سنگ کلیه: عبارت است از ذرات کوچک و سخت که در یک یا هر دو کلیه تشکیل شده و گاهی به داخل حالب ها (لوله های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند) انتقال می یابد. سنگ کلیه از نظر اندازه از یک دانه شن تا حدود یک توپ گلف متغیر بوده و ممکن است منفرد یا متعدد باشد، سنگ کلیه معمولاً بزرگسالان بالای 30 سال از هر دو جنس را مبتلا می سازد ولی در مردان شایع تر است.

انواع سنگ کلیه:

1. سنگ‌های کلسیم: رایج‌ترین نوع سنگ کلیه است که صرفاً خوردن بعضی از غذاهای سرشار از اگزالات مانند ریواس یا مصرف مقادیر زیاد D می‌تواند احتمال ابتلا به آن را افزایش دهد. دریافت نکردن مایعات و آب کافی، تعریق زیاد و جبران‌نشدن مایعات از دست رفته بدن، باعث ایجاد این نوع سنگ کلیه می‌شود. خوردن کمتر نمک، پروتئین؛ اگزالات باعث کاهش سنگ فوق می شود.
2. سنگ‎های سیستین: شیوع این نوع سنگ کلیه از همه موارد دیگر کمتر است؛ با ایجاد یک سنگ سیستین، احتمال تشکیل مجدد آن وجود دارد. ممکن است ابتلا به این نوع سنگ از طرف والدینی که هر دو تحت یک نوع جهش ژنتیکی قرار داشتند، به ارث برسد.
3. سنگ‎های استروویتی: عفونت‌ها به‌خصوص عفونت مجاری ادراری باعث ابتلا به سنگ استروویتی (Struvite Urinary Stones) می‌شود.
4. سنگ‌های اسید اوریک: خوردن مقدار زیادی پروتئین حیوانی باعث افزایش اسید اوریک در ادرار شده و در نهایت سنگی از جنس کلسیم یا فاقد آن تشکیل می‌دهد. عوامل خطرزا شامل نقرس، دیابت و اسهال مزمن نیز در ابتلا به این نوع سنگ‌ها موثر است. با کم خوردن پروتئین های حیوانی شانس ابتلا به سنگ اسید اوریکی کاهش می یابد.

علائم:

1. سنگ های خیلی کوچک کلیه ممکن است بدون اینکه باعث بروز علایمی شوند از طریق ادرار به خارج دفع گردند. سنگ های بزرگتر و یا قطعات کوچکی از سنگ هایی که از حالب عبور می کنند ممکن است باعث اسپاسم های دردناکی شوند. علایم معمولاً به طور ناگهانی ظاهر شده و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
2. تهوع و استفراغ و وجود خون در ادرار
3. تکرر ادرار که به صورت دردناک می باشد.
4. دردهای بسیار شدید و طاقت فرسا که از پشت و کمر شروع شده و به شکم و کشاله ران کشیده می شوند و ممکن است در قسمت تناسلی نیز احساس شوند.
5. ضمناً اگر سنگ کلیه از طریق ادرار خارج شود، درد به طور ناگهانی از بین می رود. با این حال اگر یک سنگ در حالب گیر کند ممکن است جلوی ادرار را گرفته و باعث ورم کردن کلیه شود.
6. سنگ کلیه در ابتدا هیچ علائمی ندارد تا زمانیکه سنگ در کلیه شما حرکت کند. در این مرحله، ممکن است این علائم و نشانه ها را تجربه کنید:
7. ادرار بدبو
8. تهوع و استفراغ
9. درد در ادرار کردن
10. بالا بودن فشار خون
11. ادرار کردن به مقدار کم
12. ادرار بیش از حد معمول
13. نیاز به ادرار کردن مداوم
14. دفع ادرار به صورت ناقص
15. قرمز یا قهوه ای بودن ادرار
16. د قرمز شدن سفیدی چشم ها.
17. ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای
18. درد در ناحیه دور سر و کف سر
19. رد شدید در اطرف و پشت دنده
20. تب و لرز در صورت وجود عفونت
21. دردی که به پایین شکم و کشاله ران منتشر می شود
22. اشخاصی که دچار سنگ کلیه هستند و کلیه هایشان دچار عفونت شود دچار تب و لرز خواهند شد.
23. درد زمانی شروع می شود که سنگ حرکت کند و تا زمانی که سنگ ثابت باشد شخص درد ندارد.
24. یادمان باشد درد سنگ کلیه تغییر می‌کند. با جابه‌جا شدن سنگ در مجاری ادرار، محل و شدت درد دگرگون می‌شود.
25. درد از ناحیه کلیه شروع شده و به کمر میزند و گاهی درد به سمت زیر دنده ها و وسط شکم می آید که در این هنگام شخص دچار حالت تهوع و استفراغ و همچنین خم شدن به سمت جلو می شود. (افراد کم خون بیشتر دچار حالت تهوع و استفراغ می شوند)

علت:

