درمان سوء تغذیه

کاربر

درمان سوء تغذیه

بیماری ها ، داروها ، تشخیص ، درمان و ...

سوء تغذیه: عبارت است از سوء تغذیه یک اصطلاح کلی و به معنیِ دریافت ناکافی یا بیش ‌از اندازه‌ی مواد غذایی است و می‌تواند ناشی از پایین بودن کالری یا پروتئین دریافتی برای رشد و سلامت سلول‌ها یا ناتوانی بدن برای استفاده از غذای مصرفی باشد. از سوی دیگر، دریافت کالری زیاد و نیز دریافت نامتعادل برخی مواد مغذی می‌تواند باعث اختلالات تغذیه‌ای شود. براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، سوء تغذیه مهم‌ترین عامل تهدید کننده‌ی سلامت عمومی در جهان است. سوء تغذیه می‌تواند ناشی از دریافت ناکافی مواد غذایی یا عدم توازن گروه‌های مختلف مواد غذایی در رژیم غذایی فرد باشد. حتی ممکن است افراد چاقی که بیش‌ از نیازشان کالری دریافت می‌کنند هم دچار سوء تغذیه شوند. رژیم غذایی نامناسب موجب کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌شود. به‌ عنوان مثال بیماری اسکوروی نتیجه‌ی کمبود ویتامین سی است. این بیماری شایع نیست، ولی معمولاً در افراد مسن، افراد الکلی یا کسانی‌ که در رژیم غذایی‌شان میوه و سبزیجات تازه وجود ندارد، بروز می‌کند. همچنین نوزادان یا کودکانی‌ که به دلایل اقتصادی یا اجتماعی رژیم غذایی نامناسبی دارند، مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

علائم:

کج ‌خلقی
افسردگی
مشکلات باروری
کاهش میل جنسی
خستگی و بی‌تفاوتی
کاهش توده‌ی بافت‌ها
کاهش توده‌ی عضلانی
از دست دادن بافت چربی
افزایش خطر سرماخوردگی
طولانی‌ترشدن زمان بهبود زخم‌ها
طولانی‌ترشدن زمان بهبود عفونت‌ها
خشکی، کم‌‌پشت شدن و افزایش ریزش مو
افزایش خطر عوارض ناشی از عمل جراحی
مشکلات تنفسی و افزایش نارسایی‌های تنفسی
افزایش خطر هیپوترمی یا کاهش غیرطبیعی دمای بدن
کاهش چربی صورت و درنتیجه فرورفتگی گونه‌ها و چشم‌ها
نازکی، کاهش انعطاف‌پذیری، رنگ‌پریدگی، سردی وخشکی پوست
کاهش تعداد برخی از انواع گلبول‌های سفید، تضعیف دستگاه ایمنی و افزایش خطر عفونت‌ها
برخی اوقات سوء تغذیه‌ مزمن ممکن است موجب بُهت شود. (بُهت حالتی در مرز هُشیاری و بی‌هوشی است که با عدم فعالیت روانی آشکار و کاهش توانایی در پاسخ به محرک‌ها همراه است)

علت:

سوء تغذیه یا کمبود مواد مغذی، مشکلاتی را برای سلامتی فرد ایجاد می‌کند. ممکن است سوء تغذیه ناشی از برخی بیماری‌ها باشد. در بیشتر کشورهای در حال توسعه که سوء تغذیه شایع است، دردسترس نبودن غذای کافی، عامل اصلی سوء تغذیه است. علل سوء تغذیه در کشورهای ثروتمند و صنعتی عبارتند از:
رژیم غذایی نامناسب: اگر کسی غذای کافی مصرف نکند یا غذایی که مصرف می‌کند مواد مغذی مورد نیاز بدنش را تأمین نکند، دچار سوء تغذیه خواهد شد. رژیم غذایی نامناسب علل مختلفی دارد؛ مثلا اگر فرد در اثر بیماری دچار دیسفاژی (سختی در بلع) شود یا در حال بهبود از بیماری باشد، ممکن است نتواند مواد مغذی مورد نیازش را دریافت کند.
عدم سلامت روانی: عادات تغذیه‌ایِ برخی افرادی که به بیماری‌های روانی مانند افسردگی مبتلا می‌شوند، تغییر می‌کند و موجب سوء تغذیه می‌شود. افرادی که به پرخوری عصبی مبتلا هستند نیز ممکن است دچار سوء تغذیه شوند، زیرا غذا را به‌اندازه‌ی کافی نمی‌جوند.
مشکلات حرکتی: ناتوانی حرکتی افراد یک دلیل دیگر برای سوء تغذیه است. افرادی که دچار مشکلات حرکتی هستند، نمی‌توانند برای خرید غذا از منزل خارج شوند یا توانایی آماده‌سازی غذا را ندارند.
اختلالات گوارشی و بیماری های معده: شاید برخی به‌ اندازه‌ی کافی غذا مصرف کنند، ولی بدن‌شان نتواند مواد مغذی مورد نیاز را جذب کند. بیماران مبتلا به بیماری کرون (یکی از بیماری‌های التهابی روده) و کولیت زخمی نمونه‌ای از این افراد هستند. ممکن است برخی بیماران مجبور شوند ایلئوستومی انجام بدهند و بخشی از روده‌ی باریک‌شان را بردارند. بیماری سلیاک یک اختلال ژنتیکی است که باعث می‌شود فرد تحمل گلوتن را نداشته باشد. بیماران مبتلا به سلیاک بیش از دیگران در معرض آسیب‌های وارده به دیواره‌ی روده هستند. نتیجه‌ی این امر کاهش جذب غذاست. کسانی که برای مدتی دچار اسهال و استفراغ می‌شوند نیز مواد مغذی بیشتری از دست می‌دهند و در معرض خطر سوء تغذیه قرار می‌گیرند.
اعتیاد به نوشیدنی های الکلی: الکلسیم یا اعتیاد به نوشیدنی‌های الکلی در درازمدت، نوعی بیماری مزمن محسوب می‌شود. احتمال التهاب معده و آسیب‌های وارد بر لوزالمعده در این افراد بیشتر است. الکلیسم توانایی بدن برای هضم غذا، جذب برخی ویتامین‌ها و تولید هورمون‌های تنظیم‌کننده‌ی سوخت‌ و ساز را کاهش می‌دهد. الکل کالری دارد و باعث می‌شود فرد احساس گرسنگی نکند و در نتیجه غذای مناسب و مقدار کافی مواد مغذی را دریافت نخواهد کرد.
کمبود غذا: در کشورهای در حال توسعه‌ و فقیرتر، کمبود غذا نقش مهمی در سوء تغذیه بازی می‌کند. این سوء تغذیه بیشتر ناشی از ضعف تکنولوژی‌هایی مانند کودهای نیتروژن، آفت‌کش‌ها و آبیاری برای افزایش راندمان در کشاورزی مدرن است. کمبود غذا یکی از عوامل مهم سوء تغذیه در بسیاری از نقاط جهان است.
قیمت توزیع مواد غذایی: براساس اعلام فائو نزدیک به ۸۰ درصد کودکانی که به سوء تغذیه دچارند در کشورهای در حال توسعه‌ای زندگی می‌کنند که تولید مازاد غذا دارند. برخی از اقتصاددانان پیشرو می‌گویند قیمت بالای غذا و اشکالاتی در سیستم توزیع، نقش مهمی در کمبود غذا دارد.
عدم تغذیه نوزاد با شیر مادر: متخصصان می‌گویند کاهش تغذیه با شیر مادر مخصوصاً در کشورهای در حال توسعه موجب سوء تغذیه در نوزادان و کودکان خواهد شد. در برخی نقاط دنیا هنوز مادران بر این باورند که تغذیه کودک با شیر خشک، بهتر از تغذیه با شیر مادر است. دلیل دیگر عدم تغذیه با شیر مادر در برخی کشورهای در حال توسعه این است که مادران نحوه‌ی درست شیر دادن به نوزادان را نمی‌دانند و در زمان تغذیه‌ی نوزاد، احساس درد و ناراحتی می‌کنند.

