سندروم زولینگر آلیسون: عبارت است از سندرم زولینگر الیسون شرایطی نادر است که در آن یک یا چند تومور در پانکرانس و بخش بالایی روده کوچک (دئودنوم) ایجاد می شود. این تومورها gastrinomas  نامیده می شود. این تومورها مقادیر زیادی گاسترین تولید می کنند. گاسترین سبب می شد معده مقادیر زیادی اسید ترشح کند. افزایش مقدار اسید معده سبب ایجاد زخم های گوارشی از جمله زخم معده، اسهال و علائم دیگر می گردد. سندرم زولینگر الیسون شرایطی است که به ندرت ایجاد می شود. سندرم زولینگر الیسون ممکن است در هر مقطعی از زندگی روی دهد، اما عمدتا سندرم زولینگر الیسون در سنین 20 تا 50 سالگی تشخیص داده می شود. داروهایی که برای کاهش اسید معده و بهبود زخم معده استفاده می شود معمولاً در درمان سندرم زولینگر الیسون کاربرد دارد.

علائم:

1. اسهال
2. درد شکمی
3. کاهش اشتها
4. تهوع و استفراغ
5. کاهش وزن بدون توجیه
6. خونریزی در مسیر گوارشی
7. رفلاکس اسیدی یا سوزش سر معده
8. سوزش یا احساس ناراحتی در بخش بالایی شکم

علت:

• علت دقیق بروز سندرم زولینگر الیسون مشخص نیست. اما توالی حوادثی که در سندرم زولینگر الیسون روی می دهد مشخص می باشد. سندرم زولینگر الیسون زمانی آغاز می شود که تومور یا تومورهای در پانکراس یا دئودنوم یا غدد لنفاوی مجاور پانکراس ایجاد شود. پانکراس در پشت معده قرار دارد و آنزیم هایی را تولید می کند که برای گوارش غذا ضروری می باشد. پانکراس همچنین هورمون هایی مانند انسولین را ترشح می کند. انسولین هورمونی است که به کنترل قند خون در بدن کمک می کند. شیره های گوارشی حاصل از پانکراس، کبد و صفرا در دئودنوم (ابتدای روده کوچک) با هم میکس می شوند. در این زمان است که هضم به اوج خود می رسد. تومورهایی که در سندرم زولینگر الیسون روی می دهد از سلول هایی تشکیل شده است که مقادیر زیادی هورمون گاسترین ترشح می کنند. این ترکیب سبب تولید بیش از حد اسید در معده می شود. افزایش مقدار اسید نیز منجر به ایجاد زخم های گوارشی از جمله زخم معده و یا اسهال می گردد. علاوه بر افزایش تولید اسید، این تومورها سرطانی و بدخیم هستند. اگرچه رشد تومورها در بیماری سندرم زولینگر الیسون آهسته است اما سرطان می توان به سایر بخش های بدن از جمله غدد لنفاوی و کبد نیز انتشار یابد. سندرم زولینگر الیسون ممکن است ناشی از شرایطی موروثی به نام نئوپلازی غدد درون ریز نوع 1 یا MEN 1  باشد (multiple endocrine neoplasia) افراد مبتلا به MEN1 همچنین تومورهایی در غدد پاراتیروئید و غده هیپوفیز خود دارند. حدود 25 درصد افراد مبتلا به سندرم زولینگر الیسون بخشی از MEN1 را دارا می باشند. آن ها همچنین تومورهایی در پانکراس و سایر ارگان های خود دارند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

• اگر بستگان خونی مانند والدین یا خواهر و برادر شما به MEN1 دچار باشد در آن صورت احتمال ایجاد سندرم زولینگر الیسون در شما وجود خواهد داشت.

تشخیص:

1. سابقه پزشکی: پزشک ابتدا علائم و نشانه های بیمار همچنین سوابق پزشکی او را مورد بررسی قرار می دهد.
2. آزمایش خون گاسترین: آزمایش خون گاسترینبه تشخیص سندرم زولینگر الیسون کمک می کند. نمونه خون مورد آنالیز قرار می گیرد تا افزایش میزان گاسترین مشخص گردد. اگر چه افزایش مقدار گاسترین می تواند نشان دهنده وجود تومور در پانکراس باشد اما افزایش مقدار گاسترین می تواند به دلایل دیگری نیز روی دهد. برای مثال گاسترین می تواند در صورت عدم ساخت اسید معده افزایش یابد. همچنین مصرف داروهای کاهنده اسید مانند مهارکننده های پمپ پروتون نیز می تواند منجر به افزایش مقدار گاسترین شود. قبل از نمونه برداری خون شما باید ناشتا باشید همچنین مصرف داروهای کاهنده اسید نیز باید متوقف گردد تا اندازه گیری گاسترین به طور دقیقی انجام شود. از آنجاییکه مقدار گاسترین نوساناتی دارد در برخی موارد لازم است این تست دوباره تکرار گردد.
3. تست تحریکی سکرتین: تست تحریکی سکرتینبه تشخیص سندرم زولینگر الیسون کمک می کند.برای انجام تست تحریکی سکرتین پزشک مقدار گاسترین را اندازه گیری می کند، هورمون سکرتین را تزریق کرده و دوباره مقدار گاسترین را اندازه گیری می کند. مقدار گاسترین در افراد مبتلا به سندرم زولینگر الیسون پس از دریافت سکرتین افزایش بیشتری می یابد.
4. آندوسکوپی از بخش بالایی مسیر گوارشی: آندوسکوپی یکی از روش های تشخیص سندرم زولینگر الیسون می باشد. در این روش با استفاده از ابزاری منعطف، باریک و مجهز به نور و دوربین ویدئویی که از گلو به سمت پایین رانده می شود، معده و بخش ابتدایی دوازدهه مورد معاینه قرار می گیرد تا زخم های احتمالی مورد بررسی قرار گیرد. برای تشخیص حضور تومورهای تولید کننده گاسترین ممکن است نمونه برداری نیز انجام شود. قبل از انجام اندوسکوپی به مدت چند ساعت باید از خوردن اجتناب کنید.
5. سونوگرافی آندوسکوپیک: سونوگرافی آندوسکوپیک در برخی موراد به تشخیص سندرم زولینگر الیسون کمک می کند. در این روش پزشک معده، بخش ابتدایی روده کوچک (دئودنوم) و پانکراس را با آندوسکوپ مجهز به پروب سونوگرافی مورد معاینه قرار می دهد. پروب امکان بررسی دقیق تر را فراهم می کند.
6. تست های تصویربرداری: پزشک با استفاده از تکنیک های تصویربرداری مانند اسکن هسته ای به بررسی موقعیت تومورها خواهد پرداخت. در این روش از ردیاب های رادیواکتیو استفاده می شود. سایر تست های تصویربرداری عبارتند از سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی.

درمان طب نوین:

• درمان سندرم زولینگر الیسون متمرکز بر هورمون های ترشح کننده همچنین رفع زخم های گوارشی می باشد. به منظور درمان تومور ناشی از سندرم زولینگر الیسون جراحی انجام خواهد شد. برای برداشت تومورهای موجود در سندرم زولینگر الیسون به جراح ماهری نیاز خواهد بود زیرا این تومورها اغلب بسیار کوچک می باشند و ردیابی موقعیت آن بسیار دشوار می باشد. در صورت داشتن تنها یک تومور پزشک با استفاده از جراحی اقدام به برداشت تومور خواهد کرد اما در صورتی که چند تومور وجود داشته باشد و یا در موقعیتی که تومورها به کبد نیز انتشار یافته باشند در آن صورت انجام جراحی گزینه مناسبی نخواهد بود. از طرفی اگر چندین تومور وجود داشته باشد در آن صورت پزشک همچنان برداشت یک تومور بزرگ را توصیه خواهد کرد. در برخی موار متخصصین درمان های دیگری را برای کنترل رشد تومورهای سندرم زولینگر الیسون پیشنهاد می کنند. سایر گزینه های در درمان سندرم زولینگر الیسون عبارت است از:
• پیوند کبدی
• برداشت مقدار ممکن از تومور کبدی
• استفاده از شیمی درمانی در کاهش روند رشد تومور
• تزریق داروهایی در تومور به منظور تخفیف علائم سرطان
• تلاش برای تخریب تومور با قطع کردن منابع خونی آن ها آمبولیزاسیون، یا استفاده از حرارت برای نابود کردن سلول های سرطانی
• به منظور درمان مقدار اسید اضافی داروهایی به نام مهار کننده های پمپ پروتونی در خط اول درمان قرار دارند. این داروها برای کاهش تولید اسید در سندرم زولینگر الیسون مورد استفاده قرار می گیرند. مهارکننده های پمپ پروتونی داروهای قوی هستند که با انسداد عملکرد پمپ های کوچکی که در ترشح اسید نقش دارند سبب کاهش مقدار اسید معده می شوند. داروهایی که در این دسته عمدتا تجویز می شوند عبارتند از لنزوپرازول، امپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول و اسومپرازول. استفاده طولانی مدت از مهارکننده های پمپ پروتونی مخصوصا در افراد 50 سال و بالای آن با افزایش احتمال شکستگی مفصل لگن، ستون فقرات و مچ دست همراه است. احتمال بروز چنین عارضه ای به دنبال مصرف مهارکننده های پمپ پروتونی اندک می باشد اما پزشک متخصص می تواند در این مورد شما را راهنمایی کند.

داروها:

• رابپرازول

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات خصوصاً لبنیات پاستوریزه پرهیز کنید.