• دیابت
• عفونت
• کبد چرب
• ضعف معده
• عدم تحرک
• تنگی حالب
• بعضی داروها
• در هم خوری
• اسیدوز کلیوی
• پر کاری تیروئید
• نگه داشتن ادرار
• اختلالات ژنتیک
• چاقی بیش از حد
• مصرف نمک یددار
• عوامل غیر عفونی
• نزدیکی بدون انزال
• مصرف زیاد مرکبات
• کم شدن حجم ادرار
• کلیه های نعل اسبی
• مصرف زیاد تخم مرغ
• خوردن میوه بعد از غذا
• مصرف مواد کارخانه ای
• برگشت ادرار به کلیه ها
• انسداد ادراری به هر دلیل
• تنبلی و سکون بیش از حد
• مصرف بیش از حد کورتون
• ادرار نکردن بعد از روابط جنسی
• بیماری های التهابی روده و اسهال
• ورزش کردن بلافاصله بعد از غذا خوردن
• نقرس (در مورد سنگ های اسید اوریکی)
• مصرف قرص کلسیم، آهن و اسید فولیک
• استفاده از غذاهای غلیظ و میوه های نارس
• علت کلیه سنگ ساز، سردی کلیه و کمر است.
• مصرف بیش از حد داروهای شیمیایی و ویتامین ها
• هضم ضعیف معده و کبد که باعث ورود رسوبات به خون می شود.
• تنگی محل اتصال حالب به لگنچه (حفره ای در کلیه که ادرار در آن جمع می شود).
• بیماری های هیپرپاراتیروئیدیسم، نفروکلسیوز، بیماری های گوارشی (کرون، سوء تغذیه، برداشتن قسمتی از روده و هیپراوگزالوریا)
• دفع مقادیر بیش از حد کلسیم از ادرار در اثر اختلال غده پاراتیروئید، که تنظیم متابولیسم کلسیم را به عهده دارد، یا در اثر مصرف بیش از حد کلسیم و ویتامین D.
• سنگ های سیستئینی: این سنگ ها در افراد مبتلا به یک اختلال ژنتیکی به نام سیستئینوری تشکیل می شوند. این اختلال سبب دفع بیش از حد آمینو اسیدها توسط کلیه ها می شود.
• سنگ های استروویتی: سنگ های استروویتی در پاسخ به یک عفونت ادراری شکل می گیرند. این سنگ ها می توانند به سرعت رشد کرده و اندازه نسبتاً بزرگی پیدا کنند. گاهی اوقات، سنگ های استروویتی علائم اندک و معدودی دارند.
• حال اگر این انسداد در ناحیه ای باشد که توام با زمینه سردی باشد سبب بروز عفونت می شود و اگر فقط انسداد باشد، انباشته و بلور می شود در نتیجه تبدیل به سنگ کلیه می شود. شرایط زندگی امروزی به گونه ای است که زمینه بروز بیماری های انسدادی کلیوی که تمام کلیه را درگیر می کند، فراوان شده است.
• کلیه عضوی است که به طور مداوم رطوبت بدن از آن گذر می کند. کلیه را به مانند یک گلوله نخ فرض می کنیم و نخ هایی را که به دور آن پیچیده شده اند، نفرون در نظر می گیریم و علت آسیب دیدن نفرون کلیه در اثر سردی و گرمی مقطعی، سردی یا گرمی غذا، سردی یا گرمی محیطی، ضربه دیدن، خواب به یک پهلو که عرق کند و برگشتن به پهلوی دیگر که پهلوی عرق کرده را در معرض باد و کولر و … قرار دهد. کلیه را در معرض مداوم باد کولر ماشین و کولرهای دیگر قرار دادن و سپس در معرض گرما قرار دادن. اگر یک قطعه از نفرون های کلیه به یکی از این علل به صورت موقت (مثلاً یک ساعت) مسدود شود، مجموعه آب های نوشیدنی و یا محلول های موجود در غذاها که از این نفرون مسدود در حال عبور است، رسوب می کند و اگر این رسوب مثلاً در طی دو سال تکرار شود، انباشته می شود و سبب ایجاد یک انسداد و توقفی در جریان این محلول های جاری در نفرون می شود.
• وقتی که غلظت زیادی از مواد حل شده در ادرار وجود داشته باشد خطر تشکیل سنگ های کلیوی افزایش می یابد. عدم مصرف کافی مایعات باعث افزایش خطر ایجاد سنگ های کلیه می شود. وقتی که آب بدن کم باشد کلیه ها برای حفظ این آب ادرار کمتری تولید می کنند و در نتیجه ادراری که ساخته می شود غلظت خیلی زیادی خواهد داشت. افرادی که در مناطقی با آب و هوای گرم زندگی می کنند، اگر به اندازه کافی آب نخورند و جبران آن آبی که از طریق ریزش عرق از بدنشان خارج می شود را نکنند، بیشتر از دیگران مستعد ابتلاء به سنگ های کلیه خواهند شد. بر اساس نوع مواد زایدی که در ادرار وجود دارد انواع مختلف سنگ های کلیه می توانند ساخته شوند. اکثر سنگ های کلیه از جنس نمک های کلسیمی هستند. این سنگ ها ممکن است در افرادی که رژیم غذایی آنها سرشار از کلسیم و یا ماده ای به نام اسیداگزالیک می باشد بیشتر دیده شود. همچنین در افرادی که غده پاراتیروئید آنها تولید مقادیر زیادی هورمون پاراتورمون می کند، این سنگ های کلسیمی بیشتر دیده می شود، زیرا این هورمون باعث می شود که میزان کلسیم خون بالا رود. درصد کمی از انواع سنگ های کلیه را سنگ هایی که حاوی اسیداوریک هستند تشکیل می دهند و این سنگ ها در افرادی که دچار بیماری نقرس هستند بیشتر دیده می شود. سنگ های کلیه همچنین ممکن است بر اثر عفونت های طولانی مدت دستگاه ادراری هم ایجاد شوند. در چنین مواردی سنگ ها به شکل شاخ گوزن ساخته می شوند و حفره مرکزی کلیه را پر می کنند. به ندرت سنگ های ادراری از ماده ای به نام سیستین) ساخته می شوند. این ماده به طور غیرطبیعی در افرادی که دچار بیماری ارثی سیستینوری هستند، در ادرارشان دیده می شود. سنگ های کلیوی همچنین با مصرف بعضی از داروها نیز مثل داروی ایندیناویر که برای درمان ایدز به کار می رود، ایجاد می شوند.
• سنگ های کلسیمی: اغلب سنگ های کلیوی از جنس کلسیم بوده و معمولاً به صورت کلسیم اگزالات شکل می گیرند. اگزالات یک ماده شیمیایی است که روزانه توسط کبد ساخته شده یا از طریق رژیم غذایی جذب می شود. برخی میوه ها و سبزیجات همانند آجیل یا شکلات حاوی مقادیر فراوانی از اگزالات هستند. عوامل تغذیه ای، مصرف مقادیر بالای ویتامین D، جراحی بای پس گوارشی و برخی اختلالات متابولیک می توانند غلظت کلسیم یا اگزالات را در ادرار افزایش دهند. سنگ های کلیوی همچنین می توانند به صورت فسفات کلسیم نیز تشکیل شوند. این نوع سنگ در بیماری های متابولیک همچون اسیدوز توبولار شیوع بیشتری دارد. این نوع سنگ کلیه می تواند با مصرف برخی داروهای مخصوص درمان میگرن یا صرع همچون توپیرامات ارتباط داشته باشد.
• سنگ های اسید اوریکی: سنگ های اسید اوریکی می توانند در افرادی شکل گیرند که به دلایل زیر آب زیادی از دست می دهند: اسهال یا سو جذب مزمن، مصرف رژیم غذایی پر پروتئین، دیابت یا سندرم متابولیک، علاوه بر این موارد، عوامل ژنتیکی خاص نیز می توانند خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریکی را افزایش دهند.
• سنگ هایی که در زمینه اختلال ژنتیک بوجود می آیند، سیستین و گزانتین می باشند. سنگ های عفونی مثل سنگ آمونیوم اورات و غیر عفونی مثل اوگزالات کلسیم هستند. جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ های سیستم دستگاه ادراری (سنگ کلیه) بسیار با اهمیت می باشد.
• تجمع سودا: سنگ کلیه رسوبات خون یا همان تجمع سودا است، کلیه هیچ انسانی خودش سنگ ساز نیست، یکی از وظایف کلیه تصفیه خون است، وقتی خون کثیف است و رسوبات زیادی دارد، کلیه این رسوبات را می گیرد که آن رسوبات به مرور زمان تبدیل به سنگ می شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. پرکاری پاراتیروئید
2. سوء مصرف الکل
3. سابقه خانوادگی سنگ کلیه
4. در بستر افتادن طولانی مدت به هر دلیل
5. رژیم غذایی نامناسب (مصرف بیش از حد کلسیم)
6. کاهش حجم ادرار ناشی از بی آبی یا آب و هوای گرم و خشک
7. فاکتورهای محیطی شامل رژیم غذایی، آب و هوا هستند. غذاهای ذرت دار شانس ابتلا به سنگ کلیه را بالا می برد. افزایش درجه حرارت محیط باعث تشکیل سنگ کلیه می شود.
8. شیوع و شانس این سنگ ها از سال 1964 تا 1972 دو برابر شده است. با سن، نژاد شیوع و شانس ابتلا به سنگ کلیه تفاوت می کند. سن شیوع سنگ های کلیه 30 الی50 سالگی می باشد. تشکیل سنگ به فاکتورهای محیطی و ژنتیکی ارتباط دارد.
9. سدیم در نمک و فلفل وجود دارد. نمک در سوپ، کنسرو، غذاهای بسته بندی شده و فست فودهاسبزیجات و گوشت وجود دارد. شیوع و شانس سنگ کلیه در دنیا رو به افزایش است. تغییر در رژیم غذایی ممکن است، کلید اصلی در جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه باشد.
10. مصرف بیش از حد پروتئین حیوانی همچون گوشت قرمز، ماکیان، تخم مرغ و غذاهای دریایی می تواند سطح اسید اوریک موجود در بدن را افزایش داده و به بروز سنگ کلیوی منجر شود. داشتن یک رژیم غذایی سرشار از پروتئین همچنین مقدار سیترات را نیز کاهش می دهد.
11. افزایش سنگ در سنین بالا کاهش می یابد. دیابت، چاقی، فشارخون، نارسایی مزمن کلیه و بیماری های قلبی عوامل مساعد کننده هستند. سنگ کلیه بر حسب اندازه، محل، مشخصات رادیولوژیکی، علت و اتیولوژی، ترکیب سنگ و شانس عود و برگشت سنگ تقسیم بندی می شوند.

پیشگیری:

• سیترات یک ماده شیمیایی در ادرار است که به پیشگیری از تشکیل سنگ ها کمک می کند. در صورتی که فرد مستعد ابتلا به سنگ کلیوی باشد باید مصرف گوشت خود را کاهش دهد.
• مصرف روزانه حدود 3 لیتر مایعات و عمدتاً آب خالص، اجتناب از مصرف شیر و فرآورده ای لبنی در صروتی که سنگ کلیه از نوع کلسیمی، فسفری باشد. خودداری از شرایطی که با تعریق بیش از حد همراه است.

عواقب مورد انتظار:

• سنگ های بزرگ معمولاً در کلیه مانده و بدون علامتند، هرچند که می تواند به کلیه آسیب بزنند. سنگ های کوچک به آسانی همراه ادرار از طریق حالب دفع می گردند. سنگ های بین این دو اندازه که از طرفی قابلیت ورود به حالب را داشته و از طرف دیگر به اندازه کافی کوچک نیستند تا عبور آن ها از حالب به آسانی صورت گیرد باعث ایجاد درد شدید می گردند. این سنگ ها معمولاً در طی چند روز دفع می گردند. چنانچه حرکت سنگ متوقف شده و باعث انسداد ادراری گردد، برای پیشگیری از آسیب بیشتر کلیه باید خارج گردد.

