دهیدراسیون (کم آبی بدن): عبارت است از کم شدن آب و نمک های ضروری بدن، کم آبی در نوزادان، شیرخواران و افراد بالای 60 سال خطرناک تر از سایر گروه های سنی است. آب تقریباً 60% وزن بدن مرد و 50% وزن بدن زن را تشکیل می دهد و برای حفظ سلول ها و بافت های بدن، مقدار آن باید در محدوده ای بسیار کم تغییر کند.

علائم:

1. تشنگی شدید
2. منگی؛ گیجی، اغما
3. خشکی دهان و زبان
4. گود افتادن چشم ها
5. چروکیده شدن دست
6. پایین بودن فشارخون
7. کاهش یا فقدان کامل ادرار
8. افزایش تعداد ضربان قلب و تنفس
9. علائم کم آبی بدن در نوزادان و کودکان: خشکی دهان و زبان، گریه بدون ریختن اشک، خیس نشدن پوشک بچه طی سه ساعت، چشم‌ها و گونه‌های فرو رفته، موضع نرم گود شده در بالای جمجمه، بی‌حالی و کج خلقی.

علت:

• گاهی کم شدن آب بدن به دلایل خیلی ساده‌ای رخ می‌دهد. به ‌عنوان مثال شما شاید به دلیل داشتن یک بیماری خاص یا نداشتن وقت کافی فراموش کرده‌اید آب بخورید یا چون در مسافرت هستید به آب آشامیدنی بهداشتی دسترسی ندارید. سایر دلایل کمبود آب بدن عبارت هستند از:
• تب: به ‌طور کلی، هر اندازه دمای بدن شما بالاتر رود، کمبود آب بدن برای شما نیز بیشتر است. اگر همراه با اسهال و استفراغ تب نیز داشته باشید شرایط خیلی حادتر می‌شود.
• افزایش حجم ادرار: علت این اتفاق ممکن است دیابت تشخیص داده نشده یا کنترل نشده باشد. بعضی از داروها مانند انواع ادرار آور و بعضی از داروهای فشارخون نیز می‌توانند منجر به کم آبی بدن شوند، چون به‌ طور کلی حجم ادرار را افزایش می‌دهند.
• تعریق بیش از حد: هنگام تعریق آب بدن شما کاهش پیدا خواهد کرد. حال اگر فعالیت شدیدی انجام دهید و در ادامه کار مایعات را جایگزین نکنید، بدن می‌تواند کمبود آب را تجربه کند. هوای گرم و مرطوب میزان تعریق و مایعات از دست رفته بدن را افزایش می دهد.
• اسهال، استفراغ: اسهال شدید و حاد، یعنی اسهالی که به ‌طور ناگهانی و شدید بروز پیدا می‌کند و قادر است در مدت زمان کوتاهی باعث از بین رفتن حجم زیادی از آب و الکترولیت در بدن شود. اگر استفراغ با اسهال نیز همراه شود، طبیعتاً حجم دست رفته از مایعات و مواد معدنی بدن بیشتر خواهد بود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. نوزادان و کودکان: این گروه سنی اسهال و استفراغ بیشتری را تجربه می‌کنند، به همین دلیل در معرض کم آبی بدن هستند. آن‌ها حجم زیادی از مایعات بدن را در اثر تب شدید یا تعریق بالا از دست می‌دهند. نوزادان نیز به این دلیل که نمی‌توانند به شما بگویند تشنه هستند یا برای خود نوشیدنی تهیه کنند در معرض این مشکل قرار می‌گیرند.
2. افراد مسن: با بالاتر رفتن سن وقتی میزان ذخیره مایعات در بدن کاهش پیدا می‌کند، بدن نیز نمی‌تواند در میزان مصرف آب صرفه ‌جویی کند. این مشکلات با بیماری‌های مزمن مانند دیابت و زوال عقل و با استفاده از داروهای خاص افزایش می‌یابد. افراد مسن نیز ممکن است توانایی حرکت نداشته باشند، به همین علت دسترسی به آب برای آن‌ها محدود خواهد بود.
3. افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن: داشتن دیابت کنترل نشده یا درمان نشده شما را در معرض خطر کم آبی قرار می‌دهد. بیماری‌های کلیوی نیز خطر این مورد را در اثر مصرف داروهای ادرار آور تشدید می‌کنند. حتی سرماخوردگی یا گلو درد شما را در معرض کمبود آب بدن قرار می‌دهد، زیرا هنگام بیماری افراد میلی به غذا خوردن و نوشیدن مایعات مختلف ندارند.
4. افرادی که در فضای بیرون از خانه به انجام فعالیت خاصی مشغول هستند یا ورزش می‌کنند: وقتی هوا گرم و رطوبت‌دار است، خطر کمبود آب بدن و گرمازدگی افزایش پیدا می‌کند. دلیل آن این است که تحت چنین شرایط آب‌ و هوایی، بدن نمی‌تواند به سرعت خنک شود و منجر به افزایش دمای بدن خواهد شد تا نیاز به مصرف مایعات مختلف را نیز افزایش ‌دهد.

