سندرم نفروتیک (نفروز): عبارت است از نوعی بیماری مزمن کلیه با آغاز در کودکی مشخصات نفروز عبارتند از: دفع پروتئین در ادرار، ورم پوست و اعضاء و پایین بودن پروتئین کلسترول در خون این عارضه می تواند هم کودکان (پسران بیش از دختران) و هم بزرگسالان (به نسبت مساوی در مردان و زنان) را مبتلا سازد.
علائم:
- تنگی نفس
- ادرار کف آلود
- کاهش تولید ادرار گاهی تا 20% مقدار طبیعی
- بی اشتهایی؛ ضعف؛ احساس ناخوشی عمومی
- اگر ادرار، خونی باشد یعنی کلیه پروتئین دفع می کند.
- علایم این بیماری به تدریج و در عرض چند روز یا چند هفته ظاهر شده و هرچه بیشتر پروتئین های بدن از طریق ادرار دفع شوند وضعیت بیمار بدتر می شود.
- احتباس مایعات (ادم) که در ابتدا به صورت پف کردن چشم ها و ورم مچ پا تظاهر می یابد، و در مراحل پیشرفته تر به صورت ورم منتشر پوست و در نهایت تورم شکم بروز می کند.
علت:
- لوپوس منتشر:این بیماری التهابی مزمن می‌تواند منجر به آسیب شدید کلیوی شود.
- بیماری دیابتی کلیه:دیابت می‌تواند منجر به آسیب کلیوی (نفروپاتی دیابتی) شده و روی گلومرول‌ها تأثیر بگذارد.
- تشکیل لخته در وریدهای کلیوی:ترومبوز ورید کلیوی (تشکیل لخته و انسداد ورید کلیوی) می‌تواند منجر به سندرم نفروتیک شود.
- آمیلوئیدوز:این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که موادی به نام پروتئین‌های آمیلوئید در اندام‌های شما تجمع پیدا کنند. این امر اغلب بر کلیه‌ها تأثیر گذاشته و به سیستم فیلتراسیون آنها آسیب می‌زند.
- گلومرواسکلروز فوکال سگمنتال:در این بیماری که ممکن است در نتیجه سایر بیماری‌ها یا نقص‌های ژنتیکی ایجاد شود یا علت آن نامشخص باشد، در بعضی از گلومرول‌ها بافت اسکار تشکیل می‌شود.
- نفروپاتی غشایی: این اختلال کلیوی بر اثر ضخیم شدن غشاهای داخل گلومرول‌ها ایجاد می‌شود. علت اصلی نفروپاتی غشایی مشخص نیست ولی گاهی اوقات با بیماری‌های دیگری از قبیل: هپاتیت B، مالاریا، لوپوس و سرطان مرتبط است.
- Minimal change disease : این مورد شایع‌ترین علت سندرم نفروتیک در کودکان است. در minimal change disease عملکرد کلیه غیرطبیعی می‌شود ولی اگر بافت کلیه را زیر میکروسکوپ بررسی کنیم، ظاهری طبیعی یا تقریباً طبیعی دارد. علت عملکرد غیرطبیعی کلیه هم قابل تشخیص نیست.
- این بیماری می تواند بر اثر بیماری های مختلف کلیه ایجاد شود که شایع ترین آنها بیماری گلومرولونفریت و بیماری کلیه دیابتی می باشد. همچنین ممکن است به علت عوارض جانبی عفونت در قسمت دیگری از بدن مثل هپاتیت B ایجاد شود. در موارد نادری ممکن است سندروم نفروتیک به علت بیماری آمیلوئیدوز که تجمع غیرطبیعی پروتئین ها در اعضای مختلف بدن است ایجاد شود. سایر علل احتمالی سندروم نفروتیک شامل واکنش های دارویی یا وا کنش بدن به مواد شیمیایی و نیز بعضی از بیماری های اتوایمیون (خودایمنی) مثل لوپوس می باشد.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- لنفوم
- اعتیاد دارویی
- نارسایی احتقانی قلب
- تماس با سموم شیمایی
- ضعف ایمنی ناشی از بیماری ها یا داروها
- سابقه خانوادگی نفروز (تنها در مورد نوع اولیه) بارداری
پیشگیری:
- اقدام به درمان طبی برای هر یک از علت فوق الذکر، به خصوص عفونت های پوست و گلو
عواقب مورد انتظار:
- نفروز قابل علاج یا پیشگیری نیست، ولی در بسیاری از کودکان با دارو رژیم غذایی می توان ورم را مهار و عملکرد کلیه را اصلاح کرد. اگرچه علائم معمولاً پس از دو هفته درمان برطرف می شوند، درمان دارویی باید 8 الی 6 هفته ادامه یابد. نفروز ممکن است با درمان برطرف گردد ولی عود آن شایع بوده و تکرار درمان را ایجاب می کند. در صورت بروز نارسایی کلیه، دیالیز یا پیوند کلیه می تواند طول عمر بیماران را افزایش دهد.