تشخیص:

تشخیص سریع سوء تغذیه کلید جلوگیری از بروز عوارض آن است. راه‌های مختلفی برای تشخیص بزرگسالان مبتلا به سوء تغذیه، در خطر سوء تغذیه یا چاقی وجود دارد. انجمن تغذیه‌ی اِنتِرال و پارِنتِرال بریتانیا ابزاری سریع را برای تشخیص کسانی که در معرض سوء تغذیه‌اند، ایجاد کرده است که ابزار جهانی غربالگری سوء تغذیه (MUST) نام دارد.

درمان طب نوین:

نوع درمان سوء تغذیه تا حد زیادی تحت تأثیر شدت آن و تأثیر بیماری‌ای است که منجر به سوء تغذیه شده است. بنابراین اگر سوء تغذیه به دلیل بیماری دیگری رخ داده است، برای درمان سوء تغذیه باید آن بیماری نیز درمان شود. مؤسسه‌ی ملی سلامت انگلستان دستورالعمل‌هایی را برای درمان سوء تغذیه مشخص کرده است. این مؤسسه می‌گوید نیازها و ترجیحات بیمار نیز باید محترم شمرده شود و بیمار و متخصص به‌ همراه یکدیگر برای درمان و مراقبت تصمیماتی بگیرند. این دستورالعمل‌ها می‌گویند بیمار هم باید مانند فرد معالجش: نسبت به درمان خود کاملا آگاه باشد، اطلاعات مناسب دریافت کند؛ در مورد گزینه‌های تشخیص، درمان و تبعات جسمی، روانی و اجتماعی مشکلش اظهار نظر کند؛ اطلاعات تماس با انجمن‌ها یا گروه‌های حمایتی را دریافت کند، وقتی سوء تغذیه یا خطر ابتلا به آن تشخیص داده شد، دکتر یا متخصص تغذیه که مسئول سلامت بیمار است، یک برنامه‌ی مراقبتی مناسب برای فرد در نظر می‌گیرد.
برنامه‌ی مراقبتی: در برنامه‌ی مراقبتی اهداف درمانی تعیین می‌شوند. این اهداف شامل درمان بیماری‌هایی که موجب سوء تغذیه شده‌اند نیز هست. به ‌طور معمول درمان شامل یک برنامه‌ی تغذیه با رژیم غذایی مناسب و در صورت نیاز مکمل‌های تغذیه‌ای است. بیمارانی که از سوء تغذیه‌ی شدید رنج می‌برند و نمی‌توانند مواد مغذی مورد نیازشان را از طریق خوردن و آشامیدن دریافت کنند، باید مواد مغذی را به‌صورت غیرخوراکی دریافت کنند. وضعیت بهبود بیمار باید به ‌دقت مورد بررسی قرار بگیرد و در صورت لزوم مورد بازنگری قرار بگیرد تا اطمینان حاصل شود که فرد، مواد مغذی مورد نیازش را دریافت می‌کند.
رژیم غذایی مناسب: یک پزشک یا متخصص تغذیه، با بیمار در مورد غذاها و نوشیدنی‌هایی که باید مصرف کند، تبادل نظر می‌کند و با توجه به آن صحبت‌ها، غذاهای سالمی را برای بیمار در نظر می‌گیرد. هدف این است که بیمار حتماًمواد غذایی سالم و مغذی دریافت کند. پزشک یا متخصص تغذیه‌ باید مطمئن شود بیمار از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، چربی‌ها و لبنیات، کالری کافی دریافت کند. در کنار اینها باید مواد معدنی و ویتامین‌ها نیز به بدن بیمار برسد. اگر بیمار نتواند مواد مغذی مورد نیازش را از غذاهای مصرفی‌اش دریافت کند، باید از مکمل های غذایی استفاده کند. برای درمانِ بیمار، مصرف ۲۵۰ تا ۶۰۰ کیلوکالری بیشتر از نیاز عادی فرد توصیه می‌شود.
تغذیه‌ی غیرخوراکی: دو روش عمده برای رساندن مواد مغذی به‌صورت غیرخوراکی به بیماران مبتلا به سوء تغذیه‌ی حاد وجود دارد: تغذیه‌ی انترال (تغذیه با لوله): در این روش لوله‌ای در بینی، معده یا روده‌ی باریک بیمار قرار داده می‌شود. اگر لوله در بینی بیمار قرار داده شود، نازوگاستریک؛ اگر در معده‌ی بیمار قرار داده شود، گاستروستومی و اگر در روده‌ی باریک بیمار قرار داده شود، ژژنوستومی نام دارد. تغذیه‌ی پارنترال:در این روش یک مایع استریل به‌طور مستقیم به جریان خون بیمار تزریق می‌شود. این روش زمانی استفاده می‌شود که بیمار نتواند مواد مغذی را به‌طور مسقیم از معده یا روده‌ی باریک دریافت کند.
نظارت بر روند بهبود بیمار: بیمار به ‌طور منظم مورد بررسی قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود مقدار کالری و مواد مغذی مورد نیازش را دریافت می‌کند. با تغییر نیازهای بیمار، رژیم غذایی او نیز تغییر خواهد کرد. ممکن است در بیمارانی که به‌طور غیرخوراکی تغذیه می‌شوند، تغذیه‌ی خوراکی جایگزین روش‌های قبلی شود.

