درد و بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی): عبارت است از طحال در یک چهارم قسمت بالای شکم در سمت چپ قرار دارد و زیر دیافراگم می باشد. طحال رگ خونی مغذی دارد که مسئول فیلتر کردن خون می باشد و از طریق تیغه های 9، 10 و 11 نگهداری می شوند. طحال در حالت طبیعی اندازه یک مشت دست کوچک یا یک عدد پرتقال با سایز معمولی می باشد. طحال دو نوع بافت دارد، پالپ قرمز که مسئول فیلتر یا پاکسازی خون است، در حالی که پالپ سفید مسئول عملکرد سیستم ایمنی می باشد. طحال یکی از ارگان‌های حیاتی در سیستم لنفاوی بدن انسان است و مانند یک نگهبان بدن را از عفونت‌ها و ابتلا به بیماری‌های ویروسی حفظ می‌کند. این عضو از بدن مسئول تولید آنتی بادی برای مقابله در برابر میکروب‌ها و باکتری‌ها است، همچنین به تمیز نگه داشتن خون، حمل و نقل و متعادل سازی سطح مایعات بدن، حفظ پلاکت‌های خون و خارج کردن مواد سمی و گلبول‌های مرده از خون می‌پردازد. طحال با تولید دو ماده ضروری فاگوسیت‌ها و لنفوسیت‌ها که هر دو از گروه سلول‌های سفید خونی هستند با ابتلای انسان به بسیاری از بیماری‌ها و عفونت‌ها مقابله می‌کند. بزرگ شدن طحال به نام بیماری اسپلنومگالی شناخته می‌شود و نشان دهنده فعالیت شدید سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عوامل تهدید کننده حیات است، اما این کار را به اشتباه انجام می‌دهد و سبب بزرگ شدن طحال شده است. بیماری‌های طحال و بزرگ شدن آن می‌تواند سبب ابتلای افراد به انواع عفونت‌ها شود، همچنین انرژی پایین برای فعالیت ها، کم خونی، بی اشتهایی، افزایش وزن بدن، مشکل در هضم مواد غذایی و نیز جریان خون نامنظم، به همین دلیل افراد باید مراقبت خاصی از سیستم لنفاوی خود بویژه طحال داشته باشند.

علائم:

1. کم خونی
2. خستگی مزمن
3. کاهش وزن بدون علت
4. درد هنگام تنفس عمیق
5. پایین بودن سطح انرژی بدن
6. زردی پوست بدن بویژه صورت
7. جرقه زدن بدن هنگام لمس اشیاء
8. دیدن خواب های پریشان و کابوس دیدن
9. خونریزی و بروز کبودی به میزان زیاد در بدن.
10. ایجاد خط مابین ابرو سمت راست در هنگام اخم کردن
11. احساس درد در شکم که تا شانه سمت چپ امتداد پیدا می‌کند.
12. سوء هاضمه یا احساس ناراحتی گوارشی پس از خوردن مواد غذایی.
13. عفونت‌های مکرر بویژه در ناحیه گوش، مجاری ادراری، تنفسی و یا عفونت‌های سینوسی
14. احساس درد و حساسیت در اطراف ناحیه طحال، در سمت چپ بالای شکم (حتی در مواقع ورزش کردن).
15. بزرگ شدن طحال معمولاٌ بدون علائم بارز در بدن اتفاق می‌افتد و عده زیادی از بیماران از مشکل خود مطلع نیستند.
16. طحال می‌تواند به میزان زیاد بزرگ شود و حتی با معاینه بالینی بیمار و لمس تورم شکم در ناحیه سمت چپ بدن پشت معده تشخیص داده شود.

علت:

• عفونت‌های باکتریایی، ویروس ها، انگل، استفاده از مواد مخدر و دخانیات، بیماری و مسائل روحی و روانی، ترس و استرس، رژیم غذایی سرشار از خوراکی‌های فست فود، مصرف زیاد تخم مرغ، مصرف غذاهای مانده و غذاهای فریز شده، تماس با مواد شیمیایی، مواد نگهدارنده، آفت کش ها، ابتلا به برخی سرطان ها، بیماری سیروز کبدی، اختلالات سیستم لنفاوی، واکنش‌های خود ایمنی مانند آرتریت، ضربه‌های فیزیکی به طحال یا آسیب (مانند آسیب‌های ورزشی)، داشتن زخم سالک، ابتلا به مالاریا و مواردی از این دست که عوامل جدید برای بزرگ شدن طحال هستند.
• دلايل بیماری طحال فراوان هستند و بیماری های خونی یکی از دلایل مهم بزرگ شدن طحال می باشند و بیماری های عفونی نیز یکی از عوامل مهم در ایجاد این بیماری به شمار می روند و همچنین سرطان ها و بیماری های مادرزادی می توانند باعث بزرگ شدن طحال شوند. بزرگی طحال اکثر اوقات با بزرگی کبد همراه است. کم خونی ها که انواع بیماری های خونی را تشکیل می دهند اکثر اوقات طحال را بزرگ می کنند. باید بدانید که به طور کلی غذاهای سودازا نه تنها برای طحال مناسب نیستند بلکه زیان آور هم خواهند بود.