عوارض احتمالی:

• عفونت دستگاه ادراری آسیب به کلیه به طوری که عمل جراحی را ضروری سازد، عود سنگ.

تشخیص سنگ کلیه:

1. سونوگرافی در حدود 85 تا 100 درصد دقیق می باشد. عکس ساده 70 تا80 درصد اختصاصی می باشد. سی تی اسکن بدون تزریق برای تشخیص وجود سنگ استاندارد بوده و جایگزین عکس رنگی تزریقی شده.
2. سنگ هایی که بطور ضعیف در عکس دیده می شوند: مگنزیم، آمونیوم، فسفات،آپتات، سیستین.
3. سنگ هایی که در عکس ها دیده می شوند: سنگ های اوگزالات کلسیم دهیدرات، کلسیم فسفات، کلسیم اوگزالات منو هیدرات.
4. سنگ هایی که در عکس دیده نمی شوند: سنگ های اسید اوریک، اورات آمونیوم، گزانتین، سنگ های ایجاد شده بعلت بعضی داروها.
5. تشخیص کلینیکی به گرفتن عکس امکان پذیر می باشد. چنانچه سونوگرافی در دسترس باشد، باید به عنوان اولین قدم تشخیصی مورد استفاده قرار گیرد. اگر درد تسکین یابد، ارزیابی های تصویری نباید به تأخیر افتد.
6. مشخصات سنگ کلیهبا عکس رادیوگرافی: با گرفتن عکس ساده شکم، سنگ در کلیه، میزراه، مثانه و گاهی در مجرای ادرار دیده می شود. بر حسب مواد تشکیل دهنده سنگ، ممکن است سنگ در عکس به خوبی دیده نشود و یا اصلا دیده نشود.
7. بیمارانی که مبتلا به سنگ های ادراری هستند، ممکن است به علت درد پهلو (کولیک کلیوی)، تهوع، استفراع و گاهی اوقات تب مراجعه کنند و ممکن است بدون هیچگونه علامتی باشند. برای تشخیص بیماری، بررسی استاندارد قابل قبول، گرفتن شرح حال و امتحان بالینی بیمار الزامی باشد.
8. اگر سی تی اسکن بدون تزریق، سنگ نشان نداد، باید به فکر علت دیگری برای درد بیمار شد و علت آن بررسی شود. سی تی اسکن در مقایسه با عکس رنگی 100 درصد دقیق تر می باشد. سی تی اسکن با ماده حاجب سنگ های بزرگتر از 3 میلی لیتر را 100 درصد تشخیص می دهد. تجزیه و آنالیز سنگ در تمام بیماران باید انجام شود.

اندازه سنگ های کلیوی و میزنای ها:

1. سنگ های کلیوی معمولاً سخت بوده و لبه هایی دندانه دار دارند. در حالی که لبه برخی از سنگ ها دندانه دار است، برخی دیگر دارای لبه صاف تری هستند.
2. از آنجایی که این بخش دارای بافت عضلانی است، مقداری توانایی منقبض و منبسط شدن را نیز دارد. سنگ های کلیوی که قطر 5 میلی متر یا کمتر دارند می توانند از میزنای عبور کنند.
3. سنگ های کلیوی 6 تا 7 میلی متری یا بزرگتر امکان عبور از میزراه را نداشته و باید به روش دیگری برداشته شوند. نوع و اندازه سنگ های کلیوی می توانند تعیین کننده نوع و روش های درمانی باشند.
4. وقتی سنگ در کلیه تشکیل شد، 90 درصد امکان دفع آن از میزراه (حالب) وجود دارد. در هنگام دفع سنگ از حالب، درد شدید پهلو (کولیک کلیوی) ایجاد می شود، که تنها راه تسکین درد تزریق مورفین می باشد.
5. اندازه سنگ ها به ترتیب 5 میلی متر، 5 تا 10 میلی متر، 10 تا 20 میلی متر و بیشتر از 20 میلی متر طبقه بندی می شوند. طول میزراه (حالب) بر حسب قد افراد تفاوت دارد، ولی در مورد 25 سانتی متر اتفاق نظر وجود دارد.
6. حالب بخشی از سیستم مجاری ادرار بوده که به شکل یک لوله باریک از جنس فیبرهای عضلانی صاف می باشد. حالب دارای طول 25 تا 30 سانتی متر و قطر 3 تا 4 میلی متر است. وظیفه این لوله انتقال ادرار از کلیه ها به مثانه می باشد.
7. اندازه سنگ های کلیوی می تواند از چند میلی متر (همانند یک دانه شن) تا چند سانتی متر متغیر باشد. اندازه و محل سنگ نیز به تعیین بهترین روش درمان سنگ، امکان دفع شدن یا نشدن و پیشگیری احتمالی از بروز سنگ های بیشتر کمک کند.

درمان طب نوین:

• تسکین درد، اولین قدم درمان درد کلیه می باشد. داروهای ضد درد و التهاب(NSAIDS) در بیماران با درد پهلو موثر می باشد. این دسته داروها دارای اثر ضد درد بهتری نسبت به مواد مخدر می باشند، در کوتاه مدت بیماری که این داروها را استفاده می کند، نیازی به استفاده از داروی دیگری نخواهد داشت.
• برای سنگ هایی که در میزراه (حالب) هستند و انتظار می رود که خود به خود دفع شوند، شیاف یا قرص NSAID مثل (دیکلوفناک) ممکن است التهاب را کاهش داده و مانع از عود شود.
• هنگام ادرار کردن از کاغذ صافی یا گاز استفاده کنید تا دفع سنگ مشخص شود؛ یا داخل یک ظرف شیشه ای ادرار کرده، وجود سنگ را بررسی کرده و در صورت وجود آن را جدا کرده، ادرار را دور بریزید، برای مشخص شدن ترکیب سنگ، آن را نزد پزشک ببرید.
• در صورت وجود سنگ کوچک منفرد بدون عارضه انسداد و عفونت ممکن است به درمان خاصی نیاز نباشد.
• در مورد سنگ های بزرگتری که خود به خود دفع نشده و باعث ایجاد عوارض، عفونت یا درد شدید شده اند، اقدامات درمانی به منظور حذف آنها لازم است. روش های مختلف درمانی در این زمینه عبارتند از: حل کردن سنگ به طریق شیمیایی، در آوردن سنگ با آندوسکوپ، خارج کردن سنگ از طریق پوست، سنگ شکنی با کمک امواج ماوراء صوت از خارج بدن (ESWL)، و به ندرت جراحی باز، سایر رویکرد های درمانی جدید نیز در دست بررسی است.
• سنگ های ناشی از بالا بودن میزان کلسیم بدن ممکن است نیازمند برداشت جراحی بافت پاراتیروئید غیر طبیعی باشند.
• اگر سنگ ها کوچک باشند، اما در کلیه باقی بمانند، ممکن است پزشک فقط به شما توصیه کند که استراحت کنید و از داروهای مسکن استفاده نمایید. مقادیر زیادی آب و مایعات بنوشید تا به دفع سنگ ها از طریق ادرار کمک شود. در بعضی موارد سنگ هایی که در قسمت های پایین حالب گیر افتاده اند را می توان از طریق سیستوسکوپی بیرون آورد. در این روش یک لوله دوربین دار از طریق بیشابراه وارد مثانه و از آنجا وارد حالب می شود و بعد از پیدا کردن سنگ در حالب با استفاده از یک فورسپس (چنگک) این سنگ را برداشته و یا خرد می کنند. اگر سنگی از کلیه حرکت کند و وارد حالب شود معمولاً درد شدیدی ایجاد می کند که می تواند چندین ساعت طول بکشد. در چنین مواردی ممکن است لازم شود که به بیمارستان بروید تا از مسکن های خیلی قوی استفاده کنید. در بیمارستان به شما سرم وصل خواهد شد تا از طریق مایعاتی که وارد بدنتان می شود حجم ادرارتان افزایش یافته و باعث شود که سنگ از طریق ادرار به بیرون فرستاده شود. امروزه رایج ترین روش درمان سنگهای کلیه روش لیتوترپسی می باشد. در این روش با استفاده از امواج قوی، سنگ های کلیه خرد شده و به صورت پودر در می آیند که این پودر سنگ ها به راحتی از طریق ادرار دفع می شوند. عمل جراحی برای برداشتن سنگ فقط وقتی مورد نیاز کلیه باشد نیاز است که سنگ کلیه خیلی بزرگ باشد. به ندرت یک سنگ شاخ گوزنی به قدری بزرگ می شود که مجبور شویم تمام کلیه را با عمل جراحی برداریم. برای پیشگیری از دوباره ساخته شدن سنگ های کلیه، علت زمینه ای ایجاد کننده این سنگ ها باید درمان شود. پزشک احتمالاً به شما توصیه خواهد کرد که مدت زیادی روزی حداقل ۲ یا ۳ لیتر مایعات بنوشید و از خوردن غذاهایی که ممکن است باعث سنگسازی شوند پرهیز کنید. بیش از نیمی از افردای که تحت درمان سنگ های کلیه قرار می گیرند، در عرض حدود ۷ سال، دوباره به یک سنگ دیگر مبتلا می شوند.