درمان طب سنتی:

یک روز در میان حمام بروید.
گوشت را با شیر بپزید و سپس بخورید.
هفته ای دو تا سه مرتبه شیر انبه میل کنید.
بعد از هر غذا نیم لیوان شربت یونجه میل کنید.
آش گندم یا آش جو در طول هفته استفاده کنید.
عرق بومادران + عرق یونجه روزی یک تا سه استکان میل کنید.
صبح ناشتا انجیر انجیر و پسته و بادام و فندق و گردو مصرف کنید.
سه روز پی درپی دارچین را با زرده تخم مرغ مخلوط کنید و بخورید.
به عنوان درمان قبل از هر حمام روغن سیر را به ستون فقرات خود بمالید.
خوراک زبان گوساله در برنامه غذایی هفته ای یک تا سه مرتبه داشته باشید.
14 عدد انجیر خشک را از شب تا صبح در عرق زنیان بخیسانید و صبح ناشتا انجیرها را میل کنید.
ضمناً می توانید ۴۰ روز، همه روزه صبح ها قبل از صبحانه انجیر و انیسون را در هم بکوبید و بخورید.
نیم ساعت قبل از ناهار و شام یک قاشق مرباخوری صمغ درخت بادام کوهی در آب جوش حل کنید و میل کنید.
پسته وحشی و بادام را بکوبید و با شکر ساییده شده یا خاک قند مخلوط کرده و بعد از غذا یک قاشق میل کنید.
کتیرا و انزورت به نسبت مساوی آسیاب کنید یک قاشق مرباخوری از پودر را در یک لیوان شیر مخلوط کرده و یک ساعت بعد از هر وعده غذا میل کنید.
یک قاشق غذاخوری خاویار گیاوی یا کینوا را در یک لیوان آب حرارت دهید تا لعاب بیاندازد سپس دو قاشق غذاخوری پودر آب پنیر و یا پودر کازوئین به ترکیب اضافه کرده و نیم ساعت قبل از ورزش یک کاسه از این ترکیب میل کنید.
بعد از رعایت توصیه های مربوط به غلبه صفرا شما می توانید از رژیم افزایش وزن پیروی کرده تا به وزن ایده آل برسید. همچنین بعضی افراد به دلیل بیماری های فوق و موارد دیگر، دچار کاهش وزن می شوند که قبل از اقدام به رژیم افزایش وزن، باید آنها را درمان نمود:
کم خونی: کم خونی نیز می تواند فرد را در کسب وزن ایده آل دچار مشکل کند.
دیابت: با برطرف شدن مشکل گوارش، دیابت نیز خود به خود بهبود پیدا می کند.
پرکاری تیروئید: بیماری پرکاری تیروئید اگرچه اشتها را زیاد می کند، اما با افزایش متابولیسم بدن، موجب لاغری شده و باید آن را درمان نمود.
عفونت: با حذف (فرآورده های حیوانی، قند و شکر) و مصرف فرآورده های گیاهی (به صورت مطلق) به مدت ۱۰ روز و مصرف مایعات فراوان می توان بر این مشکل فائق آمد.
اختلالات دستگاه گوارش: اگر دچار مشکلات دستگاه گوارش مانند درد معده، سوزش معده، ترش کردن، نفخ معده، زخم معده، زخم اثنی عشر، کاهش پرزهای روده، التهاب مزمن روده، یبوست، اسهال و … هستید، ابتدا باید آنها را درمان نمایید تا بدن قابلیت جذب مواد غذایی را داشته باشد.
بعد اطمینان از درمان بیماری های فوق الذکر، اراده و تصمیم خود را قطعی کرده و با حوصله و اعتماد به نفس کامل، رژیم افزایش وزن را شروع نمایید.
شناخت طبع و مزاج: افراد با طبایع خشک، یعنی «گرم و خشک» و «سرد و خشک» مستعد لاغری هستند و باید برای افزایش وزن خود، حتماً با در نظر گرفتن طبع و مزاج سرشتی خود اقدام به گرفتن رژیم نمایند تا به نتیجه دلخواه برسند؛ یعنی افراد با طبع «گرم و خشک» بیشتر از غذاهای با مزاج «سرد و تر» استفاده کنند و افراد با طبع «سرد و خشک» بیشتر از غذاهای با مزاج «گرم و تر» استفاده نمایند تا به وزن ایده آل دست یابند.
افزایش اشتها: بعضی افراد به طور کلی اشتهای خوبی به غذاها ندارند، لذا بهتر است، ابتدا این معضل برطرف گردد چرا که بدون اشتها هیچ کس نمی تواند به وزن ایده آل برسد؛ برای افزایش اشتها، ابتدا باید مطمئن شد که شما دچار عفونت نیستید، چرا که عفونت یکی از دلایل کاهش اشتها می باشد؛ از موارد دیگری که باعث کاهش اشتها می گردد، ناراحتی های روحی روانی مانند افسردگی است؛ همچنین غلبه صفرا ناشی از مصرف بیش از حد غذاهای گرمی بخش نیز این معضل را ایجاد می کند. مواد غذایی اشتها آور عبارت اند از: (مرکبات، آب غوره، آب زرشک، توت فرنگی، گیلاس، آلو (زرد و سیاه)، آلوبخارا، آلبالو، هلو، شلیل، هلو انجیری، آلوچه، گوجه، خیارسبز، تمرهندی، توت قرمره شاه توت، سماق، لیموعمانی زرد و سایر مواد غذایی ترش).