پیشگیری:

• برای جلوگیری از کمبود آب بدن، مایعات زیادی بنوشید و از مواد غذایی با حجم آب بالا مانند میوه‌ها و سبزیجات استفاده کنید. اگر افراد دچار شرایطی مانند موارد زیر می‌شوند حتماً باید حجم بیشتری از آب را در طول روز مصرف کنند:
• استفراغ یا اسهال: اگر کودک شما استفراغ می‌کند یا اسهال دارد، در اولین فرصت مشاهده علائم مشکل به کودک خود آب دهید و منتظر کم آبی بدن نباشید.
• تمرین های ورزشی دشوار: به ‌طور کلی، بهتر است یک روز قبل از ورزش شدید بدن را هیدراته کنید. دفع مقدار زیاد ادرار شفاف و رقیق به ‌خوبی نشان می‌دهد که بدن شما به اندازه کافی آبرسانی شده است. در طول فعالیت، مایعات را در فواصل منظم مصرف کنید و پس از پایان فعالیت به نوشیدن آب یا مایعات دیگر ادامه دهید.
• هوای گرم یا سرد: باید در آب و هوای گرم و مرطوب آب اضافی بنوشید تا به شما در کاهش دمای بدن کمک کند و آنچه را که از طریق تعریق از دست ‌می‌دهید جایگزین کند. برای مقابله با از دست دادن رطوبت بدن در هوای خشک، به‌ ویژه در ارتفاعات، ممکن است به مصرف آب اضافی نیز نیاز داشته باشید.
• بیماری: افراد مسن معمولاً در طی بیماری‌هایی مانندآنفلوانزا، برونشیت و عفونت‌های مثانه، دچار کم آبی می‌شوند. اگر حس می‌کنید حالتان خوب نیست میزان مصرف مایعات را افزایش دهید.

عواقب مورد انتظار:

• با کنترل کردن علت زمینه ای و دادن مایعات برای جایگزینی مایعات از دست رفته، فرد بهبود می یابد.

عوارض احتمالی:

• مشکلات ادراری و کلیوی: حملات طولانی مدت یا مکرر کم آبی می‌تواند باعثعفونت ادراری، سنگ کلیه و حتی نارسایی کلیه شود.
• کم آبی بدن وتپش قلب: وقتی سطح الکترولیت‌ها و مایعات در بدن کاهش پیدا می‌کند، قدرت قلب برای پمپاژ خون خیلی کم می‌شود در نتیجه ضربان قلب نامنظم خواهد شد.
• آسیب گرمایی: اگر هنگام ورزش شدید وعرق کردن زیاد مایعات کافی ننوشید، ممکن است در نهایت با آسیب گرمایی روبرو شوید و شدت آن از گرفتگی گرما خفیف تا خستگی گرما یا گرمازدگی بالقوه تهدید کننده زندگی خواهد بود.
• تشنج: الکترولیت‌ها مانند پتاسیم و سدیم به انتقال سیگنال‌های الکتریکی از سلولی به سلول دیگر کمک می‌کنند. در صورت عدم تعادل الکترولیت‌ها، پیام‌های الکتریکی طبیعی ممکن است با هم مخلوط شوند که منجر به انقباض‌های غیرارادی عضلات خواهد شد و گاهی از دست دادن هوشیاری را برای افراد در پی خواهد داشت.
• شوک با حجم کم خون (شوک هیپوولمیک): این اتفاق یکی از جدی‌ترین عوارض کم آبی بدن است و گاهی زندگی فرد را نیز تهدید می‌کند. شوک با حجم کم خون زمانی اتفاق می‌افتد که حجم کم خون باعث افت فشارخون و کاهش میزان اکسیژن در بدن شما می‌شود.

