سارکائیدوز: عبارت است از سارکوئیدوز یک بیماری گرانولوماتوز سیستمیک با منشاء نامعلوم است که در آن ندول های کوچک (گرانولوم) از بافت التهابی در ارگان های بدن ایجاد می شود. این ندول ها می توانند با اتصال به هم و ایجاد ندول های بزرگتر در عملکرد طبیعی بدن مثل تنفس تداخل ایجاد کنند. سارکوئیدوز اغلب ریه را گرفتار می کند، اما می تواند پوست، چشم ها، بینی، عضلات قلب، کبد، طحال، روده، کلیه، بیضه ها، اعصاب، غدد لنفاوی، مفاصل و مغز را نیز درگیر کند. گرانولوم های ایجاد شده در ریه می توانند باعث ایجاد تنگی در راه های هوایی، بزرگی غدد لنفاوی سینه التهاب و اسکار (فیبروز) در نسج ریه شوند. به طور کلی پاسخ موضعي دستگاه ايمني و تشکيل گرانولوم، عامل تخريب بافتي در سارکوئيدوز است.

علائم:

1. ریه:شایع ترین درگیری در ریه سرفه، تنگی نفس و درد قفسه سینه است. این درد قفسه سینه معمولاً شدیدتر از یک فشار مبهم در قفسه سینه نیست ولی ممکن است شدیدتر و به شکل حملات قلبی بروز کند. بیماران مبتلا ممکن است علائم عموم مانند خستگی، ضعف، تب و کاهش وزن را تجربه کنند و تقریباً در نیمی از بیماران این علائم قبل از بروز سایر علائم ایجاد می شود و موجب اشتباه با بیماری های عفونی مزمن نظیر سل و سرطان ها بخصوص لنفوم می شود.
2. پوست: ضایعات پوستی در شکل های مختلف می تواند در صورت، گردن، بازوها، ران ها یا تنه ایجاد شود. این ضایعات می توانند بی علامت یا با راش های بدون درد تا اسکار عمقی متنوع باشند. افراد با درگیری شدیدتر ارگان های داخلی اغلب ضایعات پوستی بیشتری دارند.
3. چشم ها: درگیری چشم ها می تواند باعث التهاب در ساختارهای مختلف چشم، شامل عنبیه، شبکیه یا قرنیه شود. گلوکرم (آب سیاه)، کاتاراکت (آب مروارید) و کوری از عوارض دیررس بیماری در افراد درمان نشده است. به علت بی علامت بودن برخی از مشکلات چشمی ناشی از سارکوئیدوز بسیار مهم است که همه مبتلایان به سارکوئیدوز سالانه تحت معاینه چشم پزشکی کامل قرار گیرند.
4. کلیه: سارکوئیدوز می تواند منجر به اختلال در متابولیسم کلسیم شود که اگر درمان نشود به ندرت ممکن است باعث نارسایی کلیه شود. همچنین ابعاد ندول های کوچک (گرانولوم) در کلیه ممکن است منجر به اختلال عملکرد آن شود. در بیماران با سارکوئیدوز بررسی عملکرد کلیه (معمولاً با تست های خون و ادرار) باید به عنوان بخشی از ارزیابی اولیه و پیگیری دراز مدت انجام شود.
5. قلب: ندول ها ممکن است در قلب ایجاد شوند که این امر می تواند منجر به اختلال در سیستم هدایت الکتریکی و در نتیجه بروز ریتم غیر طبیعی در قلب و حتی مرگ شود. یک الکتروکاردیوگرام (ای سی جی) معمولاً می تواند اختلال در هدایت الکتریکی قلب را تشخیص دهد. آسیب و اسکار در ریه و عروق خون ریه با ایجاد افزایش فشارخون شریان ریوی به ندرت ممکن است منجر به اختلال در پمپاژ خون توسط قلب از طریق ریه شود. این شرایط می تواند منجر به نارسایی در عملکرد بطن راست شود.
6. سیستم عصبی: درگیری عصبی تقریباً در 5 درصد بیماران مبتلا به سارکوئیدوز دیده می شود که این مسأله ممکن است اولین نشانه بیماری باشد. در مراحل آخر بیماری، التهاب پرده های پوشاننده قاعده مغز یا مننژیت می تواند باعث اختلال عملکرد برخی ساختارهای مغز مثل غده هیپوفیز یا ضعف عصب صورتی شود. سارکوئیدوز همچنین ممکن است با درگیر کردن اعصاب بازو یا ساق باعث ضعف عضلانی، بی حسی، گزگز و درد در اندام ها شود. درد، قرمزی و تورم مچ پاها همراه تب از موارد بروز حاد بیماری است.
7. سیستم عضلانی اسکلتی: 10 تا 15 درصد افراد مبتلا دچار درگیری عضلانی اسکلتی می شوند که منجر به درد و تورم مفاصل، تغییر در ساختمان استخوان یا درد و ناراحتی عضلانی می شود.
8. سیستم تناسلی: سارکوئیدوز می تواند سیستم تناسلی مرد به ویژه بیضه ها را درگیر کند که ممکن است باعث ناباروری شود. این بیماری به ندرت سیستم تناسلی زنان را درگیر می کند. سارکوئیدوز خطرات عوارض طی حاملگی را زیاد نمی کند، اما به هر حال ممکن است شدت بیماری بعد از زایمان بدتر شود. بنابراین توصیه می شود زنان مبتلا در 6 ماه اول بعد از زایمان یک عکس اشعه ایکس از قفسه سینه انجام دهند.
9. سایر ارگانها: بزرگی غدد لنفاوی به ویژه در قفسه سینه به طور شایع ایجاد می شود. کبد و طحال می توانند درگیر شود که در درگیری طحال ممکن است کم خونی و یا سایر اختلالات خونی ایجاد شود.

