سوء هاضمه یا نفخ (رودل یا تخمه): عبارت است از یک نوع احساس ناراحتی مبهم در قفسه سینه یا شکم بدون علت ساختاری مشخص که به هنگام خوردن یا آشامیدن یا به فاصله کمی پس از آن رخ می دهد. به عبارت دیگر مراد از تخمه، حالتی است که معده نمی تواند غذا را هضم کند که این ممکن است به دلیل پرخوری یا ضعف معده باشد. در این حالت، انسان احساس سنگینی می کند و در رنج و سختی زیادی قرار دارد. البته به نظر می رسد که تخمه، حالتی بالاتر از هضم نشدن غذا است، چرا که در حالت تخمه، علاوه بر اینکه غذا هضم نمی شود، انسان احساس سنگینی می کند و نفس کشیدن برایش سخت می شود. به عبارت دیگر یکی از مهم ترین وظایفی که سلول های بدن هر روز باید چندین نوبت انجام دهند، فرآیند هضم و جذب مواد غذایی است؛ فرآیند صحیح دستگاه گوارش باعث جذب ریز مغزی های ضروری برای بدن می شود تا به واسطه آن املاح لازم برای رشد و حفظ سلامت بدن به موقع و به میزان کافی در اختیار تمام بافت ها و سلول ها قرار گیرد. با رعایت کردن این نکات نه تنها می توانیم مواد مغذی حیاتی را به میزان کافی به دستگاه های مختلف بدن خود برسانیم بلکه درعین حال تا حد زیادی از بروز بیماری ها و ناراحتی های گوارشی پیشگیری خواهیم کرد. برخی افراد از نفخ معده بعد از خوردن غذا شکایت دارند. مشکل هضم نشدن غذا و یا ماندن غذا سر معده از اعتراضات دستگاه گوارش نسبت به نوع غذا یا نحوه غذا خوردن انسان است؛ برای غلبه بر این مشکلات انسان باید بداند که دستگاه گوارش چگونه کار می کند. دستگاه گوارش از دیدگاه طب سنتی، به عنوان عضو بسیار مهمی در نظر گرفته می شود که هر چه حرارت مزاج بیشتر باشد، قاعدتاً قدرت هضم نیز بهتر خواهد بود. سردی مزاج علاوه بر آن که موجب کندی هضم می شود، می تواند احساس ثقل و سنگینی پس از خوردن غذا را نیز ایجاد کند که این سنگینی، خود را به صورت نفخ نشان می دهد که در موارد تشدید سردی و یا بیماری، می تواند میزان نفخ را نیز بیشتر کند. به عبارت دیگر گاز شکم به آزادسازی ترکیبی از گازهای روده که توسط باکتری های مستقر در روده بزرگ ایجاد می گردند، اطلاق می شود. غذاهایی که در بدن غیر قابل هضم می باشند و برخی قندها از مجاری گوارشی عبور کرده و به عنوان غذا به مصرف باکتری های روده می رسند. محصول جانبی این فرآیند تخمیری، تولید گاز روده می باشد.

علائم:

1. نفخ یا آروغ
2. ترش کردن
3. احساس پری معده
4. با اشتها غذا نمی خورید
5. غذا خوردن شما تمامی ندارد
6. نفخ شکمی: گاز به دام افتاده در دستگاه گوارش می تواند موجب نفخ شود.
7. بلافاصله پس از غذا خوردن به خاطر رفلاکس اسید، احساس تهوع یا سرگیجه داشتن
8. درد و ناراحتی شکمی: درد ناشی از گاز غیر معمول نیست، اما معمولا با عبور گاز تسکین می یابد.
9. باد گلو: باد گلو می تواند به واسطه فرو بردن بیش از اندازه هوا یا مصرف نوشیدنی های گازدار شکل بگیرد.
10. باد شکم: عبور گاز از راست روده بیشتر مواقع با رژیم غذایی مرتبط است، اما در موارد نادر دلایل دیگر می توانند در این زمینه موثر باشند.
11. علایم اصلی سوءهاضمه بدون زخم عبارتند از: سوزش سر معده و درد در قسمت مرکزی بالا شکم که معمولاً با صرف غذا ارتباط دارد (غذا خوردن می تواند باعث بهتر شدن و یا بدتر شدن آن شود) گاهی اوقات نیز ممکن است حالت تهوع ایجاد شود. به علاوه بسیاری از افراد دچار مشکلی هستند که اصطلاحاً به آن معده عصبی گفته می شود. علایم این افراد در هنگام استرس یا ناراحتی های عصبی بدتر می شود.

علت:

• یبوست
• غم و اندوه
• افزایش وزن
• قاعدگی زنان
• گرمای محیط
• سیگار کشیدن
• سریع غذا خوردن
• با سرعت غذا خوردن
• سردی معده و گوارش.
• خوردن بیش از حد غذا
• حمام بعد از غذا خوردن
• عدم لذت از خوردن غذا
• مصرف بیش از حد الکل
• سندرم روده تحریک پذیر
• مصرف غذاهای تند و پر چرب
• آب خوردن بین غذا یا پس از غذا
• بلعیدن هوا (یک نوع عادت عصبی)
• دراز کشیدن سریع پس از صرف غذا
• خوردن غذای داغ و سرد، همزمان با هم
• رشد بیش از حد باکتری ها در روده باریک
• عدم تحمل لاکتوز و سایر عدم تحمل های غذایی
• ریفلاکس معده به مری (بازگشت غذا و اسید معده از معده به مری)
• خوردن غذاهایی که انسان میوه خوار نمی تواند همراه با خوردن میوه آن ها را هضم نماید.
• خوردن غذاهایی که انسان میوه خوار نمی تواند همراه با خوردن میوه آن ها را هضم نماید.
• خوردن غذا در شرایطی که انسان ناراحتی عاطفی و یا اضطراب دارد، به استراحت نیاز دارد یا عصبانی است.
• آکاربوز (داروی بیماری دیابت) و هر دارویی که دارای لاکتولوز و یا سوربیتول باشد می تواند باعث نفخ شود.
• خوردن غذا در شرایطی که انسان ناراحتی عاطفی و یا اضطراب دارد، به استراحت نیاز دارد یا عصبانی است.
• عوارض جانبی مصرف برخی داروها (بطور خاص داروهای غیر استروئید ضد التهاب همچون آسپیرین و ایبوپروفن)
• خوردن غذاهای سرد داخل یخچال: مانند برنج سرد، الویه سرد و… می تواند باعث سردی معده و هضم دیرتر مواد غذایی گردد.
• با استرس غذا خوردن: این مسئله نیز باعث افزایش اسید معده و به مرور زمان آسیب به عضلات معده و اشکال در هضم می گردد.
• مصرف زیاد و خود سرانه آنتی بیوتیک ها: این داروها باعث از بین رفتن باکتری های مفید داخل معده شده، لذا هضم غذا با تأخیر مواجه می شود.
• سرد شدن معده ناشی از غلبه بلغم: معده برای هضم غذا نیاز به گرما دارد تا بتواند غذا را به حالت نضج (پخته شده) در آورد در حالی که سردی معده در غلبه بلغم، هضم غذا را به تأخیر می اندازد.
• خوردن غذاهای مانده و بیات: مصرف غذاهای مانده و بیات می تواند باعث رشد و تکثیر باکتری های داخل معده شده و روند هضم غذا را با تأخیر مواجه سازد و باعث تخمیر بیش از حد غذا و عامل نفخ گردد.
• تند غذا خوردن: کسانی که سریع غذا می خورند مجبور هستند برای پایین فرستادن لقمه غذا پشت سر هم آب بنوشند؛ این مسئله باعث غلبه بلغم و سردی معده و دیر هضم شدن غذا می گردد.
• مصرف غذاهای تکراری: خوردن غذاهای مشابه در طول روز تأثیر منفی بر روی سیستم گوارش و هضم و جذب غذا می گذارد؛ چنان چه مولی علی (ع) می فرمایند: «یک نوع غذا را در دو وعده میل نکنید»
• بیش از گنجایش معده خوردن، این پروخوری ها همیشه علت اصلی تولید باکتری ها است، تخمیر و فساد در مراحل وخیم خود باعث بد کار کردن معده می شود تا غذاهای هضم نشده تجزیه و دفع شود.
• پرخوری: خوردن غذا پیش از ظرفیت معده یکی دیگر از دلایل مهم هضم نشدن غذا است؛ مغز ما علائم احساس پر بودن معده را ۲۰ دقیقه بعد از شروع اولین لقمه غذا دریافت می کند؟ بنابراین قبل از این که احساس پر بودن کنید دست از غذا خوردن بردارید.
• خوردن غذای پخته، کلم پخته دو برابر کلم خام زمان برای هضم خود می خواهد، علاوه بر این، عمل پختن آن را بی فایده و بی محتوا می کند. این مسئله در مورد بیشتر مواد غذایی صدق می کند، ما هر روز به دفعات اشتباه تغذیه ای می کنیم بی آنکه بدانیم عواقب آن چیست.
• ترشحات پشت حلق ناشی از غلبه بلغم: لخته شدن این ترشحات داخل معده باعث تکثیر سریع باکتری های معده شده که یکی از عوارض آن طولانی شدن هضم غذا است؛ زیرا باکتری ها باعث تضعیف سلول های معده می شوند و قدرت ترشح اسید معده نیز کم می گردد؛ بنابراین هر چه تعداد باکتری ها بیشتر باشد غذا نیز دیرتر هضم می شود.
• نوشیدنی های گازدار: گاز کربونیک موجود در این نوشیدنی ها باعث ایجاد تورم در معده شده و به صورت آروغ آزاد می شود؛ ترکیب این اسید با اسید معده و میزان بالای قند موجود در این نوشیدنی ها باعث افزایش تولید اسید معده شده و مشکل را چند برابر می کنند.
• یبوست: عدم حرکت مناسب و رو به جلوی مواد دفعی در روده ها باعث می شود تا مدفوع بیش از حد در روده ها توقف داشته و شروع به تخمیر کرده و گاز بیشتری را تولید کند. یبوست دلیل ازدیاد باکتری ها و تخمیر زیاد گازهای روده ای است.
• خوردن غذاهای ادویه دار، مواد شیمیای نگهدارنده مواد غذایی، روغن و چربی حرارت دیده، موادی از قبیل اسید اوریک که در گوشت حیوانات موجود است، سرکه و نمک که یک ماده مرده معدنی است، تمام این عوامل باعث تأخیر در هضم غذا می شوند و آن را تخمیر می کنند.
• خوردن غذاها به صورت قاطی پاتی و بی نظم علت بیمار هاست و در این حالت محیط شیمیایی مطلوب برای هضم غذا مهیا نمی شود. هضم نشدن غذا در این مرحله تولید ناراحتی های گوارشی می کند که اولین مرحله آن تخمیر مواد نشاسته ای و نفخ کردن است. مواد پروتئینی و چرب می گندند و در نتیجه گاز متان تولید می کنند که ترشی معده و سوزش نتیجه آن است.
• خوردن غذاهایی که زمان هضم آنها با هم متفاوت است. به این ترتیب غذاهایی که زمان هضمشان طولانی است، غذاهایی زود هضم را نیز مدتی طولانی در معده نگه می دارد و این موجب تخمیر و ایجاد نفخ و باکتری می شود، خوردن دسر (میوه جات) همیشه به تخمیر و نفخ منتهی می شود.
• خوردن غذاهایی که پس از هضم شدن محیط اسیدی بر جا می گذارند، این قبیل تحولات در دستگاه گوراش سبب اسیدی شدن بدن می شود و در نتیجه شخص را به شکستگی دندان ها و استخوان مبتلا می کنند. بر اثر اسید شدن معده کلسیم ضروری بدن که عنصری آلکائیدی (بازی) است، برای خنثی کردن این محیط اسیدی از استخوان ها و دندان ها کشیده می شود که به شکستگی آنها می انجامد.
• علائم به نظر با خوردن، آشامیدن، یا بلعیدن هوا به هنگام صحبت کردن یا آدامس جویدن ارتباط دارند. علائم غالباً به دنبال بروز هیجانات و ناراحتی های عاطفی به هنگام خوردن؛ مصرف بیش از اندازه دخانیات؛ یبوست؛ غذاهای خوب پخته نشده؛ خوردن غذاهای چرب؛ هضم نامناسب مواد غذایی تولید کننده گاز مثل حبوبات؛ خیار، کلم و پیاز؛ آلرژی غذایی؛ یا نوشیدن الکل رخ می دهد.
• هنوز معلوم نشده است که چه عللی باعث سوءهاضمه بدون زخم می شود. اما احتمالاً علل بسیاری می توانند باعث ایجاد آن شوند. یک فرضیه این است که معده این افراد نسبت به تحریکاتی مثل اسید معده و بعضی از غذاها حساس تر می باشد. فرضیه دیگری وجود دارد که می گوید عضله دیواره معده (به خصوص در افراد دارای معده عصبی) در مواقعی که فرد دچار استرس و ناراحتی عصبی است سفت می شود و باعث می گردد که علایم بیماری بدتر شود. از نظر پزشکی سوءهاضمه بدون زخم هیچگاه مشکل جدی و وخیمی ایجاد نمی کند، اما می تواند برای بیمار خیلی ناراحت کننده باشد. اهمیت زیادی دارد تا مطمئن شویم که علایمی که بیمار مطرح می کند واقعاً به علت این وضعیت می باشد. این بیماری خیلی به ندرت باعث کاهش وزن می شود. اگر شما گاهی اوقات دچار سوءهاضمه می شوید می توانید با تغییراتی که در زندگی تان می دهید مشکل سوءهاضمه خود را برطرف کنید.
• غذاهای نفاخ و دیر هضم: مصرف غذاهای نفاخ (مثل میوه جات کال، نخود، لوبیا، انواع کلم ها، شلغم، چغندر، سیب زمینی، زردآلو، شیر، بستنی، فلفل زیاد و…) و غذاهای دیر هضم مانند (سرخ شده ها، شکلات های نرم، ماکارونی، نان فتیر و خمیری، زیاد گوشت خوردن و…) به دلیل ماندن در معده به مدت طولانی می توانند باعث نفخ معده گردند (البته در افرادی که از معده ضعیفی برخوردار هستند).
• حرف زدن بین غذا: صحبت کردن در حین غذا می تواند هم باعث بلعيدن هوا و هم باعث بلعیدن غذای کامل جویده نشده گردد؛ سیستم گوارش ما به گونه ای طراحی نشده که بتواند تکه های بزرگ غذا را هضم کند. وقتی ابعاد بزرگ غذا در معده قرار می گیرد معده به زمان بیشتری برای هضم نیاز داشته که این مسئله نفخ معده را ایجاد می کند (به عبارتی معده دندان ندارد پس غذا را به خوبی بجوید).
• داروهای ضد التهاب: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن به طور مستقیم وارد خون شده و روی مکانیسم سلول های تولید کننده موکوس معده تأثیر منفی می گذارد؛ این وضعیت باعث کاهش حفاظ معده در برابر اسید می گردد؛ اکثر مردم به صورت خودسرانه از این داروها به عنوان مسکن برای تسکین انواع دردها استفاده می کنند، غافل از این که استفاده زیاد از این قبیل داروها امکان بروز زخم معده و اثنی عشر و نفخ معده را افزایش می دهد.
• غذاهای دیرهضم: ترکیبات سرشار از چربی و مواد سرخ شده، دیر هضم بوده و معده را دیر تخلیه می کنند و ممکن است فرد را دچار نفخ معده کنند. لبنیات و محصولات لبنی پرچرب نیز در دسته غذاهای دیر هضم به شمار می روند و توصیه می گردد تا حد امکان از انواع کم چرب آنها استفاده گردد. سبزی جاتی نظیر: کلم پیچ، کلم بروکلی، گل کلم، بروکسل، تره فرنگی، پیاز و هویچ خصوصاً انواع خام آنها غنی از فیبر بوده و سرشار از آنتی اکسیدان هایی هستند که برای سلامتی ضروری می باشند، اما هضم دیرتری دارند. خوشبختانه ترکیب سولفور این نوع مواد با پخته شدن خنثی شده و قدرت نفاخی آن به میزان زیادی از بین می رود.
• آلرژی غذایی: در غلبه سودا، با خوردن بعضی از غذاها، سیستم ایمنی بدن واکنش نشان می دهد و منجر به گاز اضافه در روده ها می گردد. غذاهایی مانند حبوبات، کلم، شیر، بستنی، خیار، کرفس، کاهو، شلغم، پیاز، تربچه، سیر، بادنجان، زردآلو، جو و… جزء مواد غذایی نفاخ محسوب می گردند. تعدادی از مواد موجود در این نوع غذاها در هنگام غلبه سودا قابلیت جذب ندارند و توسط باکتری های دستگاه گوارش تخمیر شده و تولید گاز اضافه می کند.
• اسید معده: اسید معده توسط ترشحات لوزالمعده خنثی می گردد. نتیجه این واکنش تولید گاز دی اکسید کربن است. تولید اسید معده در غلبه سودا چند برابر بوده بنابراین، این نوع افراد از گاز روده بیشتری برخوردارند.
• سوء هاضمه: معده افراد در هنگام غلبه سودا، قادر به هضم همه نوع غذایی نیست، لذا غذاهای هضم شده در روده بزرگ توسط باکتری ها تخمیر شده و گاز تولید می کنند. سوء هضم و سوء جذب غذا در روده کوچک باعث می گردد تا غذای هضم نشده بیشتری به کولون (روده بزرگ) وارد گردد. هر قدر میزان غذای هضم نشده در اختیار باکتری های روده بزرگ، بیشتر باشد گاز بیشتری نیز تولید خواهد شد.
• انسداد کارکردی: عملکرد ضعیف عضلات معده و روده که محتویات معده و روده را به جلو می رانند یکی از عوامل گاز شکم است که در غلبه سودا زیاد اتفاق می افتد. هنگامی که این عضلات به درستی عمل نکنند، محتویات روده ای تجمع یافته و باعث ورم، نفح و گاز شکم  می گردند.
• پرخوری: نفخ می تواند به دلیل تجمع نامناسب مواد در دستگاه گوارش باشد همچنین نوع غذایی که خورده می شود و مقدار آن در ایجاد نفخ دخیل است، اگر غذا بیشتر از مقدار معمول خورده شود حجم معده گنجایش آن را نخواد داشت، دچار ضعف شده و به دلیل هضم نامناسب، نفخ ایجاد می شود. به عبارتی این پروخوری ها همیشه علت اصلی تولید باکتری ها است، تخمیر و فساد در مراحل وخیم خود باعث بد کار کردن معده می شود تا غذاهای هضم نشده تجزیه و دفع شود.
• درهم خوری: خوردن غذاها به صورت قاطی پاتی و بی نظم علت بیمار هاست و در این حالت محیط شیمیایی مطلوب برای هضم غذا مهیا نمی شود. هضم نشدن غذا در این مرحله تولید ناراحتی های گوارشی می کند که اولین مرحله آن تخمیر مواد نشاسته ای و نفخ کردن است. مواد پروتئینی و چرب می گندند و در نتیجه گاز متان تولید می کنند که ترشی معده و سوزش نتیجه آن است.
• خوردن غذاهایی که زمان هضم آنها با هم متفاوت است: (غذاهای خام و غذای پخته با هم). به این ترتیب غذاهایی که زمان هضمشان طولانی است، غذاهایی زود هضم را نیز مدتی طولانی در معده نگه می دارد و این موجب تخمیر و ایجاد نفخ و باکتری می شود، خوردن دسر (میوه جات) همیشه به تخمیر و نفخ منتهی می شود.
• خوردن غذاهایی که پس از هضم شدن محیط اسیدی بر جا می گذارند: این قبیل تحولات در دستگاه گوراش سبب اسیدی شدن بدن می شود و در نتیجه شخص را به شکستگی دندان ها و استخوان مبتلا می کنند. بر اثر اسید شدن معده کلسیم ضروری بدن که عنصری آلکائیدی (بازی) است، برای خنثی کردن این محیط اسیدی از استخوان ها و دندان ها کشیده می شود که به شکستگی آنها می انجامد.
• خوردن غذاهای ادویه دار، مواد شیمیای نگهدارنده مواد غذایی، روغن و چربی حرارت دیده، موادی از قبیل اسید اوریک که در گوشت حیوانات موجود است، سرکه و نمک که یک ماده مرده معدنی است، تمام این عوامل باعث تأخیر در هضم غذا می شوند و آن را تخمیر می کنند.
• خوردن غذای پخته، کلم پخته دو برابر کلم خام زمان برای هضم خود می خواهد، علاوه بر این، عمل پختن آن را بی فایده و بی محتوا می کند. این مسئله در مورد بیشتر مواد غذایی صدق می کند، ما هر روز به دفعات اشتباه تغذیه ای می کنیم بی آنکه بدانیم عواقب آن چیست.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. استرس
2. نوشیدن الکل
3. مصرف دخانیات
4. خستگی یا کار زیاد
5. مصرف داروهایی که ممکن است باعث آزار و تحریک معده شوند.

پیشگیری:

1. تند غذا نخورید.
2. دخانیات مصرف نکنید
3. از مصرف الکل جدا پرهیز کنید.
4. پس از غذا خوردن بلافاصله نخوابید.
5. به هنگام غذا خوردن سعی کنید دچار ناراحتی عاطفی نشوید.
6. از خوردن غذاهایی که آنها را خوب هضم نمی کنید، از جمله نوشیدنی های گاز دار، خودداری کنید.
7. در صورتی که علائم پایدار باشند، ممکن است واقعا یک بیماری در دستگاه گوراش یا سایر نقاط بدن وجود داشته باشد، گاهی این علائم بدون اینکه بیماری خاصی وجود داشته باشد رخ می دهند، این حالت نشان دهنده عملکرد غیر طبیعی در یکی از قسمت های ظاهر طبیعی بدن است.

عواقب مورد انتظار:

• علائم را می توان با درمان تحت کنترل در آورد، اما احتمال عود علائم وجود دارند.

عوارض احتمالی:

• علائم حمله قلبی یا بیماری جدی مری یا معده ممکن است شبیه سوء هاضمه که باعث غفلت از آن باعث بیماری جدی می شود.

تشخیص:

1. به پشت دراز بکشید و سمت چپ ناف را لمس کنید اگر نبض زد یعنی دستگاه گوارش شما دچار رطوبت و سردی شده است.
2. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: پزشک متخصص؛ تشخیص اختلال و بیماری گوارش را با پرسیدن سوال درباره سابقه بیماری و عادت های غذا خوردن شما شروع می کند. پزشک همچنین از معاینه های فیزیکی و عکس برداری رادیولوژی از شکم برای مشاهده وجود هرگونه اختلال گوارش در مسیر سیستم گوارش استفاده می کند. آزمایش های بیشتر در این زمینه می تواند شامل نمونه گیری از خون، مدفوع و بررسی تنفس است که برای تعیین نوع خاص باکتری که باعث ایجاد زخم معده شده مورد توجه قرار می گیرد.
3. آندوسکوپی: از آندوسکوپی می توان در مسیر بالای سیستم گوارش برای تعیین اختلال گوارشی موجود استفاده کرد. انجام آندوسکوپی نیازمند وارد کردن یک لوله کوچک مجهز به دوربین و ابزار نمونه گیری به مری و معده بیمار است. این ابزار به پزشک امکان می دهد دیواره سیستم گوارش را برای تشخیص بیماری بررسی کرده و از این ابزار برای نمونه برداری جهت انجام آزمایش های لازم جهت تشخیص عفونت یا سرطان استفاده کند. این کار در حالتی انجام می شود که بیمار از آرام بخش استفاده کرده است. از آندوسکوپی بخش فوقانی سیستم گوارش می توان برای تشخیص رفلاکس اسیدی معده، زخم معده، عفونت، و سرطان استفاده کرد.