افزایش کالری: در طول رژیم افزایش وزن، بیشتر باید از مواد غذایی پرکالری استفاده نمود؛ البته زیاده روی در مصرف چنین موادی، عوارضی را در پی خواهد داشت. بنابراین اعتدال را رعایت کنید تا مشکلی برای شما ایجاد نگردد. مواد غذایی پرکالری عبارت اند از: (گوشت قرمز، کله پاچه، جگر، تخم پرندگان، لبنیات پرچرب، روغن های حیوانی، مغزیجات گیاهی، نارگیل، کنجد، ارده و سایر روغن های گیاهی). همراه غذاهای پرکالری از سبزیجات تازه و سالاد فصل بدون سس بازاری بهره ببرید تا از عوارض غذاهای پرکالری در امان باشید. اگر یک وعده غذایی پرکالری استفاده کردید، وعده بعدی شما یک غذای سبک و زود هضم باشد (این کار به دستگاه گوارش استراحت داده و موجب جذب بهتر مواد غذایی می گردد).
تنوع غذایی: رعایت این مسئله یکی از مهم ترین مواردی است که باید مد نظر قرار گیرد؛ چون بدن برای ازدیاد وزن (یا رسیدن به وزن ایده آل) به تمام املاح و مواد معدنی نیازمند است (به طور مثال دو وعده، غذای تکراری نخورید و در طول هفته از تمام مواد غذایی سالم، حتی به میزان کم استفاده نمایید).
افزایش کمیت: میزان غذای مصرفی باید از مقدار غذایی که قبلا مصرف می کردید بیشتر باشد.
مصرف روغن های گیاهی: یکی از بهترین راه ها برای افزایش وزن، افزایش مصرف روغن است؛ اما خوردن روغن های حیوانی و غذاهای چرب، انتخاب نادرستی است که چند برابر مواد غذایی دیگر مانند پروتئین و کربوهیدرات کالری داشته و منجر به افزایش وزن می شود؛ اما مصرف روغن های گیاهی، تعادل کلسترول را بهبود می بخشد و سلامت فرد را در حالی که هنوز در حال ازدیاد وزن است بهبود می بخشد، اکثر روغن های گیاهی (زیتون، کنجد، ارده، ذرت و …)، غیر اشباع بوده و مصرف زیاد آن برای انسان مشکل خاصی را ایجاد نمی کنند؛ اما چربی های حیوانی به دلیل اشباع بودنشان، می توانند مشکلات قلبی عروقی را در صورت مصرف زیاد برای فرد ایجاد نمایند؛ اما مصرف متعادل آن خطری ایجاد نمی کند.
داروی گیاهی عضله ساز: اکلیل کوهی (رزماری) جزء داروهای گیاهی است که عضله ساز بوده و نقش مهمی را در افزایش وزن ایفا می کند. (چون اکلیل کوهی طبیعت گرم دارد می توان به همراه آن از داروهای گیاهی با طبع سرد مانند گل خبازی، گل گاوزبان و … استفاده کرد.
مصرف مایعات کافی: ازدیاد حجم مواد غذایی در طول رژیم، منجر به افزایش متابولیسم بدن شده، لذا بدن در این موقعیت، نیاز به آب بیشتری پیدا می کند؛ آب، انتقال مواد غذایی به سایر نقاط بدن را آسان می کند و به افزایش حجم توده عضلانی کمک می کند.
خرده خواری: به جای ۳ وعده غذایی با حجم زیاد از ۵ الی ۶ وعده با حجم کمتر پیروی کنید که میزان جذب مواد غذایی را در بدن افزایش می دهد. (البته هر نوع تغییری را به تدریج ایجاد کنید که بدن دچار شوک نشود و آسیبی به بدن و وارد نگردد).
استرس و اضطراب: مشکلات روحی روانی می تواند جلوی پیش رفت شما را (در زمینه افزایش وزن) بگیرد؛ بنابراین در طول رژیم آرامش خود را حفظ کنید و با تمرین و ممارست سعی کنید همیشه بر اعصاب خود مسلط بوده تا به صورت دائمی از وزن ایده آل برخوردار باشید (برای این کار می توان از داروهای گیاهی آرام بخش مثل (گل گاوزبان، بابونه، اسطوخدوس و …) نیز بهره برد. استرس و اضطراب در افراد مستعد لاغری، سبب کاهش وزن می گردد؛ بنابراین از موقعیت های به وجود آورنده استرس و اضطراب دوری کنید و در صورت نیاز از راهنمایی های مشاوران روانشناس استفاده کنید. غذا را با آرامش و بدون استرس و هیجان میل کنید و برای غذا خوردن وقت بگذارید و به آن اهمیت دهید (غذا را با اشتها میل کنید).
ورزش: شیوه توزیع توده عضلانی، تا حدود زیادی توسط ژنتیک هر فرد تعین می شود و نمی توان تنها با رژیم غذایی تغییر داد؛ اما با انجام حرکات ورزشی، خصوصاً ورزش هایی که باعث افزایش رطوبت بدن می گردند مانند بدنسازی، می توان به وزن ایده آل رسید؛ با این ورزش حجم هر قسمت از بدن را که تمایل دارید می توان افزایش داد (با تمریناتی که مربی به شما می دهد می توان به این امر فائق آمد). فکر نکنید که اگر ورزش کنید لاغرتر می شوید؛ ورزش سبب شادابی و نشاط شده و اندام مناسبی را برای شما به ارمغان می آورد؛ بدن سازی نه تنها وزن اضافی را به توده عضلانی