ذات الریه یا سینه پهلو یا پنومونی: عبارت است از سینه‌ پهلو یا ذات‌الریه یا پنومونی وضعیت التهابی ریه است که عمدتاً کیسه‌های میکروسکوپی هوا موسوم به آلوئول‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولاً در اثر عفونت ناشی از ویروس یا باکتری و گاهی نیز در اثر سایر میکروارگانیسم‌ها، برخی داروها و شرایط دیگر مانند بیماری خود ایمنی رخ می‌دهد. در این بیماری، کیسه‌های هوایی متورم می‌شود و چون درون آن از مایعات پر می‌شود، در نتیجه اکسیژن رسانی کمتر می‌شود و تبادلات گازی کاهش می‌یابد. اصطلاح سینه پهلو در بین توده مردم گه گاه و به اشتباه به عنوان عوارض ماندن بدن در هوای سرد یا زیر باران به کار برده می شود. گاهی اوقات به‌طور عام به هر وضعیتی اطلاق می‌شود که منجر به التهاب ریه‌ها گردد (مثلاً در اثر بیماری خودایمنی، سوختگی‌های شیمیایی یا واکنش‌های دارویی ایجاد می‌شود)؛ با این حال، عنوان دقیق‌تر این التهاب سینه پهلو است. به لحاظ تاریخی عوامل بیماری‌زا را بر اساس تظاهرات مفروض آن‌ها به دو دسته «معمولی» و «غیرمعمولی» تقسیم کرده‌اند، اما شواهدی در تأیید این تمایز وجود ندارد، به همین دلیل دیگر بر آن تأکیدی صورت نمی‌گیرد.

انواع ذات الریه (سینه پهلو یا پنومونی):

1. پنومونی بیمارستانی (HAP): این نوع پنومونی باکتریایی در مدت اقامت در بیمارستان به وجود می آید، می تواند جدی تر از انواع دیگر باشد، زیرا باکتری های موجود ممکن است در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم تر باشند.
2. پنومونی اکتسابی از جامعه (CAP): پنومونی اکتسابی از جمعه (CAP) به ذات الریه‌ای که در خارج از یک مکان پزشکی به وجود می‌آید، اشاره دارد.
3. پنومونی ناشی از ونتیلاتور تهویه (VAP): وقتی افرادی که از دستگاه تهویه هوا استفاده می‌کنند، دچار پنومونی شوند، به آن VAP گفته می‌شود.
4. پنومونی آسپیراسیون: هنگامی اتفاق می‌افتد که باکتری ها را از طریق غذا، نوشیدنی یا بزاق به ریه‌های خود وارد کنید. در صورت بروز مشکل در بلع یا اگر در اثر استفاده از داروها، الکل یا سایر داروها خیلی بی‌حال باشید، این نوع به احتمال زیاد بروز می‌کند.

علائم:

1. تب
2. سردرد
3. بی‌اشتهایی
4. تعریق یا لرز
5. احساس خستگی
6. حالت تهوع یا استفراغ
7. سرفه که ممکن است باعث خلط (مخاط) شود.
8. علائم دیگر بسته به سن و سلامت عمومی فرد متفاوت است.
9. درد قفسه سینه که هنگام نفس کشیدن یا سرفه شدیدتر می‌شود.
10. ممکن است کودکان زیر 5 سال دارای تنفس سریع یا خس خس باشند.
11. تنگی نفس که هنگام انجام فعالیت‌های عادی یا حتی هنگام استراحت اتفاق می‌افتد.
12. افراد مسن ممکن است علائم خفیف‌تری داشته باشند. همچنین می‌توانند دچار گیجی شوند و یا دمای بدن‌شان پایین تر از حد نرمال باشد.
13. به نظر می‌رسد نوزادان هیچ علامتی ندارند، اما بعضی اوقات ممکن است استفراغ، کمبود انرژی داشته باشند یا در نوشیدن یا خوردنشان اختلال ایجاد شود.

علت:

• پنومونی باکتریایی: شایع‌ترین علت پنومونی باکتریایی، استرپتوکوک پنومونیه است. دلایل دیگر عبارتند از: مایکوپلاسما پنومونی، هموفیلوس آنفلوانزا، لژیونلا پنوموفیلا.
• علل مختلف دارد، عموماً بعلت غلبه و ازدیاد خلط بلغم در ریه و در نتیجه اختلال در عملکرد ریه وآلبول ها و کیسه های هوایی است. این بیماری ممکن است با مشارکت اخلاط و اعضای دیگر بدن باشند.
• پنومونی ویروسی: اغلب علت ذات الریه، ویروس‌های تنفسی هستند. برخی از نمونه‌ها عبارتند از: آنفولانزا، ویروس سن سیشیال تنفسی (RSV)، رینو ویروس (سرماخوردگی)، پنومونی ویروسی معمولاً ملایم‌تر است و می‌تواند طی یک تا سه هفته بدون درمان بهبود یابد.
• پنومونی قارچی: قارچ‌های موجود در خاک یا فضولات پرندگان می‌تواند باعث پنومونی شود. اغلب در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، ایجاد می‌شود. نمونه‌هایی از قارچ‌های عامل پنومونی عبارتند از: پنوموسیستیس جیرووسی، گونه‌های کریپتوکوک، گونه‌های هیستوپلاسموز.
• میکروب‌هایی که باعث ایجاد ذات الریه می‌شوند مسری هستند. این بدان معنی است که می‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. هر دو ذات الریه ویروسی و باکتریایی می‌توانند از طریق استنشاق قطرات موجود در هوا ناشی از عطسه یا سرفه به دیگران سرایت کنند. همچنین با تماس با سطوح یا اشیاء آلوده به باکتری‌ها یا ویروس‌های عامل ذات الریه، می‌توانید مبتلا شوید. امکان دارد پنومونی قارچی را از محیط بگیرید. با این حال، از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.
• سینه پهلو عمدتاً به علت عفونت‌های ناشی از باکتری یا ویروس و معمولاً در موارد کمتر در اثر قارچ و انگل رخ می‌دهد. اگر چه بیش از ۱۰۰ گونه عامل عفونی شناسایی شده‌است، تنها چند مورد از آن‌ها باعث بروز اکثر موارد می‌شوند. عفونت‌های مختلط ناشی از حضور همزمان ویروس‌ها و باکتری‌ها ممکن است در ۴۵% عفونت‌ها در کودکان و ۱۵% عفونت‌ها در بزرگسالان رخ دهد. امکان تشخیص عامل بیماری‌زا با انجام دقیق آزمایش، در حدود نیمی از موارد وجود ندارد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