درمان طب نوین:

• در صورتی که سوء هاضمه در نتیجه سطح بالای اسید معده، زخم معده، رفلاکس اسیدی معده، تنگی مری، یا التهاب معده و روده ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است از داروهای کاهش دهنده سطح اسید معده همچون موارد زیر برای بیمار استفاده کند: امپرازول (پریلوزک)، لانسوپرازول (پریواسید)، رابپرازول، پنتوپرازول (پروتونیکس)، یانکسیوم. سایر داروهای سوء هاضمه در این رابطه به شرح زیر هستند:
• داروهای ضد اسید معده (H2RAs)، که می تواند سطح اسید معده را کاهش دهد.
• پروکینتیک ها، که می توانند در مواردی که معده به آهستگی خالی می شود مفید و اثربخش باشند.
• آنتی بیوتیک ها، در مواقعی کاربرد دارند که باکتری های هلیکوباکتر پیلوری باعث سوء هاضمه شده باشند.
• داروهای ضد افسردگی و ضد تشویش، که می توانند ناراحتی ناشی از سوء هاضمه را با کم کردن احساس درد برای فرد تسکین دهند.
• مهار کننده های پروتون پمپ (PPIs)، که می تواند سطح اسید معده را کاهش دهد. این مهار کننده ها در صورتی برای فرد تجویز می شود که سوء هاضمه همراه با سوزش معده باشد.

درمان طب سنتی:

• پنیر بخورید.
• کاهو بخورید.
• ورزش مناسب.
• مرکب ۳ استفاده کنید.
• رعایت آداب غذا خوردن.
• ریشه یا برگ ترب بخورید.
• خوردن انار شیرین با پیه آن
• از خوردن شیربرنج بپرهیزید.
• صبح ناشتا سوپ سیر بخورید.
• دراز کشیدن (کوتاه) بعد از غذا.
• زنیان (هضم کننده ماست است).
• روغن مصطکی روی معده بمالید.
• از رژیم غذایی سالم استفاده کنید.
• خوب جویدن غذا همراه با آرامش.
• سویق (هضم کننده کله پاچه است).
• مرکب ۱، مرکب۳ و مرکب۴ بخورید.
• اگر سیگاری هستید آن را ترک کنید.
• ترب، به ویژه برگ ترب استفاده کنید.
• از مصرف مشروبات الکلی پرهیز شود.
• خوردن یک پر نمک قبل و بعد از غذا.
• در پایان رعایت کامل آداب غذا خوردن.
• مالیدن روغن سیاهدانه به کمر در شب.
• نان خشک (هضم کننده مرکبات است).
• نوشیدن مایعات به صورت جرعه جرعه.
• انجام ماساژ و حقنه برای بیماران بستری
• پرهیز از مصرف غذاهای چرب و پرحجم.
• خوج را با آب و عسل بجوشانید و بخورید.
• با روغن زیتون شکم کودک را ماساژ دهید.
• به اندازه یک عدد فندق از سغز را بلع کنید.
• دمنوش گل همیشه بهار در طول روز مصرف کنید.
• تا هفت روز هر روز یک کیلو زردک را بپزید و بخورید.
• روزی یک قاشق دوسین (سیاهدانه و عسل) میل کنید.
• بعد از هر وعده غذا یک قاشق غذاخوری عسل بخورید.
• اندازه یک حبه جامع امام رضا (ع) را با آب زیره میل کنید.
• مصرف سالاد فصل بدوس سس قبل از وعده های غذایی.
• ده گرم آویشن را در یک لیتر آب جوش دم کنید و بنوشید.
• از خوردن مقادیر زیاد غذا قبل از رفتن به بستر خودداری شود.
• به اندازه یک نخود انغوزه را در کپسول بریزید و با آب میل کنید.
• دو ساعت بعد از هر وعده غذا یک لیوان دمنوش پونه میل کنید.
• سماق را نرم بسایید و روزی سه مرتبه مقداری از آن را کفلمه کنید.
• فقط یک بار ۱۲ مثقال روغن کرچک را بدون نمک یک جا بخورید.
• گلابی و به بخورید. (خوردن گلابی بو به بعد از غذا بسیار نافع است).
• برای درمان آن سماق را بجوشانید و آب آن را روزی سه مرتبه بنوشید.
• قورت دادن یک قاشق مرباخوری اسفند با یک لیوان آب قبل از خواب.
• نوشیدن نصف استکان دم نوش (آویشن + زنیان) بعد از وعده های غذایی.
• استفاده از ادویه جات هاضم: مصرف زیره، زنجبیل، دارچین، آویشن با غذا.
• انجیر را با مقدار کمی قند یا شکر بپزید و شربت یا مربا درست کنید و بخورید.
• به جای صبحانه به مدت 20 روز آلبالو بخورید و تا ظهر هیچ چیز دیگر نخورید.
• برای درمان سوءهاضمه، پوست سنگدان مرغ را خشک کرده و بسایید و بخورید.
• بذر رازیانه، انجیر و پرسیاوشان را با هم مخلوط کرده، بجوشانید و آبش را بنوشید.
• هر بار یک قاشق غذاخوری تخم هویج یا تخم زردک ساییده شده را کفلمه کنید.
• سعی کنید وزن خود را كم و به میزان حرکت و تمرینات ورزشی خود اضافه کنید.
• قبل از اینکه دراز بکشید چند ساعت به غذایی که خورده اید فرصت دهید تا هضم شود.
• از مصرف کافئین که در قهوه، چای و نوشابه های کولادار وجود دارد کمتر استفاده کنید.
• چهل روز به جای صبحانه انگور زرد و رسیده بخورید و تا ظهر هیچ چیز دیگری نخورید.
• مصرف دمنوش (بابونه + به لیمو + بادرنجبویه + اسطوخدوس) با عسل روزانه ۱ تا ۲ لیوان.
• پانزده گرم سوسنبر را در یک لیوان آب جوش دم کنید و بعد آب صاف کرده اش را بنوشید.
• کاکل ذرت، بار درخت کاج و ریشه باباآدم را (به مقدار مساوی) مانند چای دم کرده میل کنید.
• یک قاشق غذاخوری از شربت امام رضا (ع) را در یک لیوان آب حل کنید و بعد از غذا بنوشید.
• استفاده از دمنوش (پابونه + به لیمو + بادرنجبویه) نیم ساعت قبل از وعده های غذایی با کمی عسل.
• عدم مصرف غذاهای حاوی گاز نظیر نوشیدنی های گازدار، قرص های جوشان و مواد غذایی ترش.
• مقداری عسل رو با پودر دارچين میل کنید تا گاز معده از بین برود و احساس بهتری داشته باشید.
• به مدت ۲۰ روز صبح ها به جای صبحانه، گیلاس و یا آلبالو بخورید و تا ظهر چیز دیگری نخورید.
• بیست و پنج گرم برگ های توت وحشی را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده آن را بنوشید.
• صبح ناشتا نیم مثقال زرمباد ساییده شده را با شربتی که با عسل درست شده باشد مخلوط کنید و بنوشید.
• قدم زدن پس از صرف غذا حرکت روده ها را تحریک می کند و برای برطرف کردن گاز، شکم مفید است.
• نوشیدن یک استکان از دمنوش (آویشن + پونه + زنیان + تخم شوید) با کمی عسل بعد هر وعده غذایی.
• یک قاشق شربت خوری مرزنجوش خشک را نرم بسایید، بعد با یک لیوان آب جوش مخلوط کرده و بنوشید.
• روزه گرفتن و گرسنگی و تشنگی بسیار مفید است، البته برای افرادی که دچار زخم معده هستند مناسب نیست.
• دم گیلاس و کاکل ذرت از هر کدام ۴ مثقال را بجوشانید و آب آن را روزی سه استکان تا سه روز میل کنید.
• در عین حال بهتر است از خوراک های باددار پرهیز کنید، مانند: شکر، قند، چای، آبغوره، تخم مرغ، ماهی و خیار.
• چهار روز آش آب غوره بخورید و بعد از هر غذا ۲ مثقال گل قند میل کنید. روز پنجم نان با دوغ و گل سرخ میل کنید.
• روزی یک لیوان آب آهن تاف بخورید. (یک قطعه آهن کوبیده شده به نام حصوم را 7 بار سرخ کنید و درون آب بزنید).
• مقدار فیبر را در رژیم غذایی تان افزایش دهید. فیبر در میوه ها، سبزیجات و نان سبوس دار به میزان زیادی وجود دارد.
• بیست گرم بادیان نیم کوب شده را در یک لیتر آب جوش دم کنید و با هر غذای روزانه یک فنجان آب آن را بنوشید.
• ضمناً حریره برنج، ماست کیسه انداخته، آب جو (ماءالشعیر) روغن بادام شیرین، سماق با غذای روزانه نیز مفید خواهد بود.
• نشاسته، صمغ عربی و کتیرا مفتولی از هر کدام مقداری نرم بسایید. کمی از پودر آن را روی آب جوشانده بپاشید و میل کنید.
• رفع یبوست: برطرف کردن یبوست با ملینات (خاکشیر با آب گرم) ناشتا، استفاده از انجیر خشک که از قبل خیس خورده باشد.
• بیست گرم رازیانه نیم کوب شده را در یک لیتر آب جوش دم کنید و بعد از هر غذای روزانه یک فنجان از آب آن را میل کنید.
• به عنوان بادشکن نیز می توانید سنبل الطیب یا سنبل خطایی یا بلسان و یا همه آنها را دم کنید و آب صاف کرده اش را بنوشید.
• ۱۰۰ گرم گردو + ۱۰۰گرم زنیان را جداگانه آسیاب و سپس مخلوط کنید و هر روز صبح ناشتا، یک قاشق غذاخوری میل نمایید.
• سویق عدس بخورید (سویق عدس، به ویژه برای کسانی که درمان است که صفراوی هستند و درونشان داغ است و گر می گیرد).
• 1 واحد زنیان + 2 واحد آویشن + 1 واحد سیاهدانه + به اندازه کم نمک دریا را با هم مخلوط کنید و بلافاصله بعد از غذا میل کنید.
• آرد برنج، مغز بادام، مغز تخمه کدو، مغز پسته و مغز فندق را با هم بکوبید بعد با شیر و شیره انگور خمیر کنید و نان بپزید و بخورید.
• برگ انگور فرنگی سیاه ۱۰ گرم، دارچین و میخک از هر کدام ۱ گرم را در یک لیتر آب جوش دم کنید و در طول روز به مرور بنوشید.
• اضطراب و استرس روی کار کردن عضلات معده اثر می گذارند، بنابراین سعی شود که در طول روز گاهی اوقات به خودتان آرامش دهید.
• به جای اینکه با اتوبوس و یا وسیله نقلیه شخصی به این طرف و آن طرف بروید، پیاده و یا با استفاده از دوچرخه این کار را انجام دهید.
• یک قاشق غذاخوری نعناع ساییده شده را در یک لیوان آب جوش ۱۰ دقیقه دم کنید و آب آن را هر شب یک فنجان موقع خواب میل کنید.
• نانخواه، زنیان و تخم کرفس را به نسبت مساوی مخلوط و نرم بکوبید و بعد از هر غذای روزانه یک قاشق شربت خوری از آن را کفلمه کنید.
• بهترین دارو برای تقویت معده، بعد از داروی جامع با آب زیره، مرکب ۲ است. این مرکب، مشکلات تازه و کهنه معده را درمان می کند.
• روغن کرچک، روغن زیتون، روغن بادام شیرین و پارافین خوراکی را مساوی مخلوط و هر شب موقع خواب یک قاشق غذاخوری از آن را بخورید.
• زنیان، بادیان، تخم کرفس، تخم شوید و انیسون را مساوی نرم بکوبید. صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را کفلمه کنید.
• عرق آویشن + عرق شیرین بیان + عرق زنیان، هر سه عرق را به مقدار مساوی مخلوط کرده و بعد از هر غذا یک استکان یا بیشتر بخورید. (بسیار مجرب)
• به عنوان درمان ۴ مثقال دانه های اسفند را بکوبید، بعد با ۵۰۰ گرم عسل مخلوط و صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.
• کنجد، سیاهدانه و دانه های اسفند از هر کدام ۱ مثقال را بجوشانید و صاف کنید. هر روز صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق چایخوری از آب آن را میل کنید.
• صبح ناشتا عسل را با آب باران (مخصوصاً آب نیسان) مخلوط کرده و بیاشامید. برای فلج، لقوه، سستی، تقویت معده، اشتها، رفع گاز و نفخ روده و معده مفید است.
• تخم ترشک، گل ارمنی و تباشیر هندی را به طور مساوی مخلوط کنید و نرم بسایید. روزی سه تا پنج مرتبه هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را با دوغ میل کنید.
• از مصرف ادویه های تند، نمک و سرکه خودداری كنيد بعضی از غذاهای سالادی (مثل پیاز وگوجه فرنگی) اغلب ممکن است باعث بدتر شدن سوزش سر معده شوند.
• زنیان 20 + پونه 30 گرم + درمنه 10 گرم + بادیان رومی 20 گرم + آویشن 30 گرم یک قاشق غذاخوری در دو لیوان آب می جوشانیم و قبل از غذا دو استکان میل کنید.
• مازو 15 گرم + گلنار 10 گرم + تخم خرفه 15 گرم + گل ارمنی 15 گرم + کندر 5 گرم، همه را نرم کوبیده یک قاشق مرباخوری قبل از هر غذا میل نمایید. (بسیار مجرب)
• از غذاهای چرب، مثل غذاهای سرخ کرده، پنیر، چیپس و گوشت قرمز کمتر استفاده کنید و بیشتر از میوه ها، مرغ یا ماهی کباب شده و سیب زمینی آب پز استفاده شود.
• گز علفی، ریشه کاسنی، تخم خیارین (خیار سبز و خیار چنبر) از هر کدام به مقدر مساوی را برای ۵ روز، همه روزه صبح ناشتا بجوشانید، بعد صاف کرده و آب آن را میل کنید.
• پانزده گرم برگ و ساقه های گلدار مریم گلی را در یک لیتر آب جوش ۱۰ دقیقه دم کنید. سپس صاف و با عسل یا نبات شیرین سازید. هر روز صبح ناشتا یک فنجان بنوشید.
• برای رفع نفخ و گاز روده، به مقدار ۱۰ گرم دانه های اسفند را بکوبید و با ۲۵۰ گرم عسل مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.
• کهربا، گلنار فارسی، گل مختوم، گل ارمنی، تباشیر هندی و گلنار فارسی همه را به نسبت مساوی نرم بکوبید. صبح، ظهر و شب هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را کفلمه کنید.
• تمر کجرات، تمرهندی، برگ تمر و لیموعمانی را به مقدار مساوی با شکر به قدر کافی بجوشانید، بعد صاف کرده و صبح، ظهر و عصر، هر مرتبه نصف استکان از آن را میل کنید.
• ده تا ۲۰ گرم گل یا برگ تازه یا ۱۵ تا ۳۰ گرم گل یا برگ خشک همیشه بهار را در یک لیتر آب جوش ۱۵ دقیقه دم و صاف کنید. آب آن را با عسل شیرین و روزی سه فنجان بنوشید.
• نعناع را دم کرده و روزی 1 الی 3 استکان میل کنید، برای نوزادان دارو را مادر بخورد تا از طریق شیر به نوزاد برسد و اگر اثر نکرد به مقدار چند قاشق مرباخوری طی روز به نوزاد می دهیم.
• عرق بید، عرق تمشک و عرق کاسنی از هر کدام ۱۰۰ گرم و لاکتوز و گلوکز از هر کدام ۲۵ سانتی، همه را صاف کرده و صبح، ظهر و عصر، هر مرتبه نصف استکان از آن را میل کنید.
• یک قاشق غذاخوری پودر زنیان را با عسل بعد از غذا میل نمایید. برای درمان ترش کردن و نفخ معده نیز توصیه می شود تا بهبودی کامل، صبح ناشتا یک قاشق چایخوری عسل میل کنید.
• یک قاشق غذاخوری پودر زنیان را با عسل بعد از غذا میل نمایید. برای درمان ترش کردن و نفخ معده نیز توصیه می شود تا بهبودی کامل، صبح ناشتا یک قاشق چایخوری عسل میل کنید.
• گل محمدی و تباشیر هندی از هر کدام ۱۰ گرم تخم ترشک ۲۰ گرم همه را نرم بسایید و به شش قسمت مساوی تقسیم کنید. هر صبح ناشتا یک قسمت از آن را با دوغ یا آب انار مخلوط و میل کنید.
• در موارد مزمن، بررسی های تشخیصی ممکن است شامل عکس برداری اشعه ایکس از قسمت فوقانی دستگاه گوارش و اندوسکوپی (دیدن مری و معده با وسیله مخصوص که سر آن منبع نور قرار دارد) باشد.
• مصرف موادی مانند: نعناع، آویشن، فلفل فرنگی شیرین، ریحان، دارچین، زنجبیل و زیره که دارای اسانس های میکروب کش و ضدع فونی کننده بوده و عامل تسهيل عمل دفع گازهای روده می باشند.
• قبل از خوردن هر وعده غذا، پودر دارچین را روی 2 قاشق غذاخوری عسل بریزید و میل کنید تا از ترشح اضافی اسید معده رهایی پیدا کنید، زیرا این مخلوط به روند هضم غذاهای سنگین کمک می کند.
• زیره + تخم گشنیز + بابونه + سیاهدانه + تخم کرفس + زنیان + شیرین بیان + آویشن، همه گیاهان را به مقدار مساوی آسیاب کنید، وسط ناهار و شام یک قاشق چایخوری میل شود. (بسیار مجرب).
• معده دوست دارد که نظمی در غذا خوردن وجود داشته باشد و وقتی شما همیشه سه یا چهار وعده غذا ساعات معینی می خورید بهتر کار خود را انجام در سر ساعت معین میخورید بهتر کار خود را انجام می دهد.
• حفظ آرامش و دوری از استرس (مخصوصاً هنگام غذا خوردن): استرس عامل افزایش اسید معده است که اگر ادامه داشته باشد همین اسید باعث تخریب بافت های داخلی معده شده و قدرت هضم را کاهش می دهد.
• مقداری خاک رس را گل کنید و روی پارچه تمیزی پهن کنید و شب روی شکم ببندید و صبح آن را باز کنید. خاک رس را که در پارچه می پیچید حدود ۱۶ سانتیمتر طول و ۸ سانتیمتر عرض و 5/1 سانتیمتر ضخامت داشته باشد.
• مصطکی رومی، صمغ عربی، تباشیر هندی و کتیرای مفتولی از هر کدام ۱۰ گرم، ناردانه ۳۰ گرم همه را مخلوط و بسایید. هر صبح، ظهر و شب یک قاشق مرباخوری از آن را با آب سماق یا آب سیب ترش مخلوط کنید و بخورید.
• در صورت شدت نفخ معده: بارهنگ و نعناع؛ یک قاشق مرباخوری بارهنگ داخل یک لیوان عرق نعناع به مدت 10 دقیقه به صورت ملایم جوشانده شود و مقداری عسل به آن اضافه و هر شب یک لیوان میل کند. (به مدت 40 روز).
• یک قاشق قهوه خوری کوچک جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کنید. لیوانی دیگر از آب لیموی تازه پر کنید سپس جرعه ای از لیوان آب و جرعه ای از آب لیمو بخورید و همین طور تکرار کنید تا محتوی هر دو لیوان با هم تمام شود.
• خاموش کردن لوازم الکتریکی: تمام ابزارهای الکتریکی که می توانند ذهن شما را آشفته کنند مثل تلویزیون، تلفن و رایانه را در حین غذا خوردن خاموش کنید زیرا معده انسان برای هضم مناسب و بهتر مواد غذایی به فضایی آرام نیاز دارد.
• ناردانه بو داده، تخم مورد، گل محمدی، گل ارمنی، تباشیر هندی، مصطکی رومی، کتیرا مفتولی و صمغ عربی را به نسبت مساوی مخلوط کنید و نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را با شربت انار مخلوط و بخورید.
• بلوط، گلنار فارسی و فوفل از هر کدام ۱۰ گرم، سیاهدانه و تخم مورد از هر کدام ۲۰ گرم، خارخاسک و مغز ناخنک از هر کدام ۵۰ گرم همه را نیم کوب کرده و روزی سه مرتبه هر بار یک قاشق غذاخوری از آن را بجوشانید سپس آب آن را صاف کنید و بنوشید.
• هر زمان دچار نفخ شدید یک استکان گلاب + یک استکان آب جوش با هم مخلوط کنید و جرعه جرعه میل کنید به این صورت که با مصرف هر یک جرعه کمی راه بروید.
• لقمه های خود را زیاد بجوید: خوب جویدن غذا برای بهبود عمل بلع و هضم و جذب غذا و پیشگیری از ناراحتی های گوارشی امری حیاتی و الزامی است؛ هضم انواع مختلف کربوهیدرات های ساده و پیچیده از دهان آغاز می شود و مستلزم آزاد شدن آنزیم های بزاق دهان است.