کم چرب تبدیل می کند بلکه اشتها را نیز تحریک خواهد نمود؛ پس برای بهره مندی بیشتر از این ورزش، قبل از شروع، به این نکات توجه کنید: بدن سازی را یک روز در میان و با وزنه های سبک یا متوسط زیر نظر یک مربی مجرب و کمتر از ۴۰ دقیقه انجام دهید. هنگام ورزش از مایعات خنکی که (به آن کمی شکر و یک سوم قاشق چایخوری نمک اضافه شده)، داخل یک بطری بزرگ آب معدنی استفاده گردد که برای ازدیاد وزن مفید می باشد. هرگز در بین ورزش از مواد غذایی مانند میوه جات و حتی نوشیدنی های دیر هضم مثل شیر استفاده نکنید که اختلالات گوارش ایجاد می کند. به محض اتمام ورزش از آب میوه شیرین شده خنک استفاده نمایید (جرعه جرعه).۲۰ دقیقه بعد از ورزش غذایی استفاده کنید که ۵۰ درصد آن غذای نشاسته ای، ۳۵ درصد پروتئین و ۱۵ درصد چربی باشد (به طور مثال: انواع گوشت ها، تخم مرغ و حبوبات سرشار از پروتئین هستند، برنج، سیب زمینی و سایر غلات و حبوبات مملو از کربوهیدرات می باشند). از انجام حرکات ورزشی در هوای گرم خودداری کنید (چون به کاهش وزن منجر می گردد). ورزش های هوازی مانند دو، دوچرخه سواری و … را به صورت هفته ای یک بار انجام دهید و هر مرتبه بیش از ۲۰ دقیقه طول نکشد (این کار از بروز مشکلات قلبی عروقی جلوگیری می کند). از گرم و سرد شدن هنگام ورزش خودداری کنید که باعث سرماخوردگی شده و همین مسئله عاملی است برای از دست دادن وزن. و انجام نرمش سبک و دراز و نشست از بروز چاقی موضعی به طور مثال (شکم و باسن و پهلوها) در دوران افزایش وزن جلوگیری می کند. عضله افزوده، نیاز بیشتری به غذا دارد، بنابراین کالری دریافتی را به مرور افزایش دهید. درطول اولین ماه، اگر به برنامه پایبند باشید، ممکن است دست آوردهای خوبی را تجربه کنید؛ اما بعد از مرحله ابتدایی، احتمال ثابت ماندن وزن زیاد است (چیزی که در دنیای بدنسازی به آن تراز خط می گویند). برای افزایش مجدد وزن، باید برنامه جدیدی را از مربی دریافت کرده و در رژیم غذایی، تجدید نظر کنید (زیرا بدن به یک نوع رژیم عادت می کند پس باید آن را تغییر داد). زمانی که برنامه جدید تمرینی را شروع می کنید، اغلب درد عضلانی را تجربه خواهید کرد؛ این درد کاملاً طبیعی بوده و نباید مانع ادامه برنامه تمرینی با وزنه شود؛ این درد ۱ تا ۳ روز ادامه دارد. به هیچ وجه از وزنه های سنگین استفاده نکنید که احتمال آسیب دیدگی را افزایش می دهد و می تواند شما را برای مدتی از صحنه ورزش دور کند. تمرکز با وزنه های متوسط بیشتر است و خون بیشتری به سمت عضلات در حال ورزش هدایت می کند و شما با افزایش توده بدنی بیشتری مواجه خواهید شد. به هیچ وجه فراتر از برنامه خود ورزش نکنید که باعث افت حجم بدنی می گردد. از مصرف مواد پروتئینی بدون چربی اجتناب کنید، اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی تان چربی لازم و کافی را داشته باشد (مانند گوشت قرمز که حتی لخم آن هم از کالری بالایی برخوردار است). انتظار نداشته باشید با بیشتر خوردن، وزن اضافه کنید؛ شاید این کار در کوتاه مدت خوب جواب دهد، اما در بلند مدت به دلیل بیماری هایی که ایجاد می کند از روند افزایش وزن می کاهد یا باعث کاهش وزن می گردد (پس تعادل را رعایت کنید). از غذاهای ممنوعه مانند: غذاهای ساندویچی، هله هوله بازاری، و سایر بسته بندی های صنعتی موجود در بازار حداقل تا زمانی که می خواهید وزن اضافه کنید اجتناب کنید. کیفیت غذا در رژیم افزایش وزن خیلی مهم است؛ پس به جای غذاهای بی کیفیت بازاری از خوراکی های خانگی استفاده کنید. وقتی برای افزایش وزن، ورزش بدنسازی انجام می دهید؛ بین هر ست، استراحت اندکی داشته باشید و قبل و بعد هر تمرین، آب کافی بنوشید. عضلات شما در حالت استراحت رشد می کنند، بنابراین سعی کنید یک روز در میان ورزش کنید و بیش از ۴۰ دقیقه طول نکشد.
