سرگیجه: یک اصطلاح عمومی است که برای توصیف طیف وسیعی از احساسات، مانند احساس خستگی، عدم تعادل، ضعف یا ناپایداری استفاده می شود، سرگیجه از شایع ترین دلایل مراجعه بزرگسالان به پزشک است، سرگیجه به ندرت بیماری تهدید کننده زندگی محسوب می شود. درمان سرگیجه بستگی به علت سرگیجه دارد.

علائم:

1. از دست دادن تعادل
2. احساس ضعف یا احساس سبک سری
3. احساس کاذب حرکت یا چرخش (گیجی)
4. احساس شناوری یا بی قراری این احساس می تواند با قدم زدن، ایستادن یا حرکت دادن سرتان ایجاد و یا بدتر شود.
5. اگر سرگیجه ناشی از غلبه خون باشد، چشم ها تیره و تار نمی شود، بلکه شخص احساس می کند که زمین به دور سرش می چرخد.
6. چشمانش تار می شود و بعد از چند لحظه بینایی اش بر می گردد؛ این حالت ناشی از کم خونی است، زیرا خون به مغزش نمی رسد و برای مدتی مغز از کار می افتد.
7. گیجی شما ممکن است حالت تهوع و یا حالت ناگهانی شدید را همراه داشته باشد که شما نیاز دارید بنشینید و یا بخوابید. این اتفاق ممکن است چند ثانیه یا چند روز طول بکشد و دوباره تکرار شود.
8. در سرگیجه بلغمی سنگینی سر، کمبود عطش، لعاب فراوان دهان، تندی نبض و سفیدی رنگ چهره از علائم بارز آن بوده و فرد احساس می کند اگر چشمان خود را نبندد و آرام دراز نکشد، دنیای اطراف به دور سرش می چرخد؛ حتی ممکن است احساس کند در هوا است و حرکت می کند؛ هر دو حالت می تواند ناخوش آیند باشد اما این عارضه به ندرت نشان دهنده یک بیماری تهدید کننده می باشد.

علت:

• غلبه دم
• کم خونی
• قند خون پایین
• فشار خون پایین
• سردردهای میگرنی
• التهاب گوش داخلی
• سندرم خستگی مزمن
• از دست رفتن آب بدن
• عوارض مصرف داروها
• ناشی از مشکلات معده
• اختلالات هورمونی ناشی از غلبه سودا.
• سرگیجه ها عموماً از گرمای زیاد کبد هستند.
• بیماری MS: غالباً علامت اولیه در بیماری MS نیز سرگیجه است که معمولاً شروع ناگهانی دارد.
• میگرن: سردردهای میگرنی هم ممکن است باعث سرگیجه شود که با درمان میگرن سرگیجه نیز خوب می شود.
• دیابت: دیابت می تواند منجر به تصلب شرائین و کاهش جریان خون مغزی شده و این عارضه عامل سرگیجه می باشد.
• تومور: انواع و اقسام تومورهای خوش خیم یا بدخیم داخل جمجمه یا اطراف گوش می توانند یکی از عوامل سرگیجه باشند.
• مصرف الكل: ۲۰ درصد الکل از طریق معده و مابقی توسط روده کوچک جذب بدن می گردد و به دلیل سرعت جذب بالا، باعث افزایش ناگهانی فشارخون شده که اغلب با سرگیجه همراه می باشد.
• افزایش فشار مایع گوش: یکی دیگر از دلایل سرگیجه، تجمع مایعات اضافه در گوش داخلی ناشی از غلبه بلغم است که با کاهش شنوایی، وزوز گوش، صدای زنگ در گوش و احساس پری در گوش همراه بوده و چند روز نیز طول می کشد.
• افزایش ترشحات مغزی: غلبه بلغم باعث افزایش ترشحات مغزی شده، لذا موجب پاره شدن تعدادی از مویرگ های مغز و در نتیجه سر گیجه می گردد؛ سردرد، اشکال در راه رفتن و ناتوانی در نگاه کردن به یک سمت از نشانه های این نوع سرگیجه است.
• ضعف عضلات قلب: افزایش سردی و رطوبت باعث ضعف عضلات قلب و برون ده ناکافی خون به مغز می شود که یکی از عوارض آن سرگیجه است. یکی دیگر از دلایل سرگیجه، که کمتر رایج است، ریتم نامنظم ضربان قلب است؛ غلبه سودا باعث ضعف عضله قلب و عدم پمپاژ مناسب مواد غذایی داخل عروق به اندام ها خصوصاً مغز می گردد که یکی از عوارض آن سبکی سر و سرگیجه می باشد.
• اکثر این سرگیجه ها به دلیل غلبه بلغم ایجاد می شود چون سبب بروز اختلال در سیگنال هایی می گردد که توسط مغز دریافت می شود مانند: سیگنال های (چشم، گوش، رشته های عصبی، پوست، مفاصل و…). به طور مثال: چشم، محل قرارگیری بدن و چگونگی حرکت را تعیین می کند. رشته های عصبی، پیام هایی را در مورد حرکات و حالات بدن به مغز ارسال می کنند. گوش داخلی، دارای حس گرهایی است که به تشخیص نقل و حرکت عقب و جلو کمک      می کند، موقعیت و تعادل بدن با انقباض و انبساط پوست و ارسال پیام به مغز کنترل می گردد مفاصل با ارسال و دریافت سیگنال ها از مغز تعادل بدن را حفظ می کنند.
• تغییر ساختار تعادلی گوش: غلبه بلغم باعث سرگیجه دورانی می شود که معمولاً نتیجه یک تغییر ناگهانی در ساختار گوش داخلی و ساختار تعادلی در مغز است؛ بلند شدن، راه رفتن، چرخاندن سر، سر را بلند کردن و یا چرخیدن در رخت خواب سب بدتر شدن این حالت می گردد؛ برخی اوقات سرگیجه دورانی آن چنان شدید است که سبب بروز تهوع، استفراغ و عدم تعادل می شود؛ خوشبختانه، این عارضه به مدت طولانی ادامه نمی یابد و طی مدت چند هفته بدن معمولاً نسبت به آنچه سبب بروز سرگیجه بوده است، سازگار می شود.
• ضربه به سر: حرکت ناگهانی در یک جهت خاص یا ضربه به سر باعث کنده شدن کریستال هایی می شود که به طور طبیعی در گوش داخلی ما وجود دارند؛ این کریستال ها در مایعی که گوش داخلی را پر کرده است شناور می شوند و شناور شدن آنها باعث سرگیجه می شود؛ این ذرات شناور به تدریج به محلی که کنده شده اند می چسبند و در نتیجه علائم بیماری به تدریج بهبود می یابد.
• عفونت گوش: سرگیجه ممکن است به دلیل عفونت گوش داخلی ایجاد گردد؛ این نوع سرگیجه به طور ناگهانی شروع می شود و ممکن است با کاهش شنوایی نیز همراه باشد؛ شایع ترین علت این نوع سرگیجه عفونت ویروسی یا باکتریایی است؛ این عفونت بیشتر در فصل پاییز و زمستان رخ می دهد؛ عفونت گوش میانی پیشرفت کرده و به گوش داخلی رسیده و التهابات گوش داخلی باعث سرگیجه شده و تعادل انسان را بر هم می زند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. آلرژی
2. استرس
3. مصرف زیاد نمک
4. پر سر و صدا بودن محیط زندگی یا کار