علت:

• علت بروز سارکوئیدوز شناخته شده نیست. یک نظریه مبنی بر ایجاد بیماری در افراد مستعد از نظر ژنتیکی، تماس با برخی عوامل محیطی خاص است. اگرچه این عوامل خاص ناشناخته هستند بسیاری از ارگانیسم ها، شامل ویروس ها و باکتری ها، عامل احتمالی این اختلال معرفی شده اند. مواد شیمیایی غیر عفونی در محیط، شامل برلیوم، آلومینیوم، و زیرکونیم می توانند منجر به بیماری ریوی با ویژگی های مشابه با سارکوئیدوز شوند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. اوج بروز بیماری سارکوئیدوز در افراد 25 تا 35 ساله است و زنان بیشتر از مردان درگیر می‌شوند. موج دوم بیماری در زنان 45 تا 65 سال رخ می‌دهد. سارکوئیدوز به ندرت در کودکان اتفاق می‌افتد. این بیماری در نژاد آفریقایی، آمریکایی 10 تا 17 برابر بیشتر از نژاد قفقازی است. مردم با اصالت اسکاندیناوی، آلمانی، ایرلندی یا پورتوریکوئی نیز مستعد ابتلا به این بیماری هستند. تخمین زده می‌شود که از هر 10 هزار نفر در ایالات متحده چهار نفر به سارکوئیدوز مبتلا هستند.

عوارض احتمالی:

1. در بسیاری از افراد مبتلا به سارکوئیدوز، این بیماری به طور مختصر ظاهر می‌شود و پس از آن ناپدید می‌شود، بدون اینکه فرد حتی از ابتلای خود به بیماری مطلع شود. بیست درصد تا 30 درصد افراد مبتلا درجاتی از آسیب‌های ریوی دائمی دارند. در تعداد کمی از افراد، سارکوئیدوز یک بیماری مزمن است. در برخی افراد، این بیماری ممکن است منجر به نابودی عضو آسیب‌ دیده شود. بندرت، سارکوئیدوز می تواند کشنده باشد. مرگ معمولاً نتیجه ایجاد عوارض در ریه‌ها‌، قلب یا مغز است؛ با این حال بیشتر افرادی که مبتلا به سارکوئیدوز هستند، عارضه‌ای را تجربه نمی‌کنند. سایر عوارض احتمالی ناشی از بیماری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
2. عفونت ریه
3. فلج صورت
4. نارسایی کلیه
5. ضربان قلب غیر‌طبیعی
6. ناباروری یا مشکل در بارداری
7. آب مروارید، که مشخصه آن کدورت عدسی چشم است
8. گلوکوم، که یک دسته از بیماری‌های چشم است که می‌تواند باعث کوری شود
9. در موارد نادر، سارکوئیدوز می‌تواند باعث آسیب شدید قلب و ریه شود. در صورت بروز این امر، ممکن است به داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی نیاز باشد.