• سیگار کشیدن، نقص ایمنی، اعتیاد به الکل، بیماری انسداد مزمن ریوی، بیماری مزمن کلیوی و بیماری کبد. استفاده از داروهای سرکوب‌کننده اسید مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون یا مسدودکننده‌های H2 منجر به افزایش خطر ابتلا به سینه پهلو می‌شوند. بالا رفتن سن نیز در بروز سینه پهلو مؤثر است.

پیشگیری:

1. مرتباً دستان خود را با آب و صابون بشویید.
2. هنگام سرفه و عطسه دهان خود را بپوشانید. بلافاصله دستمال استفاده شده را دور بیندازید.
3. سعی در ترک سیگار، سیگار کشیدن شما را مستعد ابتلا به عفونت‌های تنفسی به خصوص پنومونی می‌کند.
4. برای تقویت سیستم ایمنی بدن خود یک شیوه زندگی سالم داشته باشید. استراحت کافی، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم توصیه می‌شود.

تشخیص:

1. پزشک با گرفتن سابقه پزشکی شما شروع می‌کند. او از شما در مورد ظهور علائم و سلامت کل سوال می‌پرسد. سپس نوبت معاینه بدنی است. شامل گوش دادن به ریه‌ها با استتوسکوپ برای هرگونه صدای غیر طبیعی، مانند صدای کرک. بسته به شدت علائم و خطر ابتلا به عوارض، پزشك ممكن است دستور یك یا چند مورد از این آزمایشات را نیز دهد:
2. سی تی اسکن: سی تی اسکن تصویری واضح‌تر و دقیق تر از ریه‌ها ارائه می‌دهد.
3. کشت خلط: درکشت خلط، نمونه‌ای از مخاط پس از سرفه شدید جمع شده، سپس برای یافتن علت عفونت به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
4. کشت خون: در این آزمایش از یک نمونه خون برای تأیید عفونت استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند به شناسایی عامل مشکل شما نیز کمک کند.
5. اشعه ایکس قفسه سینه: اشعه ایکس به پزشک کمک می‌کند تا علائم التهاب در قفسه سینه را جستجو کند. همچنین در تعیین محل و میزان التهاب نیز کاربرد دارد.
6. پالس اکسیمتری: پالس اکسی متری میزان اکسیژن موجود در خون را اندازه می‌گیرد. سنسوری که روی یکی از انگشتان قرار دارد می‌تواند نشان دهد که آیا اکسیژن به میزان کافی از ریه‌ها به جریان خون حرکت می‌کند.
7. نمونه سیال: اگر پزشک فوق تخصص بیماری های ریه به وجود مایعات در فضای پلور قفسه سینه شک کند، ممکن است با استفاده از سوزنی که بین دنده‌ها وارد می‌شود، نمونه مایع بگیرید. این آزمایش می‌تواند به شناسایی علت عفونت کمک کند.
8. برونکوسکوپی: با برونکوسکوپی مجاری هوایی ریه بررسی می‌شود.این کار را با استفاده از دوربین موجود در انتهای یک لوله انعطاف پذیر انجام می‌دهند که به آرامی در گلو و ریه‌ها هدایت می‌شود. اگر علائم اولیه شدید باشد یا در صورت بستری بودن در بیمارستان و عدم پاسخ به آنتی‌بیوتیک، ممکن است پزشک این آزمایش را انجام دهد.

درمان طب نوین:

• درمان بستگی به علت زمینه ای دارد.
• درمان اصلی پنومونی آنتی بیوتیک صحیح بر اساس جواب کشت می باشد و بیشتر افراد با استراحت در منزل حال عمومی بهتری پیدا می کنند. اما افراد با بیماری شدیدتر باید در بیمارستان بستری شوند تا سطح اکسیژن خون و سرعت تنفس آنها تحت نظر باشد. برای افراد بستری در بیمارستان عمدتا آنتی بیوتیک های تزریقی تجویز می گردد.

