کیست ریه (کیست هیداتید): عبارت است از کیست هیداتید یک بیماری انگلی و مشترک بین انسان و دام می‌باشد. در این بیماری انسان همانند دام‌ها (گاو، گوسفند، گراز یا سایر گیاه خواران) میزبان واسطه‌ای بوده و سگ، گرگ یا روباه میزبان اصلی می‌باشند. کرم بالغ در بدن سگ سانان تشکیل شده و در داخل روده این حیوانات زندگی می‌کند. این کرم که جزو کرم‌های نواری تقسیم بندی می‌شود در داخل روده میزبان اصلی تخم ریزی کرده و تخم این کرم همراه با مدفوع حیوان دفع می‌شود و منجر به آلودگی گیاهان و سبزیجات و میوه‌هایی مانند توت فرنگی که بر روی زمین رشد می‌کنند می‌شود. انسان و یا سایر گیاه خواران مانند گاو یا گوسفند از طریق خوردن این گیاهان و سبزیجات و میوه‌های آلوده به تخم انگل آلوده می‌شوند. این تخم بعد از بلعیده شدن وارد دستگاه گوارش شده و از طریق روده جذب و وارد گردش خون وریدی رسیده به کبد می‌شود. این تخم‌ها می‌توانند در نسج کبدی گیر افتاده یا از کبد خارج شده و وارد گردش خون سیستمیک شوند و در هر عضوی از بدن لانه گزینی نمایند. تخم کرم بلعیده شده بعد از لانه گزینی در هر عضوی شروع به رشد و تولید کیست می‌نماید که در نهایت به آن کیست هیداتید گفته می‌شود. سگ سانان مجدد با خوردن احشاء حیوانات آلوده به کیست هیداتید مانند کبد و یا ریه، مبتلا می‌شوند و محتویات کیست خورده شده توسط سگ سانان در روده آن‌ها تبدیل به کرم بالغ می‌شود و این چرخه همچنان ادامه یافته و منجر به آلودگی در میزبانان واسطه‌ای (گیاه خواران) و میزبانان اصلی (سگ سانان) می‌شود.

علائم:

1. علائم کیست هیداتید در ریه بستگی به اندازه کیست، محل کیست و سالم یا پاره بودن کیست در داخل نسج ریه دارد. کیست‌های هیداتید کوچک که سالم باشند معمولاً بدون علامت بوده و به صورت اتفاقی در رادیوگرافی ساده و یا سی‌تی‌اسکن قفسه سینه که به منظور دیگری انجام می‌شوند مشاهده می‌گردند. در سایر موارد یعنی کیست‌های هیداتید بزرگ و یا کیست‌های که به داخل راه هوایی و یا به داخل فضای دور ریه (فضای جنبی) پاره شده باشند ممکن است علائم زیر وجود داشته باشد:
2. سرفه
3. تب و لرز
4. درد قفسه سینه
5. دفع خلط شور مزه
6. برجستگی در روی جدار قفسه سینه
7. دفع رگه‌های خونی و یا خون واضح روشن و زیاد همراه با خلط
8. تنگی نفس (به دلیل پارگی کیست به داخل فضای دور ریه و تجمع هوا یا مایع در فضای دور ریه و جمع شدن ریه بر روی خود)
9. دفع موادی نازک و سفید رنگ مانند پوسته روی سفیده تخم مرغ آب پز (لایه داخلی کیست هیداتید که به آن Laminated Membrane گفته می‌شود).

علت:

• ناشی از یک بیماری انگلی و مشترک بین انسان و دام می‌باشد.

تشخیص:

1. رادیوگرافی: کیست هیداتید ریه توسط رادیوگرافی ساده قفسه سینه و یا سی‌تی‌اسکن تشخیص داده می‌شود. در رادیوگرافی ساده قفسه سینه معمولاً یک کدورت دایره یا بیضی مانند در داخل نسج ریه مشاهده می‌شود. در صورت پاره شدن کیست و تخلیه محتویات کیست به داخل راه‌های هوایی و یا فضای دور ریه نمای خاصی در داخل کیست هداتید مشاهده می‌شود که برای تشخیص کیست هیداتید اختصاصی می‌باشد. در این حالت لایه داخلی کیست هیداتید یا همان Laminated Membrane در روی سطح مایع داخل کیست هیداتید شناور شده و نمایی به نام نیلوفر آبی – Water Lily Sign – را در داخل کیست هیداتید ایجاد می‌نماید با مشاهده این نما تشخیص کیست هیداتید قطعی می‌شود.
2. سی تی اسکن: گاهی مواقع مانند مواردی که کیست هیداتید کوچک بوده و یا در مکان‌های خاصی از جمله پشت قلب و یا پشت دیافراگم قرار داشته باشد ممکن است کیست در رادیوگرافی ساده قفسه سینه تشخیص داده نشود. در این موارد و یا در مواردی که تشخیص کیست هیداتید از سایر بیماری‌ها از جمله توده‌های ریوی در رادیوگرافی ساده قفسه سینه قابل افتراق نباشد، سی‌تی‌اسکن قفسه سینه تشخیصی خواهد بود. سی‌تی‌اسکن در مقایسه با رادیوگرافی ساده قفسه سینه دارای مزیت‌های بیشتری می‌باشد از جمله ارزیابی اندازه دقیق کیست، محل دقیق کیست، تعداد کیست، افتراق کیست از توده‌های جامد، سالم و یا عارضه دار بودن کیست و مشاهده وجود کیست‌های همراه در کبد یا طحال.
3. تست های آزمایشگاهی: از تست‌های آزمایشگاهی به ندرت جهت تشخیص کیست هیداتید ریه استفاده می‌شود و تنها مورد استفاده از این تست‌ها زمانی است که با وجود بررسی‌های تصویر‌برداری شامل رادیوگرافی ساده یا سی‌تی‌اسکن قفسه سینه باز هم تشخیص کیست هیداتید قطعی نباشد و در این صورت می‌توان از تست‌های آزمایشگاهی جهت تأیید تشخیص استفاده نمود.