• شاه بلوط پوست کنده را روی آتش ملایم در آب بپزید و یک شاخه کرفس هم در آن بیندازید که معطر شود، پس از جوشیدن و پخته شدن، آنها را له کنید و به صورت پوره درآورید و بعد روی آتش تند گذارده و دایم هم بزنید بعد پوره سبزی یا شیر و کمی کره و نمک اضافه کنید و باز به هم بزنید سپس از آتش بردارید و بخورید.
• پوست بلوط را جدا کرده و همراه با خود بلوط جوشانده و صبح ناشتا به اندازۀ یک لیوان یا یک استکان همراه با عسل و بر حسب قدرت تحملتان بخورید. معمولاً این نسخه تا سه روز جواب می‌دهد، البته مزۀ جوشانده بسیار تلخ و گس می‌باشد، اما نتایج آن قطعی می‌باشد و ارزش خوردن دارد. (بسیار مجرب)
• کسانی که مبتلا به ورم روده، کولیت، زخم روده یا بیماری های دیگر از قبیل غده ها، تومورها و گاهی تومورهای بدخیم یا انگل می باشند بیشتر دچار اسهال و زور و پیچ شکم می گردند. گاهی به مدفوع خونی و هضم ناقص دچار می شوند. بدین طریق که مقداری مواد غذایی مصرف شده هنگام اجابت مزاج به طور هضم نشده خارج می گردد. در صورت مبتلا شدن باید از خوردن ترشیجات، غذاهای پرچرب، نفاخ و مواد سلولزدار مانند سبزیجات و حبوبات پرهیز کنید.
• درمان و پیشگیری مشابه هم هستند: برای غذاخوردن وقت کافی بگذارید، غذا را به دقت و کامل بجوید، از دعوا و مرافعه و هیجانات به هنگام غذاخوردن پرهیز کنید. بلافاصله پیش از غذا دخانیات مصرف نکنید. بالافاصله پس از غذا از هیجانات ورزشی پرهیز کنید. از کارهایی که باعث رفتن هوا به درون معده می شود، مثل آدامس جویدن، خودداری کنید، از پوشیدن لباس تنگ خودداری کنید، در هر بار بروز سوء هاضمه مراقب بروز تغییرات در علائم باشید، اگر ماهیت، زمانبندی، تعداد دفعات یا شدت علائم تغییر کنند، امکان دارد یک بیماری جدی مطرح باشد. نمود این بیماری ها عبارتند از سوزش سر دل نشانه ای از آسیب دیدن قسمت پایینی مری، بیماری کیسه صفرا، زخم معده، یا سرطان معده.
• پنجاه گرم برگ خشک تمشک را در یک لیتر آب سرد بخیسانید، بعد ۵ دقیقه بجوشانید و ۱۵ دقیقه هم آن را دم کنید. آن را صاف کرده و روزی سه فنجان به ترتیب صبح، ظهر و شب بنوشید.
• استفاده از غذا و نوشیدنی های داغ: غذا و نوشیدنی سرد، پروسه هضم را کند می کند؛ البته بعضی افراد عادت به خوردن غذا به صورت داغ دارند که این مسئله هم باعث تخریب دستگاه گوارش می گردد و به مرور زمان خود را به صورت نفح نشان می دهد.
• عود بلیسان و قرنفل از هر کدام ۱۰ گرم، تخم کرفس و مصطکی رومی از هر کدام ۲۰ گرم و تخم زردک و تخم شبت از هر کدام ۳۰ گرم، همه را نرم بسایید، بعد با ۵۰۰ گرم عسل مخلوط کرده و هر روز صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.
• خوردن آب در وسط غذا، باعث می شود که غذا هضم نشود، چرا که آب وسط غذا، اسید معده را که برای هضم غذا ترشح شده است، با خود از معده خارج می کند و مانع هضم غذا می شود؛ ولی اگر بعد از غذا، آب خورده شود، باعث چرخش غذا در معده می شود و این چرخش، به هضم غذا کمک می کند.
• ترکیب چهار زیره: (زیره سبز + رازیانه + انیسون + زنیان) به یک نسبت ترکیب کنید آسیاب کنید و هم وزن این ترکیب شکر سرخ اضافه کرده و به مدت 15 روز هر روز صبح ناشتا یک قاشق چایخوری از این ترکیب را با یک لیوان آب گرم مخلوط کنید و میل کنید.
• در نظر گرفتن زمانی مناسب برای صرف صبحانه: صرف صبحانه آغازگر متابولیسم بدن است؛ اگر می خواهید سیستم گوارش به خوبی انجام وظیفه کند. مهم ترین وعده غذایی روز یعنی صبحانه را از دست ندهید؛ خداوند نیز در قرآن کریم آنجا که از غذای بهشتیان سخن به میان آورده است به دو وعده غذا در هر روز (به هنگام صبح گاهان و شامگاهان سفارش می کند).
• مصرف مایعات کافی: آب بهترین و مؤثرترین ماده در بهبود هضم غذا محسوب می گردد؛ حتماً ۲۰ دقیقه قبل از وعده های غذایی، آب کافی بنوشید تا آنزیم های معده آماده فعالیت بهتر گردند؛ (و به هیچ عنوان وسط غذا یا بلافاصله بعد از غذا آب نخورید و از خوردن آب به صورت ناشتا و آب سرد به شدت پرهیز کنید) آیا متوجه شده اید که صبح قبل از ناشتا بیشترین چیزی که انسان به آن تمایل دارد یک دمنوش گرم است این تمایل به دلیل ارسال سیگنال از سلول های دستگاه گوارش به مغز بوده که مغز نیز به صورت متقابل اشتها به نوشیدنی گرم را در فرد ایجاد می کند (البته در بعضی افراد اشتها به نوشیدنی سرد ایجاد می گردد که بیشتر در گرم مزاجان شایع است).
• اولویت بندی در غذا خوردن: از غذاهای با طبع سرد پرهیز کنید و در عوض از غذاهای با طبع گرم مصرف کنید و به گونه ای غذا بخورید که هضم بهتری صورت گیرد یعنی ابتدا شما باید غذاهایی که به آسانی هضم می شوند را در بین وعده های غذایی تان میل کنید و سپس به سمت غذاهای پیچیده تر بروید؛ به یک اتوبان فکر کنید، اگر که ماشین هایی که سرعت کم دارند در جلو باشند، ماشین های با سرعت زیاد را در پشت سر خود نگه می دارند و همین باعث ترافیک می شود؛ دقیقاً همین کار برای غذای شما نیز رخ می دهد؛ غذاهایی که سریع هضم می شوند را ابتدا بخورید و آنها که دیر هضم تر هستند را در نیمه دوم وعده غذایی میل کنید؛ یا این که همه را در کنار هم میل کنید.
• کاهش مصرف شیرینی جات قنادی: این نوع مواد سرشار از قندهای راست گرا بوده و غذای خوبی برای رشد و تکثیر باکتری ها محسوب می گردند که در صورت زیاده روی باعث نفخ معده می گردند؛ شما می توانید از شیرینی جات طبیعی مانند خرما، کشمش، توت خشک، انجیر خشک، عسل و… به جای قند و شکر و… استفاده کنید.
• حذف کلیه غذاهای ممنوعه: تقریباً تمام غذاهای ممنوعه به نوعی به دلیل فرآیندهای متفاوتی که روی آنها انجام می گیرد می توانند به مدت بیشتری در معده توقف کنند بنابراین نه تنها نفاخیت زیادی دارند بلکه به مرور زمان باعث تخریب دیواره داخلی دستگاه گوارش نیز می گردند؛ مانند: (پیتزا، سوسیس، کالباس، کلیه غذاهای ساندویچی و فست فودها، ماکارونی، چیپس، پفک و…).
• ورزش و تحرک بدنی: ورزش های خاصی برای هضم آسان غذا وجود دارد مانند حرکات دراز و نشست اما در حالت کلی هر حرکت فیزیکی به هضم غذا کمک می کند؛ بالا رفتن از پله ها، پیاده رفتن برای خرید و اگر کارمند هستید به بهانه های مختلف نشستن و ایستادن و فعالیت بدنی بیشتری داشتن و همگی در هضم بهتر غذا مؤثراند. (اما بلافاصله بعد از صرف غذا از انجام حرکات سخت پرهیز کنید).
• نسخه گیاهی درمان سوء مزاج‌های معده و انواع بیماری های معده: پودر شیرین‌ بیان 60 گرم + پودر زیره سبز 10گرم + پودر نعنا 10 گرم + پودر انیسون 10 گرم + پودر رازیانه 10 گرم، تمام موارد را باهم مخلوط نمائید و در هنگام مصرف از مخلوط یک قاشق مرباخوری برداشته در آب ولرم مخلوط کنید و با عسل شیرین کنید و میل نمائید.
• روغن مالی (روی معده) و بادکش (اطراف معده): تعدای از افراد گرم مزاج با خوردن زیره، زنجبیل و… دچار غلبه گرمی شده و مشکلاتی همچون عطش، فشار به کبد، ناراحتی های پوستی و… برای آنها به وجود می آید که مالیدن روغن مخصوص هضم غذا و بادکش اطراف معده کمک شایانی به این نوع افراد خواهد کرد. (طرز تهیه روغن: ترکیب آسیاب شده (گل محمدی + پابونه + آویشن + زنیان + زیره) از هر کدام ۱ قاشق سر پر را با ۳ لیتر آب جوشانده تا آب نصف گردد سپس صاف کرده و ۱ استکان روغن کنجد اضافه کرده و دوباره روی حرارت قرار داده تا کل آب تبخیر گردد؛ این روغن برای مالیدن روی معده جهت هضم غذا مثمرثمر می باشد؛ البته این نوع افراد نباید پرخوری کنند وگرنه به خوبی داروهای خوردنی عمل نمی کند). و یا هر روز روغن مصطکی روی معده بمالید (برای تهیه روغن مصطکی150 گرم روغن زیتون یا کنجد و حدود 75 گرم مصطکی در یک شیشه بریزید و درون یک قابله پر از آب قرار دهید و اجازه دهید به مدت 48 الی 72 ساعت حرارت ببیند در این میان اگر آب قابلمه تمام شد مجدداً آب قابلمه را اضافه کنید یه این عمل به اصطلاح طب سنتی بنماری می گویند).
• ضمناً باید پرهیز کنید از خوردن غذاهای چرب و سرخ کرده، گوشت خرچنگ، گوشت گاو، گوشت اردک، گوشت خوک،کنسروها، نان جوش دار، نان قندی، نان با شیر، شیرینی های قنادی، ترشی جات، ادویه جات، عدس با پوست، چای زیاد، قند، شکر، قهوه، دوغ، خیار، تربچه. حتماً از خوردنی های مفید که سـوء هاضمه را برطرف می کند بیشتر استفاده کنید، مانند پالوده سیب سرخ با عسل، انگور، آب لیمو، پرتقال، انجیر، توت، آب هویچ، مربای انجیر، کمپوت انجیر، خرما، گلابی اگر خوب جویده شود، سیر، اسفناج، تره فرنگی، سوپ سیر صبح ناشتا، آب دم کرده ترخون، اسانس ترخون، سیب زمینی ترشی (قلقاسی)، دم کرده برگ سوسنبر، دارچین، روغن زیتون. در ضمن خنده و شادی هم مفید است. توجه: اگر معده صاف باشد و پرز نداشته باشد، قدرت هضم غذا را ندارد و این در واقع، خللی برای معده است؛ زیرا هر چه معده، پرز بیشتری داشته باشد، برای هضم غذا بهتر است.
• دمنوش‌های زیره‌سبز + آویشن + نعناع + کاکوتی + رازیانه + شیرین‌بیان + زنیان + بومادران استفاده از مخلوط این دمنوش‌ها سبب تقویت معده و دستگاه گوارش می‌شود. مصرف این ترکیب برای رفع سردی، ترشی و زخم معده، نفخ و دل‌درد موثر است. همچنین زنان می‌توانند در ۲ تا سه روز نخست عادت ماهیانه روزانه سه لیوان از این معجون را بنوشند.
• اگر مبتلا به نفخ و گاز معده هستید باید از خوردن قند، شکر، چای، تخم مرغ، ماهی، خیار، نعناع، آب غوره و نوشابه های گازدار پرهیز کنید. در ضمن از خوراکی هایی که ضد نفخ و گاز معده است بیشتر استفاده کنید، مانند: پرتقال شیرین، تره، انیسون، تخم شوید، آب دمکرده شوید، خلال نارنج، آب دمکرده پوست لیمو.
• خولنجان و زیره کرمانی از هر کدام ۱۰ گرم، تخم کرفس، زنیان و بادیان از هر کدام ۲۰ گرم، ریشه کرفس و ریشه بادیان از هر کدام ۴۰ گرم، همه را نیم کوب کنید. صبح، ظهر و شب، هر بار یک قاشق غذاخوری از آن بجوشانید و آب آن را بنوشید و یا همه را نرم بسایید و صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را در دهان ریخته و با آب میل کنید و یا با آب سرد مخلوط کنید و بخورید.
• زنیان، بادیان و تخم کرفس از هر کدام ۲۰ گرم، ریشه کرفس و ریشه بادیان از هر کدام ۴۰ گرم، خولنجان و زیره کرمانی از هر کدام ۱۰ گرم، همه را نیم کوب کرده و صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را بجوشانید سپس آب آن را صاف و شیرین کنید و بعد از غذا بنوشید. یا همه داروهای بالا را نرم بسایید و روزی سه قاشق شربت خوری آن را کفلمه کنید.
• خوراکی هایی که بادشکن هستند عبارتند از: پسته وحشی، انگور، کشمش با مغز گردو، کرفس، آویشن کوهی، مرزه، شوید پخته، سیر، کنگر، ریحان، شاهدانه، گل محمدی، گلپر، لوبیا، انیسون، زردچوبه، زیره، رازیانه، تخم شوید، تخم هویج، تخم تره بوداده، تخم ترب، زنیان، بذر غازیاقی، زنجبیل و عرق نعناع.
• در اثر کندی کار کبد که نتواند سمومات را دفع کند پشت چشم یا پشت پا متورم شده، باد می کند. در چنین حالت باید از خوردن: تخم مرغ، گوشت، غذاهـای سنگین، نمک، مشروبات، حبوبات، سیر، پیاز، نارگیل، خرما و ادویه جات دوری کنید، ولی خوردن: آبغوره، زرشک، آلوزرد، آلوچه، (گوجه براقانی)، تمر و امثال اینها نافع است و میوه جات از قبیل: گیلاس، آلبالو خربزه، گرمک، پرتقال، نارنج، توسرخ، نارنگی، لیموشیرین، لیموترش، سبزیجات تازه، کاهو، گشنیز، برگ چغندر، کاسنی، شاه تره و خرفه بسیار مفید می باشند.
• به عنوان درمان باید خاکشیر و قدومه از هر کدام ۴ مثقال را پس از پاک شدن، با دو، سه آب بشویید که ذرات و خاک و شن آن از بین برود، بعد با قدری شکر مخلوط کرده و با آب سرد میل کنید.
• علف شاه تره، برگ کاسنی و برگ باباآدم را به مقدار مساوی بجوشانید و در عوض شیرینی، بید خشت به قدر کافی داخل آن کرده و پس از صاف کردن، روزی سه استکان صبح، ظهر و عصر میل کنید.
• بذر زنیان + بذر گشنیز + بذر زیره سبز به یک نسبت ترکیب کنید و در مایتابه تفت دهید تا تغییر رنگ دهد سپس پودر کرده و یک قاشق غذاخوری از این ترکیب را با آب دم کنید و سه بعد از هر وعده غذایی یک استکان میل کنید.
• مقداری زیره را در سرکه سیب خانگی (سرکه باید به اندازه 4 انگشت بالای زیره ها را بگیرد) به مدت 24 ساعت قرار دهید سپس زیره ها را خشک کرده و در مایتابه تفت دهید تا تغییر رنگ دهد سپس پودر و الکل کرده و نیم ساعت قبل و دو نیم ساعت بعد از هر وعده غذایی یک قاشق مرباخوری از این ترکیب را با یک لیوان آب میل کنید.
• بادیان خطایی + چای سفید به یک نسبت ترکیب و پودر کنید و یک قاشق غذاخوری از این ترکیب را با دو لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان باقی بماند با عسل شیرین کرده و در طول روز یک تا سه لیوان میل کنید.
• نعناع 10 قاشق غذاخوری + 5 قاشق غذاخوری پودر سماق + 2 قاشق غذاخوری پودر فلفل سیاه + نیم قاشق غذاخوری نمک دریا با هم مخلوط کنید، یک قاشق چایخوری قبل و بعد از غذا از میل کنید.
• پوست هلیله زرد + گل محمدی + صبر زرد + هلیله سیاه + مصطکی + مقل ازرق همه را به یک نسبت ترکیب و پودر کنید و با آب تره مخلوط کنید و به صورت نخود درآورید و روزی دو مرتبه به اندازه یک نخود بعد از صبحانه و شام میل کنید.
• چهار زیره (زیره سبز + بادیان + انیسون + زنیان) به یک نسبت ترکیب و آسیاب کنید و با عسل ترکیب کنید و صبح ناشتا به اندازه یک قاشق چایخوری میل کنید، اگر صبح ناشتا مصرف کنید باعث تقویت معده می شود، اما بعد از غذا موجب هضم بهتر غذا می شود. (به مدت 10 الی 15 روز استفاده شود).
• قبل و بعد از هر وعده غذا یک قاشق چایخوری از ترکیب خوراکو بدهید، ترکیبات (ناخنک + تخم خشخاش + زیره سبز + تخم گشنیز + شوید + زنیان + انیسون + تخم شنبلیله + رازیانه + آویشن شیرازی + زیره افغانی + بابونه شیرازی + کوکنار) همه را به یک نسبت ترکیب و آسیاب کنید. (برای کودکان یک قاشق مرباخوری از این ترکیب را با یک لیوان آب جوش دم کنید و صاف کنید با عسل یا نبات شیرین کرده و به او بدهید).
• گیاهان دارویی موثر بر دستگاه گوارش (ضد درد، نفخ و اسپاسم، ضد یبوست مقوی و محرک هضم): آویشن، اکلیل کوهی، انیسون، اسطوخدوس، بابونه، بادرنجبویه، بومادران، به، توت فرنگی، پیاز، جعفری، جو دوسر، حنا، دارچین، رازک، رازیانه، ریحان، زردآلو، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، سیر، شیرین بیان، عسل، علف چای، فلفل، قاصدک، قره قاط، کرفس، کنگرفرنگی، گشنیز، گل ساعتی، گل گاوزبان، گون، لیموترش، مرزه، مریم گلی، نارنج، نعناع فلفلی، نعناع قمی، همیشه بهار، هویج، دانه اسفند، بنگ دانه، پنیر باد، پونه، تاتوره، سیاهدانه، سیب زمینی، شابیزک، درخت چای، زرشک، زوفا، زیره سبز، نعنای گربه ای، وانیل، هلیله، یونجه، آنغوزه، بابا آدم، ترخون، میخک، زنیان، چای کوهی، وانیل، هل، سیاه توسه، کاسنی، کندر، گریپ فروت، سرخدار، کافور، بلوط، بید، ریش بز، صمغ عربی، کاکائو، کیوی، چوب درخت مسواک، آغوز، قاسنی (باریجه)، نعنای گربه ای، آلبالو، به، سماق، سنجد، شاه بلوط، مورد، آفتاب گردان، آلو، آناناس، انجیر، بسفایج، ترنجبین، توت سفید، توت سیاه، ثعلب، خاکشیر، خرفه، سدر، سپستان، شاهی، شلغم، شیر خشت، علف چشمه، فلوس، قدومه، کنجد، گندم، گوجه فرنگی، لوبیا، نارگیل، نخود، هلو.