اگر با وجود انجام روش های بالا نتوانستید وزن زیاد کنید، ممکن است دچار پرکاری تیروئید، دیابت، انگل، عفونت، افسردگی و … شده باشید که مانع جذب چربی یا عضله سازی در بدن می شود و ممکن است روی توانایی شما برای وزن گیری تأثیر بگذارد. بدن سازی یک راه ساده برای کسب وزن اضافی به صورت عضله خالص است که وزن عشله از چربی بیشتر است؛ این روش ها از بهترین راه کارها برای بهبود سلامت و کمک به افزایش حجم عضلات محسوب می شوند. برای داشتن یک وزن ایده آل، مداومت در این کار یک امر بدیهی است که باید مدنظر قرار داد؛ به قول ورزشکاران: حفظ قهرمانی از کسب قهرمانی سخت تر است. در طول رژیم افزایش وزن، مدتی ازدیاد وزن به خوبی صورت می گیرد، اما به صورت ناگهانی این روند دیگر ادامه پیدا نمی کند که می تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله: عادت کردن بدن به مواد غذایی در طول رژیم که باید هر هفته نوع غذاهای مصرفی خود را تغییر دهید ترتیب آن را نیز عوض کنید یعنی اگر ناهار، غذای گوشتی می خوردید. این دفعه آن را در صبح یا شب استفاده کنید و برای صبحانه و شام خود نیز تغییراتی را اعمال نمایید حتی کالری دریافتی خود را نیز افزایش دهید؛ و مواظب باشید دچار سرماخوردگی و عفونت های ویروسی نشوید (از واضح ترین نشانه های سرماخوردگی کسالت و خواب آلودگی بدون دلیل است).
کمک به جذب مواد غذایی: سعی کنید در صورت تمایل، بعد از وعده های غذایی از دمنوش های گیاهی هاضم که شیرین شده اند استفاده کنید؛ زیرا میزان جذب مواد غذایی را افزایش می دهند؛ مانند دمنوش آویشن (نکته: اگر طبع گرم دارید می توان همراه آویشن، گل ختمی یا خبازی هم اضافه نمود).
مصرف میوه جات: حتماً در طی روز و در میان وعده ها از میوه جات فصل و آب آنها بهره ببرید (البته طبق طبع و مزاج خودتان). از آب میوه های شیرین، تازه و طبیعی استفاده کنید. مصرف زیاد آب میوه های ترش نظیر آب پرتقال، آب انار و … برای افزایش وزن مناسب نیستند پس زیاده روی نکنید، از خوردن میوه به مقدار زیاد خودداری کنید؛ چون مصرف میوه زیاد معده را پر کرده و اشتها را کم می کند.
نارگیل: نارگیل یکی از بهترین میوه هایی است که می توان برای افزایش وزن از آن استفاده کرد؛ آب آن نیز دارای کالری بالا و مواد مغذی بی شماری است که می تواند به شما در افزایش وزن کمک کند.
مغزیجات: از جمله دانه های مغذی می توان به تخمه (هندوانه، آفتابگردان، کدو حلوایی، خربزه)، همچنین سیاهدانه، شاه دانه، کنجد و … اشاره کرد که هر کدام از آنها دارای اسیدهای چرب مفید برای بدن بوده و به شما در چاق شدن کمک به سزایی می کنند؛ بادام نیز یکی از مغزی جات سالم است که می توان روزانه از آن استفاده کرد.
روغن زیتون: این روغن نه تنها به شما در چاق شدن کمک می کند بلکه از بیماری های قلبی عروقی نیز پیشگیری می کند.
سیب زمینی: منبعی عظیمی از کربوهیدرات و همچنین مملو از مواد مغذی است که البته همیشه به عنوان یک ماده چاق کننده از آن نام برده می شود.
برنج: یکی از شناخته شده ترین غلات در جهان است و حاوی مقدار زیادی کالری است؛ ۱۰۰ گرم برنج حدود ۱۳۰ کالری، انرژی تولید می کند و در مقایسه با مواد دیگر، غذایی ایران به شمار می رود (البته برنج هم انواع متنوعی دارد که از نظر قیمت با یکدیگر متفاوت هستند). برنج در مقایسه با سایر غلات، بسیار راحت الهضم بوده و مشکلی را برای دستگاه گوارش به وجود نمی آورد؛ مگر این که در مصرف آن زیاده روی شود. برنج حاوی مقادیر زیادی ویتامین های گروه B از جمله تیامین و نیاسین بوده و آماده کردن آن نیز بسیار آسان و سریع است.
تخم مرغ: تخم مرغ یک ماده غذایی پرکالری، ارزان و در دسترس، برای افزودن به توده عضلات بدن به شمار می رود؛ یک تخم مرغ حدود ۷۵ کیلو کالری، ۵ گرم چربی و حدود ۶ گرم پروتئین دارد؛ ویتامین B12 نیز در تخم مرغ یافت می شود. (نکته: زیاده روی در مصرف تخم مرغ باعث افزایش سطح کلسترول می گردد که توصیه می کنیم در هفته ۴ الی ۳ عدد بیشتر مصرف نشود و هر بار مقداری خیار و گوجه نیز با آن میل نمایید تا کلسترول آن، برای شما عارضه ای ایجاد نکند).
اگر لاغر و ضعیف هستید و میل دارید که برطرف شود؛ از گرمک، توت فرنگی، موز، آب انگور زرد و رسیده، ذرت، خرما، کلم قرمز، سیب زمینی، نخود، کته برنج، کته برنج با پرتقال، نان سبوس دار برشته، قند، مرباها، تخم شنبلیله، شیرگاو و نان با پنیر و مرزه زیاد ناشتا استفاده کنید. همچنین می توانید هر صبح مقداری خاکشیر را با آب هویج میل کنید.