درمان طب سنتی:

• نخود پخته بخورید.
• روزی چند عدد بادام بخورید.
• روزی یک مشت پسته بخورید.
• به پشت بخوابید و دوچرخه بزنید.
• یک فنجان روغن بادام میل کنید.
• در آب های معدنی استحمام کنید.
• یک لیوان آب ترب سیاه را بنوشید.
• یک لیوان عصاره اسفناج تازه میل کنید.
• یک لیوان آب کدو صاف شده را بنوشید.
• هندوانه میل کنید، یا آب هندوانه بنوشید.
• یک فنجان روغن بادام شیرین میل کنید.
• عصاره کرفس را هر بار یک لیوان بنوشید.
• خوردن سرکنگبین گرم، شب ها یک لیوان.
• روزانه یک لیوان آب پوست هندوانه بخورید.
• گرم نگاه داشتن کمر و کلیه ها با شال و کمربند.
• فلفل سیاه و دارچین را دم کنید و آبش را بنوشید.
• نخود را در آب ترب و روغن بادام بپزید و بخورید.
• حتماً در برنامه غذایی شخص مصرف پیاز خام باشد.
• بستن کمر با کمربند که زیر آن روغن مالی شده باشد.
• هسته های خرما را خرد کرده، بجوشانید و آب آن را بنوشید.
• خیار و کنگر فرنگی را در آب بجوشانید و آب آن را میل کنید.
• برگ شاهدانه را چند بار مثل چای دم کنید و آب آن را بنوشید.
• حجرالیهود را نرم بکوبید و با روغن بادام مخلوط کنید و بخورید.
• آب زرشک کوهی بدون نمک، روزی سه بار و هر بار یک لیوان.
• عسل، سیاهدانه کوبیده شده و آب را با هم مخلوط کرده، بخورید.
• روزی پنج گرم پودر برگ بو را با عسل معجون بسازید و میل کنید.
• هر روز روزی سه مرتبه 10 قطره روغن سیاهدانه زیر زبان بچکانید.
• آب میم میل کنید (از درخت انگور موقع حرص کردن گرفته می شود).
• هر روز صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری اشک مو بخورید، سنگ آب می شود.
• آب جوشانده سیب زمینی را با آب دم کرده شیرین بیان مخلوط کنید و بنوشید.
• هسته ازگیل کوبیده شده را در آب انگور بخیسانید و بعد آن آب انگور را بنوشید.
• شش گرم تخم شلغم را بکوبید و با آب دم کرده برگ تیول مخلوط کنید و بخورید.
• ده برابر مغز هسته گیلاس را با ۱ برابر رازیانه بجوشانید و آب آن را به مرور بنوشید.
• بهترین مسکن برای درد کلیه ها که ناشی از اسپاسم باشد بادکش موضع کلیه است.
• عرق بهارنارنج را با آب کرفس تازه به نسبت مساوی مخلوط کنید و هر صبح و عصر بنوشید.
• پنجاه گرم پوست سیب درختی را با ۵۰ گرم برگ گلابی دم کنید و آب آن را به مرور بنوشید.
• آش، شوینده کامل کلیه هاست و باید در وعده های غذای گنجانده شود، بهترین غذاها، آش است.
• از خوابیدن و تکیه دادن در حمام، جماع بدون غسل، نگه داشتن منی و طولانی کردن جماع بپرهیزید.
• عدم سلامت کبد و دستگاه گوارش مانند: معده، روده و … تأثیر مستقیم در بروز بیماری های کلیوی دارد.
• پنجاه گرم برگ انگور فرنگی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب آن را سه فنجان در روز به نوبت بنوشید.
• آب کردن‌ سنگ کلیه برای هر یک لیتر آبغوره‌ بی نمک یک سر سیر میکس‌ شود و بعد از هر غذا میل شود.
• چند مرتبه هندوانه را با پوست و تخم و … قطعه قطعه کرده و خوب بپزید و آب آن را در طول روز چند لیوان بنوشید.
• برای دفع سنگ کلیه قبل از هر چیزی باید از خوردن لبنیات و چای پرهیز کنید؛ سپس از نسخه های مجرب زیر استفاده کنید.
• خوردن دوسین، یک قاشق مرباخوری (هر 8 ساعت) و اگر درد شدید باشد هر 4 ساعت یک قاشق مرباخوری استفاده کنید.
• خاکشیرسنگ کلیه را دفع می‌کند. برای دفع سنگ کلیه می‌توان خارشتر، ‌خاکشیر و ترنجبین را با هم مخلوط کرده وصبح ناشتا خورد.
• هفته اول روزی چهار استکان کومبوچیا 40 گیاه استفاده کنید و هفته دوم هر هشت ساعت یک استکان کومبوچیا 40 گیاه استفاده کنید.
• سی گرم تخم زبان گنجشک نیم کوب شده را در یک لیتر آب جوش دم کنید و قبل از هر غذا، روزی سه فنجان از آب آن را به نوبت بنوشید.
• ده مثقال چوب مو را بسوزانید و خاکسترش را با آب جوشانده و با ۶ مثقال خارخاسک مخلوط کنید و آب آن را ناشتا به تدریج میل فرمایید.
• برای سنگ کلیه خانم های باردار سه قاشق غذاخوری از پودر تخم خربزه همراه با سوپ جو یا گندم بخورید و از آب های سنگ شکن استفاده کنید.
• نیم کیلو پیاز را چهار قاچ کنید و درون چهار لیتر آب بجوشانید تا به یک لیوان برسد، صاف کنید با عسل شیرین کنید و در دو نوبت یا یک نوبت میل کنید.
• دو لیوان بزرگ آب انگور بخورید، یکی بین صبحانه و ناهار و دیگری بین ناهار و شام. صبح ناشتا یک استکان آب پوست لوبیا سبز تازه را بگیرید و بخورید.
• برای این که کلیه دیگر سنگ نسازد تـوصیه می شود که گه گاه گوشت کبوتر را در روغن زیتون سرخ کرده و به عنوان یک وعده غذایی از آن استفاده کنید.
• روزی یک تا سه استکان قهوه هسته خرما میل کنید. (هسته خرما را خوب بشویید و خشک کنید و درون مایتابه بدون روغن تفت دهید تا تغییر رنگ دهد سپس آسیاب کنید)
• برای تسکین موقت آن بجای خوردن قرص های شیمیایی، حوله ای را از پشت کمر بر روی کلیه‌ها قرار دهید، سپس اتویی را داغ و بتدریج روی حوله بکشید تا کلیه‌های شما گرم شود.
• تخم کافشه، شنبلیله، اسفرزه، گل بنفشه، برگ یا تخم خرفه، خارخاسک، بابونه و مغز ناخونک را بپزید، بعد آب آن را صاف و در وان ریخته و به آن آب گرم اضافه کنید و مدتی در آن بنشینید.
• اگر کلیه شن سازی دارید : هفته ای 2 روز ناشتا، دمکرده جعفری بنوشید، روش استفاده: نیم کیلو جعفری خرد شده را در 1/5 لیتر آب، نیم ساعت بجوشانید سپس صاف کرده و میل کنید.
• رزوی دو مرتبه، هر بار 2 قاشق عسل را با یک لیوان آب ترب سیاه یا آب شلغم خام و یک قاشق آبلیمو ترش مخلوط کنید و بنوشید این دارو حتی از پرتو درمانی هم قوی تر عمل می­کند.
• روغن شوید و سیاهدانه را به یک نسبت ترکیب کنید و به موضع کلیه خوب ماساژ داده سپس با بادکش گرم و خشک به حالت بادکش لغزان از قسمت کلیه ها تا انتهای کمر بادکش گذاری کنید.
• بیست و پنج گرم پوست ریشه زرشک را در نیم لیتر آب سرد ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بخیسانید. بعد در همان آب جوشانده، با شکر شیرین کنید و با هر وعده غذای روزانه یک فنجان از آب آن را بنوشید.
• برای شکستن سنگ های بزرگ کلیه، پوست سنگدان مرغ (پوست زرد رنگ داخل سنگدان) را خشک و آسیاب کنید و هر شب یک قاشق چایخوری از این پودر را با یک لیوان آب میل کنید (به مدت یک ماه).
• ترکیب: (عرق خارخاسک + عرق خارشتر + عرق زنیان) روزانه سه بار و هر بار یک لیوان همراه با عسل و اگر به جای مصرف آب یک دوره یک ماهه از عرقیجات مذکور استفاده کنید، نتیجه بسیار عالی خواهد بود.
• توضیحاً اگر مدت ها از خوردن لبنیات و مرکبات پرهیز کنید و گه گاهی گوشت کبوتر را در روغن زیتون یا روغن کنجد سرخ کنید و به عنوان یک وعده غذا بخورید دیگر هیچگاه به سنگ ادراری دچار نخواهید شد.
• مرکب۳ از بهترین داروهای مثانه است و مشکلات مثانه را اعم از سنگ و شن های مثانه، چرک و موادی که در مثانه جمع می شود و حتی برای کسانی که به ریفلاکس و بازگشت ادرار مبتلا هستند، مفید است.
• خارخاسک، پودینه، افسنطین، بیخ هلیمون، بیخ کاسنی، کاکنج، بادیان، پرسیاوش و گل سرخ را بجوشانید و آب آن را صاف کرده، بخورید و روی آن چهارتخمه (تخم خیارین، تخم کدو، تخم گرمک و تخم هندوانه) را شیره کشیده، بنوشید.
• حجامت عام یک مرحله، حجامت ساق پا، گرم نگه داشتن کلیه (با بستن شال و…) مصرف سنجد، عسل، سیاهدانه، گردو، زردک و نوره کشیدن به کل بدن، مرکب۴ و انجام دستور جوز در پیشگیری و درمان بیماری های عمومی کلیه موثر است.
• رازیانه برای کلیه خواص فراوانی دارد و همراه با کاکل ذرت باعث دفع سنگ‌های کلیوی می‌شود. اگر فردی که مبتلا به سنگ کلیه (کوچکتر از 5 میلی‌متر) است، روزی 4 تا 5 مرتبه بذر رازیانه و کاکل ذرت را بجوشاند و میل کند، سنگ‌ها دفع خواهد شد.
• سنجد تلخ (زیتون تلخ) 3 واحد + میوه کاج 1 واحد + ناخنک 1 واحد + خارخاسک 1 واحد، پودر کنید شش روز اول یک قاشق چایخوری دم کنید با عسل بخورید و سپس به مدت 8 روز یک قاشق غذاخوری از این ترکیب را دم کنید و بعد از هر وعده غذایی میل کنید.
• یک خربزه سه کیلیویی را با پوست کن پوست بگیرید و داخل قابلمه قرار دهید و به همراه یک لیوان سرکه سیب و سه لیوان آب مخلوط کنید و اجازه بدهید حرارت ببیند سپس صاف کنید داخل یخچال قرار دهید و صبح و ظهر و شب یک استکان از این ترکیب میل کنید.
