درد نشیمنگاه (دنبالچه): التهاب مفصل ساکرو ایلیاک عبارت است از یک روند التهاب پیش‌رونده که مفاصل ساکروایلیاک یا همان اتصال بین قسمت پایین ستون فقرات (ساکروم) و استخوان لگن را درگیر می‌کند. درد استخوان دنبالچه یا درد کوکسیکس، عارضه‌ای نسبتاً نادر و تقریباً ناشناخته است که می‌تواند در پایین‌ترین قسمت ستون فقرات که کوکسیکس یا دنبالچه نام دارد باعث ایجاد دردهای مزمن شود. درد دنبالچه به شکل یک درد موضعی احساس می‌شود و عموماً هنگام نشستن یا انجام هر فعالیتی که باعث فشار آمدن به پایین‌ترین قسمت ستون فقرات گردد بدتر می‌شود. این عارضه در خانم ها بیشتر از مردان شایع است، و معمولاً به دلیل آسیب موضعی (مانند زمین خوردن) یا زایمان رخ می‌دهد. در موارد نادری نیز، وجود تومور یا عفونت می‌تواند باعث درد دنبالچه شود. می‌توان با رعایت کردن نکاتی از بروز درد دنبالچه پیشگیری کرد. در حدود سن چهل سالگی یا دهه چهارم زندگی شیوع بیشتری داشته و در افراد چاق و کسانی که زیاد می نشینند احتمال بروز بیشتری دارد.

علائم:

1. درد ممکن است به ران ها تیر بکشد.
2. درد ممکن است در حین عادت ماهانه افزایش یابد.
3. ممکن است فرد احساس کند محل نشستن وی ناپایدار است.
4. دردی که با یبوست بدتر شده و پس از دفع مدفوع بهتر می‌شود.
5. درد عمقی که ممکن است همیشه در ناحیه دنبالچه احساس شود.
6. دردی که هنگامی تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده بدتر می‌شود.
7. درد دنبالچه که در موقع لمس شدن یا هنگامی که فشاری روی آن قرار می‌گیرد بدتر می‌شود.
8. وقتی بیمار در حالت نشسته به پشت لم می دهد درد بیشتر می شود و بیمار ترجیح می دهد در موقع نشستن بیشتر به جلو خم شود. علت اینست که موقع لم دادن به عقب فشار بیشتری به استخوان دنبالچه وارد می شود.
9. اگر بیماری مدت طولانی ادامه یابد بیمار ممکن است به علت ترس از نشستن و به علت ایستادن طولانی دچار درد در کف پاها شود. بیمار ممکن است به علت بد نشستن روی صندلی (برای کاهش ودرمان درد دنبالچه) دچار کمر درد شود. کم خوابی و اضطراب و افسردگی هم می تواند از عوارض ابتلا دراز مدت به این بیماری باشد.

علت:

• از علت درد استخوان دنبالچه می توان گفت که هنوز به درستی مشخص نیست که کدام بخش‌های آناتومی بدن باعث بروز درد دنبالچه می‌شوند. در بسیاری از مواردعلل درد استخوان دنبالچه دقیق مشخص نیست (که به آن درد دنبالچه ناشناخته گفته می‌شود)، و به همین دلیل در این موارد علائم عارضه کنترل می‌شوند. در کل، اگر دنبالچه آسیب ببیند و یا وارد آمدن فشار اضافی بر آن باعث شود که استخوان‌هایش بیش از دامنه حرکتی طبیعی‌شان، که بسیار محدود است حرکت کنند، در این ناحیه درد موضعی و التهاب بروز می‌کند. آسیب دیدن رباط‌ها یا دیسک وستیجیال هم می‌تواند دلیل درد باشد. همچنین، در موارد نادری نیز، شکستگی استخوان‌های دنبالچه و یا وجود یک عفونت یا یک تومور در دنبالچه می‌تواند باعث درد دنبالچه شود. به طور کلی، تشخیص علت درد دنبالچه یکی از علل زمینه‌ای زیر را به عنوان عامل درد نشان خواهد داد:
• تومور یا عفونت: در موارد نادر، درد دنبالچه ناشی از وجود یک تومور یا عفونت در ناحیه دنبالچه است که باعث فشار آمدن روی دنبالچه می‌شود.
• ترومای موضعی: زمین خوردن بر روی استخوان دنبالچه می‌تواند باعث التهاب رباط‌ها یا آسیب دیدن دنبالچه یا اتصال دنبالچه با ساکروم شود. این مورد شایع‌ترین دلیل درد دنبالچه است.
• زایمان: در طول وضع حمل سر نوزاد از بالای دنبالچه عبور می‌کند، و گاهی اوقات فشار وارد شده روی دنبالچه می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی اجزاء دنبالچه (دیسک، رباط‌ها و استخوان‌ها) شود.
• فشار: برخی از فعالیت‌ها که باعث وارد آمدن فشار طولانی مدت به دنبالچه می‌شوند، مانند اسب‌سواری و نشستن طولانی مدت روی یک سطح سفت، می‌توانند محرک درد استخوان دنبالچه باشند. معمولاً این عوامل باعث درد دائمی دنبالچه نمی‌شوند، اما اگر التهاب و علائم کنترل نشوند، امکان دارد که درد، مزمن شود. همچنین ضعف عضلات باسن نیز موجب فشار به دنبالچه شده و ایجاد التهاب و درد می کند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. سن
2. ارث
3. بی تحرکی
4. استعمال دخانیات

پیشگیری:

• از استعمال دخانیات پرهیز کنید.
• از اضطراب و استرس پرهیز کنید.
• عضلات باسن و کمر خود را تقویت کنید.
• از مصرف فرآورده های کارخانه ای نظیر سویس و کالباس پرهیز کنید.

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: معاینه فیزیکی کامل برای عارضه درمان درد استخوان دنبالچه شامل موارد زیر خواهد بود: معاینه لگن و مقعد برای بررسی وجود توده یا توموری که می‌تواند دلیل درد باشد. لمس دنبالچه برای بررسی وجود حساسیت به لمس، معمولاً قابل توجه‌ترین یافته در معاینه، حساسیت به لمس موضعی است که با لمس دنبالچه مشخص می‌شود. اگر دنبالچه نسبت به لمس حساس نباشد، درد این ناحیه ناشی از مشکل ساختاری دیگری مانند فتق ديسك بين مهره‌اي لومبوساكرال یا بیماری تخریب کننده دیسک خواهد بود.
2. عکس رادیولوژی: گرفتن عکس رادیولوژی از ساکروم و دنبالچه برای رد این احتمال بعید که یک شکستگی آشکار یا یک تومور بزرگ باعث بروز ناراحتی شده باشد.
3. MRI: اسکن ام‌آرآی برای رد وجود عفونت یا تومور ستون فقرات به عنوان دلیل درد. از آنجا که اسکن استخوان و سی‌تی‌اسکن اطلاعات ناچیزی فراهم می‌کنند، به طور کلی از آن‌ها استفاده نمی‌شود. معمولاً نتیجه تمام آزمایش‌های تصویربرداری منفی است.

درمان طب نوین:

• معمولاً استفاده از ترکیبی از درمان‌هایی که درد را کاهش می‌دهند و اصلاح فعالیت‌ها جهت جلوگیری از فشار آمدن به دنبالچه، برای کنترل یا تسکین درد کفایت می‌کند. در موارد بسیار نادری هم، انجام جراحی برای برداشتن دنبالچه توصیه می‌شود، که البته این جراحی (کوکسیژکتومی) تنها زمانی انجام می‌شود که درد شدید باشد و انجام دست کم چند ماه درمان غیرجراحی و اصلاح فعالیت‌ها تأثیری در تسکین و رفع درد نداشته باشد.
• التراسوند: فیزیوتراپی با اولتراسوند نیز برای تسکین درد مفید است.
• یخ: گذاشتن یخ یا کیسه سرد روی ناحیه درد، روزی چند بار در طول چند روز اول شروع درد.
• گرم کردن یا گذاشتن یک کیسه داغ روی ناحیه درد پس از چند روز اول.
• دارو درمانی: تجویز داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب NSAID ها (مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و مهار کننده های COX-2)، به کاهش التهاب اطراف دنبالچه که معمولاً علت بروز درد است کمک می کنند.
• استفاده از یک بالش برای جلوگیری از فشار آمدن به دنبالچه در هنگام نشستن: اجتناب از نشستن طولانی مدت یا وارد کردن هرگونه فشار به ناحیه درد، تا حد ممکن. برای بعضی‌ها بالش‌های حلقه‌ای شکل به خوبی جواب می‌دهند، اما برای بعضی دیگر این بالش‌ها مناسب نبوده و مانع فشار آمدن به دنبالچه آن‌ها نمی‌شوند. بسیاری از افراد بالش‌های فوم V شکل یا U  شکل (که وسطشان خالی است تا دنبالچه با چیزی در تماس نباشد) را ترجیح می‌دهند. در کل، هر گونه بالش یا طرز نشستنی که مانع از فشار آمدن به دنبالچه می‌شود ایده‌آل است.
• درمان یبوست: اگر یبوست یا دفع مدفوع باعث بروز یا افزایش درد شد، به بیمار توصیه می‌شود که از نرم کننده‌های مدفوع استفاده کند و مصرف فیبر و آب را افزایش دهد. اگر درد دائمی یا شدید باشد، گزینه‌های درمانی غیر جراحی دیگری وجود دارد که عبارتند از:
• تزریق: تزریق موضعی یک عامل بی‌حس کننده (لیدوکائین) و استروئید (برای کاهش التهاب) می‌تواند تا حدودی علائم این عارضه را تسکین دهد. البته، توصیه می‌شود که این تزریق با استفاده از فلوئوروسکوپ یا  دستگاه سونوگرافی به عنوان راهنما انجام شود. تسکین حاصل از این روش می‌تواند از یک هفته تا چند سال دوام داشته باشد. انجام این تزریق در سال نباید از سه بار بیشتر شود.
• درمان دستی یا جا انداختن دنبالچه: علائم برخی از بیماران از طریق درمان‌های دستی (مانند درمان های دستی متد MEIN  که توسط متخصصین طب فیزیکی انجام می شود و روش کایروپراکتیک) تسکین می‌یابند. برای اینکار بیمار به حالت جنین میخوابد و پاهای خود را به داخل شکم جمع می کند و پزشک یک دستکش لاتکس دست می کند و انگشت خود را به ژل لوبریکنت آغشته کرده و به داخل مقعد وارد می کند و انتهای دنبالچه را گرفته و به سمت بالا می کشد.
• کشش: کشش ملایم رباط‌های متصل به دنبالچه می‌تواند مفید باشد. یک فیزیوتراپ، کایروپراکتور، متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی یا سایر متخصصان حوزه بهداشت و درمان که در این زمینه آموزش دیده‌اند می‌توانند بیمار را در مورد حرکات کششی مناسب راهنمایی کنند.
• اگر پزشک پس از انجام معاینه، عکسبرداری رادیولوژی و ام‌آرآی به این نتیجه برسد که عفونت و تومور علل درد دنبالچه نیستند، در این صورت درمان غیرجراحی طولانی مدت برای تسکین درد و اصلاح فعالیت‌ها گزینه معقولی خواهد بود.پس از آنکه درد به حدی کاهش یافت که دیگر حرکت باعث درد بیش از اندازه نشود، انجام روزانه فعالیت‌های هوازی (ایروبیک) سبک مفید خواهد بود، چون افزایش جریان خون مواد مغذی بهبود دهنده را به ناحیه درد می‌رساند و باعث می‌شود قابلیت خود درمانی طبیعی بدن فعال گردد. مزیت دیگر ورزش‌های هوازی آزادسازی اندورفین است، که همان فرآیند طبیعی تسکین درد در بدن می‌باشد.
• عمل جراحی: برای افرادی که دچار درد مداومی هستند که با درمان غیرجراحی و اصلاح فعالیت‌ها کاهش نمی‌یابد یا به خوبی کنترل نمی‌شود، یکی از گزینه‌های درمانی برداشتن تمامی یا قسمتی از دنبالچه از طریق عمل جراحی است. جراحی زمانی توصیه می شود که بیمار به درمان های اولیه پاسخ ندهد معمولاً در بیش از 90 درصد موارد مشکل بیمار بدون جراحی حل می شود. این عمل به ندرت انجام می‌شود، به طوری که حتی روش انجام آن در بسیاری از کتاب‌های آموزشی جراحی ستون فقرات وجود ندارد. اگر چه خود این عمل نسبتاً ساده‌ است، اما بهبودی بعد از انجام آن برای بیمار فرآیندی طولانی و ناراحت کننده خواهد داشت.