تشخیص:

1. پزشک از بیمار سوالاتی در مورد علائم و سوابق پزشکی پرسیده و معاینه فیزیکی را انجام می دهد. این معاینه شامل لمس طحال است. پزشک همچنین برای تأیید علت ورم طحال آزمایشات تشخیصی را تجویز می‌کند که این موارد ممکن است شامل آزمایش خون، سونوگرافی یا سی تی اسکن باشد.

درمان طب نوین:

• معمولاً پزشکان انواع راهکارهای درمانی مانند مانند درمان‌های دارویی، تغییر در رژیم غذایی، از بین بردن عوامل عفونت زا و نیز درمان بیماری‌های زمینه‌ای را ابتدا انجام می‌دهند و تنها در صورتی که هیچ چاره‌ای وجود نداشته باشد طحال را با جراحی از بدن خارج می‌کنند. در بیشتر موارد نیازی به خارج کردن طحال نیست و با اقدامات درمانی بیماری کنترل می‌شود، اما چنانچه پزشک چاره‌ای جز خارج کردن این عضو نداشته باشد فرد باید پس از آن مراقبت دقیقی از سلامت خود انجام دهد، زیرا بدن او نمی‌تواند در برابر بسیاری از بیماری‌ها از خود مقابله کند.
• بیمار باید از فعالیت هایی مانند ورزش های تماسی که می‌توانند طحال را پاره کند، اجتناب کند. پارگی طحال می تواند باعث از دست رفتن خون زیادی شده و تهدید کننده زندگی باشد. مهم است که بیمار به دنبال علت بزرگ شدن طحال باشد. در صورت عدم درمان اسپلنومگالی، این بیماری می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. در بیشتر موارد، درمان علت اصلی ایجاد این بیماری می تواند از برداشتن طحال جلوگیری کند. در بعضی موارد طحال باید توسط جراحی برداشته شود. در صورت نیاز به جراحی، جراح به جای یک جراحی باز، طحال را با استفاده از لاپاراسکوپی خارج می کند. بدین معنی که جراحی از طریق برش های کوچک انجام می شود. لاپاراسکوپ به جراح امکان مشاهده و برداشتن طحال را می دهد. در صورت برداشته شدن طحال، بیمار دیگر نمی تواند برخی از باکتری ها را به طور موثر از بدن پاک کند و در برابر عفونت های خاص آسیب پذیر خواهد شد. بنابراین نیاز به واکسن یا سایر داروها برای جلوگیری از عفونت دارد.

درمان طب سنتی:

• با غذا ترشی کبر بخورید.
• انجام پیاده روی بسیار نافع است.
• انجام حجامت عام بسیار نافع است.
• شربت امام رضا (ع) بعد از غذا بخورید.
• مصرف سرکنگبین به صورت بلند مدت.
• حتماً برای درمان طحال ابتدا کبد را درمان کنید.
• استفاده از تصفیه کننده های خون نظیر انار، کاهو، عناب، زرشک استفاده کنید.
• خوردن تره به مدت سه روز (تره را به مقدار زیاد؛ مثلاً حداقل روزی ۲۰۰ گرم باید خورد).
• 21 عدد کشمش انگور سیاه را در سرکه انگور طبیعی از شب تا صبح بخیسانید و صبح ناشتا میل کنید.
• افرادى كه به درد پهلو و درد طحال مبتلا هستند، برگ گزنه را كوبيده و با مقدارى سكنجبين ميل نمايند درد را ساكت مى‌سازد.
• کسی که طحالش را برمی دارند، همیشه بیمار است و کبد کار طحال را انجام می دهد. استفاده از سودابر و داروی صاف کننده خون در درمان ایشان مؤثر است.
• ۵۰ گرم اگیر ترکی را بسیار نرم بکوبید، بعد با مقداری عسل مخلوط کنید و در جایی نسبتاً گرم نگهدارید و پس از مدتی ماندن مصرف آن را شروع کنید. هر صبح، ظهر و شب، بعد از غذا یک قاشق شربت خوری میل شود.
• نیم کیلو انجیر + 5/1 لیتر سرکه خانگی ترجیحاً سیب در ظرف غیر فلزی بجوشانید تا یک لیتر باقی بماند و در صورتی که شخص مشکل گوارشی نظیر زخم معده و سرماخوردگی و سرفه نداشته باشد هر وعده غذایی یک انجیر را با غذا میل کنید.
• به اندازه یک دانه گندم از داروی جامع را با آب سرد و یک جرعه سرکه مصرف کنید. (داروی جامع درمان بیماری طحال است و برای کسانی که سرطان خون دارند و پلاکت خونشان مرتب پایین می آید و خونریزی شدید دارند، یکی از درمان های شاخص است).
• برای تخلیه طحال و بهبودی کبد در افراد صفراوی که رگ های آشکاری دارند بالا و پایین طحال را با پارچه ای محکم ببندید تا یک رگی آشکار می شود این رگ همان رگی است که از سمت طحال به سمت کبد می رود آن را فصد کنید تمام مشکلات طحال برطرف خواهد شد.
• در بیماری طحال آب فلوس، آب تاجریزی، پوست هلیله زرد، سیاهدانه، آب دم کرده رقیق شاه تره، تخم گشوث، آب جوشانده ریشه کاسنی، آلوچه براقانی، آلو، تمرهندی، تباشیر، انیسون، گل بنفشه، گل محمدی، تمامی آنها مفید می باشند. لذا می توان یک یا چند عدد یا همگی آنها را مخلوط کرده جوشانده و آب آن را مصرف کرد.
• تره را با روغن زرد عربی سرخ کنید و به مدت سه روز مصرف کنید. (در روایت آمده است که تره را با روغن زرد عربی سرخ کنید. یعنی با روغن زرد گوسفندی یا روغن زرد گاوی که در کشورهای عربی زیست می کند. البته درمان اصلی طحال، تره است و برای سرخ کردن آن، اگر روغن زرد عربی باشد، بهتر است؛ ولی اگر نباشد، از روغن زرد غير عربی استفاده کنید).
• برای پاکسازی طحال و کبد و لوزالمعده سه عدد بادکش بالای کبد و سه عدد بادکش بالای طحال قرار دهید بعد به آرامی بادکش های کبد را بعد از گذشت چند دقیقه بردارید و کبد را به صورت دورانی از زیر دنده ها تا زیر ناف ماساژ دهید اگر چیزهایی مثل ارزن در زیر دستانتان حس کردید این همان سده ها هستند روی این گرفتگی ها به صورت دورانی انقدر ماساژ دهید تا کامل ذوب شوند بعد از این که این سده ها برطرف شد از زیر ناف به سمت طحال ماساژ میدید و بادکش ها را از بالای طحال بردارید و از سمت طحال به صورت دورانی به سمت لوزالمعده و بعد به سمت ناف میروید (اولین حرفی که بیمار به شما میزند می گوید دچار ضعف شدم چرا چون کبد و لوزالمعده پاکسازی شده و بدن دچار افت قند و اختلال در ترشح انسولین می شود) کل این ماساژ باید یک ربع طول بکشد.

درمان ورم طحال:

• روزی ۷ عدد انجیری که در سرکه مانده باشد (ترشی انجیر) بخورید.
• هر روز ۵ گرم ریشه کبر ساییده شده را با یک فنجان سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.
• هر صبح ناشتا ۵ گرم تاجریزی و ۵ گرم رازیانه ساییده شده را در یک فنجان سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.
• برای درمان ورم طحال باید هر صبح و عصر ۵ گرم افسنطین را با ۵ گرم مغز ناخنک بجوشانید، آب آن را صاف کنید و بنوشید.
• افسنطین، زرآوند طویل، ریوند چینی و سداب از هر کدام ۱۰ گرم را با ۵۰ گرم ریشه اریسا مخلوط کرده و بسایید و به ۱۰ قسمت مساوی تقسیم کنید و هر روز یک قسمت از آن را کفلمه کنید.
• شاهتره و پرسیاوش از هر کدام ۱۰ گرم، شاه تره، شیرین بیان و گل گاوزبان از هر کدام ۲۰ گرم، کشمش ۵۰ گرم همه را مخلوط کرده و ۱۶ قسمت کنید. هر صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قسمت از آن را بجوشانید و آب صاف کرده اش را میل کنید.
• هر روز ریوند چینی، تخم گشوث و گل محمدی از هر کدام ۵ گرم، ریشه کاسنی ۲۰ گرم همه را مخلوط و نیم کوب کرده و بجوشانید، بعد آب آن را صاف کنید. بعد تخم خیار، تخم خربزه، تخم هندوانه و تخم کدو از هر کدام ۱۰ گرم را نرم بکوبید و شیره کش کنید، سپس به آب جوشانده ها اضافه کرده و آن را روزانه در سه نوبت مصرف کنید.