پیشگیری:

1. تا حد امکان از عوامل خطر ساز فوق الذکر اجتناب کنید.
2. مصرف الکل را متوقف کنید یا مقدار مصرف را محدود کنید.
3. به آهستگی وضعیت خود را از حالت خوابیده به حالت نشسته تغییر دهید.
4. در طول روز مقدار مناسبی آب بنوشید، این کار مانع از این می شود که بدن آب خود را از دست بدهد.
5. برای جلوگیری از بروز تصادفات رانندگی اگر احساس سرگیجه دارید، رانندگی نکنید و یا کارهای سنگین انجام ندهید، به حالت نشسته در جای خود بدون حرکت بمانید تا احساس سرگیجه برطرف شود.

عوارض احتمالی:

• اگر سرگیجه و بی حالی درمان نشود موجب از هوش رفتن فرد خواهد شد، از طرفی خطر بروز تصادف در افرادی که سرگیجه خود را درمان نمی کنند، بسیار بیش از سایرین است.

تشخیص:

1. تشخیص بیماری مرتبط با سرگیجه تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که برخی از مهمترین این عوامل عبارتند از:آیا سرگیجه واقعی دارید؟ دلیل سرگیجه، محیطی است یا مرکزی؟ آیا عوارض خطرناکی برای سرگیجه وجود دارند؟ هر چند علائم بسیار مشابه هم است. اما پزشکان می توانند با پرسیدن یک سؤال ساده سرگیجه را از احساس سبکی در سر تفکیک کنند. آن سوال این است که (آیا دنیا دور سرتان می‌چرخد یا شما سرتان سبک است؟) اگر به نظر شما دنیا دور سرتان می‌چرخد، شما سرگیجه واقعی دارید. اما اگر سرتان سبک شده باشد، این احساس فقط حالت گیجی است. انجام برخی از آزمایش‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا به موقع نوع سرگیجه را تعیین کنید. این آزمایش‌ها عبارتند از:
2. آزمون تصویربرداری: سی تی اسکن، ام آر آی
3. آزمون Fukuda – unterberger: در این آزمایش از بیمار خواسته می شود تا در حالی که چشم‌هایش بسته است، بدون این‌که به پهلوها حرکت کند، در جا بزند.
4. آزمون رومبرگ: در این آزمون بیمار باید با چشم‌های بسته و پاهای روی هم گذاشته بایستد. سپس چشم‌هایش را ببندد و سعی کند تا جای ممکن تعادل خود را حفظ کند.
5. آزمون رانش سر: در این آزمایش بیمار به بینی آزمون‌گر نگاه می‌کند و آزمون‌گر سرش را به سرعت به طرفی حرکت می دهد. سپس به دنبال حرکت درست چشم می گردد.
6. آزمون دیکس، هالپایک: در این آزمون بیمار در حالی که روی میز معاینه قرار دارد، به سرعت از موقعیت نشسته به موقعیت خوابیده می‌رود. در حالی که سرش اندکی به سمت راست و یا اندکی به سمت چپ خم است. در این میان پزشک حرکات چشم‌ها را بررسی می کند تا بیشتر به علت سرگیجه پی ببرد.

