سندرم ژیلبرت (زردی چشم): عبارت است از افزایش غلظت بیلی روبین خون (یک ماده زائد حاصل از تجزیه گلوبول های قرمز خون). این سندرم در واقع یک بیماری نیست، بلکه یک وضعیت طبیعی به شمار می رود و معمولاً به طور اتفاقی در آزمایشات پیدا می شود. این سندرم در هر دو جنس و در تمامی سنین دیده می شود، اما در مردان بیشتر است. این سندرم از تولد با فرد همراه است، اما علائم آن ممکن است تا 40 الی 20 سالگی آشکار نشوند. چشم می تواند حقایق زیادی را در مورد یک شخص و حالات روانی وی ارائه دهد؛ علاوه بر آن سطح سلامت عمومی فرد را نیز نشان میدهد؛ به طور کلی، هنگامی که سفیدی چشم، زرد شود، نشان می دهد که اتفاقاتی در بدن در حال رخ دادن است که باعث زردی شده است.
علائم:
- معمولاً علامتی وجود ندارد. ندرتاً ممکن است زردی خفیف (زرد شدن پوست و چشم ها)، خستگی، بی اشتهایی، یا درد در قسمت بالایی شکم به وجود آیند.
علت:
- دخانیات: استعمال دخانیات مانند سیگار و …. سبب کاهش خون رسانی به چشم و زردی چشم ها می شود.
- ژنتیک: ژن این بیماری از والدین به فرد منتقل می شود و فرد مبتلا، با سندرم ژیلبرت متولد می شود. این ژن باعث افزایش سطح بیلی روبین در خون می شود.
- نور شدید آفتاب: گاهی زردی چشم ها ناشی از تابش زیاد نور خورشید است و در واقع سفیدی چشم ها حالت مات و کدر پیدا می کند که این مسئله ارتباطی با بالا رفتن بیلی روبین خون ندارد.
- حساسیت چشم: افرادی که دارای چشم حساس اند، به مرور زمان در اثر التهاب مزمن با رفع قرمزی چشم به زردی چشم مبتلا می شوند؛ این عارضه با چند بار شستشو با «چای نمسه» به صورت تازه دم رفع می شود.
- کبد در دفع بیلی روبین در صفرا خوب عمل نمی کند، که این باعث می شود سطح بیلی روبین خون از حالت طبیعی بالاتر باشد. اگر سطح بیلی روبین خون از یک حد خاص فراتر رود، زردی ممکن است ظاهر شود، اگر در ارتباط با این بیماری مشکلی در کبد وجود داشته باشد معمولاً خفیف است.
- سطح بالای بیلی روبین (صفرا) در خون می تواند باعث ایجاد زردی در سطح پوست و چشم شود؛ بیلی روبین یکی از رنگدانه های صفراوی است که از تجزیه هموگلوبین حاصل می شود و جزء پس ماندهای صفرا است که مقدار بیش از حد آن در جریان خون ممکن است به زردی بافت های بدن مانند بافت پوست و چشم منجر شود.
- همان طور که می دانید کبد وظیفه هضم چربی با ساختن صفرا و ترشح آن داخل اثنی عشر را بر عهده دارد؛ زمانی که فردی بیش از اندازه از غذاهای گرمی بخش، چرب، شیرین و پرادویه استفاده کند. صفرای بیشتری ترشح می شود که در صورت کم بودن مایعات بدن، غلظت صفرا بالا رفته و در پوست و چشم ها تجمع یافته و رنگ زردی در این نواحی بروز پیدا می کند.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- هیچ عامل شناخته شده ای وجود ندارد. افرادی که این سندرم را دارند از نظرهای دیگر سالمند.
پیشگیری:
- راه خاصی برای پیشگیری وجود ندارد.
عواقب مورد انتظار:
- این سندرم خطری را برای فرد در بر ندارد.
عوارض احتمالی:
- عارضه خاصی وجود ندارد.