کندر، صمغ عربی، کتیرا پیچ، ثعلب و مصطکی رومی را به نسبت مساوی نرم بسایید و هر روز صبح قبل از صبحانه یک قاشق چایخوری از آن را با یک لیوان آب گرمک یا یک لیوان شیر مخلوط کرده و بنوشید.
آب کلم قرمز را بگیرید و با دو برابر آن شکر بجوشانید تا قوام آید و صبح، ظهر و شب، هربار مقداری از آن شربت را با دو برابر آن آب گریپ فوروت مخلوط کرده و بنوشید.
یک هفته روزی یک لیتر شیر بنوشید و به جای تمام غذاهای روزانه انواع میوه بخورید و پس از یک هفته مقدار شیر را به مرور زیاد کنید تا به سه لیتر برسد و چند هفته این رژیم را ادامه دهید.
اگر میل دارید که چاق شوید پرهیز کنید از خوردن: ترشی جات، سرکه، هندوانه، گیلاس، پرتقال ترش، لیموترش، آبغوره، هلو، آلو، آلوچه، لواشک ها، کاهو، پیاز و مصرف دخانیات، همچنین پرهیز کنید از پیاده روی ها یا دویدن یا ورزش های طولانی و سنگین، کارهای سخت و سنگین و اعمالی که باعث عرق ریزی فراوان می شوند، ماندن در مکان های بسیار گرم، بی خوابی شب و فعالیت های جنسی و بالا رفتن از کوه و تپه و پله همچنین گریه و غم و غصه و ناراحتی و عصبانیت.
باید از خوراکی هایی که چاق کننده هستند زیاد استفاده کنید، مانند: گوشت، کباب، نان با کره و عسل، نان با پنیر و مرزه، نان با پنیر و خرما، نان با کره و خرما، کته برنج با پرتقال شیرین، شیر گاو با عسل، شیر گاومیش، شیر خر با شکر، گوشت شتر یا کوهان شتر، نان قندی، شیرینی های قنادی، چربی جات، روغن های مایع، تخم مرغ، زرده تخم مرغ خام مخلوط با شیر و عسل، انگور زرد و رسیده، موز، توت خشک، انجیر خشک، سنجد، ذرت، کشمش، چغندر لبویی، کلم، هویج یا آب هویج، خربزه، پسته، فندق، بادام، گردو، قند، عسل، خرما، نخود یا نخودچی، کنجد، یونجه یا تخم یونجه یا عرق یونجه و مربای بادام، همچنین استشمام بوی خوش و پوشیدن لباس ها و کفش راحت نیز مفید است.
مغز بادام، مغز فندق، مغز پسته و مغز گردو را نرم بکوبید، بعد با قند ساییده شده مخلوط کنید و هر روز عصر مقداری از آن را با سرشیر مخلوط کرده و با نان بخورید و پس از هر غذای روزانه به جای چای تخم کرفس را دم کنید و بنوشید.
هر روز صبح به جای صبحانه کشمش یا خرما یا انجیر خشک یا توت خشک یا انگور زرد و رسیده بخورید و اگر باز هم میل به خوردن غذا دارید نان با پنیر و مرزه یا نان با پنیر و خرما یا نان با کره و عسل بخورید و ظهر کته برنج با ماست یا با پرتقال شیرین بخورید و روی آن مغز گردو یا یک نوع میوه میل کنید و در طول روز نیز چند مرتبه آب انگور بنوشید.
قدومه شیرازی، مغز حب المحلب، دارچین، قرفه، زعفران، شقاقل، تخم خشخاش، زنجبیل، بوزیدان، جوز بویا، برنج، سیاهدانه، کتیرا و نشاسته، همه را نرم بسایید، بعد مغز پسته، مغز فندق، مغز بادام، مغز گردو و کنجد را نیز جداگانه نرم بکوبید، بعد همه را با پودر نارگیل و شیر عسل مخلوط کرده و بعد از هر غذای روزانه یک یا دو قاشق میل کنید.
گندم بوداده، برنج، شکر و تخم خشخاش از هر کدام ۱۰۰ گرم را نرم بسایید، بعد شاهدانه، مغز بادام، مغز پسته، مغز فندق و مغز گردو از هر کدام ۱۰۰ گرم را نرم بکوبید، بعد ۵۰۰ گرم نبات را نیز جداگانه کوبیده، سپس همه را مخلوط کرده و بعد از هر غذای روزانه یک قاشق غذاخوری از آن را بخورید و در طول روز از غذاهای شیرین و چاق کننده استفاده کنید.
زنجبیل، آمله مقشر، پوست هلیله زرد، پوست هلیله کابلی و هلیله سیاه از هر کدام ۱۰ گرم، شقاقل، بهمن سرخ و سفید و تودری سرخ و سفید از هر کدام ۲۰ گرم و مغز تخم زبان گنجشک ۴۰ گرم، همه را بسیار نرم بسایید، بعد کنجد، مغز بادام شیرین و مغز پسته خام از هر کدام ۲۰۰ گرم را نرم بکوبید، سپس همه را با یک کیلو عسل مخلوط کرده و هر روز صبح، ظهر و شب، هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.
نشاسته ذرت 1 واحد + کتیرا 1 واحد + جوانه جو 1 واحد + مغز بادام 1 واحد + افسنطین 1 واحد + زنیان 3 واحد ترکیب و پودر کنید و افراد بزرگسال (یک قاشق غذاخوری) و کودکان (یک قاشق مرباخوری) نیم ساعت قبل از ناهار و شام یک قاشق چایخوری در یک لیوان شیر طبیعی و تازه مخلوط کنند و میل کنند.