درمان طب نوین:

• درمان این بیماری معمولاً شامل استراحت و تجویز داروهایی برای کنترل علائم است.
• مانور درمانی: سرگیجه وضعیتی خوشخیم حمله ای (BPPV) در اثر جا به جایی اتوکنیاها که کریستال های کوچکی از جنس کربنات کلسیم هستند (که با عناوین اتولیت (otoliths) یا کانالیت (canaliths) نیز شناخته می شوند) رخ می دهد. اتوکنیاها به صورت طبیعی به غشا اتولیتیک (otolithic) اندام اتریکول در گوش داخلی متصل هستند و اغلب به دلایلی مثل ضربه، عفونت و یا افزایش سن و پیری، از غشاء خود در اتریکول جدا شده  و در مجاری نیم دایره ایی رها می شوند. حرکات سر، اتوکنیاهای جدا شده را جابه جا می کند، این جابه جایی سلول های مویی عصبی را تحریک کرده و سیگنال های غلط از جابه جایی سر بدون وجود حرکت واقعی سر به مغز فرستاده می شود که موجب ایجاد سرگیجه وضعیتی و دیگر علائم همراهمی شود. هدف از روش بازگردانی ذرات اتوکنیا (که یکی از بخش های توانبخشی وستیبولار محسوب می شود)، جابه جایی ذرات منتقل شده جهت قطع  سیگنال های غلط و علائم ناتوان کننده و سرگیجه است. از طریق مجموعه ایی از حرکت های سر (مانور بازگردانی ذرات)، اتوکنیاهای رها شده از کانال درگیر را به سمت اتریکول انتقال می دهیم. بعد از گذشت مدتی ممکن است اتوکنیاها دوباره به غشای اتولیتیک اتصال پیدا کنند، شکسته شوند، حل شوند و یا به جایی بروند که دیگر علائمی از خود ایجاد نکنند. این مانورها که شامل مجموعه از حرکات مخصوص سر و تنه است، با الگوی خاصی توسط یک متخصص دوره دیده انجام می شود. این متخصص به دقت حرکت مردمک چشم ها که در هر جا به جایی ایجاد می شود را بررسی می کند. انجام این کار حدود 15 دقیقه طول می کشد. بعد از مانور باید احتیاط لازم برای ایام پیش رو انجام شود که مطمئن باشیم ذرات اتوکنیا به محل قبلی خود، در مجاری نیم دایره ای، بر نمی گردند. روش درمانی از طریق مانور بسیار موثر است و میزان بهبودی حدود 80 درصد است. برگشت پذیری پس از درمان BPPV کم است. با این حال، در برخی موارد ممکن است به درمان های دیگر نیز نیاز باشد.
• جهت درمان BPPV دو مانور اصلی وجود دارد:مانور Epley و مانور Semont-Liberatory. انتخاب نوع مانور به نتایج آزمون Dix-Hallpike بستگی دارد. این آزمون علاوه بر مشخص کردن کانال درگیر، وجود یا عدم وجود اتوکونیا در داخل کانال کانالیتیاسیس  (canalithiasis) ، یا وجود یا عدم وجود اتوکونیا چسبیده به کاپولای کانال کاپولوتیاسیس(cupulolithiasis)  را نیز اعلام می کند.  تصور می شود مانور بازگردانی ذرات در حالت درگیری از نوع کانالیتیاسیس ( canalithiasis ) موثرتر است، چرا که می توان با حرکت ذرات آزاد شناور در ناحیه حساس (مجاری نیم دایره ای) آن ها را به مکانی برد که باعث سرگیجه نشود. این مانور جهت درمان سرگیجه وضعیتی خوش خیم مجاری نیم دایره خلفی یا قدامی استفاده می‌ شود. اکثر افراد مبتلا به BPPV در ناحیه مجرای نیم دایره ایی خلفی خود درگیر هستند. باید دقت شود این روش درمانی تنها توسط یک متخصص صورت بگیرد که از بیماران در مقابل خطرات احتمالی گردن یا کمر محافظت کند و از وجود شرایط ایمن سلامتی (فیستول پری لنف، رفلاکس مری، نارسایی عروق مهره ایی و غیره) مطمئن شود. از عوارض این روش، احتمال آسیب به گردن و کمر و جابجایی ذرات اتوکنیا به جای دیگر است. بر اساس نظریه کاپولوتیاسیس  (cupulolithiasis)، تمریناتی موسوم به مانور برنت داروف در سال 1980 توسط دکتر برنت و دکتر داروف معرفی شد. پیشنهاد آن ها مجموعه ای از تمرینات بود که چندین بار در طول یک دوره زمانی انجام می‌شود. این روند تا دو روز بعد از پایان دوره سرگیجه موضعی ادامه خواهد داشت. هدف از این تمرینات شل شدن و کنده شدن ذرات از کاپولای مجرای نیم دایره ایی خلفی بود. این تمرینات شامل نشستن بر لبه تخت خواب، قرار گرفتن در حالت درازکش به بغل تا زمان تمام شدن سرگیجه و دوباره برگشتن به حالت نشسته با یک وقفه ثابت و دوباره دراز کشیدن به طرف دیگر و ادامه آن است. این تمرینات طی چند مجموعه در چند روز تا زمانی تکرار می‌شوند که به مدت دو روز بعد از آن سرگیجه مشاهده نشود. همانطور که در روش درمانی مانور بازگردانی ذرات برای نظریه کانالیتیاسیس (canalithiasis) در بالا توضیح داده شد (مانور ایپلی)؛ یک متخصص دوره دیده باید در تعیین اینکه آیا این تمرینات مناسب فرد هستند یا خیر، دخیل باشد. فرد متخصص باید به اطمینان از اجرای صحیح و موثر تمرینات کمک کند.