• مصرف زیاد خوارکی های زیر باعث ایجاد سنگ‌ کلیه می شود: قهوه زیاد، شیرین کننده مصنوعی، گوشت قرمز، نمک، چای سبز، چای سیاه، فست فودها، سرخ کردنی ها، لبنیات، نوشیدنی گازدار، گوشت قرمز بیش از حد تفت داده شده عامل ایجاد سرطان کلیه ها است.
• تخم شوید + تخم کافشه + آویشن شیرازی + تخم کرفس + خارخاسک + دم گیلاس + کاکل ذرت + تخم گشنیز، از هر کدام 25 گرم، بعد از نیم کوب کردن داروها درشت، همه را مخلوط کنید و روزی سه مرتبه هر بار دو قاشق غذاخوری از آن را با 2 لیوان آب بجوشانید تا حدود یک لیوان باقی بماند، بعد از صاف کردن با کمی عسل شیرین و میل نمایید.
• خارخاسک 35 گرم + تخم خربزه 25 گرم + حب القلت 15 گرم + نمک دریا 15 گرم + سلموکه 20 گرم + همه را پودر کنید و یک قاشق غذاخوری از این ترکیب از شب تا صبح بخیسانید و صبح با دو لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان باقی بماند با عسل شیرین کنید و میل کنید.
• برای دفع سنگ های کلیه، ابتدا موضع را با روغن های گرم خوب ماساژ می دهیم و سپس بادکش گرم را از روی کلیه به طرف مثانه می لغزانیم و این کار را چندین بار انجام دهید؛ با این کار سنگ به سوی مثانه سرازیر می شود که اگر سنگی باشد دفع شود و بعد حجامت کلیه هم انجام می دهیم.
• یک کیلو از انجیر را در چرخ گوشت چرخ می کنیم. انجیر تازه بهتر است، اما می توانید از انجیر خشک  هم استفاده کنید.  یک قاشق غذاخوری  پودر دارچین را اضافه می کنیم خوب مخلوط کنید. یک قاشق غذاخوری از این مخلوط را سه بار در روز قبل از غذا استفاده کنید، سنگ کلیه را از بین می برد.
• رازیانه 20 گرم + اذخر 10 گرم + کاکل ذرت 15 گرم + کالنج یا عروسک پشت پرده 10 گرم + باکس گیلاس 15 گرم + خارخسک 20 گرم + تخم جعفری 20 گرم + تخم کرفس 20 گرم، تمام این مواد را با هم مخلوط کرده، سپس سه قاشق غذاخوری از آنها را با چهار لیوان آب دم کرده و کمی بجوشانید.
• هر روز 40 تا هسته خرما و 7 لیوان آب رو بذارید بجوشه تا یک لیوان بشه و میل کنید، ظرف چند روز با انجام این نسخه سنگ دفع میشه، البته این نسخه بعضی سنگ ها رو دفع میکنه و یک خربزه رو کامل با پوست و دانه خرد کرده داخل مخلوط کن بیندازید و یک روزه بخورید برای دفع سنگ بسیار موثر است.
• رازیانه 20 گرم + اذخر 10 گرم + کاکل ذرت 15 گرم + کالنج یا عروسک پشت پرده 10 گرم + باکس گیلاس 15 گرم + خارخسک 20 گرم + تخم جعفری 20 گرم + تخم کرفس 20 گرم، تمام این مواد را با هم مخلوط کرده، سپس سه قاشق غذاخوری از آنها را با چهار لیوان آب دم کرده و کمی بجوشانید و میل کنید.
• ترکیب سیاهدانه و عسل (3 واحد عسل + 1 واحد سیاهدانه نیم کوب شده) هفته اول روز اول هر چهار ساعت یک قاشق غذاخوری، هفته دوم هر هشت ساعت یک قاشق غذاخوری، هفته سوم هر هشت ساعت یک قاشق چایخوری بخوری. (اگر دچار افت قند یا افت فشار شدید شربت آب عسل و زعفران میل کنید).
• درمان درد کلیه: یک لیوان دمنوش زنجبیل یا دارچین بخورید و موضع کلیه را با روغن زیتون خوب گرم کنید (ابتدا روغن را روی شعله گرم کنید و سپس استفاده کنید) و خوب ماساژ دهید به حدی روغن استفاده کنید که موضع خوب خیس شود و در ادامه حوله ای روی موضع قرار داده و با کیسه آب گرم یا اتو موضع را گرم کنید.
• اذخرمکی، تخم کاسنی، پوست کوکنار، بالنگو، تخم گشنیز، کاکنج، تخم کاهو، كاكل ذرت، باکس گیلاس یا آلبالو، سه پستان و کبابه چینی از هر کدام ۲ مثقال را نیم کوب کرده و آن را ۱۰ قسمت کنید. هر شب یک قسمت آن را در یک لیوان آب بخیسانید و صبح در همان آب بجوشانید، سپس آب آن را صاف کرده و ناشتا بنوشید.
• به مقدار یک دانه گندم از داروی جامع را با آب سداب یا آب ترب پخته شده بخورید. (دارو جامع را می توان، هم با آب سداب پخته شده و هم با آب ترب پخته شده خورد. برای این کار، ابتدا سداب یا ترب (ریشه، برگ و ساقه) را بپزید، آبش را صاف کنید و داروی جامع را در آن حل کنید و بخورید. این درمان شاخص کلیه و مثانه است).
• در فصل تابستان استفاده از خربزه و هندوانه بسیار خوب است. خربزه، علاوه بر اینکه مثانه را می شوید و سنگ آن را آب می کند، سنگ کلیه را هم آب می کند. (تجربه نشان داده است که آن قسمت داخل خربزه که به پوست چسبیده است، در آب کردن سنگ کلیه و سنگ مثانه مؤثرتر است و به احتمال زیاد، هندوانه هم جزء خربزه محسوب شود، زیرا در عربی، به هندوانه، «خربزه سبز» گفته می شود).
• برای درمان نیز می توانید: تخم گشنیز، تخم خرفه، تخم کاسنی، تخم خشخاش، تخم کاهو، بالنگو، گل پنیری، گل نیلوفر، گل بنفشه، تاجریزی، کاکنج، تخم هندوانه، تخم گرمک، تخم کدو، تخم خیار، شاه تره، پوست هلیله زرد، هلیله سیاه، آمله مقشر، ریوند چینی، سنامکی، گل محمدی و مخلصه از هر کدام ۳ مثقال را نرم بکوبید و هر روز صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری از آن را در یک لیوان آب جوشیده و سرد شده شیره کش کنید و بنوشید.
• بادیان و پودر شیرین بیان از هر کدام ۵ گرم، گل قافت، تخم خطمی، سنبل الطیب و گل گاوزبان از هر کدام ۱۰ گرم، مغز تخم خربزه، مغز تخم کافشه و گل بنفشه از هر کدام ۱۵ گرم، ریشه کاسنی ۲۵ گرم، همه را نیم کوب کرده، بعد با ۲۰۰ گرم مویز قطعه قطعه شده مخلوط کنید، سپس آن را به ۱۵ قسمت مساوی تقسیم و هر قسمت از آن را یک روز صبح بجوشانید، سپس آبش را صاف و شیرین ساخته، بنوشید. تفاله آن را مجدداً در آب جوش خیسانده و شب باز در همان آب بجوشانید و آب آن را مصرف کنید.
• خربزه مشهد (در زمستان سوپ پودر تخم خربزه مشهدی (3 قاشق از این آرد به سوپ ریخته شود)، این سوپ مجاری ادرار را باز می کند و پروستاتید را لاغر می کند (به جای اینکه برای پیرها ایزولایف بخرید، سوپ خربزه درست کنید، (این سیستم طب کلاسیک می خواهد همه مردم را قنداق کند) تمام مشکلات کلیه و دیالیز با خربزه و سوپ آن حل می شود). برای گرفتن نتیجه بهتر می توانید از آبگوشت خربزه استفاده نمایید. طرز تهیه آبگوشت خربزه از همه مواد آبگوشت استفاده می گردد؛ فقط به جای آب، خربزه را داخل مخلوط کن ریخته و پس از مخلوط شدن از آن به جای آب استفاده می کنیم.
• در شکل حاد بیماری، نوشیدن این دم کرده توصیه می شود: 100 گرم خارخسک سبز + 100 گرم ناخنک کرم رنگ + 50 گرم لیموعمانی + 50 گرم پونه کوهی + 50 گرم آویشن شیرازی + 50 گرم دم گیلاس + 25 گرم گل گاوزبان + 25 گرم کاکل ذرت را تمیز کرده و مخلوط کنید. سپس مخلوط به دست آمده را نیم کوب کنید. 2 قاشق غذاخوری سر پر را با 3 لیوان آب جوش به مدت 30 دقیقه با حرارت ملایم دم کنید و گرم گرم با عسل میل نمایید. این دم کرده برای افرادی که از سنگ کلیه رنج می برند، بسیار مفید است و دردهای وحشتناک را به سرعت از بین می برد، به شرطی که گرم گرم با عسل میل شود.
• هلیله سیاه + بلیله + أمله + کور + فلفل + دارفلفل + دارچین + زنجفیل + شقاقل (حویج صحرایی) + اگیرترکی + انیسون (بادیان رومی) + خولنجان، از هر کدام، به مقدار مساوی، [جداگانه) آسیاب و الک کنید و آنها را با شیر گاو آغشته کنید؛ سپس آن را وزن کن و به اندازه دو برابر وزن آن، عسل کف گرفته شده یا شکر (نیشکر) به آن اضافه کنید. مقدار مصرف، اندازه یک فندق یا اندازه میوه سرو (بزرگ تر از فندق) است. (این دارو مشابه مرکب ۳ است؛ ولی تفاوت هایی هم دارد، مثلاً در این روایت می فرماید که مواد را با شیر گاو آغشته کنید؛ ولی در مرکب ۳ می فرماید که مواد را با روغن زرد گاوی آغشته کنید).
• در صورت وجود سنگ باید ابتدا از خوردن خوراکی های زیر پرهیز کنید: آلو، زردآلو، شفتالو، هلو و به طور کلی میوه های هسته دار، سیب درختی، اسفناج، کنگر، لبنیات، زرده تخم مرغ، گوشت گوسفند و گاو، آش ها و خوراکی های چرب، همچنین کار سخت و سنگین نیز مضر بوده و باید احتیاط کرد. ضمناً باید از خوراکی هایی که ضد سنگ هستند بیشتر استفاده کنید، مانند: آب فراوان، آب هویج صبح ناشتا، آب هندوانه، آب تره خام، تخم کرفس، کرفس تازه، آب شلغم خام، گوجه فرنگی، توت فرنگی، گرمک، خربزه رسیده و شیرین (قبل از غذا)، کرفس، سیر، عسل، خرفه، شاه، تخم زردک، چای کم رنگ، عرق کاسنی، تخم کاسنی، آب دم کرده دم گیلاس، تخم كاهو، آب دم کرده پرسیاوشان، تخم كتان، آب جوشانده ریشه بابا آدم، تاجریزی، غازیاقی، صمغ فارسی، روغن بادام شیرین، آب دم کرده کاکل ذرت، آب دم کرده گل قاصد، آب جوشانده نخود سیاه، آب جوشانده مغز ناخنک و کاکنج.