عوارض احتمالی:
- نارسایی کلیه
- افزایش تعداد و ابتلاء به عفونت ها
- اختلال کلیوی مشابه گلومرولونفریت مزمن
تشخیص:
- نمونه گیری از ادرار، برای تشخیص ابتلا به سندرم نفروتیک انجام می گردد. سندرم نفروتیک با وجود مقدار زیادی پروتئین در ادرار تشخیص داده می شود. بخش عمده پروتئین های از دست رفته را آلبومین تشکیل می دهد، اگرچه بسیاری از پروتئین های مهم دیگر نیز در این بیماری از دست می روند. تشخیص وجود آلبومین، به کمک نوعی آزمایش dipstick در نمونه ادرار انجام می گیرد.
درمان طب نوین:
- درمان سندرم نفروتیک، شامل درمان علت زمینه ای و همچنین اقدامات لازم برای کاهش فشار خون، ادم، کلسترول و خطر ابتلا به عفونت است. درمان این عارضه معمولاً به کمک داروها و تغییر رژیم غذایی صورت می گیرد.
درمان طب سنتی:
- ترک آب خوردن بین غذا و آب یخ
- حجامت عام دو مرحله هر 40 روز یک بار
- نوشیدن جوشانده یک قاشق غذاخوری سماق
- افزایش تحرک و پیاده روی روزانه نیم ساعت
- خوردن سرکنگبین گرم، هر 12 ساعت یک لیوان
- خوردن دوسین، یک قاشق مرباخوری صبح و شب
- حذف روغن نباتی و استفاده از روغن زیتون و کنجد
- علائم معمولاً با دارو و رژیم غذایی قابل کنترل است.
- بادکش گرم و خشک کلیه یک شب در میان 21 مرحله
- در طی مرحله حاد، ثبت روزانه درجه حرارت هر صبح و عصر توصیه می گردد.
- کاهش سرخ کردنی ها، روغن جامد و جایگزین کردن آن با روغن زیتون و کنجد
- مشاوره با والدین و کمک به آنها در یادگیری چگونگی برخورد با یک کودک دچار بیماری مزمن ممکن است لازم باشد.
- مصرف شونیسل؛ از ترکیب (4 واحد روغن زیتون بودار و تصفیه نشده + 2 واحد عسل + یک واحد سرکه طبیعی) روزی 3 قاشق غذاخوری میل کنید.
- جمع آوری ادرار 24 ساعته و ثبت حجم آن به طور روزانه و نیز ثبت مقدار مایعات مصرف روزانه توصیه می شود. تجزیه و تحلیل این اطلاعات ممکن است در مطب پزشک انجام گیرد.
داروها:
- کلرامبوسیل
- تریامترون اچ
- سیکلوفسفامید
- اتاکرینیک اسید
- آنتی بیوتیک ها برای کنترل عفونت
- داروهای ادرار آور برای کاهش احتباس مایعات
- داروهای کورتونی یا سرکوبگر ایمنی برای کاهش التهاب کلیه
- بعضی داروهای ضد فشارخون اغلب باعث کاهش دفع پروتئین از ادرار می گردند.
فعالیت:
- تا بر طرف شدن ادم (احتباس مایعات) در بستر استراحت کنید و تنها برای رفتن به توالت یا حمام کردن از بستر خارج شوید. سپس از کاهش ورم تا حدی که توان شما اجازه می دهد به فعالیت های سبک بپردازید. از تماس بیش از حد با آفتاب و گزش حشرات اجتناب کنید.
رژیم غذایی:
- از یک رژیم کم نمک و کم چربی، استفاده کنید. از مصرف غذاهای آماده که حاوی نمک هستند خودداری کنید. محدود کردن مقدار پروتئین مصرفی نیز ممکن است لازم باشد.
نکته:
- ادرار یک فرد سالم به طور طبیعی فاقد پروتئین می باشد، زیرا اندازه مولکول های پروتئین ها آن قدر بزرگ می باشند که از واحدهای تصفیه کننده کلیه ها یعنی از گلومرول ها نمی توانند عبورکنند. با این حال اگر این گلومرول های ظریف دچار آسیب بشوند مقادير زیادی از پروتئین ها می توانند از جریان خون به داخل ادرار نشت کنند و در نهایت، نشت پروتئین ها به داخل ادرار باعث می شود که میزان پروتئین خون کاهش یافته و در نتیجه آب در بافت های بدن تجمع یابد و سراسر بدن دچار ورم و پف کردگی شود. به مجموعه ای از علایم که بر اثر صدماتی که به کلیه ها وارد آمده و باعث دفع پروتئین خون از طریق ادرار می شوند، اصطلاحاً سندروم نفروتیک گفته می شود.