درمان طب سنتی:

• مخلوطی از سه شیره بخورید.
• رعایت توصیه ها هنگام غلبه سودا.
• استفاده از دارچین و زنجبیل داخل غذا.
• مصرف غذاهای مفید هنگام غلبه سودا.
• جین سینگ قرمز با عسل کوهی بخورید.
• مصرف سبزیجات خصوصاً نعناع همراه غذا.
• دوری یا برطرف کردن زمینه های استرس زا.
• ماساژ ملاج سر با روغن کنجد به مدت 14 تا 40 روز.
• افزایش مصرف مایعات و میوه جات شیرین و آب دار.
• بذر کرچک را له کنید و هر شب به پشت گوش ماساژ دهید.
• تا بهبودی از غذاهای سبک و زود هضم ترجیجاً گیاهی بهره ببرید.
• از خیره شدن به منبع نور و کتاب خواندن در طی حملات خودداری کنید.
• کاهش مصرف غذاهای نفاخ و دیرهضم مانند لوبیا، نخود، کلم، لبنیات و….
• مالیدن روغن سیاهدانه و روغن بادام تلخ روی پیشانی، ملاج سر و اطراف گوش.
• كساني كه سردرد يا سرگيجه دارند به مدت 14روز، روزي 5 دانه عناب ميل كنند.
• از ادویه جات هاضم مانند زیره، زنجبیل، آویشن و زنیان، داخل غذا استفاده کنید.
• بخور (مرزنجوش + بومادران + آویشن) ضد عفونی کننده قوی محسوب می گردد.
• دمنوش خاکشیر (۱ قاشق آن را در دهان ریخته و با کمک بزاق دهان آرام آرام فرو دهید).
• مصرف دمنوش (بابونه + سوسنبر) همراه با عسل با سایر خشک بار شیرین روزانه چند لیوان.
• استفاده از دمنوش ( سنبل الطيب + اسطوخدوس + گل گاوزبان) با عسل روزانه ۱ تا ۲ لیوان.
• از شیرینی های طبیعی مانند: (خرما، توت خشک، انجیر خشک، کشمش، عسل و…) استفاده کنید.
• هر روز صبح برای ۲ هفته یک قاشق عسل را با چند قطره روغن سیاهدانه مخلوط کنید و میل کنید.
• دمنوش (سوسنبر + زنجبیل + دارچین) با عسل برای افرادی که افت فشار عامل سرگیجه آنها است.
• هر صبح و عصر هر مرتبه ۲۵ گرم شیرخشت را با نیم یا یک لیتر آب هندوانه مخلوط کنید و بنوشید.
• کسانی که ضعف عمومی و سرگیجه دارند روزی یک عدد قرص جینسینگ را با عسل کوهی بخورند.
• عرق کاسنی + عرق شاطره + عرق اسطوخودوس + عرق بادرنجبویه به یک نسبت ترکیب کنید و روزی سه استکان میل کنید.
• اجتناب از مصرف زیاد غذاهای شور: مواد غذایی شور فشارخون را بیشتر می کند و در نهایت باعث بدتر شدن سرگیجه می شود.
• دمنوش (افسنطین + گل محمدی + بومادران) با عسل برای افرادی که غلبه بلغم روی معده آنها اثر سوء گذاشته مفید می باشد.
• پرهیز از مصرف غذاهای چرب و سرخ شده: این مواد از کلسترول بالایی برخوردار هستند و می توانند به تشدید سرگیجه منجر شوند.
• دمنوش (سنبل الطیب + چای کوهی + برگ زیتون) با عسل برای افرادی که ضعف عضلات قلب و فشارخون بالا عامل سرگیجه آنها است.
• اجتناب از مصرف کافئین ها زیاده روی در مصرف چای، قهوه، نسکافه، شکلات و نوشابه به دلیل داشتن کافئین بالا، سرگیجه را تشدید می کنند.
• مرزنجوش 80 گرم + برگ کاسنی 20 گرم آسیاب کنید و دو ساعت بعد از هر وعده غذایی یک قاشق چایخوری از این ترکیب را دم کنید و میل کنید.
• مالیدن دم کرده غلیظ (گل محمدی + بومادران + بابونه + نعناع) با روغن زیتون به سر و پیشانی دافع قوی برای بلغم تجمع یافته در سر می باشد.
• دمنوش ترکیب (افتیمون + دارچین، مصطکی + گل محمدی + سنبل الطیب + صبر زرد) با عسل در برطرف شدن سرگیجه بلغمی به هر دلیلی نافع می باشد.