درمان طب سنتی:

• پیاده روی روزانه فراموش نشود.
• بخور با بابونه، ختمی، آویشن صبح و شب.
• پرتقال، انگور و توت فرنگی را با هم بخورید.
• آب جوشانده سیاهدانه را بر سر کمپرس کنید.
• بادکش گرم و خشک هر شب در قسمت ریه ها، از پشت.
• خوردن عرق نعناع یا دمنوش نعناع با عسل روزی سه لیوان.
• پودر عود هندی را در آب باران حل کنید و داخل بینی بریزید.
• آویشن شیرازی را دم کنید و در طول روز گه گاهی آب آن را بنوشید.
• در یک فنجان قهوه دم کرده غلیظ، یک برش لیمو بیندازید و میل کنید.
• گه گاهی مقداری گشنیز را در آتش بریزید و دود آن را به سر و مغز بدهید.
• سبوس برنج را دم کنید و آب آن را صاف و شیرین ساخته، به مرور بنوشید.
• صد گرم خرما را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را به مرور مصرف کنید.
• دو هفته پس از انجام روش های فوق حجامت احتقاق سه مرحله، به فاصله یک ماه.
• آب شاهی تازه را بگیرید و هر روز دو قاشق سوپ خوری از آن را صبح و عصر بنوشید.
• مرزنجوش را بجوشانید و با آن بخور دهید، سپس آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید.
• روغن مالی ریه از قسمت پشت، صبح و شب با روغن گرم مانند سیاهدانه، بادام تلخ و زیتون.
• آب ریحان تازه را بگیرید و با شیر مخلوط کنید و بنوشید ولی از خوردن شیر به تنهایی پرهیز شود.
• سیاهدانه را در روغن زیتون سرخ کنید و آن روغن را صفا کرده و دو سه قطره در بینی بچکانید.
• پر سیاوشان، کاه جو، گل آقطی و برگ اکالیپتوس را مخلوط کرده بجوشانید و با آن روزی ۳ مرتبه بخور دهید.
• گل گاوزبان را ۱۰ دقیقه در آب جوش دم کنید بعد آب آن را صاف و شیرین کرده بین هر غذا یک فنجان بنوشید.
• جوشانده اسطوخودوس صبح وشب یک لیوان (درصورتی که خلط غلیظ و مزمن شده با گل ختمی مخلوط شود).
• یک شلغم را در یک لیتر شیـر خرد کنید و بجوشانید بعد آن شیر را شیرین کرده و بنوشید. روزی ۳ بار تکرار کنید.
• پانزده گرم برگ بو را با ۴۰ گرم پوست خشک نارنج بجوشانید. آب آن را صاف و شیرین کرده و در طول روز به مرور بنوشید.
• هنگام خواب آب دو یا سه عدد پرتقال را در یک لیوان بریزید. چند حبه قند و قدرى آبجوش بر آن افزوده و هم بزنید و تا گرم است بنوشید.
• پیاز را در برگ کلم پیچیده و در خاکستر گرم می گذاریم تا بپزد. سپس آن را له کنید. آب جوشانده ریشه شیرین بیان را با آن مخلوط کرده و میل کنید.
• دو عدد پیاز را خرد کنید و یک شب در نیم لیتر آب بخیسانید. نصف لیوان آن را بین غذای ظهر و نیم دیگر آن را شب بین خوردن شام بنوشید. اینکار را ۸ روز تکرار کنید.
• پنجاه گرم گل اسطوخدوس هندی را در یک لیتر آب ۱۲ دقیقه دم کنید بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک فنجان بنوشید.
• پنجاه گرم برگ یا پوست درخت فندق خشک را در یک لیتر آب سرد بریزید و ۵ دقیقه بجوشانید. آب آن را صاف و شیرین کنید و هر ۳ ساعت به ۳ ساعت نیم فنجان بنوشید.
• بیست گرم ریحان خشک یا ۱۰۰ گرم برگ ریحان تازه را در یک لیتر آب سرد ریخته و بجوشانید. آب آن را صاف و شیرین کرده و بگذارید سرد شود. در طول روز به مرور جرعه جرعه بنوشید.
• به عنوان درمان ۵۰ گرم گل بنفشه فرنگی خشک را در یک لیتر آب بجوشانید. ۱۵ دقیقه هم آن را دم کنید. سپس آب آن را با عسل شیرین کنید و هر روز ۳ تا ۵ فنجان به مرور در طول روز بنوشید.
• دست خود را تمیز بشویید. چند قطره آب ليمو ترش را در کف دست بریزید و آن را در بینی استنشاق کنید، فوراً پس از آن داخل بینی را با روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه بادام یا روغن نباتی چرب کنید.
• چهل گرم ریشه آرتیشو را در یک لیتر آب بخیسانید، سپس ۱۲ دقیقه در همان آب بجوشانید سپس آب آن را صاف و شیرین کرده و صبح، ظهر و شب هر مرتبه حدود ۲۰ دقیقه قبل از غذا یک سوم آن را بنوشید.
• اطاقی را که برای استراحت بیمار اختصاص می دهید باید بادگیر نباشد و انتقال هوا در آن برقرار نباشد. زیرا جابجایی هوا بر شدت بیماری می افزاید. بهتر است محل استراحت بیمار به طور مداوم با بخار برگ اکالیپتوس ضد عفونی شود.
