامه سویا.
- خوردنی های مضر: سس معطر، سس گوجه فرنگی ۱، سس مخصوص ۲.
نکته:
- سوزش معده یک درد همراه با سوزش در ناحیه سینه درست پشت قفسه سینه است. این درد اغلب در زمان دراز کشیدن یا خم شدن بیشتر است. سوزش معده یکی از مسائلی است که بسیاری از افراد بدون هیچ خطر مشخص با آن روبرو می شوند. اکثر افراد می توانند ناراحتی های مربوط به سوزش بالای معده (سوزش سر معده) را با ایجاد تغییرات در سبک زندگی و استفاده از داروهای قابل تهیه از داروخانه ها کنترل کنند. به هر حال در صورتی که این سوزش ادامه داشته باشد یا به صورت یک مسئله عادی روزمره در آید، می تواند نشانه ای از ایجاد مشکلات جدی تر برای فرد باشد که نیازمند مراقبت های پزشکی است.
- سوزش معده یکی از مشکلات رایجی است که می تواند با سایر بیماری های مربوط به قفسه سینه همچون موارد زیر اشتباه گرفته شود: حمله قلبی، آمبولی ریه، ذات الریه، درد قفسه سینه.