• دراز کشیدن و پاها را بالاتر از سر قرار دادن (البته به محض این که این اتفاق افتاد تنها به مدت ۱۰ دقیقه و برای پیشگیری از به وجود آمدن دوباره، رعایت مسائل فوق ضروری است).
• خودداری از استعمال دخانیات: اگر به خاطر مشکلات گوش میانی ناشی از غلبه بلغم دچار سرگیجه شده اید، بدانید که سیگار، قلیان و کلیه مواد افیونی باعث تشدید سرگیجه خواهند شد.
• سرگیجه با منشأ مشکل قلبی و سردی مغز: بوییدن میوه سیب سرخ تازه، سکنجبین “به” میل کنید به شرطی که عسل و سرکه برابر باشند. شیره انگور به جای عسل هم میشه استفاده کرد.
• قطع مصرف قند و شکر: مصرف زیاد شیرینی جات تهیه شده از قند و شکر باعث افزایش ترشح الکل و انهدام میزان زیادی از ویتامین های گروه B در بدن خواهد شد و سرگیجه را زیاد می کند.
• کاهش مصرف غذاهای سردی بخش: از با هم مصرف کردن مواد غذایی سرد مانند: (برنج سفید، عدس، خیار، گوجه، لیموترش و…) جداً خودداری کنید که یکی از عمده دلایل سرگیجه محسوب می گردد.
• مخلوط ساییده شده (هلیله زرد + هلیله کابلی + هلیله سیاه) به مقدار مساوی همراه با روغن بادام و سه برابر مویز یا کشمش روزانه ۳ قاشق نیم ساعت قبل از وعده های غذایی (اگر یبوست دارید از این معجون استفاده کنید).
• 2 قاشق از ترکیب (رازیانه + مرزنجوش + زنیان) را با ۲ لیوان آب جوشانده، آب که نصف شد ۵ قاشق روغن زیتون بودار به آب صاف شده اضافه کرده سپس دوباره جوشانده تا کل آب تبخیر گردد، این روغن برای چکاندن داخل گوش جهت درمان سرگیجه مفید است.
• قهوه خام 200 گرم + گل گاوزبان 100 گرم + تخم گشنیز 150 گرم + هل باد (هسته ها را جدا کنید و پوستش را دور بریزید) 10 گرم + فلفل سیاه 5 گرم + مرزنجوش 50 گرم + عود الصلیب 50 گرم + هل سبز 5 گرم + سیاهدانه 100 گرم + موردانه 150 گرم + جدوار ایرانی 100 گرم، همه را آسیاب هم وزن آن پودر نبات اضافه کرده و هر شب یک قاشق غذاخوری از این ترکیب را دم کنید و میل کنید (در صورت جواب ندادن بعد از 10 روز دز دارو را افزایش میدهید هم صبح و شب و اگر باز هم شخص جواب نگرفت تفاله دارو را همراه با دارو میل کند).
• برای درمان سرگیجه می توانید ۵۰ گرم آمله مقشر را به مدت هفت روز در شیر بخیسانید و پس از خارج کردن از شیر سه روز هم در گلاب بخیسانید و بعد نرم بکوبید. سپس گل گاوزبان و تخم خرفه از هر کدام ۵۰ گرم، صندل سرخ، صندل سفيد، بادیان و سنبل الطیب از هر کدام ۲۰ گرم، تخم گشنیز، بهمن سرخ، بهمن سفید، دارچین، طباشیر هندی، خلال نارنج، ابریشم مقرص و کهربا از هر کدام ۱۰ گرم، مروارید سفته و ریشه مرجان از هر کدام ۵ گرم، همه را بسیار نرم بسایید و با آمله های کوبیده شده و ۲۰۰ گرم شربت سیب یا شربت به و یا ۲۰۰ گرم از هر دو شربت و یک کیلو عسل مخلوط کنید. ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق غذاخوری از آن را میل کنید.

درمان سرگیجه که علتش نامعلوم باشد:

• برای درمان سرگیجه ای که علت آن نامعلوم باشد باید اسارون، سنبل، مصطکی، زعفران، طباشیر، دارچین، اذخرمکی، قسط شیرین، تخم کشوث، تخم کرفس، تخم کاسنی، زرآوند طویل، قرنفل، حب بلیسان، عود بلیسان، هیل قراب و عود هندی را به نسبت مساوی با هم مخلوط و هم وزن همه آنها گل محمدی به آن افزوده و نرم بسایید و با عسل مخلوط کنید تا به صورت خمیر درآید و قبل از هر غذای روزانه یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.