• مرزنجوش و گل بنفشه فرنگی از هر کدام ۱۰ گرم، بابونه شیرازی ۵گرم، همه را مخلوط کرده و به ۳ قسمت مساوی تقسیم کنید. هر بار یک قسمت از آن را در یک لیوان آب بجوشانید سپس آب صاف کرده آن را روزی ۳ مرتبه در بینی استنشاق کنید.
• دارچین، زنجبیل، بسبایج، جوز هندی، فلفل سیاه، هل قرابی و تربد مجوف از هر کدام یک مثقال، آمله مقشر دو مثقال، نبات زرد ۲۵۰ گرم، همه را نرم بسایید بعد با ۵۰۰ گرم عسل مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق غذاخوری از آن را میل کنید.
• بهتر است از غذاهای گرم و تر استفاده کنند ولی اگر کل مزاج فرد درگیر بلغم بود بهتر است بیشتر غذاها متمایل به گرم و خشک باشد. غذاهایی مانند آبگوشت، آش جو، خورشت قیمه، قورمه سبزی، گوشت گوسفند و شتر، نخودآب، عسل طبیعی که تند و تیز نیست و مقدار شیرینی آن نیز معتدل است و…
• هربار یک قاشق سوپ خوری گل بابونه را در یک لیوان آب جوش ریخته، حدود یک ساعت آن را دم کنید، بعد در پارچه ای تمیز بریزید و با فشار آب آن را خارج و با نبات شیرین کرده و صبح ناشتا بنوشید، بعد یک قاشق سوپ خوری دیگر در یک لیوان آب جوش دم کنید و آن را صاف و ۴ مرتبه در روز هر باری آن را بنوشید.
• چهار عدد سیب درختی را پوست کنده، بعد قطعه قطعه کنید. در یک لیتر آب ریخته سپس ۱۰۰ گرم کشمش و ۳۰ گرم عناب نیم کوب شده را روی آنها بریزید و حدود یک سـاعت روی حرارت ملایم بجوشانید، سپس آب آن را صاف کرده و با ۱۵۰ گرم شکر مخلوط کنید و مجدداً بجوشانید تا قوام آید و به مرور بنوشید.
• بیست گرم ریشه اریسا و کتیرا و رب اصل سوس از هر کدام ۵ گرم، را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید. با کمی آب به صورت خمیر سفتی درآورده و قرص هایی به اندازه یک فندق درست کنید و هر بار یکی از آنها را در دهان نگه دارید تا تمام شود و در این کار مداومت کنید و تخم گشنیز، گل بنفشه و کتیرا را با نبات بسایید و هنگام خواب یک قاشق مرباخوری بخورید.
• تخم گل خطمی 30 گرم + بادیان 10 گرم + پر سیاوشان 5 گرم + گل گاوزبان 5 گرم + مویز 100 گرم + گل سرخ 10 گرم + ریشه شیرین بیان 50 گرم + صندل سفید 5 گرم + همه را پس از نیم کوب کردن، ده قسمت کرده، هر قسمت را شب در 2 لیوان آب جوش خیس نموده صبح ناشتا پس از جوشانیدن یک لیوان با عسل شیرین کرده و میل نمایید و بقیه را عصر استفاده کنند (مویز ها را می توان به هر قسمت مقداری اضافه نمود، زیرا آنها را نبایستی کوبید). (بسیار مجرب).
• به عنوان پیشگیری از مبتلا شدن به این بیماری بهتر است هر روز ۲ یا ۳ قاشق غذاخوری عسل را در یک لیوان آبجوش حل کنید و ۱ قاشق غذاخوری آبلیمو به آن اضافه کرده و بخورید. اولین و بهترین درمان سرماخوردگی و گریپ (ذات الریه) این است که سر و گوش و گردن را با پارچه پشمی ببندید و در اطاق یا مکان گرمی استراحت کنید. و به مرور بخور دهید. در سه روز اول آن را انجام دهید، ولو آنکه مرض بسيار خـفيف باشد و احساس نشود. معذالک مراعات غذا و بهداشت و ضد عفونی مجرای دماغ و استراحت لازم خواهد بود.
• پرهیز کنید از خوردن تخم مرغ، شیر، پنیر، برنج، نخود، لوبیا، لپه، عدس، ذرت، دارچـیـن، فلفل، خردل، نمک، دخانیات، شیرینی های قنادی، چربی جات، بـو کـردن مشک و عنبر، ماهی، گـوشت، تـرشیجات، آب سـرد و خوراک های یخ کرده، ضمناً از استحمام در آب سرد، شنا، سوار شدن بر روی موتور یا وسایل نقلیه بدون سقف و نشستن مقابل پنکه و کولر و در مسیر باد نیز پرهیز کنید. و از خوراکی های زیر بیشتر استفاده کنید. مانند آب پرتقال، آب لیمو، آب هویج، نارنگی، موز، هلو، خیار، توت فرنگی، کاهو، شلغم، سیر، پیاز، تربچه، گوجه فرنگی، نعناع سبز، آب جوشانده نعناع يا عرق نعنا، سبزی ها، آب جوشانده تره، ریشه و برگ و گل خطمی، ضمنأ بوییدن بهار نارنج و بو کردن دود سیاهدانه نیز مفید است.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) در هوای گرم:

• دو یا سه عدد خیار را هر روز عصر که خوب در مزرعه آفتاب خورده باشد بچینید و بخورید.
• صورتی که در تابستان یا هنگام گرمی هوا دچار این بیماری شدید از آفتاب و هوای گرم پرهیز کنید.
• عناب و گل بنفشه از هر کدام ۵۰ گرم، ریشه خطمی، سه پستان و تخم خطمی از هر کدام ۳۰ گرم، همه را بکوبید و به ۱۰ قسمت تقسیم کنید و هر قسمت را برای یک روز بجوشانید. آب صاف کرده آن را صبح و عصر شیرین کرده و بنوشید.
• به عنوان درمان بارهنگ، ریشه شیرین بیان، برگ کاسنی، گل گاوزبان و قافث از هر کدام ۴۰ گرم، شاه تره و بسبایج از هر کدام ۲۰ گرم، همه را نیم کوب کرده و با ۶۰ گرم کشمش قطعه قطعه شده مخلوط کنید. هر روز ۱۵ گرم از آن را در یک لیوان آب بجوشانید، بعد با شیره تخم کدو و تخم گرمک مخلوط کرده و صبح و عصر میل کنید.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) در هوای سرد:

• هر روز ۱۰ گرم تخم کتان را بو داده و بکوبید و با یک استکان عسل آمیخته و صبح، ظهر و شب بخورید.
• هر روز ۱۰ عدد انجیر خشک و حدود ۳۰ عدد مویز را بکوبید و با کمی عسل مخلوط کنید و صبح، ظهر و شب آن را بخورید.
• زکام یا گریپ که در هوای سرد و به علت سردی هوا ایجاد شده باشد، با سنگینی سر، کدورت حواس، کسالت روح و روان، خروج رطوبات غلیظ و سفید یا کبود رنگی از بینی و حلق همراه است. که در این صورت از نوشیدن و بر سر ریختن آب سرد باید پرهیز شود.
• به عنوان درمان ۱۰ گرم مصطکی و ۱۰ گرم صمغ عربی و ۵ گرم جوز هندی همه را نرم بسایید بعد با گلاب خمیر و قرص هایی به اندازه یک نخود بسازید و در آفتاب یا کنار بخاری خشک کنید. مرتب یکی از آن ها را در دهان نگه دارید و آب آن را بلع کنید تا تمام شود.

درمان ذات الریه عطسه دار (زکام یا گریپ فصلی):

• سیاهدانه را در کمی روغن زیتون سرخ کنید و آن روغن را چند قطره در بینی بچکانید.
• مقداری مرزنجوش را با آب سرد بشویید و بعد آن را بجوشانید. آب آن را صاف کرده و چند مرتبه در روز هر بار مقداری از آن را در بینی استنشاق کنید.
• به عنوان درمان گل بنفشه و مرزنجوش از هر کدام ۲۰ گرم، بابونه شیرازی ۱۰ گرم را در نیم لیتر آب بجوشانید. بعد آب آن را صاف کرده، و روزی چند مرتبه کمی از آن را در بینی استنشاق کنید و کمی از آن را هم در گلو غرغره کنید، اگر خورده شود هم مفید خواهد بود. بابونه شیرازی، تخم گشنیز و آویشن شیرازی از هر کدام ۵ گرم، گل بنفشه و مغز ناخنک از هر کدام ۱۰ گرم، بادرنجبویه، اسطوخدوس هندی و مرزنجوش یزدی از هر کدام ۲۰ گرم، پرسیاوشان ۴۰ گرم، همه را مخلوط و نیم کوب کرده، بعد آن را به ۱۲ قسمت مساوی تقسیم کنید و هر قسمت را یک روز در یک لیوان آب جوش ریخته، پس از جوشاندن آب آن را صاف کرده و بنوشید. هنگام جوشیدن بخور هم بدهید.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) که با سرفه همراه باشد:

• انفیه در بینی بکشید تا عطسه ایجاد کند و داروهای نرم کننده سینه نیز مصرف شود.
• آب ریحان تازه را بگیرید، با شیر مخلوط کرده و بنوشید. ولی از خوردن شیر به تنهایی پرهیز شود.
• هر روز ۱۰ گرم گل بنفشه، ۲۰ گرم عناب نیم کوب شده را با ۱۰ گرم گل پنیرک، ۱۰ گرم بادرنجبویه و ۵ گرم مرزنجوش بجوشانید. آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید. چند روز این کار را تکرار کنید.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) بسیار شدید و سخت:

• دو سه روز مرتب سیب درختی رنده شده یا آب سیب بخورید و هیچ چیز دیگری نخورید.
• از خوردن سیر پرهیز کنید و به عنوان درمان هر روز ۵۰ تا ۱۲۰ گرم انجیر خشک را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید و انجیرها را هم بجوید و بخورید.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) در افراد پر خون، فشار خونی و چاق:

• عود بلیسان، سند روس و مرزنجوش را در ظرفی ریخته و روی حرارت قرار دهید تا تبخیر شود و محوطه زندگی را ضد عفونی کند.
• اگر ماءالشعیر را هم در روغن بادام شیرین و گلاب و آب انار مخلوط کرده و با نبات شیرین سازید و بنوشید، بسیار مفید خواهد بود.
• اگر سیلان و رقیق کردن مایعات بینی لازم باشد بابونه شیرازی، مرزنجوش، مغز ناخنک و تخم گشنیز را بجوشانید و آب آن را بنوشید. هم اینکه با آب آن سر شویه کنید.
• اگر ماده غلیظ باشد و باعث درد شدیدی شده باشد، برای رقیق کردن سیلان و جاری شدن آن کـاه جو، عنبر و کنجد را بجوشانید و بخور دهید. یا سبوس را در سرکه بریزید بعد یک تکه سنگ داغ شده را در آن انداخته و بخور دهید.
• این نوع بیماری با علائمی چون برافروختگی صورت و چشم ها، سنگینی سـر، کدورت حواس و شیرینی دهان مایل به بوی بد و خروج مایعات سفت به رنگ و مایل سرخ از بینی و حلق همراه است. در این صورت باید فصد کنید و مقداری از خون را کم کرده و دائم ماءالشعیر بنوشید.
• همچنین می توانید شربت سه پستان میل کنید و با آب جوشانده گل بنفشه، گل ختمی، برگ کاهو و پوست خشخاش سر را بشویید. پس از شستشو با آن مدتی صبر کنید، بعد دوش بگیرید. سپس دو گرم مغز فولوس را بسایید و با یک لیوان شربت سکنجبین مخلوط و میل کنید. گاهی با گلاب و ماءالشعیر قرقره کنید. می توان کافور را نیز در بینی استشمام کرد.
• گل بنفشه، عناب نیم کوب شده، سه پستان، گل خطمی سفید، ترنجبین، تخم بزرک، تخم گشنیز، آویشن، گل محمدی و سنامکی را هر صبح، ظهر و شب بجوشانید و آب صاف کرده آن را شیرین کرده و بنوشید تا پاکسازی انجام شود. اگر لازم باشد که آبریزش بینی را بـنـد بـیاورید روزی ۳ عدد آنتی هیستامین میل کنید و شربت عناب و شربت گل بنفشه نیز میل نمایید.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) در مزاج های صفراوی:

• با گلاب و ماءالشعیر غرغره کنید.
• می توان کافور را نیز در بینی استشمام کرد.
• این نوع گریپ یا زکام با علائمی چون سوزش سوزش چشم و سر همچنین سیلان اشک، تلخی دهان و عطش و خروج رطوبت از دهان و بینی همراه است.
• به عنوان درمان می توانید با آب جوشانده سه پستان و آب جوشانده گل بنفشه، گل خطمی، برگ کاهو و پوست خشخاش سر را بشویید. پس از شستشو با آن مدتی صبر کرده، بعد سر را آبکشی کنید. بعد ۲ گرم مغز فـولوس را بسایید و با یک لیوان شـربت سکنجبین مخلوط کرده و میل کنید.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) در مزاج های بلغمی:

• با سبوس گندم، روغن بادام شیرین یا پوره مغز بادام شیرین حریره درست کنید و بخورید.
• این بیماری به کسانی که دارای مزاج بلغمی هستند آسیب چندانی نمی رساند. هنگام درمان باید اول آب جوشانده مخلوط انجیر، ترنجبین، گل زوفا و ریشه شیرین بیان بنوشید و روی آن مقداری گل قند میل کنید و به جای آب هم گلاب رقیق شده بنوشید تا تلیین مزاج شود.
• اگر لازم باشد که ماده یا مایع خروجی بینی رقیق شود با آب جوشانده که از مخلوط آویشن شیرازی، شوید و مغز ناخنک تهیه کرده اید سر را بشویید. ولی اگر سیلان مایع از بینی تمام شود می توانید از تبخیر شکر سرخ یا کاغذ یا سنبل یا دانه های اسفند یا سندروس یا کندر یا مرمکی یا میعه سایله و یا از قسط استفاده کنید.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) در مزاج سوداوی ها:

• به عنوان درمان می توانید با نشاسته، شکر، تخم خشخاش و ماءالشعیر یا جو پوست کنده حریره بپزید و میل کنید.
• با مخلوط برگ کاهو، برگ خطمی، کدو و گل بنفشه سر را بشویید.
• اگر سده یا ماده بیماری زا تمام شد می توانید از تبخیر سندروس نیز استفاده کنید.
• کسانی که سوداوی مزاج هستند به ندرت مبتلا به ذات الریه (گریپ یا زکام) خواهند شد و در صورتیکه به این بیماری مبتلا شوند آسیب بیشتری خواهند دید. زیرا به خشکی چشم ها و سنگینی سر، خشکی بینی و سردرد شدید دچار خواهند شد. هنگام شیوع بیماری، دهان بویی شبیه به چیزی که سوخته شده باشد، می دهد و بوی دود از بینی و دهان احساس می گردد و خیلی سریع تبدیل به عفونت سینوس ها خواهد شد.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) از سینه درد و نزله:

• به عنوان درمان ۵۰ گرم پوست خشخاش را در یک لیتر آب بجوشانید. آب آن را صاف کرده و با شکر مخلوط کنید، مجدداً بجوشانید تا قوام آید. روزی سه بار هر بار کمی از آن را بخورید. هر صبح، ظهر و شب هربار یک استکان آب ریحان تازه را در یک لیوان شیر مخلوط کنید و بنوشید و چند مرتبه در روز با آب جوشانده عدس و لعاب نشاسته غرغره کنید.

درمان ذات الریه (زکام یا گریپ) هنگام مالاریا:

• برگ کاسنی تازه را چرخ یا خرد کنید. با فشار، آب آن را بگیرید و یک لیوان از آن آب را بنوشید. این کار را چهل روز ادامه دهید.
• هر روز صبح ناشتا مقداری ثعلب و صمغ عربی را نرم بسایید و در یک لیوان شیر جوشیده بریزید سپس آن را شیرین کرده و بنوشید.
• شش را با عدس بپزید و پس از پخته شدن مقداری جو پوست کنده و پخته شده را در آن بریزید و مانند دم کردن برنج، آن را دم کنید و پس از دم کشیدن بخورید.
• شاه تره، خارخاسک، ریشه کاسنی، گل خطمی و پوست بید از هر کدام ۲۵ گرم مخلوط و بجوشانید. آب صاف کرده آن را بنوشید و مقداری از آن آب را نیز تنقیه کنید.
• جو و عدس را با چند عدد عناب نیمکوب شده، بجوشانید. آب آن را صاف کرده و روی مقداری اسپرزه بریزید و در جای خنک نگه دارید. هر روز صبح ناشتا مقداری از آب آن را بنوشید (ولی دانه های اسپرزه را نخورید). پس از اینکه آب آن نوشیده شد اسپرزه ها را هم زده و باز در جای خنک بگذارید. تا لعاب بیشتری ایجاد کند. پس از نوشیدن و تمام شدن آب ها، اسپرزه ها را دور بریزید.
• هنگام درمان باید پوست گنه گنه، پوست بید، ریشه کاسنی، ریشه شیرین بیان، کلمبو و جنطیانای رومی از هر کدام ۱ مثقال در ظرفی بریزید و تا یک بند انگشت بالاتر از داروها روی آن آب بریزید و بجوشانید. بعد با پارچه ای تمیز و با فشار، آب آن را صاف کنید بعد ۳ قسمت کرده و هر قسمت را یک روز صبح ناشتا بنوشید. صبح روز سوم پس از مصرف دارو برگ چغندر، گشنیز، برنج و عدس را بپزید آن را با ۲۵۰ گرم آب غوره مخلوط کنید و بخورید.