درمان نفخ شکم:

• پنج قطره اسانس ترخون را روی یک حبه قند بریزید و بخورید.
• ده روز انگور زیاد را با هسته و پوسته اش خوب بجوید و بخورید.
• برای درمان آن، قبل از هر غذا یک فنجان آب دم کرده بابونه را با نبات بنوشید.
• کمی زیره کرمانی را بسایید بعد با مقداری آب جوش مخلوط و گاه گاهی یک قاشق چایخوری از آن را بخورید.
• تخم گشنیز، گل بابونه و بادیان از هر کدام ۳ مثقال همه را مخلوط و شش قسمت کرده، هر قسمت را یک روز صبح ناشتا بجوشانید و آب آن را میل کنید.
• خوراکی هایی که برای رفع نفخ شکم مفید است از این قرار خواهد بود، کرفس، آویشن، زیره سیاه، گلپر، فرنجمشک، تخم شوید، آب دم کرده پوست لیمو، عرق نعناع.
• پنجاه گرم برگ خشک تمشک را در یک لیتر آب سرد بخیسانید، ۵ دقیقه بجوشانید و ۱۵ دقیقه هم دم کنید سپس آن را صاف و هر روز چهار فنجان آب آن را بین غذاهای اصلی بنوشید.
• صبحانه: سوپ پیاز با چند تکه نان. ناهار: املت پیاز یا پوره پیاز با نان کره مالیده با پیاز خام رنده شده. شام: طاس کباب پیاز با شیره. پس از پختن و هنگام کشیدن و سرو کردن، روی آن سر شیر تازه بریزید. شب موقع خوابیدن: چند تکه نان کره مالیده با پیاز رنده شده خام بخورید و این رژیم را چند روز ادامه دهید.
• بیست گرم برگ یا ساقه های گلدار مریم گلی را در یک لیتر آب جوش ۱۰ دقیقه دم کنید بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین سازید. هر روز صبح ناشتا یک فنجان بنوشید. بیست گرم گل آویشن را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب آن را بنوشید.
• حب القار، زرآوند، مرمکی، مقل ازرق، صبر زرد، مصطکی رومی، جنطیانای رومی، کندر خوراکی، صمغ عربی، پوست هلیله زرد، هلیله سیاه، آمله مقشر، ریوند چینی، مخلصه، شاه تره و رازیانه از هر کدام ۱ مثقال کوبیده بعد با کمی عسل خمیر کنید. روزی سه بار هر مرتبه یک قرص به اندازه دو نخود از آن بخورید.

درمان نفخ معده:

• هر روز آش آبغوره با زیره سیاه ساییده میل کنید.
• برای درمان نفخ معده کلم برگ را بپزید و آب آن را میل کنید.
• نعناع و پرسیاوش را بجوشانید و آب آن را صاف کنید و بنوشید.
• هر پنج روز یک بار دوغ با گل محمدی میل کنید و از غذاهایی که ثقل آور است خودداری کنید.
• یک قاشق چایخوری تخم گشنیز کوبیده را در یک فنجان آب جوش بریزید و بعد از غذا بخورید.
• تخم کرفس، زنیان و تخم شوید را مساوی بسایید و هر روز بعد از هر غذای روزانه یک قاشق چایخوری با شکر مخلوط و بخورید.
• بعد از هر غذا ۲ مثقال گل قند بخورید تا چهار روز، روز پنجم دوغ با گل محمدی میل کنید. از شب ششم ۱ مثقال پوست نارنج ساییده با آب بخورید و هر شب ادامه دهید.
• اگر مبتلا به نفخ معده شده اید باید از خوردنی های مفید که نفخ معده را برطرف می سازد بیشتر استفاده کنید. مانند: تخم زردک، زیره سیاه، آب دم کردهی پوست لیمو، تره فرنگی، گوجه فرنگی، مربای پوست هندوانه، موز، گلابی، کمپوت گلابی، نارگیل، مربای بالنگ، کره با عسل، شوید پلو، کباب برگ، گوشت مرغ، آش آب غوره با گل محمدی.

درمان نفخ معده همراه با سوء هاضمه:

• خربزه آب تراش کرده را با شکر نی مخلوط کنید و بخورید.
• هفت مثقال مقل ازرق را شبی نیم مثقال از آن موقع خواب مثل قرص بخورید.
• گل بابونه شیرازی و تخم شوید از هر کدام ۵ گرم بجوشانید. آب آن را صاف کرده با نبات بخورید.
• چای سفید، چای سبز، چای سیاه و چای کوهی از هر کدام شش نخود دم کنید و عصرها دو یا سه استکان آب آن را بنوشید.
• هلیله سیاه را شبی یک دانه بکوبید و بخورید. هر شب یک عدد اضافه کنید تا به ۴۰ عدد برسد و دو باره برعکس عمل کنید تا به روزی یک عدد برسد.
• چای کوهی، گل گاوزبان، قاقله و آویشن شیرازی از هر کدام ۱۰ گرم بجوشانید و آن را صاف و با نبات زرد شیرین کنید. صبح ناشتا بنوشید و سه روز ادامه دهید.
• بادرنجبویه، بابونه شیرازی، آویشن شیرازی، سنامکی و مریم نخودی از هر کدام نیم مثقال بجوشانید و روزانه سه نوبت آب آن را با نبات بخورید و سه روز ادامه دهید.
• صبح ها قبل از صبحانه ۴ مثقال گز علفی و ۲ مثقال ناخنک نیم کوب شده و ۱۰ گرم گز خونساری را بجوشانید. آب آن را صاف کنید و بخورید. پنج روز این کار را ادامه دهید دهید.
• نبات لاهوری و نبات مصری از هر کدام ۵ گرم را نرم بسایید، بعد با روغن کوهان شتر مخلوط کنید و به صورت شیاف هایی درست کنید و شب ها هنگام خواب یک عدد از آن را استعمال کنید.
• اگر نفخ معده همراه با سوءهاضمه باشد باید زنیان، بادیان، زیره سیاه و زیره سبز از هر کدام ۱ مثقال بسایید و با مقداری نبات ساییده مخلوط کنید و روزی سه قاشق غذاخوری به نوبت بخورید.
• بسفایج، بادرنجبویه، زنیان، بادیان، گل زوفا، گل گاوزبان، آویشن شیرازی، گل زرد، گل محمدی و سنبل الطیب از هر کدام ۱ مثقال جوشانده و صاف کنید، چهار روز صبح ها آب آن را با نبات شیرین کرده و بنوشید.
• چهار مثقال گل محمدی، ۴ مثقال سنامکی، ۱ مثقال انجدان رومی، ۱ مثقال قاقله کبار، ۱ مثقال عاقرقره ها، ۱ مثقال بسفایج و مقداری نبات همه را بسایید و شب ها موقع خواب مقداری از آن را مثل قائوت بخورید.
• ضمناً از خوراکی هایی که برای نفخ معده و سوءهاضمه مضر است پرهیز کنید، مانند: هلو، شفت آلو، زردآلو، طالبی، گرمک، هندوانه، قیسی، کاهو، باقلا، لوبیا، دوغ، شربت ها، مایعات گازدار، آش های رقیق، چای و آب زیاد.

درمان باد و نفخ بدن از رطوبات:

• بسفایج، هل سبز، هل سفید، قرمباد و زرمباد را بجوشانید و صبح ناشتا میل کنید.
• بادیان، سناءمکی و زیره سبز از هر کدام ۱۰ گرم و نبات ۷۵ گرم، همه را بسایید و صبح و شب میل کنید.
• گز علفی و گز خوانساری از هر کدام ۴ مثقال را بجوشانید و صبح، ظهر و عصر در سه نوبت میل کنید.
• آویشن شیرازی، بادیان رومی، مرزنجوش و بادرنجبویه از هر کدام ۳ مثقال، همه را جوشانده و آب آن را میل کنید.
• ۱۲ مثقال گل قند را صبح ناشتا میل کنید، مزاج به کار خواهد افتاد، نفخ و باد از بین می رود و رطوبات منجمده نیز در معده نابود خواهند شد.
• تخم شلغم، تخم ترب، تخم هویج و تخم کرفس از هر کدام ۱ مثقال را بجوشانید و میل کنید، همچنین آش شلغم که گل سرخ داخل آن باشد بسیار مفید است، یا شلغم پخته را داغ داغ بر پشت دست و پای ورم کرده ببندید، بسیار موثر است.
• قاقله، غاریقون، افتیمون، دارفلفل، زرمباد و بسفایج از هر کدام ۱ مثقال را بجوشانید، بعد صاف کرده و همه روزه، صبح ناشتا دو استکان با نبات میل کنید. اگر نفخ در بدن در اثر رطوبات منجمده در معده باشد باید غذاها و سبزیجات حار و حاد از قبیل: شوید، بابونه، مرزه، ریحان، جعفری، شنگه و والک میل کرده و از غذاهای سرد و مرطوب خودداری کنید.