درمان سنگ کلیه در گرم مزاج ها:

• هر شب بعد از صرف شام (هنگام خواب) ۲ لیوان شربت سکنجبین درست کنید بعد یک یا دو عدد خیار درشت را ریز رنده کرده، مخلوط کنید و میل نمایید.
• خارخاسک، گل پنیرک، مغز تخم کدوی خام، مغز تخم هندوانه خام، مغز تخم گرمک خام، مغز تخم خیار چنبر و کاکنج، همه را به نسبت مساوی با مقداری شکر بسیار نرم بسایید. صبح، ظهر و شب، هربار یک قاشق غذاخوری از آن را کفلمه کنید.
• هندوانه بزرگی را پس از شستن با پوست و شهم و تخمه هایش خرد کرده یا چرخ کنید بعد در ظرفی بریزید و بگذارید تا با آب خودش بپزد سپس در صافی یا پارچه ای تمیز با فشار آب آن را صاف کرده در یخچال نگهدارید و در طول روز به مرور بنوشید.
• اگر گرم مزاج هستید و دچار سنگ کلیه شده اید، مغز تخم كدو، مغز تخم گرمک، مغز تخم هندوانه و تخم خیارین از هر کدام ۴ مثقال و کاکنج ۲ مثقال، همه را نرم بسایید، بعد با ۴ مثقال پودر حجرالیهود و ۲ لیوان شربت قند مخلوط و در طول روز به مرور میل کنید.

درمان سنگ کلیه در سرد مزاج ها:

• اگر سرد مزاج هستید و دچار سنگ کلیه شده اید، باید مارچوبه، انسیون، بادیان، سیاهدانه و تخم کرفس از هر کدام ۳۰ گرم را با هم مخلوط کرده و نرم بسایید. صبح، ظهر و شب، هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را کفلمه کنید.