داروها:

1. سفپیم
2. مروپنم
3. لینزولید
4. تاوانکس
5. سفتازیدیم
6. تلاوانسین
7. پیپراسیلین
8. سفوتاکسیم
9. تتراسیکلین
10. افلوکساسین
11. آمپی سیلین
12. ونکومایسین
13. کلوگزاسیلین
14. سفتریاکسون
15. سفپودوکسیم
16. آزیترومایسین
17. لووفلوکساسین
18. دیکلوگزاسیلین
19. فلوکلوگزاسیلین
20. کوتریموکسازول
21. کوآموکسی کلاو
22. کلاریترومایسین
23. سیپروفلوکساسین
24. جمی فلوکساسین
25. سفدیتورن پیوکسیل
26. موکسی فلوکساسین

فعالیت:

27. تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو بادمجان، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ و سیب زمینی، لقمه قارچ و سویا، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید ساده، خوراک لوبیا سفید با جعفری، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با نخود، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با سویا، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک کشمشی، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک لوبیای سویا، خوراک مخلوط، آش گندم با کرفس، آش ماش، آش کدو حلوایی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش غلات، آش سماق، آش عدس ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش اسفناج ۱، آش اسفناج ۲، آش گوجه فرنگی ۲، حلیم جو، ماش پلو، کلم پلو، عدس پلو ساده، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، لبو پلو، خورش به و آلو، خورش آلو و قیسی، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش قارچ و آلو، خورش قارچ و لوبیا سفید، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش هویج و به، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو 2، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، کتلت اسفناج، کتلت هویج و سیب زمینی، برگر کدو خورشتی، برگر لوبیا سفید، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، دلمه کدو خورشتی، دلمه برگ انگور، سس مایونز گیاهی، سس گوجه فرنگی ۲، سس زیتون، سس جعفری.

نکته:

• گریپ یا زکام که آن را ذات الریه هم می نامند. در اصطلاح گیاه درمانی اگر آب ریزش از بینی به طرف خارج باشد زکام و اگر به طرف حلق و سینه سرازیر گردد به آن نزله گویند. سرازیر شدن آن به طرف ریه باعث عفونت ریه و پایه اولیه بیماری های ریه می گردد و این خود زمینه ساز بروز برونشیت، ورم ریه و سایر بیماری های ریوی می باشد. زکام یا گریپ، یکی از بیماری های بسیار مسری است و خیلی سریع شیوع می یابد. در فصل زمستان کـه هـوا سرد و مرطوب می شود و درجه حرارت به سرعت تغییر می کند، این بیماری نیز بیشتر شیوع پیدا می کند. گریپ بیماریی است که ابتدا با یک کسالت عمومی شبیه لرز، مور مور شدن بدن، سنگینی سر شبیه به سرگیجه توأم با سرفه، عطسه و گاهی درد کمر و مفاصل شروع می گردد.
• آب ریزش از چشم و بینی شخص شروع می شود و گاهی درجه حرارت بدن بالا می رود و گاهی ممکن است درجه تب شخص حتى به ۴۰ نیز برسد. میکروب گریپ به قدری ریز و ذره ای است که حتی با میکروسکوپ هم دیده نمی شود. ویروس گریپ در حلق و بینی وجود دارد. مرکز ازدیاد و نشو و نمای آن در بینی یا اطراف حلق و محل اتصال بینی و حلق می باشد. هنگام عطسه زدن یا سرفه کردن در هوا پخش و پراکنده خواهد شد. در صورتی که افراد دیگری با شخص مبتلا به گریپ تماس پیدا کنند یا با او معاشرت کنند یا هم خوراک شوند یا در جوار او زندگی کند میکروب به آنان منتقل می گردد. در نتیجه آنان نیز مبتلا خواهند شد.
• یک بیمار مبتلا به گریپ، در اثر عطسه و سرفه در مدت بسیار کمی می تواند عده بسیار زیادی را به این بیماری مبتلا سازد. لذا بهتر آن است که خود بیمار تا بهبودی کامل از ورود به اجتماعات خودداری کند در غیر این صورت از ماسک استفاده کند. از خوردن و آشامیدن در اماکن عمومی پرهیز کند. از نزدیکی و معاشرت با دیگران دوری گزیند. و در اطاق یا محلی بدون پنجره به استراحت بپردازد.
• اگر در یک نقطه از مجرای بینی عفونث، دمل یا کیسه ای چرکی تشکیل شده باشد هوای تنفس بدبو و عفونی می گردد و بوی آن از خارج به سهولت استشمام می شود. این بو در بیماری های زیر نیز احساس و استشمام خواهد شد. ۱. پوسیدگی و فساد اغشیه بینی. ۲. در فساد درونی جوف ها و جیب های حلقی. ۳. در تورم و عفونی شـدن مخاط نایژه ها و برونشیت های سخت. ۴. در زخم و چرکی شدن مجاری تنفس فوقانی. ۵. در فساد استخوان هـای بینی و فساد چرکی دندان ها و قانقرایای اغشیه بینی. ۶. در ذات الريه و ذات الجنب های سخت قانقرایایی.
• نکته مهم عبارت است از تشخیص موضع و محل فساد، برای این کار. ابتدا دهان و دندان ها، سپس بینی و مجرای آن را با دقت تفحص نموده، ملاحظه خواهید کرد که در فساد دندان ها محوطه دهان نیز عفن خواهد شد. برای تعیین موضع حقیقی فساد باید به دفعات مجرای هر دو بینی را جداگانه مسدود و بوی آنها را استشمام کرد. هرگاه بوی بد از هر دو بینی استشمام شود عضو اصلی دستگاه دم زدن یا شش مورد فساد شناخته خواهد شد. ناگفته نماند که نباید به محض استشمام بو فوراً تشخیص ذات الریه قانقرایایی را داد. زیرا غالباً در برونشیت های سخت، ترشحات درونی نایژه ها فاسد شده و ممکن است بوی نامبرده را تولید کند.
• در حالت عادی بینی به مقدار کم و برای مرطوب نگاه داشتن سطح داخلی بینی ترشح رقیقی دائماً تولید می کند. اگر زکام، سرماخوردگی و برونشیت ایجاد گردد، ابتدا ریزش آب بینی مشاهده شده و ازدیاد ریزش آب بینی همیشه یکی از علائم مهم بیماری محسوب می شود. نوع و جنس ریزش آب بینی منوط به نوع و بیماری و مخاط تولید کننده آن است. به طور کلی ریزش آب بینی در تمام بیماری های دستگاه دم زدن (بینی، جوف ها، خشک نای، نایژه، نای، شش) موجود است و اگر از لوله گوارش (مانند گلوگاه، جیب های حلقی) و ندرتاً از سرخنای و معده تولید شده باشد گاهی با خود ذرات غذایی و گاهی ذرات خون همراه خواهد داشت. برای امتحان و آزمایش باید نکات زیر دقیقاً بررسی گردد: ۱. یک طرفی و یا دو طرفی بودن آب ریزی از بینی ۲. اگر التهاب بافت ها زیاد باشد، مقدار آب ریزش آن بی اندازه زیاد می گردد. هرگاه آب ریزش مداوم باشد دستگاه دم زدن و نایژه ها، بیمار و مبتلا می باشند. اگر آب ریزش متوسط بود دلیل بروجود جوف های پیشانی و آرواره ها می باشد. در ورم جیب های حلقی در موقع بلع غذا ناراحتی ایجاد می گردد و در برونشیت آب ریزش بینی دائمی است. 3. رنگ ترشحات مربوط است به نوع ورم. رنگ ترشح ممکن است بی رنگ، خاکستری، سفید، زرد، قرمز، خرمایی و یا سبز بشود. در یک دوره بیماری نیز نوع ریزش چندین مرتبه تغییر خواهد کرد؛ یعنی ابتدای بیماری آب بینی رقیق و بی رنگ و اگر عفونی گردد رنگ آن خاکستری و بعد زرد و گاهی سبز می شود. ریزش سبز رنگ در ورم حلق دیده می شود. در ذات الریه ریزش بینی در اثر اختلاط با مواد خونی قهوه ای و زرد می باشد. هرگاه نزف الدم در شش یا در شعبات نـای تولید شده باشد، حبابچه های هوا کاملاً با خون مخلوط می باشد. اگر در مجاری ابتدایی دم زدن حاصل شده باشد خون به شکل لخته یا رگه خارج می گردد. در چنین مواقعی از گوش دادن به ریه، صدای مخصوصی از رال های مرطوب شنیده می شود. 4. ماهیت ریزش آب بینی منوط است به دوره بیماری و مواد محتوی آن، مانند عفونی یا آهکی و یا محتوی ترشحات لختی باشد. 5. بوی آب ریزش بینی: در ابتدای بیماری ترشحات بی بو ولی به تدریج در اثر اورم جوف ها متعفن و در نتیجه هوای دم زدن بدبو و آب ریزش عفن است. 6. اجسام خارجی ریزش آب از بینی عبارت است از حبابچه های کوچک و بزرگ هوا که به شکل کف خارج می گردد. چنانچه حبابچه های نام برده کوچک باشند در شعبات کوچک نای، مرض تولید گردیده است مانند (برونشیت و استشقای ریوی).
• هرگاه حبابچه های هوا بسیار زیاد باشند ریزش بینی سفید رنگ به نظر می آید. در ورم حلق و فلج خشک نای و مسمومیت های قارچی (که تولید فلج خشک نای می نماید) اغـلب بـا سـرفه و محتوی حبابچه های بزرگ غیر مساوی هوا و ذرات اغذیه می باشد.
• اگر ریزش، ذرات مواد غذایی همراه داشته باشد و دارای مواد اسیدی نیز باشد کسالت و بیماری مربوط به معده است. اگر ترشحات بینی مشاهده شد و ارتجاع و صدایی شبیه به صدای خروس همراه داشت، گـواه مرض قانقرایای شش می باشد که این صدا را در طب خرناس می گویند و در مسلولین همین ذرات و مایعات و ترشحات در اثر تک سرفه به داخل برمی گردد.
• ورم حلق و غده های سپید رنگی بافت های زیر جلدی که در بروز و ظهور مرض ایجاد می گردد بیشتر در ناحیه خشک نای دیده می شود. در زکام، گریپ، ذات الریه و قانقرایای شش، نـوعاً فلج خشک نای مشابه هم نمی باشند. زیرا غضروف بینام و تار آواری فلج شده بیشتر از طرف راست به خط وسطی نزدیک گردیده است. در موقع عبور هوا غضروف فلج شده، بی حرکت در سطح وسطی خشک نای باقیمانده و مانع عبور هوا می گردد.
• لذا با شرح و بسط فوق الذکر باید کاملاً مراقب بود و مواظبت کرد که در اوایل بروز سرماخوردگی کـاملاً رعایت شود که جلوگیری به عمل آمده تا به مشکلات بعدی و بیماری سخت تر مبتلا نگردد. پس باید بدانید که به همین دلایل فوق الذکر است که سرماخوردگی را ام المراض یعنی مادر تمام بیماری ها می دانند.