تشخیص:
- اگر پزشکان،زردی را بدون علائم و نشانه های دیگری از مشکل کبدی در شما ببینند ممکن است شما را برای سندرم گیلبرت آزمایش کنند. حتی اگر شما زردی نداشته باشید، پزشک شما ممکن است سطح بالاتری از بیلی روبین را در طی یک آزمایش خون مشاهده کند. پزشک شما همچنین می تواند آزمایش هایی مانند نمونه برداری کبد،CT اسکن، سونوگرافی یا سایر آزمایش های خون را انجام دهد تا از سایر شرایط پزشکی که باعث ایجاد یا افزایش میزان بیلی روبین غیر طبیعی در بدن شما شده است، مطمئن شود. سندرم ژیلبرت می تواند در کنار سایر شرایط کبدی و خونی رخ دهد. اگر آزمایشات کبدی نشان دهنده افزایش بیلی روبین باشد و هیچ شواهدی از بیماری کبد وجود نداشته باشد، به احتمال زیاد سندرم گیلبرت تشخیص داده می شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است از یک آزمایش ژنتیکی برای بررسی جهش ژنی که مسئول سندروم ژیلبرت است استفاده کند. داروهای نیاسین و ریفامپین می توانند باعث افزایش بیلی روبین در سندرم ژیلبرت شوند و همچنین باعث کمک به تشخیص این بیماری شوند.
درمان طب نوین:
- اکثر موارد سندرم گیلبرت (ژیلبرت) به درمان نیاز ندارد. با این حال، اگر شما شروع به بروز نشانه های قابل توجهی از جمله خستگی یا حالت تهوع کنید، پزشک شما ممکن است فنوباربیتال (Luminal) روزانه تجویز کند تا میزان کل بیلی روبین را در بدن کاهش دهد. همچنین دارویی هایی که باید از مصرف آنها (در صورت امکان) اجتناب کنید:
- جم فیبروزیل برای کاهش کلسترول
- نیلوتینیب برای درمان برخی از سرطان های خون
- داروی ایرینوتکان، مورد استفاده برای درمان سرطان روده پیشرفته
- داروی Atazanavir و indinavir که برای درمان بیماری HIV استفاده می شود.
- استاتین ها نیز هنگامی که با جم فیبروزیل برای کاهش کلسترول مصرف می شوند
- آب کافی بنوشید:این موضوع مخصوصاً در زمان بیماری، ورزش و هوای گرم بسیار مهم است.
- به اندازه کافی بخوابید:سعی کنید هفت تا هشت ساعت در شب بخوابید. تا جایی که می توانید خواب منظمی داشته باشید.
- محدود کردن مصرف الکل:اگر وضعیت کبدی داشته باشید باید از مصرف الکل خودداری کنید. الکل به طور کلی برای کبد مضر است و اگر با سندرم ژیلبرت همراه شود بدتر.
- اجتناب از دوره های طولانی ورزش شدید:تمرینات شدید را کوتاه (کمتر از ۱۰ دقیقه) نگه دارید. سعی کنید حداکثر ۳۰ دقیقه بطور ارام و متوسط برای هر روز ورزش کنید.
- برای مقابله با استرس، از تکنیک های آرام سازی استفاده کنید:گوش دادن به موسیقی، مراقبه، انجام یوگا، و یا فعالیت های دیگری که احساس آرامش به شما می دهند انجام دهید.
- مضرف یک رژیم غذایی متعادل:به طور منظم غذا بخورید، هیچ وعده غذایی را از دست ندهید و از برنامه های رژیم غذایی که شامل روزه گرفتن یا خوردن مقدار کمی کالری است اجتناب کنید.
- یاد بگیرید داروهایتان با سندرم گیلبرت چگونه ارتباط دارند:اگر سندوم ژیلبرت دارید برخی از داروها (از جمله بعضی از داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان) ممکن است متفاوت عمل کنند.
درمان طب سنتی:
- از سرمه اثمد استفاده کنید.
- مصرف مایعات به اندازه کافی.
- از مرکب ۳ و مرکب ۴ استفاده کنید.
- رعایت کلیه توصیه ها هنگام غلبه صفرا.
- انار: شب ها هنگام خواب، آب انار ترش را در چشم بچکانید.
- پودر عصاره شیرین بیان را شب ها هنگام خواب در چشم بکشید.