درمان سرگیجه در افراد پر خون (دموی):

• سرخی صورت و چشم ها، برآمدگی عروق پیشانی و شقیقه و رفع سریع سرگیجه از علائم این بیماری می باشند.
• به عنوان درمان اول به وسیله حجامت خون گیری و بدن را پاکسازی کنید. نظم اخلاط را با جوشانده هلیله، سکنجبین، شربت عناب، لعاب اسپرزه، آب انار، آب غوره و آب گشنیز تازه بدست آوردید. از غذاهای شور و خوراکی هایی که طبیعت آن گرم است پرهیز شود.

درمان سرگیجه در افراد صفراوی مزاج:

• همچنین روزانه به جای خوردن آب، عرق کاسنی بنوشید.
• زردی رنگ چهره، تلخی دهان، حالت چرت زدن، سرعت نبض، بهبودی در اثر خوراکی های خنک از علائم این بیماری می باشد.
• اگر با آب جوشانده کاه جو، گل خطمی و گل بنفشه سرشویه و پاشویه کنید، مؤثر خواهد بود. ضمناً می توانید از دستورات سردرد صفراوی نیز در این مورد پیروی کنید.
• به عنوان درمان سه پستان و پوست هلیله زرد از هر کدام ۳۰ گرم، شاه تره ۲۰ گرم، تمرهندی ۱۰۰ گرم و آلوی بخارا ۲۰۰ گرم. همه را در دو لیتر آب بجوشانید و صاف کنید، بعد ۵۰ گرم شیر خشت را در آب آن حل کرده و در جای خنک نگهداری کنید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه نصف لیوان از آن را بنوشید.
• در این مواقع خوردن آب جوشانده شاهتره، آب تمر هندی، آب انار ترش، آب غوره، شربت لیمو، شربت به لیمو، شربت سکنجبین، کوبیده پوست هلیله زرد، مغز فلوس با ترنجبین، شیر خشت و مخلوط مغز فندق، گشنیز، مویز و شکر با آب اسپرزه، آب سیب درختی، آب به، سوپ جو مفید است. بو کردن گل بنفشه یا صندل نیز مؤثر خواهد بود.

درمان سرگیجه در افراد بلغمی مزاج:

• هر صبح، ظهر و شب قهوه را با دارچین مانند چای دم کنید و آب آن را با نبات یا عسل شیرین کرده و بنوشید.
• ضمناً اگر آب جوشانده مخلوط گل بابونه، گل بومادران، مغز ناخنک و شوید خشک را بر سر بمالید مفید خواهد بود.
• صدو پنجاه گرم سیاهدانه کوبیده شده را با ۵۰۰ گرم عسل مخلوط کرده و صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق غذاخوری میل فرمایید.
• سنگینی سر، کمبود عطش، شستی، مرطوب بودن سطح دهان و آب فراوان در دهان، تندی نبض و سفیدی رنگ پوست بدن از علائم این بیماری است.
• هر صبح، ظهر و عصر هر مرتبه مرزنجوش، بادرنجبویه و اسطوخدوس هندی از هر کدام ۵ گرم، مخلوط کرده و دم کنید. آب آن را صاف و با عسل یا نبات شیرین کرده و بنوشید.
• به عنوان درمان زیره سبز، زیره سیاه، زنیان و رازیانه از هر کدام ۵ گرم، نبات ۱۰۰ گرم، همه را با هم مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب بعد از غذا یک قاشق غذاخوری از آن را در دهان بریزید و بخورید یا با آب سرد مخلوط کرده و میل فرمایید.

درمان سرگیجه در افراد سوداوی مزاج:

• می توانید از نخود آب، ماهیچه گوسفند، آش شلغم، آش قمری، شیر، چغندر و خردل نیز استفاده کنید.
• مرزنجوش را بجوشانید و هنگام جوشیدن با آن بخور دهید. بعد آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید.
• كثرت فكر، خاموشی و کم صحبتی، تخیل و افکار بیهوده، ضعف و سفتی نبض از علائم این بیماری است.
• برای درمان، پاک سازی خلط سوداوی از بدن و هم چنین مالیدن روغن شبت یا روغن بابونه بر سر نیز مفید خواهد بود.
• به عنوان درمان افتیمون را بجوشانید، آبش را صاف کنید و کمی از آن را در بینی بچکانید و مقداری از آن را هم بخورید و پس از آن مقدار ۶۰ گرم گل قند میل شود.

درمان سرگیجه به علت ناراحتی معده در افراد بلغمی مزاج:

• به مدت ۱۵ روز هر روز ۵ گرم گل برنجاسف را بجوشانید، آب صاف کرده آن را با عسل شیرین کنید و بنوشید.
• هلیلهی سیاه، پوست هلیله زرد و پوست هلیله کابلی را مخلوط و نرم بسایید. به اندازه سه برابر آن عسل یا مویز یا کشمش کوبیده را مخلوط کنید و روزی یک بار و هر مرتبه به اندازه یک قاشق مرباخوری از آن را میل کنید.
• برای درمان آن تخم ترب کوبیده و نمک را با سکنجبین مخلوط کرده و میل کنید تا معده شستشو و خالی شود. بعد مسهل بلغم مصرف کنید. سپس به عنوان درمان ۵ گرم نخود هندی و ۱۰ گرم مصطکی و نصف لیوان گل قند را مخلوط کرده و این مقدار را به مدت چهار روز بخورید.