درمان نفخ معده از سردی مزاج:

• اگر نفخ معده از سردی مزاج باشد باید بادیان، تخم شوید، اگیر ترکی، شیرین بیان، زنیان، زیره سیاه، دارفلفل، نعناع خشک، آویشن شیرازی و بابونه شیرازی همه را به نسبت مساوی مخلوط کنید و صبح، ظهر و شب هر بار یک قاشق سوپ خوری از آن را بجوشانید. آب آن را صاف و با عسل شیرین کنید و بنوشید.

درمان نفخ زمان بارداری:

• از هاضوم استفاده کنید.
• از جوشانده زیره استفاده کنید.
• قبل و بعد از غذا نمک استفاده کنید.
• از خوردن آب در وسط غذا بپرهیزید.
• اندازه یک حبه جامع امام رضا را با آب زیره مصرف کنید.
• یک قاشق غذاخوری از شربت امام رضا را در یک لیوان آب حل کنید و بعد از غذا بنوشید.
• ۱۰۰ گرم گردو + ۱۰۰ گرم زنیان را جداگانه آسیاب و سپس مخلوط کنید و هر روز صبح ناشتا، یک قاشق غذاخوری میل نمایید.
• اگر در هنگام بارداری دچار نفخ شکم شده اید، باید از خوردن: خیار، پیاز، بادنجان، کلم برگ، گل کلم، گوجه فرنگی و غذاهای سرخ کرده، پرهیز کنید تا بهبود یابید و باز هم دچار نفخ نشوید.

بهبود هضم غذا:

• برای مزاج بلغمی: سوپ مرغ، نخودآب، شیره تخم کاوشه مطلوب است.
• برای مزاج دموی: تمرهندی، آلوچه خشکه و آلو، سوپ جو، سبزی های خشک، سکنجبین، زرشک و عناب خوب است.
• برای مزاج سوداوی: سوپ مرغ و سبزی، نخود آب، کاوشه، زرده تخم مرغ، اسفناج، آب گوشت ساده و سوپ گوشت نافع است.
• برای مزاج صفراوی: سوپ مرغ، ماش، سوپ جو با سبزی های خشک، آش جو با آبغوره و گشنیز، اسفناج، آب آلو مفید است.
• پس از هر غذا یک فنجان آب جوشانده ریشه محک را بنوشید.
• بعد از هر غذا یک قاشق غذاخوری پوست خشک گلابی را در یک لیوان آب جوش دم کنید و آن آب را بنوشید.
• سنبل هندی، گل محمدی و افسنطین از هر کدام ۱۰ گرم نرم بسایید و با شربت قند مخلوط کنید. بعد از هر غذا یک قاشق غذاخوری میل فرمایید.
• سی گرم ساقه های گلدار و خشک آویشن را در یک لیتر آب جوش ۱۲ دقیقه دم کنید بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین سازید. بعد از هر غذا یک فنجان بنوشید.
• عود بلیسان و قرنفل از هر کدام ۱۰ گرم، تخم کرفس و مصطکی رومی از هر کدام ۲۰ گرم، تخم زردک و تخم شبت از هر کدام ۳۰ گرم همه را نرم بسایید و با ۵۰۰ گرم عسل مخلوط کنید و هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.
• برای هضم کردن غذا از این خوراکی ها بیشتر استفاده کنید، مانند سیب درختی، گلابی، پرتقال، آب پرتقال با عسل، پیاز، فلفل سبز، نعناع سبز، بابونه، والک، گوجه فرنگی، تخم گشنیز، جویدن ترب با غذا، پنیر، ماکارونی پخته با پرتقال و عسل، کمی میخک ساییده با غذا، تخم کرفس، خردل، سرکه، عسل، قهوه، جویدن سقز، مربای هلیله، سكنجبين بـه ليمو، سکنجبین سفرجای، پوست گنه گنه، پوست سنگدان مرغ. همچنین می توانید سیر را در دهان خوب بجوید تا با بزاق مخلوط شود بعد بخورید.
• غذای چسبنده دیرتر هضم می شود، خیار پوست نکنده از پوست کنده زودتر هضم می شود، نان سبوس دار زودتر از معده می گذرد. کسی که به غذای سبک عادت داشته باشد اگر غذای سنگین مصرف کند برایش ناگوار است. همچنان که برای شخص خشمگین غذاهای سنگین و متنوع ممكن است دیرتر هضم شوند؛ زیرا هر کدام زمانی را برای هضم لازم دارند. پس غذای ساده بهتر است. شخصی که غذای سنگین و متنوع مصرف می کند بایستی چندگونه غذا را هضم کند. در این صورت عملکرد دستگاه های بدن او همزمان نخواهد بود و این باعث اختلال خواهد شد. سلحشوران قدیم از خوردن چندین غذا با هم امتناع می کردند. مثلاً ظهر فقط گوشت، شب مثلاً نان ساده و صبحانه نیز از یک غذا استفاده می کرده اند.

درمان هضم ناقص در مزاج صفراوی و بلغمی:

• برای درمان آن پوست هلیله زرد و گلنار فارسی از هر کدام ۱۰ گرم، تخم مورد ۵ گرم و سماق ۳۰ گرم همه را مخلوط و بسایید. صبح، ظهر و شب هر بار یک قاشق غذاخوری از آن را همراه با آب ترشک میل کنید.
• هضم ناقص در مزاج های بلغمی و صفراوی با علایمی چون زردی مدفوع توأم با بلغم، درد و قرقر شکم همراه است. بیشتر این بیماری در کسانی مشاهده می شود که میوه های هسته دار خام مانند آلو، آلوچه، زردآلو، آلبالو و … زیاد مصرف می کنند.

درمان سوء هاضمه کهنه:

• ضمناً از خوردنی های مفیدی که سوءهاضمه کهنه را از بین می برد بیشتر استفاده کنید مانند: به، موز، خرمالو، انگور، هویج، کلم برگ، کلم قمری، روغن زیتون.
• برای درمان آن هر روز ۲۰ گرم شکر قرمز، ۱۰ گرم گز علفی، ۱۰ گرم گز خونساری و ۱۰ گرم خاکشیر را در یک لیوان آب سیرابی حل کنید و کمی بجوشانید و بخورید و تا ۴۰ روز ادامه دهید.

درمان سوءهاضمه اطفال:

• برای رفع آن دو سه نخود شیرخشت را در آب جوشانده ولرم حل کنید و آن را صاف و به او بدهید.

درمان سوءهاضمه از پرخوری:

• در این مورد اگر رژیم انگور بگیرید بسیار مفید خواهد بود.

درمان سوءهاضمه که از ضعف مزاج باشد:

• همچنین می توانید آمله پرورده را در شربت قند بجوشانید و مانند مربا که شد روزی چند عدد بخورید. یا روزی یک عدد کمپوت توت فرنگی بخورید.
• برای برطرف کردن سوءهاضمه که از ضعف مزاج، کم بنیه گی وکمبود ویتامین در بدن باشد از خوراکی هایی مانند توت فرنگی، خربزه، موز، نارنگی، پرتقال، انگور، ریحان، توت، نعناع، جعفری، شوید، مرزه، برگ ترب، کلم قرمز، آب سیرابی، حلوا با عسل و زعفران بیشتر باید استفاده کنید.

داروها:

• آنتوم
• گارلت
• مبورین
• منتازین
• کارمینت
• امپرازول
• سیزاپراید
• پنتاپرازول
• فاموتیدین
• دایمتیکون
• سایمتیدین
• کارمیناتیف
• گاسترولان
• گرایپ واتر
• لانسوپرازول
• دی سیلکومین
• سدیم بیکربنات
• آلومینیوم ام جی
• هیدروکسید آلومینیوم
• سایمتیکون یا دایمتیکون

فعالیت:

• محدودیتی برای آن وجود ندارد، انجام منظم تمرینات ورزشی توصیه می شود.

رژیم غذایی:

• رژیم خاصی توصیه نمی شود، از خوردن غذاها و مواد غذایی که ایجاد ناراحتی گوارشی می کند خودداری کنید خصوصاً آنهایی که در قسمت علت فهرست شده اند.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی با رب انار، خوراک باقلا، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید ساده، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با رب انار، تاس کباب سویا، خوراک پنیر سویا، خوراک لوبیا لعاب دار، لوبیا با سویا، خوراک لوبیا ساده، خوراک بامیه با سویا، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، آش گندم با حبوبات، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش گندم با سویا، آش باقلا، آش لپه ۱، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش غلات، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش زردآلو، آش سماق، آش عدس ۱، آش عدس ۲، آش برنج، آش حبوبات و غله ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش شوید باقلی، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم قمری با عدس، آش کلم بروکلی ۱، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش انار، آش اسفناج ۱، آش اسفناج ۲، آش حبوبات ۱، آش حبوبات ۲، آش گوجه سبز، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، آش شولی ۲، آش رب، آش زرشک، حلیم عدسی با سویا ۲، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم با عدس، حلیم گندم و بادمجان، حلیم جو، حلیم دال عدس، مرصع پلو، صیفی پلو، آلبالو پلو، ساطری پلو، شوید باقالی پلو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، دم پخت گوجه ۱، دم پخت گوجه ۲، هویج پلو، سبزی پلو، ماش پلو، لپه پلو، قیمه پلو، کلم قمری پلو، کلم پلو، کلم پلو با قارچ، کلم پلو با سویا، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با سویا، عدس پلو با کدو حلوایی، لوبیا قرمز پلو، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۲، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، انار پلو، گشنیز پلو با سویا، لبو پلو، بادمجان پلو ۱، رب پلو، بلغور پلو، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش به و آلو، خورش به، خورش آلو و قیسی، خورش تره سویا، خورش قیمه بادمجان، خورش قیمه آلو، خورش کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش قارچ و آلو، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کدو خورشتی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، خورشت قیمه قارچ، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۱، سوپ جو ۱، سوپ لوبیا سبز، سوپ بامیه، سوپ زرشک با جعفری، کتلت عدس ۱، کتلت عدس ۲، کتلت ذرت، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر کدو خورشتی، برگر لوبیا سفید، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، دلمه کلم، دلمه فلفل دلمه ای، دلمه کدو خورشتی، دلمه سیب زمینی، دلمه برگ انگور، کوفته سبزیجات، کماچ قارچ، فرنی سویا، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس گوجه فرنگی ۱، سس گوجه فرنگی ۲، سس معطر، سس مخصوص ۱، سس مخصوص ۲، سس زیتون، سس جعفری.
• خوردنی های مضر: تخم مرغ، ماهی، خیار، نعناع، آبغوره، قند، شکر و چای.