درمان طب نوین:

• امروز نظر اکثر پزشکان و همچنین توصیه سازمان جهانی بهداشت به درمان جراحی می‌باشد. کیست هیداتید ریه در صورت عدم درمان قطعی می‌تواند آبستن بروز عوارض متعددی از جمله پاره شدن نسجه ریه و بروز عفونت در فضای دور ریه و همچنین پاره شدن کیست به داخل راه هوایی و بروز عفونت در فضای باقیمانده کیست در نسج ریه و بروز خلط خونی و در برخی موارد خونریزی شدید و تهدید کننده حیات باشد. از همین رو امروزه توصیه می‌شود که بیماران مبتلا به کیست هیداتید ریه تحت عمل جراحی قرار گیرند. همراه با درمان جراحی داروهای کشنده محتویات انگلی داخل کیست نیز تجویز می شوند. معمولاً از دارویی به نام آلبندازول استفاده می‌شود. توصیه فعلی بر آن است که از حدود ۴ الی ۵ روز قبل از عمل جراحی داروی فوق شروع شده و بعد از عمل جراحی در مورد کیست‌های منفرد یا با تعداد محدود ریوی که به طور کامل با جراحی تخلیه شده باشند داروی فوق برای مدت دو ماه ادامه یابد. به ندرت در مواردی که کیست‌های متعدد و پراکنده ریوی که با جراحی قابل برداشت نباشند داروی فوق برای مدت طولانی‌تر و حدود یک تا دو سال به منظور کنترل و شاید از بین بردن کیست‌های ریوی تجویز می‌شود. در مصرف داروی آلبندازول بایستی به برخی از نکات مهم تجوه نمود و بیماران متبلا به کیست هیداتید ریه که این دارو برایشان تجویز می‌شود حتماًباید از پزشک خود در مورد نکات مهم در مصرف داروی فوق سوال نموده و راهنمایی بگیرند.

درمان طب سنتی:

• حجامت کنید.
• از داروی صاف کننده خون استفاده کنید.
• دو قاشق رازیانه را در دو لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان آن تبخیر شود، سپس یک قاشق تباشیر هندی آسیاب شده را در آن حل و میل نمایید.
• بیمار باید سویق عدس را به عنوان غذا، یعنی زیاد استفاده کند؛ ولی نباید در خوردن آن زیاده روی کند و وقتی علائم بیماری رفع شد، خوردن آن را قطع کند.

داروها:

• متناسب با شرایط و حالات بیمار دارو تجویز می شود.

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، خوراک صیفی جات، خوراک گل کلم، آش ماش، آش صیفی، آش عدس ۱، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، عدس پلو ساده، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، کتلت اسفناج، دلمه کدو خورشتی.

نکته:

• تعری کلی کیست: کیسه ای غیرعادی و غیرطبیعی در برخی اندام های انسان شکل می‌گیرد که داخل آن می‌تواند پر از مایع و یا مواد جامد مانند مو و یا کرم باشد که به دلایل گوناگون ایجاد شده و با تورم و درد همراه بوده و گاهی نیز بدون درد است و بسته به محل ایجاد شده با علائم گوناگون دیگری نیز بروز می کند. اندازه کیست ها گاه بسیار کوچک و کم وزن است و گاه بزرگ و با محتویات چند لیتری.
• کیست هیداتید در کجای بدن انسان تشکیل می‌گردد: همانگونه که پیشتر عنوان شد اولین عضوی که تخم بلعیده شده وارد آن می‌شود کبد می‌باشد و لذا بدیهی است که کبد نیز شایع‌ترین عضو درگیر در این بیماری باشد. اما تخم انگل می‌تواند وارد گردش خون سیستمیک شده و هر عضوی در بدن را درگیر نماید. ریه دومین عضو شایع در این بیماری می‌باشد. درگیری سایر اعضاء مانند قلب، مغز، استخوان، طحال، لوزالمعده و یا لوزه‌ها نیز محتمل بوده و گزارش شده‌ است.