درمان سرگیجه به علت ناراحتی معده در افراد صفراوی مزاج:

• آب انار ترش، آب جوشانده شاه تره، آب تمرهندی، آب غوره، سوپ گشنیز، سکنجبین، شربت ليمو، مغز فلوس با ترنجبین یا شیر خشت، پوست هلیله زرد.
• غلبه این بیماری در وقت خالی بودن معده و سکونش در وقت سیری با حالت خفقان، قی کردن، کم اشتهایی، درد بالای معده، تلخی دهان، سرعت نبض، زود رنجی یا تیزی حواس بروز می کند.
• به منظور درمان، اول سنکنجبین را با آب گرم و کمی نمک مخلوط کنید و بخورید تا استفراغ کنید. بعد ۱۰۰ گرم آلوچه خشک و ۵۰گرم تمرهندی را مخلوط بجوشانید. بعد ۵۰گرم ترنجبین را در آب صاف کرده آن حل کنید و در جای خنک نگه دارید و آن را به مدت ۵ روز صبح ناشتا بنوشید. ضمناً خوراکی های زیر در این مورد مؤثر خواهند بود.

درمان سرگیجه از انگل معده:

• در صورتی که در اثر وجود انگل داخل دستگاه گوارش سرگیجه ایجاد شود، باید از حضور در مکان های گرم و انجام کارهای سخت، گرد و غبار و مصرف دخانیات پرهیز کنید.
• به عنوان درمان به مدت چهار روز آش آبغوره بخورید و روی هر غذای روزانه ۱۰ گرم گل قند میل کنید. روز پنجم آبدوغ با گل محمدی بخورید. از شب ششم به بعد هر شب ۱۰ گرم پوست نارنج خشک را نرم بسایید و بخورید و هر پنج روز یک بار دوغ، آب انار ترش، آب جوشانده شاه تره، آب تمرهندی، آبغوره، سوپ گشنیز، سکنجبین، شربت لیمو، مغز فلوس با ترنجبین یا شیرخشت، پوست هلیله زرد و گل سرخ میل فرمایید.

درمان سرگیجه در اثر ضربه خوردگی:

• در این مواقع از آنچه که ایجاد عطسه می کند پرهیز کنید، یک بار از بازوی چپ خون کم کنید بعد مقداری صمغ عربی ساییده را در روغن گل سرخ مخلوط کرده و روی حرارت حل کنید. بعد آن را گرم گرم بر سربمالید. و در صورتی که سرگیجه ادامه داشت پانزده روز بعد پشت هرگوش ۵ عدد زالو بیندازید.
• سرگیجه گرم: زمین دور سر او میچرخد. مصرف سرکنگبین گرم، قبل از خواب یک لیوان میل کنید. حجامت عام 2 مرتبه و در مابین حجامت عام دو مرتبه حجامت سر انجام شود. سداب را آسیاب کند دو قاشق چایخوری صبح و شب میل شود. یک قاشق مرباخوری سرکه قبل و بعد از غذا میل شود. داروی زنبق و روغن سداب و روغن بنفشه پایه کنجد تجویز شود. ترک گرمی جات و اصلاح مزاج حتماً انجام شود. سردیجات همراه با مصلح آن میل شود.
• سرگیجه سرد: احساس سرگیجه و خوردن بر روی زمین را دارد. استفاده از عطسه آورها؛ مخلوط 5 واحد پودر تنباکو یا کندش + 2 واحد پودر سیاهدانه را می توان به عنوان عطسه آور استفاده کرد. مالیدن روغن کنجد بر روی ملاج سر روزی 3 مرتبه انجام شود. چکاندن روغن بنفشه پایه کنجد در سوراخ بینی شب ها ریخته شود. شب ها هفت ای 5 وعده ارده شیره میل شود. شربت عسل و شربت زعفران و شربت عسل + گلاب روزی دو لیوان میل شود. حجامت عام دو مرتبه و در مابین حجامت عام دو مرتبه حجامت سر انجام شود. برای خانم ها جوشانده رازیانه تجویز شود. شربت سرکنگبین میل شود. فسنجان نیم بادام و نیم گردو هفته ای 3 مرتبه شب ها میل شود. دمنوش سداب روزی یک لیوان شب ها با عسل میل شود. به مدت 7 مرتبه هر یک روز در میان کتف را بادکش گرم کند. استشمام عطر گرم شب هنگام خواب انجام شود. اصلاح مزاج حتماً انجام شود. اصلاح تغذیه و ترک مواد کارخانه ای و سردیجات انجام شود.
• سرگیجه به علت کم خونی: می نشیند و بلند می شود چشمانش تار می شود و بعد از چند لجظه دوباره علائم بینایی بر می گردد چون خون به مغز نمی رسد و مغز سرد می شود و از کار می افتد و می تواند از غلظت خون هم باشد (حتماً بررسی شود). درمان کم خونی و غلظت خون انجام شود.
• سرگیجه صفراوی: هنگام بیدار شدن از خواب سرگیجه و حالت تهوع دارد. سداب را آسیاب کند دو قاشق چایخوری صبح و شب میل شود. داروی اهلیلج و شربت سرکنگبین تجویز شود. حجامت عام دو مرتبه و در مابین حجامت عام دو مرتبه حجامت سر انجام شود. سردیجات همراه با مصلح آن میل شود.