- همزمان بیمار خونساز ها را نیز استفاده کند مانند عرق یونجه و …
- گلاب: شب، هنگام خواب، گلاب را با مقداری سرکه در چشم بچکانید.
- سرکه: بوییدن سرکه در برطرف شدن زردی چشم نقش خوبی را ایفا می کند.
- ترکیب سرکه سیب + شیره انگور (سرکه شیره) شربت کنید و در طی روز میل کنید.
- آب گشنیز: هر شب قبل از خواب آب گشنیز تازه را گرفته و یکی دو قطره داخل چشم بچکانید.
- شاه توت: مصرف میوه هایی مانند شاه توت که یکی از بهترین میوه ها برای پاکسازی کبد است در تسریع درمان بیماری نقش مهمی ایفا می کند.
- شربت عسل: مقداری آب غوره را در ۱ لیوان آب ریخته سپس مقداری عسل اضافه کرده و روزانه یک الی دو مرتبه از این شربت استفاده نمایید.
- بالنگ: یک قاشق چایخوری بالنگ خشک را با ۵ قاشق غذاخوری آب، بجوشانید تا یک قاشق آب باقی بماند؛ سپس صاف کرده و آن را داخل چشم بچکانید (این کار را هنگام استراحت و یا زمانی که نیاز به استفاده از چشم ندارید انجام دهید).
درمان زردی چشم در اثر یرقان:
- شب ها هنگام خواب آب انار ترش را در چشم بچکانید.
- اگر زردی چشم در اثر یرقان ایجاد شده است عصاره براسیون را در چشم بکشید.
- شب ها هنگام خواب کمی سرکه را با کمی گلاب مخلوط کرده و در چشم بچکانید.
- در صورتی که پس از درمان بیماری یرقان هنوز زردی چشم مرتفع نشده باشد، در روز چند مرتبه سرکه بو کنید.
- آب برگ چغندر تازه را بگیرید و با نصف آن روغن زيتون خالص مخلوط و روی آتش ملایم بجوشانید تا آب آن بخار شود و روغن بماند و آن روغن را هر شب در بینی بچکانید.
داروها:
- برای این اختلال دارو ضرورت ندارد.
فعالیت:
- از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات و غذاهای گرم بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
- خوردنی های مفید: آب میوه ها: آب میوه هایی مانند آب مرکبات، خیارسبز، كاهو، البالو، آثار، هندوانه، هلو برای رقیق شدن بیلی روبین و دفع هر چه سریع تر آن بسیار مفید است. جو، ماش، عدس، گشنیز، کدو قلیانی سبز، کدو خیاری. بامیه، قارچ، چغندر و سایر مواد غذایی با طبع خنک، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو بادمجان، خوراک کدو حلوایی، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک بامیه با سویا، خوراک تند بامیه، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک کشمشی، خوراک مخلوط، دم پخت گوجه ۲، عدس پلو ساده، نخود فرنگی پلو ۱، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش کدو خورشتی، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، دلمه کدو خورشتی، کماچ ساده، کماچ سویا، کماچ مخلوط، سمنو با گندم و جو، سمنو با رب انار.
- خوردنی های مضر: از مصرف زیاد غذاهای گرمی بخش، شیرینی جات قنادی، غذاهای پرچرب، سرخ کرده، پرادویه، انواع بستنی، فالوده و مواد نشاسته ای اجتناب کنید.
نکته:
- زردی چشم بیماری نیست بلکه زنگ خطری است برای فردی که دچار این مسئله شده است زیرا زمینه ساز سایر بیماری ها مانند بیماری های کبدی می باشد.
- شاید بسیاری از ما به زردی چشم مبتلا شده باشیم و پس از مدت کوتاهی، خودبه خود رفع شده باشد، اما در بسیاری از موارد، پیش می آید که زردی چشم در افراد باقی می ماند؛ که این مسئله نشان دهندهی بیماری های جدی تری مانند مشکلات کبدی است.
- اگر غلبه صفرا شدید باشد، مدفوع ممکن است کم رنگ و ادرار تیره شود (به علت دفع صفرا از کلیه ها)
- بیلی روبین از انفجار گلوبول های قرمز خون زودتر از موئد مقرر تشکیل میشود.