نکته:

• هضم غذا در بدن: غذایی که می خورید برای این که تجزیه شود و بتواند به سلول ها برسد و بدن را برای ادامه حیات کمک کند مراحل مختلف دهان، غدد بزاقی، مری، معده، روده کوچک و بزرگ، کبد و کیسه صفرا را طی می کند. این سیستم که گوارش نام دارد فعالیت های شیمیایی، مکانیکی و گرمایی گوناگون را انجام می دهد تا عمل گوارش انجام شود. ترکیب شیمیایی غذا، تعیین کننده مدت زمان غذا در معده است. کربوهیدرات ها فقط چند ساعت و پروتئین ها کمی بیشتر و غذاهای چرب زمان طولانی تری در معده می مانند. اولین مرحله توسط غدد بزاقی که آنزیم پتیالین را ترشح می کنند در دهان انجام می گیرد. کار این آنزیم تجزیه و شکستن مولکول های کربوهیدرات در هنگام جویدن غذاست، سپس شیره گاستریت در معده به هضم غذا کمک می کند و بعد از آن روده کوچک توسط شیره های گوارشی ترشح شده از لوزالمعده و کیسه صفرا هضم را تکمیل می کنند. بالاخره شیره های گوارشی غذا را به مولکول های بسیار کوچکی تجزیه می کنند تا از جداره روده جذب جریان خون شود. مولکول های جذب شده در جریان خون وارد سیاهرگ باب کبد می شوند. سیاهرگ باب مواد مغذی و خون را به کبد می برد. وقتی مواد مغذی به کبد می رسند سه قسمت می شوند: ۱. بعضی جذب خود کبد جهت مصرف داخلی آن می شود. ۲. مقداری برای استفاده های بعدی ذخیره می شود. ۳. باقی مانده آن وارد جریان خون می شود تا به سلول های بدن که به آن نیاز دارند برسد. مثلاً وقتی گلوکز وارد کبد می شود مقداری از آن را مصرف می کند و بخشی از آن به صورت گلیگوژن ذخیره و انبار می شود و باقی مانده آن به وسیله جریان خون برای ایجاد گرما یا نیرو به سلول ها منتقل می شود.
• در صورتی که به غیر از مشکل سوء هاضمه دچار بی اشتهایی و کاهش وزن شده اید و یا اگر دچار تهوع هستید و اگر سن شما بالاتر از ۴۰ سال باشد و تازه برای اولین بار است که به سوء هاضمه دچار شده اید و یا اینکه سوء هاضمه ای که جدیداً پیدا کرده اید با انواعی که قبلا دچار آن بوده اید تفاوت دارد باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
• اگر شما دچار علایم سوءهاضمه هستید اما در آزمایش ها و آندوسکوپی که انجام داده اید هیچگونه مشکلی در معده و اثنی عشر دیده نشده است و همه چیز طبیعی بوده و اثری از زخم یا ریفلاکس وجود ندارد پزشک برای شما تشخیص سوءهاضمه بدون زخم را مطرح خواهد کرد.
• بهبود هضم غذا: غذای چسبنده دیرتر هضم می شود، خیار پوست نکنده از پوست کنده زودتر هضم می شود، نان سبوس دار زودتر از معده می گذرد. کسی که به غذای سبک عادت داشته باشد اگر غذای سنگین مصرف کند برایش ناگوار است. همچنان که برای شخص خشمگین غذاهای سنگین و متنوع ممكن است دیرتر هضم شوند؛ زیرا هر کدام زمانی را برای هضم لازم دارند. پس غذای ساده بهتر است. شخصی که غذای سنگین و متنوع مصرف می کند بایستی چندگونه غذا را هضم کند. در این صورت عملکرد دستگاه های بدن او همزمان نخواهد بود و این باعث اختلال خواهد شد. سلحشوران قدیم از خوردن چندین غذا با هم امتناع می کردند. مثلاً ظهر فقط گوشت، شب مثلاً نان ساده و صبحانه نیز از یک غذا استفاده می کرده اند.
• در یک نگاه کلی غذاها را می توان به دو گروه زود هضم و دیر هضم تقسیم بندی نمود، هرچند که در این میان برخی نسبت به سایرین سهل الهضم تر و برخی دیر هضم تر می باشند، البته برای حفظ سلامتی لازم است از تمام مواد غذایی سالم بدون در نظر گرفتن زود هضمی یا دیر هضمی البته با تدابیر تغذیه ای در طول هفته استفاده کرد.
• غذاهای زود هضم: غذاهایی که در دسته غذاهای زود هضم قرار می گیرند آن دسته هستند که سریع از دستگاه گوارش عبور می کنند؛ این نوع غذاها معمولاً قند خون را به سرعت بالا برده، لذا افراد دیابتی باید در این زمینه توجه لازم را داشته باشند. غذاهای زود هضم از آنجا که سریع هضم و جذب شده و قند خون را بالا می برنده در افرادی نظیر ورزشکاران در حین تمرینات جهت حفظ سطوح طبیعی قند خون و نیز در افرادی که به طور مکرر دچار افت قند خون می شوند، می تواند مورد استفاده قرار گیرد؛ از آنجا که این مواد سریعاً معده را تخلیه می کنند و متابولیزه می شوند، لذا احساس گرسنگی زودتری را در افراد ایجاد می کنند با این توضیحات پر واضح است که مواد غذایی غنی از کربوهیدرات ها در گروه مواد غذایی زود هضم قرار دارند؛ غذاهای زود هضم عمدتاً ترکیبات حاوی کربوهیدرات های تصفیه شده نظیر غذاهای حاوی قندهای ساده، شکر، آرد، برنج سفید و سایر مواردی است که فیبر ناچیزی دارند یا اصلا فیبر ندارند؛ توجه داشته باشید که تمامی غذاهای حاوی کربوهیدرات زود هضم نیستند و برخی از آنها در گروه غذاهای دیر هضم قرار می گیرند؛ این ترکیبات حاوی کربوهیدرات های پیچیده می باشند نظیر انواع لوبیاها و به طور کلی میوه ها نسبت به سبزی جات هضم راحت تری دارند، به خصوص میوه های آب دار نظیر هندوانه، خربزه، طالبی، انگور و… این میوه ها در مقایسه با میوه های دیگر نظیر سیب، موز، آلو، انجیر و… فیبر کمتری داشته و سریع تر معده را ترک    می کنند؛ میوه های خشک مانند خرمای خشک، برگه زردآلو، کشمش، انجیر خشک و … نسبت به انواع تازه و با پوست آنها هضم سریع تری دارند.
• مصرف غذاهای چرب و سرخ شده باعث نفخ معده می گردد.
• فلفل زیاد که طعم تندی به غذا می دهد می تواند به مرور زمان باعث نفخ شود.
• مصرف زیاد شکلات های نرم، بستنی، پیاز خام باعث اختلال در سیستم گوارش شده و نفخ را در بر خواهد داشت.
• مصرف سبزیجات تازه همراه غذاهای گوشتی و چرب کمک شایانی به کاهش نفخ می کند؛ سبزی جاتی مانند نعناع، ریحان، مرزه، ترخون، جعفری و….
• بهترین تقویت کننده معده خوردن عسل ناشتا است.
• خانم ها قبل، بعد و در طی قاعدگی ممکن است دچار نفخ شکم شوند. برای کاهش این نفخ می توان ورزش کرد و غذاهای با فیبر بالا مصرف نمود.
• کسی که معده اش بلغمی و سرد شده است آب زیاد برای او مضر است و از آن طرف هم اگر گرمی کبد داشته باشد آب را با آبلیمو یا سرکه یا آب نارنج مصرف بکند که در این صورت، هم کبد را خنک می کند و هم آب زیاد نداده اید تا موجب دل درد شود، این نکته ضریفی است که فرد تشنه است اما آب می خورد اذیت می شود یا سردی دوست دارد اما سردی می خورد اذیت می شود یا خیار دوست دارد اما می خورد اذیت می شود، این دوستی، عطش کبد است، اما معده اش سرد است.
• هضم تند ناشی از گرمی معده و کبد، و هضم کند ناشی از سردی معده و کبد است.
• اگر بلغم متعفن در معده باشد و اجازه جذب دارو را ندهد بیمار باید اول قی بکند تا بلغم خارج شود و بعد داروی معده را بخورد.
• شدیدترین دردهای بلغمی با تعریق از بین می رود و اگر ابزار تعریق نباشد بادکش گرم انجام میدهیم.
• استفراغ معمولاً بعد از خوردن یک غذای سنگین اتفاق می افتد.
• معمولاً جاهایی که بلغم نفوذ می کند معده، مفاصل و سینوس ها است.
• اسفند برای تمام دردهای سرد نفوذ کننده درد معده، گوارش، عضلات و مفاصل خوب است و بلغم و سودا را ذوب می کند و شتاب درمانش خیلی بالا است (40 شب) و هر شب یک قاشق غذاخوری با آب بلعیده شود و هیچ وقت نباید جویده شود.
• غذا باید خوب جویده شود تا عمل هضم به درستی صورت پذیرد و مراحل هضم عبارت انداز: هضم اول در دهان، هضم دوم در سر معده، هضم سوم در معده، هضم چهارم در کبد و هضم پنجم در عروق.
• صفراوی که سردی میخواهد اگر بیش از اندازه سردی بدهیم معده سرد می شود و چون جنس کبد گرم است و دیر تغییر مزاج می دهد و از طرفی جنس معده سرد است، یعنی معده باید رطوبت داشته باشد و استعداد سردتر شدن معده وجود دارد این توازن در اینجا به هم می خورد، در این صورت بیمار هوس به سردی دارد ولی وقتی می خورد اذیت می شود و دچار نفخ میشود اگر گرمی دادیم و باز هم نفخ داشته باشد معلوم است که بیش از اندازه سردی کرده است، اگر سردی معده را برطرف کردیم از آن طرف کبد بیش از اندازه گرم می شود حتی ممکن است این گرمی به صورت خارش در بدن یا خشکی دهان یا عطش غالب بروز کند و اگر آب زیاد بخورد باز معده سردی بکند، این مشکل، مشکل عمومی است چون تغذیه صحیح نداریم. در درمان می گوییم: شما گرمی بخورید و اگر احساس گرمی کردید مقداری کمی از سردی های آرام بخورید مثل: چند قاشق ماست، یک قاشق مرباخوری آبلیمو، این ها سردی های آرام هستند که فوری کبد را تعدیل می کنند و معده را نیز سرد نمی کنند. ما باید پایه و اساس را بر خوردن گرمی ها بگذاریم و در اینجا برای اینکه اتفاق خاصی نیافتد گرم و خشک نمی دهیم بلکه گرم و تر تجویز می کنیم.
• گرمی ها نفخ زدها هستند.
• سردی نفوذ کننده، آب انار و بعد از آن آب زرشک است و اگر سردی بی نفوذ باشد معده را سرد می کند و سردی مورد نظر به نقطه مورد نظر نمی رسد، و تازه آن سردی های نفوذ کننده را با نمک باید تعدیل کرد و نمک هم گرمی نفوذ کننده است و نباید شکر بزنیم چون شکر نفوذ کننده نیست.
• هضم غذا در بدن: غذایی که می خورید برای این که تجزیه شود و بتواند به سلول ها برسد و بدن را برای ادامه حیات کمک کند مراحل مختلف دهان، غدد بزاقی، مری، معده، روده کوچک و بزرگ، کبد و کیسه صفرا را طی می کند. این سیستم که گوارش نام دارد فعالیت های شیمیایی، مکانیکی و گرمایی گوناگون را انجام می دهد تا عمل گوارش انجام شود. ترکیب شیمیایی غذا، تعیین کننده مدت زمان غذا در معده است. کربوهیدرات ها فقط چند ساعت و پروتئین ها کمی بیشتر و غذاهای چرب زمان طولانی تری در معده می مانند. اولین مرحله توسط غدد بزاقی که آنزیم پتیالین را ترشح می کنند در دهان انجام می گیرد. کار این آنزیم تجزیه و شکستن مولکول های کربوهیدرات در هنگام جویدن غذاست، سپس شیره گاستریت در معده به هضم غذا کمک می کند و بعد از آن روده کوچک توسط شیره های گوارشی ترشح شده از لوزالمعده و کیسه صفرا هضم را تکمیل می کنند. بالاخره شیره های گوارشی غذا را به مولکول های بسیار کوچکی تجزیه می کنند تا از جداره روده جذب جریان خون شود. مولکول های جذب شده در جریان خون وارد سیاهرگ باب کبد می شوند. سیاهرگ باب مواد مغذی و خون را به کبد می برد. وقتی مواد مغذی به کبد می رسند سه قسمت می شوند: ۱. بعضی جذب خود کبد جهت مصرف داخلی آن می شود. ۲. مقداری برای استفاده های بعدی ذخیره می شود. ۳. باقی مانده آن وارد جریان خون می شود تا به سلول های بدن که به آن نیاز دارند برسد. مثلاً وقتی گلوکز وارد کبد می شود مقداری از آن را مصرف می کند و بخشی از آن به صورت گلیگوژن ذخیره و انبار می شود و باقی مانده آن به وسیله جریان خون برای ایجاد گرما یا نیرو به سلول ها منتقل می شود.