تشخیص:

1. پزشکان اغلب می‌توانند کمبود آب بدن را بر اساس علائم و نشانه‌های جسمی تشخیص دهند. اگر دچار کم آبی بدن هستید احتمالاً فشارخون پایینی دارید. به ‌ویژه هنگام تغییر حالت از خوابیده به ایستاده، داشتن ضربان قلب بیشتر از حالت طبیعی و کم بودن حجم جریان خون در اندام‌های بدن. برای این‌که پزشک از تشخیص خودش اطمینان کافی داشته باشد و کم آبی بدن را تشخیص دهد، احتمال دارد آزمایش‌های دیگری نیز برای شما بنویسد. مانند:
2. آزمایش خون: از نمونه‌های خونی ممکن است برای بررسی فاکتورهایی مانند سطح الکترولیت‌ها، به ‌ویژه سدیم و پتاسیم استفاده شود و عملکرد کلیه‌ها با این آزمایش تا حدی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
3. آزمایش ادرار: آزمایشات انجام شده روی ادرار می‌تواند به تشخیص این مورد کمک کند که بدن شما کم آب است یا خیر و این کم آبی در چه حدی قرار می‌گیرد. علاوه بر این می‌تواند نشانه‌های عفونت مثانه را نیز بیان کند.

درمان طب نوین:

• کودکان و بزرگسالانی که دچار کم آبی شدید هستند باید توسط پرسنل اورژانس تحت درمان قرار بگیرند. نمک‌ها و مایعات منتقل شده از طریق ورید (به صورت داخل وریدی) به‌ سرعت جذب شده و بهبودی را تسریع می‌بخشند.
• اگر در هوای گرم یا مرطوب در فضای باز کار می‌کنید یا به فعالیت ورزشی خاصی مشغول هستید، بهترین گزینه برای درمان کم آبی بدن آب خنک است. نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت و محلول کربوهیدرات نیز ممکن است مفید باشند.
• اکثر بزرگسالان مبتلا به کم آبی خفیف تا متوسط ​​ناشی از اسهال، استفراغ یا تب می‌توانند با نوشیدن آب بیشتر یا مایعات دیگر وضعیت بدن را بهبود ببخشند. اسهال ممکن است با مصرف آبمیوه و نوشیدنی‌های غیر الکلی کاملاً بدتر شود. مصرف شیر برای کم آبی بدن خیلی تأثیرگذار است و اگر در طول روز دو لیوان شیر بنوشید علاوه بر رفع کم آبی بدن مواد معدنی مورد نیاز بدنتان نیز تأمین خواهد شد.
• تنها درمان موثر برای کم آبی بدن جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته است. بهترین روش برای درمان کم آبی به سن، شدت و علت آن بستگی دارد. برای نوزادان و کودکانی که در اثر اسهال، استفراغ یا تب دچار کمبود آب شده‌اند، از یک سرم برای کم آبی بدن استفاده کنید. این محلول‌ها به نسبت خاصی حاوی آب و نمک هستند تا مایعات و الکترولیت‌ها را دوباره جایگزین میزان از دست رفته کنند. به مدت یک تا پنج دقیقه به میزان یک قاشق چایخوری از محلول را به فرزند خود بدهید و تا حدی که می‌تواند تحمل کند این میزان را افزایش دهید. ممکن است استفاده از سرنگ برای کودکان خردسال آسان‌تر باشد.

داروها:

• امکان دارد تزریق مایعات داخل وریدی برای جایگزینی مایعات از دست رفته ضروری باشد.

فعالیت:

• تا زمان بهبودی، در رختخواب استراحت کنید.

رژیم غذایی:

• به بیماری زمینه ای بستگی دارد، غذاهای پر نمک اثر کمبود آب را کاهش می دهند.