چاق کردن عضو:

جهت چاق کردن عضوی از بدن باید خراطین یعنی کرم های داخل خاک باغچه را پس از شستن و خالی کردن گل داخل آنها و پس از خشک کردن، آنها را بسیار نرم بسایید، بعد با مقداری جوزبویا، میخک، دارچین ساییده شده به نسبت مساوی هر کدام هم وزن کرم های خشک شده را با مقداری روغن کوهان شتر مخلوط کرده و روزی سه مرتبه بر آن عضو بسیار مالش دهید.

درمان لاغری بدن از مرض قند:

در صورتی که لاغری و ضعیفی بدن از اثر مرض قند (دیابت) باشد باید ضمن پرهیز از خوردن هر خوراک شیرین و مصرف به موقع داروی مربوط به درمان دیابت؛ باید از قلقاسی (سیب زمینی ترشی) هر روز استفاده کنید.

درمان لاغری که از مرض سل باشد:

اگر ضعیفی و لاغری بدن در اثر بیماری سل باشد باید از کلم زیاد استفاده کنید.

رفع ضعیفی:

برای درمان ضعیفی یا ضعیف البنيه بودن باید پیاز، توت فرنگی، مارچوبه، رازیانه، جوانه گندم و سمنو زیاد مصرف کنید و مرحم سیر یا روغن سیر را بر ستون مهره ها مالش دهید.
پانصد گرم آویشن کوهی را در کیسه ای بریزید و در آب انداخته، خوب بجوشانید، بعد آب آن را در آب گرم وان حمام بریزید و کیسه سر بسته را نیز در همان آب بگذارید (آب داخل وان حمام باید ۳۵ تا ۴۵ درجه گرم باشد)، سپس لااقل ۲۰ دقیقه در آن وان استراحت کنید و بعد از خارج شدن از وان بلافاصله خود را خشک کرده و از حمام خارج شوید و در مکانی گرم استراحت کنید، هنگام استراحت نیز لحاف یا پتویی روی خود بیاندازید تا خوب عرق کنید.

رفع ضعیفی کودکان:

برای درمان ضعیفی یا ضعيف البنیه بودن کودک هر روز سینه و شکم او را با روغن ماهی خوب مالش دهید و کمی روغن ماهی را نیز با عسل مخلوط کرده و به او بخورانید.
ریشه کاسنی را نیمکوب کرده و خوب بجوشانید، بعد آب آن را صاف کرده و هم وزن آب، شکر اضافه کنید و روی آتش ملایم بجوشانید و پس از سرد شدن در شیشه ای سربسته بریزید و درب آن را محکم ببندید و در جایی خنک نگهدارید و هر روز ناشتا دو قاشق غذاخوری از آن را به طفل بخورانید و یا عرق کاسنی را با شکر شیرین کرده و به طفل بخورانید.

داروها:

از مکمل های غذایی که زیر نظر وزارت بهداشت است می توان استفاده کرد.

فعالیت:

از انجام فعالیت های بدنی شدید پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی با رب انار، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک عدسی با کشمش، خوراک عدسی ساده، خوراک عدسی با قارچ، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو بادمجان، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ و سیب زمینی، لقمه قارچ و سویا، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک کلم برگ با عدس، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک کلم بروکلی، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، یتیمچه، خوراک بادمجان و عدس، خوراک لوبیا سفید با جعفری، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا و عدس، خوراک سویا با رب انار، خوراک سویا با نخود، تاس کباب سویا، خوراک پنیر سویا، خوراک لوبیا با قارچ، خوراک لوبیا لعاب دار، لوبیا با سویا، خوراک لوبیا ساده، خوراک بامیه با سویا، خوراک بامیه و لوبیا چشم بلبلی، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با سویا، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک کشمشی، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک لوبیای سویا، خوراک مخلوط، آش گندم با حبوبات، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش گندم با سویا، آش باقلا، آش ماش، آش لپه ۱، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش غلات، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش زردآلو، آش سماق، آش عدس ۱، آش عدس ۲، آش برنج، آش حبوبات و غله ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش شوید باقلی، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش گل کلم ۲، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم قمری با عدس، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش انار، آش اسفناج ۱، آش اسفناج ۲، آش برگ چغندر، آش حبوبات ۱، آش حبوبات ۲، آش گوجه سبز، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، آش شولی ۱، آش شولی ۲، آش رب، آش زرشک، حلیم عدسی با سویا ۱، حلیم عدسی با سویا ۲، حلیم حبوبات و غلات، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم با عدس، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، حلیم جو، حلیم دال عدس، مرصع پلو، صیفی پلو، آلبالو پلو، ساطری پلو، شوید باقالی پلو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، دم پخت گوجه ۱، دم پخت گوجه ۲، هویج پلو، سبزی پلو، ماش پلو، پلو مخلوط، لپه پلو، قیمه پلو، کلم قمری پلو، کلم پلو، کلم پلو با قارچ، کلم پلو با سویا، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با سویا، عدس پلو با کدو حلوایی، عدس پلو با قارچ، لوبیا قرمز پلو، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۲، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، انار پلو، گشنیز پلو با سویا، لبو پلو، بادمجان پلو ۱، بادمجان پلو ۲، رب پلو، بلغور پلو، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش فسنجان با اسفناج، خورش قیمه، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش آلو اسفناج، خورش به و آلو، خورش به، خورش آلو و قیسی، خورش تره سویا، خورش قیمه بادمجان، خورش قیمه آلو، خورش بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش بامیه بادمجان، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش قارچ و آلو، خورش قارچ و لوبیا سفید، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کدو خورشتی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، خورشت قیمه قارچ، خورش قیمه بادمجان، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ دال عدس، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، کباب تابه گیاهی، کتلت عدس ۱، کتلت عدس ۲، کتلت اسفناج، کتلت هویج و سیب زمینی، کتلت ذرت، کتلت سیب زمینی و حبوبات، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر کدو خورشتی، برگر لوبیا سفید، برگر لوبیا چشم بلبلی، پن کیک سیب زمینی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، دلمه کلم، دلمه فلفل دلمه ای، دلمه کدو خورشتی، دلمه سیب زمینی، دلمه برگ انگور، کوفته سبزیجات، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، کماچ سویا، کماچ قارچ، کماچ مخلوط، شیر سویا، ماست سویا، پنیر سویا، فرنی سویا، کشک سویا، خامه سویا، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس زیتون، سس جعفری، سمنو با گندم و جو، سمنو با رب انار.