داروها:

1. زینتوما
2. مکلیزین
3. بتاهیستین
4. پرومتازین
5. سیناریزین
6. دیمن هیدرینات
7. داروهای ضد سرگیجهمتعددی وجود دارند که می‌توانند به شما در مراحل اولیه یا شدید سرگیجه کمک کنند. این داروها همان داروهایی هستند که برای درمان دریازدگی به کار می‌روند. این داروها معمولاً در دوره‌های ۳ تا ۱۴ روزه تجویز می‌شوند که به عارضه مورد درمان بستگی خواهد داشت.

فعالیت:

1. بدون کمک راه نروید.
2. تا برطرف شدن تهوع و منگی در بستر استراحت کنید.
3. از رانندگی، بالا رفتن از نردبان یا کار در اطراف ماشین آلات خطرناک خودداری کنید.

رژیم غذایی:

• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک باقلا، خوراک صیفی جات، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک سویا با سبزیجات، تاس کباب سویا، خوراک پنیر سویا، لوبیا با سویا، خوراک لوبیا ساده، خوراک بامیه با سویا، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با شوید، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، آش گندم با سویا، آش سماق، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم قمری با گندم، آش گوجه سبز، نخود فرنگی پلو ۱، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش لوبیا سبز، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، سوپ صیفی جات ۱، سوپ جو ۱، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ بامیه، سوپ گل کلم، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ زرشک با جعفری، سوسیس فانتزی، کشک سویا، سس گوجه فرنگی ۲، سس زیتون، سس جعفری.
• خوردنی های مضر: عدس پلو ساده

نکته:

• سرگیجه یکی از شایع ترین علل مراجعه افراد بزرگسال به پزشک است و زمانی بروز می کند که موازنه و تعادل بدن مختل شود؛ باید دانست که مرکز توازن و حفظ تعادل انسان در مغز و گوش داخلی صورت می پذیرد، سرگیجه، انسان را از فعالیت باز می دارد؛ در سرگیجه بلغمی سنگینی سر، کمبود عطش، لعاب فراوان دهان، تندی نبض و سفیدی رنگ چهره از علائم بارز آن بوده و فرد احساس می کند اگر چشمان خود را نبندد و آرام دراز نکشد، دنیای اطراف به دور سرش می چرخد؛ حتی ممکن است احساس کند در هوا است و حرکت می کند؛ هر دو حالت می تواند ناخوش آیند باشد اما این عارضه به ندرت نشان دهنده یک بیماری تهدید کننده می باشد.
• سرگیجه اکثراً در بیماری های لابیرنت گوشی، شاخه دهلیزی، عصب هشتم یا هسته مرکزی این عصب یا ارتباطات آن دیده می شود. شایع ترین علل سرگیجه، مینییر (منییر) است. لابیرن تیپ حاد و آسیب های عضوی، مغزی، حالات امتلایی و فشار خون و بسیاری از عوامل دیگر می توانند عامل سرگیجه باشند. مانند کم شدن ناگهانی فشار خون و قند خون و … اگر سرگیجه به طور ناگهانی ایجاد شده باشد، علت آن می تواند سرگیجه مرکزی (ورم لابیرنت گوش داخلی) و اختلالات عروق گوش داخلی آن باشد.
• اگر سرگیجه به طور مزمن و کهنه ولی زودگذر باشد، باید توجه نمود که علائم گوشی در بیمار وجود دارد یا خیر، اگر وجود داشته باشد استوئیت ماستوئیدیت یا بیماری منییر یا نورینوم اکوستیک ممکن است بوده باشد. اگر علائم گوشی وجود ندارد باید دید که آیا با وضعیت بیمار ارتباط دارد یا خیر که اگر ارتباط دارد ممکن است مربوط به سرگیجه وضعی یا استوفیت های مهره ای باشد. اگر با وضعیت بیمار مربوط نباشد ممکن است عامل آن داروها، هیپروانتی لاسیون (زیاد نفس کشیدن)، آسیب های گردن و یا میگرن باشد.
• اگر سرگیجه مداوم باشد باید توجه نمود که علائم مربوط به گوش وجود دارد یا خیر. اگر وجود داشته باشد مربوط به نورینوم اکوستیک و سایر تومورهای زاویه جمجمه و پل دماغی است. اگر علائم گوشی وجود نداشته باشد باید توجه کرد که با حالت غش همراه است یا نه. اگر با حالت غش همراه باشد باید فکر عدم تکافوی گردش خون، بیماری قلبی بازیلر، آرتریو اسکلروزکاروتید، حساسیت سینوس کاروتید افتاد.
• اگر با حالت غش همراه نباشد، بیماری های پسیکونورون، بالا بودن فشارخون، کم خونی، بیماری قند (دیابت)، پرکاری تیروئید و ناسازگاری خونی مطرح می شود. سرگیجه به علل دیگری نیز به وجود می آید که با بررسی های دقیق، علل آن معلوم خواهد شد.