تشخیص:

1. هیچ راهی مشخصی برای تشخیص قطعی سارکوئیدوز وجود ندارد، زیرا تمامی علائم و نتایج آزمایشگاهی می‌تواند در بیماری‌های دیگر مانند آرتروز یا سرطان نیز رخ دهد. به همین دلیل، پزشک با دقت سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و معاینه بدنی کامل انجام می‌دهد تا: برآمدگی‌های پوستی یا بثورات را بررسی کند. به دنبال غدد لنفاوی متورم باشد. به قلب و ریه‌ها گوش کند. بزرگ شدن کبد یا طحال را بررسی کند. بر اساس یافته‌ها، پزشک ممکن است آزمایش‌های تشخیصی اضافی را تجویز کند:
2. بیوپسی: شامل گرفتن نمونه‌ای از بافت درگیر است که از نظر وجود گرانولوم بررسی می‌کند.
3. آزمایش خون: پزشک همچنین ممکن است آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه و کبد درخواست کند.
4. سی‌تی‌اسکن قفسه سینه: نوعی آزمایش تصویربرداری است که به صورت مقطعی از قفسه سینه عکس می‌گیرد.
5. عکس رادیوگرافی قفسه سینه: می‌توان از عکس رادیوگرفی قفسه سینه برای بررسی گرانولوم و تورم غدد لنفاوی استفاده کرد.
6. آزمایش عملکرد ریه: می‌تواند به پزشک کمک کند تا مشخص شود آیا ظرفیت ریه بیمار تحت تأثیر قرار گرفته است یا خیر.

درمان طب نوین:

• ترک سیگار
• نوشیدن روزانه مایعات کافی
• ورزش منظم و کنترل وزن در محدوده طبیعی
• خواب کافی شبانه (بین شش تا هشت ساعت)
• انجام ویزیت و معاینات منظم با پزشک معالج.
• داشتن یک رژیم غذایی سرشار از انواع میوه‌ها و سبزیجات تازه. در صورتی‌که سارکوئیدوز باعث بالا رفتن سطح کلسیم خون شود، باید میزان مصرف غذاهای غنی از کلسیم (مانند لبنیات، پرتقال، ماهی سالمون با استخوان)، ویتامین‌های حاوی کلسیم و ویتامین D محدود شود.
• از درمان های دارویی برای تسکین علائم و کاهش التهاب بافت‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شود. تجویز پردنیزولون (نوعی کورتیکواستروئید خوراکی) متداول‌ترین روش درمانی است. خستگی و سرفه مداوم معمولاً با درمان با استروئید بهبود می‌یابد. در صورت تجویز استروئید، باید بیمار در فواصل منظم به پزشک مراجعه کند تا بتواند بیماری و عوارض جانبی درمان را کنترل کند. سایر گزینه‌های درمانی عبارتند از داروی متوترکسات، قرص هیدروکسی کلروکین و سایر داروها می باشد.
• هیچ درمانی برای بیماری سارکوئیدوز وجود ندارد؛ اما بیماری ممکن است به مرور خود به خود بهبود یابد. بسیاری از افراد مبتلا به سارکوئیدوز علائم خفیفی دارند و نیازی به هیچ درمانی ندارند. در صورت لزوم، درمان برای کاهش علائم و حفظ نظم عملکرد مناسب اندام‌های آسیب ‌دیده انجام می‌شود. با این حال، علائم اغلب بدون درمان بهبود می یابند. اگر التهاب شدید باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای شما تجویز کند؛ که می‌توانند شامل داروهای کورتیکواستروئید یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن، که هر دو می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند؛ باشند. در صورتي كه بيماري چشم‌ها، ریه‌ها، قلب و سیستم عصبی بیمار را تحت تأثير قرار دهد، احتمال موفقیت درمان نيز بيشتر است. طول دوره درمان در هر فرد نیز متفاوت خواهد بود. برخی از افراد تنها به مدت یک تا دو سال دارو مصرف می‌کنند در حالی که ممکن است افراد دیگر مدت طولانی‌تری نیاز به مصرف دارو داشته باشند. درمان بیماری سارکوئیدوز به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود: مداومت به داشتن عادات و زندگی سالم و درمان دارویی. اقدامات خوب در جهت داشتن عادات و سبک زندگی سالم شامل موارد زیر است:

درمان طب سنتی:

• از یبوست مزاج شدیداً اجتناب شود.
• از نرمش و ورزش سبک و خواب و استراحت به موقع غفلت نشود.
• از عصبی شدن و حرص خوردن و حساس و زودرنج بودن پرهیز شود.
• روزانه 6 لیوان آب، نیم ساعت قبل و دو نیم ساعت بعد از غذا میل شود.
• از میوه جات و سبزیجات تازه، به خصوص جوانه های تازه و شاداب به صورت روزانه استفاده شود تا هر چه سریع تر سیستم ایمنی به حالت تعادل برگردد.
• در علم طب، برای درمان این بیماری از گلوکوکورتیکوئیدها استفاده می شود. همچنین داروهای مختلفی مانند ایندومتاسین، اکسی فن بوتازن، کلروکین، منوترکسات پاراآمینوبنزوئیک اسید، آلوپورینول، لوامیزول و سیکلوفسفامید آزمایش و تجربه شده اند، اما هیچ شواهدی برای اثبات تأثیر آنها وجود ندارد. سیکلوسپورین برای تظاهرات ریوی این بیماری موثر نیست، معمولاً استفاده از پردنیزولون برای درمان این بیماری، به میزان یک میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است که برای مدت 4 تا 6 هفته استفاده می شود و به دنبال آن مقدار مصرف دارو به تدریج و در طی 2 تا 3 ماه کم می شود، اگر بیماری مجدداً فعال شود، این درمان تکرار می شود.

داروها:

• آزاتیوپرین

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات پاستوریزه، غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.

نکته:

• آیا سارکائیدوز در بارداری تأثیرگذار است: بیماری سارکوئیدوز به تنهایی در باردار شدن و در طول بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ هم‌چنین بر نوزاد متولد شده نیز تأثیر نمی‌گذارد. خوشبختانه علائم بسیاری از زنان در دوران بارداری بهبود می‌یابد، زیرا بدن به طور طبیعی سطح بالاتری از هورمون‌های کورتیکواستروئیدی تولید می‌کند. با این حال، اگر این بیماری به خصوص در قلب یا ریه‌ها به طور قابل توجهی آسیب رسانده باشد، ممکن است دوران بارداری به سختی سپری شود و هم برای مادر و هم جنین خطرناک باشد. اگر قصد بارداری دارید لازم است در مورد بیماری خود با دقت با پزشک صحبت کنید.
• سیستم ایمنی بدن به طور معمول با انتشار گلبول های سفید در خون برای جداسازی و از بین بردن میکروب ها با عفونت ها مبارزه می کند. این امر منجر به التهاب (تورم و قرمزی) بافت های بدن در آن ناحیه می شود. سیستم ایمنی بدن به هر چیزی در خون که تشخیص نمی دهد اینگونه پاسخ می دهد و زمانی که عفونت از بین می رود این پاسخ التهابی نیز متوقف می شود. تصور می‌شود که سارکوئیدوز به این دلیل اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی به حالت دفاع “بیش از حد” تغییر وضعیت داده که بدن شروع به حمله به بافت‌ها و اندام‌های خود می‌کند. سپس التهاب حاصل باعث ایجاد گرانولوم در اندام ها می شود. بسیاری از بیماری های مشابه مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس وجود دارند که در اثر حمله بدن به بافت های خود ایجاد می شوند. این بیماری ها در مجموع به عنوان بیماری های خود ایمنی شناخته می شوند. البته معلوم نیست چرا سیستم ایمنی اینگونه رفتار می کند. این امکان وجود دارد که برخی از عوامل محیطی باعث ایجاد این بیماری در افرادی شود که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به آن هستند. سارکوئیدوز گاهی اوقات ممکن است در بیش از یک عضو از خانواده رخ دهد، اما هیچ مدرکی مبنی بر ارثی بودن این بیماری وجود ندارد. این بیماری عفونی نیست، بنابراین نمی تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.