رژیم مایعات برای کلیه های سنگساز:

• انسان اگر حتی یک بار دچار دردهای ناشی از شن کلیه یا حالب شده و یا نشانی هایی از این بیماری را مشاهده کرده باشد، ممکن است کلیه های او به عارضه سنگسازی مبتلا شده باشد. برای جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ یا شن کلیه و جلوگیری از متراکم شدن آنها و برای پیشگیری از عمل جراحی و بالاخره برای جلوگیری از خطر نارسا شدن و از کار افتادن کلیه ها باید به مطالب زیر توجه کرد:
• برخلاف آنچه که بین مردم شایع است سنگین بودن آب یا وجود املاح و گچ در آب باعث سنگ کلیه نمی شود. در هر صورت آب بهترین ماده برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه می باشد.
• در اثر نوشیدن آب و سایر مایعات به میزان زیاد ادرار بیرنگ و یا خیلی کم رنگ می شود. این نکته را باید بدانید که ایجاد ادرار غلیظ و پررنگ می تواند باعث سنگ کلیه شود، لذا باید با نوشیدن مایعات از غلظت ادرار جلوگیری کرد.
• افراد یاد شده لازم است که در تمام مدت عمر در طول شبانه روز مقدار زیادی آب و غذاهای آبدار شامل میوه های پرآب، مانند هندوانه، خربزه، طالبی، گرمک و نوشابه ای مثل عرق کاسنی، عرق خارشتر، عرق خارخاسک، ماءالشعیر بنوشند و … ولی نوشیدن چای پر رنگ جایز نبوده و چای مصرفی این افراد باید خیلی کم رنگ باشد.
• چون در موقع خواب بدن بدون حرکت می ماند، لذا در اینگونه مواقع احتمال سنگ سازی در کلیه ها افزایش می یابد. بنابراین از یک ساعت قبل از خواب باید مقدار نوشیدن آب و سایر مایعات را بیش از پیش افزایش دهند. آشامیدن زیاد باعث می شود که مقدار دفع ادرار از کلیه ها در موقع خواب زیاد شده و از ته نشین شدن مواد داخل آن و در نتیجه از تولید سنگ کلیه جلوگیری شود.
• هر شب در کنار تختخواب خود یک فلاسک یا آبخوری پر از آب داشته باشند و وقتی که در اواسط شب به علت احتیاج به تخلیه ادرار از خواب بیدار می شوند تا حد امکان آب بنوشند، به طوری که ادرار در صبح نیز بیرنگ یا کمرنگ شده باشد. هر صبح موقعی که از خواب بیدار می شوند در اولین فرصت و قبل از صرف صبحانه مقداری آب و یا سایر مایعات بنوشند.
• چون در فصل تابستان و در مناطق گرم مقدار زیادی از مایعات نوشیده شده به صورت عرق از بدن دفع می شود، لذا در این شرایط نیز لازم است مقدار بیشتری آب و سایر مایعات نوشیده شود. همچنین هنگام فعالیت های شدید بدنی و ورزش لازم است بر میزان آب و مایعات مصرفی بیفزایند.
• چون نوشیدن آب زیاد و سایر مایعات همراه با غذاهای اصلی (صبحانه، نهار و شام) باعث ناراحتی معده می شود، لذا بهتر است تا ۵ دقیقه قبل از صرف غذا هرچه بیشتر و هر اندازه که امکان دارد آب بنوشند، ولی در موقع غذا خوردن و همچنین تا نیم ساعت پس از صرف غذا از نوشیدن آب و سایر مایعات خودداری شود، آنگاه از ۲ ساعت تا ۴ ساعت بعد از خوردن غذا مجدداً تا حد امکان و به میزان خیلی زیاد آب و سایر مایعات بنوشند.
• برای این که از میزان نوشیدن آب و سایر مایعات آگاه شوند، لازم است هر چند وقت یک بار ادرار ۲۴ ساعت خود را در یک ظرف جمع آوری کرده و مقدار آن را تعیین کنند. میزان ادرار در مدت ۲۴ ساعت نباید از ۳ تا ۴ لیتر کمتر باشد.
• چون تولید سنگ کلیه در افراد غالباً به علت داشتن زمینه های خانوادگی می باشد، لذا صلاح در این است که در صورت ابتلاء یک فرد در یک خانواده سایر افراد آن خانواده نیز توجه بیشتری در این امر داشته باشند.
• با توجه به خصوصیات دردهای ناشی از سنگ کلیه افرادی که شب ها به خصوص نزدیک صبح و موقع بیدار شدن احساس دردهای پهلو و کمر می کنند ولی پس از مقداری حرکت یا نرمش دردشان تسکین می یابد، این درد ناشی از کلیه ها نمی باشد و باید علت را در جای دیگر جستجو کرد.
• معمولاً اگر مانعی مثل سنگ یا شن کلیه در مسیر مجاری کلیه و یا در لگنچه و یا در حالب ها گیر کند ممکن است به طور ناگهانی دردی شدید و طاقت فرسا بروز کند. این نوع درد که در هر لحظه از شبانه روز به طور ناگهانی ایجاد می شود، وقت و زمان معینی ندارد و اگر در موقع خواب ایجاد شود شدت درد، فرد مبتلا را سراسیمه بیدار خواهد کرد. دردهای ناشی از حرکت یا گیر کردن شن یا سنگ کلیه، شبیه دردهای شکمی است، به این معنی که درد به صورت متناوب و مکرر (درد گرفتن و تسکین یافتن موقتی) ظاهر می شود.

داروها:

1. سنکل
2. گارلت
3. مسکن ها
4. دوکسازوسین
5. پتاسیم سیترات
6. داروهای ضد اسپاسم برای شل کردن عضلات حالب و کمک به دفع سنگ
7. بسته به نوع سنگ (سنگ های حاوی کلسیم، استروایت، سیستینی، اسیداوریکی یا سایر ترکیبات) داروهایی به منظور متوقف کردن رشد سنگ های موجود یا تکمیل سنگ های جدید ممکن است تجویز شود، این نوع درمان مستلزم برنامه طولانی مدت بوده و پایبندی بیمار به اجرای آن در موفقیت آن مهم است.

فعالیت:

• اگر شما از ابتلای خود به سنگ کلیه مطلع هستید از موقعیت هایی که در آن ها بروز درد شدید ممکن است خطر آفرین باشد، نظیر بالا رفتن نردبان و کار بر روی پشت بام یا داربست دوری کنید. طی حمله سنگ کلیه تا حد امکان به فعالیت های طبیعی خود ادامه دهید. در بستر نمانید چرا که فعالیت به دفع سنگ کمک می کند.

رژیم غذایی:

• اگر نوع سنگ کلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی، شکلات و نارگیل خودداری کنید. اگر نوع سنگ فسفاته باشد، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند. اگر نوع سنگ، اسید اوریگی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند. در مورد همه انواع سنگ، نوشیدن روزانه حداقل 13 لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص) ضروری است رژیم غذایی کم چربی و پر فیبر نیز توصیه می گردد.
• هنگامی که سنگ کلیه ایجاد می شود نمی توان آن را به کلی با رژیم غذایی از بین برد، اما رژیم غذایی می تواند از سنگ سازی مجدد بعد از دفع سنگ و یا از بزرگتر شدن سنگ های ساخته شده، همچنین در پیشگیری مؤثر باشد. در هر صورت باید با رژیم سعی در زیاد و رقیق کردن ادرار کرد، به علاوه باید کوشید که مقدار دفع كلسیم از طریق ادرار کم شود، زیرا سنگ های کلیه غالباً ترکیباتی از کلسیم هستند (البته نه تمام سنگ ها). سنگ های کلیه معمولاً از نوع سنگ های فسفاته قلیایی یا سنگ های اگزالات کلسیم یا سنگ های اوراته و یا سنگ های تشکیل شده از سیستین می باشند. هر کدام از این سنگ ها رژیم های متفاوتی دارند و من در اینجا به ذکر رژیم های مربوطه می پردازم. یک نکته را لازم است در اینجا تذکر دهم و آن این است که در سنگ کلیه، شما را به نوشیدن آب بیشتر برای رقیق کردن ادرار توصیه می کنم، اما در رابطه با این موضوع، کسانی که در کلیه سنگ بزرگ دارند، نباید در یک وعده، مقدار زیادی آب بنوشند بلکه بهتر است آب مصرفی را به تدریج و در طول روز بیاشامند.
• رژیم در سنگ های فسفاته قلیایی: به منظور اسیدی کردن محیط ادرار، از مواد غذایی زیر بیشتر استفاده شود: حبوبات، نان، برنج، غلات، گوشت ها، کره، شکلات و تخم مرغ. در واقع موادی که فسفر و گوگرد بیشتری دارند محیط ادرار را اسیدی می کنند و برعکس کلسیم، منیزیم و پتاسیم محیط ادرار را قلیایی می کنند. به این جهت است که مصرف میوه جات، سبزیجات و شیر در این رژیم کمتر است. میوه جات و سبزیجات حتی اگر خودشان ترش و اسیدی باشند و حتی آب لیمو، آبغوره و سرکه ادرار را قلیایی می کنند، زیرا محصول دفعی آنها در بدن قلیایی است، لذا نباید مصرف شوند.
• رژیم در سنگ های اگزالیک: اساس رژیم در این مورد کاهش اگزالات ها در رژیم و جلوگیری از تخمیرات روده ای است، زیرا وقتی غذا در روده تخمیر می شود و گاز ایجاد می گردد، مقداری اسیداگزالیک نیز ساخته می شود، لذا مصرف کاکائو، چای، فلفل سبز، شکلات، اسفناج، کاسنی، انجیر خشک، ریواس و ترشک که دارای مقدار قابل توجهی اسیداگزالیک و املاح می باشند ممنوع است. و نیز از مصرف خیار، هویج، سیب زمینی، لوبیاسبز و لوبیای سفید، کلم، گوجه فرنگی و کنگر که آنها نیز دارای اگزالیک هستند (منتها به مقدار کمتر)، باید اجتناب کرد. همچنین به منظور جلوگیری از نفخ، از آشامیدن آب در وسط غذا، آبگوشت ترید (تیلیت کردن نان در آبگوشت) و نان مانده، خودداری کرده و در عوض جویدن کامل مواد غذایی توصیه می شود.
• رژیم در سنگ های تشکیل شده از مواد اوریک اورات ها: در اینجا باید از داروها و غذاهایی که قلیائیت ادرار را زیاد می کنند استفاده کرد که آن غذاها عبارتند از: میوه جات، سبزیجات، لبنيات، ترشی ها، حبوبات و مایعات فراوان و از طرف دیگر چون مقداری از پروتئین های بدن دفع می شوند روزانه باید از کمی گوشت تازه نیز استفاده کرد. غذاهای غیر مجاز که باید از مصرف آنها صرف نظر کرد عبارتند از: گوشت مانده، گوشت شکار، گوشت حیوانات جوان، گوشت پرندگان، گوشت های کنسرو شده، جگر سیاه، سیرابی، مغز، دل و قلوه، کله پاچه، تخم مرغ، ماهی، چربی ها، آبگوشت، اسفناج، قارچ ها، قندها، مرباها، قهوه، کاكائو، شکلات، نوشیدنی های الکلی، برنج، باقلا و لوبیاسبز.
• رژیم در سنگ های تشکیل یافته از سیستین: رژیمی که در این مورد به کار می رود (اگر از نوع قلیایی ساده باشد) چنین است: از سبزیجات، میوه جات، شیر گوشت و غلات کمتر استفاده شود. ضمناً اگر در این مورد ویتامین A و B به مقدار کافی تجویز شود مفید خواهد بود.
• خوردنی های مفید: عسل گون، پیاز، خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک باقلا، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، لقمه قارچ و سویا، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با رب انار، خوراک سویا با نخود، تاس کباب سویا، خوراک پنیر سویا، لوبیا با سویا، خوراک بامیه با سویا، خوراک بامیه و لوبیا چشم بلبلی، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با سویا، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک لوبیای سویا، خوراک مخلوط، آش گندم با کرفس، آش گندم با سویا، آش کدو حلوایی، آش صیفی، آش سماق، آش عدس ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش گل کلم ۲، آش کلم قمری با ماش، آش کلم بروکلی ۱، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش به و آلو، خورش آلو و قیسی، خورش قیمه بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش بامیه بادمجان، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش قارچ و آلو، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کدو خورشتی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، برگر کدو خورشتی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، دلمه کدو خورشتی، دلمه برگ انگور، کماچ گندم و جو، کماچ قارچ، پنیر سویا، کشک سویا، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس گوجه فرنگی ۱، سس گوجه فرنگی ۲، سس مخصوص ۱، سس مخصوص ۲، سس جعفری.
• خوردنی های مضر: عدس پلو ساده، خورش شوید باقالی.

نکته:

• درمان سنگ کلیه سیاهدانه است.
• اگر خون سالم وارد کلیه ها شد خود کلیه ها عفونت درون خود را از بین می برند و خودشان را درمان می کنند. کلیه و کبد قویترین عضو بدن هستند و به گفته بو علی سینا خودشان خود را ترمیم می کنند.
• باید به این نکته توجه شود که باید بدن را گرم و یا سرد کرد نه آن که هوا را گرم یا سرد کنیم. در قدیم به این نکته توجه می شده است ولی در حال حاضر ما هوای خانه را در تابستان با کولر سرد و در زمستان با بخاری و رادیاتور و … گرم می کنیم. لذا بدن های ما ضعیف شده است در حالی که بدن های مردم قدیم چون این نکته را رعایت می کردند، قوی بوده است و به سختی مریض می شدند. توصیه می شود هوای درون خانه را حدود 20 الی 25 درجه نگاه دارید و گرم تر یا سردتر نکنید. ما خودمان را عادت داده ایم که حتماً به سمت ضد برویم در تابستان سرمای نسبی در همان حدی که در زیر زمین های کاشان و قم بود، خوب و کافی بود. خنکی هایی که از کولرها می گیریم، مضر است. نارحاتی های کلیوی اکثراً به خاطر همین است. وقتی داخل ماشین می شویم این کولر مصنوعی و باد مصنوعی باعث می شود که خلط کلیه مسدود شود و کلیه از کار بیفتد. و منجر به قطع کلیه شود.
• بیماران سنگ کلیه نباید زنجبیل یا چای زنجبیل بخورند.
• امام رضا (ع) می فرمایند: هر کس می خواهد از سنگ کلیه و مثانه و سختی دفع ادرار در امان باشد باید آب بیشتری بنوشد و نیز نباید در هنگام حصول شهوت، منی خود را نگه دارد.
• مثانه فقط حجم معینی از ادرار را در خود نگه می دارد و زمانی که بیش از حد پر شود، به مغز علامت نیاز به دفع ادرار را ارسال می کند. در صورت عدم دفع به موقع ادرار، شرایط رشد، باکتری ها فراهم می شود و در نتیجه باعث تب، سنگ کلیه، کیست کلیه، عفونت معده، پریشانی ذهن، عفونت ادراری، درد هنگام دفع، بی اختیاری ادرار، بزرگ شدن مثانه، سیستیت و پیلونفریت، درد در قسمت تحتانی شکم می شود.
• هر دارو و هر غذایی که مزاج گرم و خشکی داشته باشد میتواند رطوبت سنگ را بگیرد و زمانی که رطوبت سنگ گرفته میشود سنگ استحکام خود را از دست می دهد و خرد می شود.
• حتماً سیاهدانه را با مصلحش که کتیرا هست بخورید.
• به طور طبیعی مواد غذایی پس از طی کردن فرآیندهای شیمیایی در بدن از طریق کلیه ها تصفیه شده و مواد زاید آنها به مجاری ادرار ریخته می شوند. وقتی که ادرار از مواد زاید که می توانند کریستالیزه شوند و شکلی سنگ مانند را ایجاد کنند اشباع می شود یا وقتی که مواد شیمیایی که به طور طبیعی از روند کریستالیزه شدن جلوگیری می کنند وجود نداشته باشند، سنگ های کلیه ساخته می شوند. ساختن سنگ های کلیه می تواند چندین سال طول بکشد. اگر سنگ های کلیه کوچک باشند ممکن است از جای خود در کلیه کنده شده و در دستگاه ادراری حرکت کنند و در نهایت از طریق خروج ادرار از بدن خارج شوند. سنگ های بزرگتر در کلیه باقی می مانند، اما این سنگ ها نیز ممکن است حرکت کرده و وارد حالب شوند (حالب لوله ای است که ادرار را از کلیه به مثانه می رساند). اگر یک سنگ در حالب قرار گیرد می تواند باعث بروز دردهای شدیدی شود. وجود یک سنگ بزرگ در داخل کلیه معمولاً دردناک نمی باشد، اما می تواند خطر بروز عفونت های ادراری را افزایش دهد.
• قولنج کلیوی: سنگ های نسبتاً متوسط گاهی در حین عبور از حالب باعث اتساع و خراشیدگی آن می شوند و ایجاد خون ریزی یا درد شدید می کنند. این درد به قولنج کلیوی معروف است و به عنوان یکی از شدید ترین دردهایی است که شخص باید تحمل کند. درد متناوب و خنجری بوده که از پشت شروع می شود و در موقع عبور سنگ به طرف پایین حالب، به لگن و کشاله ران می رسد. این درد غالباً در یک زمان خاص و در یک سمت بدن ایجاد می شود.
• دانستن انواع سنگ کلیه در شناخت علت بروز آن ها مفید بوده و به کمک این اطلاعات می توان از بروز موارد بیشتر پیشگیری کرد. افراد در صورت امکان باید سنگ های دفع شده را جمع آوری کرده و جهت انجام آزمایش، در هنگام مراجعه به پزشک با خود به همراه ببرند.