درمان ورم طحال در گرم مزاجان:

• هر مرتبه ۱۰ گرم بادیان نرم شده را با مقداری شکر ساییده شده مخلوط و کفلمه کنید.
• هر روز ۱۰ گرم بادیان را با ۲۰ گرم شکر بجوشانید و آب آن را بنوشید و یا هر دو را نرم بسایید و کفلمه کنید.
• هر روز صبح، ظهر و شب، هر مرتبه نصف لیوان عرق کاسنی یا یک استکان آب برگ کاسنی تازه را مخلوط کنید و بنوشید.
• برای درمان ورم طحال در صورتی که گرم مزاج هستید؛ ابتدا گرمی مزاج را برطرف کنید و هر روز صبح، ظهر و شب و هر بار یک فنجان آب جوشانده کاسنی یا عرق کاسنی بنوشید.

درمان ورم طحال همراه با تب:

• روزی سه مرتبه و هر بار ۱۰ گرم تخم خرفه را نرم بسایید و با یک لیوان عرق کاسنی مخلوط کرده و بخورید.
• اگر ورم طحال همراه با تب باشد؛ باید هر روز یک کدوی خورشتی را بپزید و بعد له کنید و با سکنجبین مخلوط کرده، بخورید.
• پنج گرم پولک های مغز فلوس ساییده شده، ۱۰ گرم تخم خرفه و ۲۰ گرم تمرهندی بدون هسته را با ۱۰۰ گرم سنکجبین مخلوط و آن را در سه نوبت روز میل کنید و چند روز این عمل تکرار شود.

درمان درد طحال:

• برای تسکین درد طحال؛ تخم ترب را نرم بسایید و هر روز صبح و عصر و هر مرتبه ۵ گرم از آن را در یک فنجان سکنجبین حل کرده و میل فرمایید و تا هنگامی که درد وجود دارد این کار را ادامه دهید.

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام فعالیت های شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک باقلا، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ و سیب زمینی، لقمه قارچ و سویا، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک سویا با سبزیجات، لوبیا با سویا، خوراک بامیه با سویا، خوراک تند بامیه، خوراک بورانی، خوراک مخلوط، آش ماش، آش سماق، آش عدس ۱، آش شلغم ۲، آش مرزه، لوبیا سبز پلو ۳، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش فسنجان با اسفناج، خورش به و آلو، خورش آلو و قیسی، خورش قیمه بادمجان، خورش بامیه با قارچ، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش هویج و به، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، سس گوجه فرنگی ۱، سس گوجه فرنگی ۲، سس معطر، سس مخصوص ۱، سس مخصوص ۲، سس زیتون، سس جعفری، غلات کامل، میوه ها.
• خوردنی های مضر: عدس پلو ساده، نخود فرنگی پلو ۱، خورش شوید باقالی. غذاهای شیرین، فست فودها، روغن های فرآوری شده، کافئین، نوشابه های گازدار.

نکته:

• «طحال» یک عضو نافع بدن است که وظیفه اش این که پلاکت ها و گلبول های مرده را از خون خارج می کند. حال اگر مشکل پیدا کند، علاوه بر پلاکت ها و گلبول های مرده، پلاکت ها و گلبول های زنده را هم از خون جدا می کند و چون اینها به شکل خون از بدن خارج می شوند، از آن به خونریزی تعبیر می شود و امروزه از بیماری طحال، تحت عنوان «سرطان خون» یاد می شود. طحال هم مانند هر عضو دیگری، ممکن است: به دلیل خوردن آب های راکد و آب هایی که در معرفی تابش نور آفتاب قرار دارد، ورم کند. درد کند. خونریزی کند و حتی گلبول ها و پلاکت های زنده را از خون خارج کند و اینها به شکل خونریزی، همراه با مدفوع از بدن خارج شوند.
• برخی از افراد با بزرگ شدن طحال هیچ علائمی را تجربه نمی کنند و این بیماری تنها در طی یک معاینه روتین بدن کشف می شود.
• افرادی که لاغر هستند ممکن است بزرگ شدن طحال را از طریق پوست احساس کنند. علامت شایع این بیماری احساس درد یا ناراحتی در سمت چپ بالای شکم است، جایی که طحال واقع شده است.
• فرد ممکن است بعد از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری داشته باشد که دلیل آن ممکن است این باشد که طحال بزرگ شده به معده فشار وارد می آورد.
• در صورتی که طحال شروع به فشار دادن اندام‌های دیگر کند، این مسئله می‌تواند جریان خون طحال را تحت تأثیر قرار دهد و باعث می شود که این عضو نتواند خون را به درستی فیلتر کند.
• در صورتی که طحال خیلی بزرگ شود می‌تواند شروع به از بین بردن تعداد زیادی گلبول قرمز از خون کند و نداشتن گلبول قرمز به میزان کافی می‌تواند منجر به بیماری کم‌خونی شود.
  اگر طحال بزرگ شده نتواند به اندازه کافی گلبول سفید ایجاد کند ممکن است بیشتر اوقات فرد دچار عفونت شود.