درمان طب سنتی:

• از داروی شیطرج استفاده کنید.
• خرما را با دنبه بخورید و دنبه را روی دنبالچه بمالید.
• از مرکب ۱، ۲ مثقال در ناشتا، به مدت ۳ روز استفاده کنید.
• صبح ناشتا، داروی مرکب ۱ مفاصل را دو مثقال میل کنید البته اگر بهبودی حاصل نشد، با فاصله یک هفته، مجدداً ميل کنید.
• روزی که از این دارو مصرف می کنید، از خوردن خرما، ماهی، سرکه و سبزیجات بپرهیزید.
• شب ها روی مفاصلی که درد می کند، پماد مفاصل را بمالید و ماساژ دهید، سپس روی آن را ببندید و صبح با آب ولرم بشویید.
• با روغن های گرم نظیر روغن سیاهدانه، بادام تلخ و … موضع را خوب ماساژ دهید و با حوله اتو موضع را گرم کنید و چنانچه نیاز به جا اندازی دنبالچه بود دنبالچه را جا بیاندازید و اگر نیاز به جا اندازی دنبالچه نبود بعد از روغن مالی یک شب در میان به مدت 7 شب اطراف دنبالچه را بادکش گذاری کنید (زیر نظر متخصص انجام شود).

داروها:

• مورفین
• ناپروکسن
• ایبوپروفن
• دیکلوفناک
• سکلکوکسیب
• مفنامیک اسید

فعالیت های بدنی:

• تمرین 1: یکی از روش های دیگردرمان درد دنبالچه از طریق انجام بعضی از تمرین های شکمی است. تمرین های ناحیه شکم می تواند با دراز کشیدن بر روی پشت به صورت منظم انجام شود. در این حالت لازم است زانوهای شما در حالت خم قرار گرفته و سپس عضلات شکمی منقبض شوند. در ادامه لازم است انقباض عضلات برای یک ثانیه حفظ شده و سپس عضلات آزاد شوند.
• تمرین 2: حرکت اسکات بی وزنی می تواند به تقویت بعضی عضلات کمک کرده و وضعیت آنها را در حالت متعادل قرار دهد. تکرار این حرکت ورزشی می تواند به کاهش یا تسکین درد در ناحیه دنبالچه کمک موثر کند.
• تمرین 3: اگر شما از درد در ناحیه دنبالچه رنج می برید، انجام بعضی از تمرین های کششی روی کمر در هنگام دراز کشیدن یا بر روی دستان در حالتی که زانوها در حالت بی وزنی (حرکت بدون فشار) قرار داشته باشند و این حرکت ها با دقت زیاد توسط فرد انجام شود، می تواند مفید و سودمند باشد. در حقیقت فشار وارد شده به خاطر جاذبه یک فشار ثابت است و در عمل باعث کشیدگی مداوم و فشرده شدن مهره های ستون فقرات به یکدیگر می شود.
• تمرین 4: این حرکت های ورزشی یک راهکار ایده آل برای فعال کردن بعضی از عضلات مهم تثبیت کننده وضعیت لگن و ران است و نقش بسیار با اهمیت در کاهش درد در ناحیه پایین کمر و دنبالچه دارد.
• تمرین 5: تقویت عضلات ستون فقرات با ورزش های کششی اکستنشن در حالی که دمر خوابیدید می توانید آرام روی  دستانتان  سر  و  سینه خود را بلند کنید 20 ثانیه  در این  وضع بمانید و  سپس آرام  به  حالت  اولیه برگردید و  این  حرکت را  10 با تکرار کنید، لازم به یاد آوری است تمام ورزش های بالا را تا 20 ثانیه در وضعیت جدید قرار بگیرید سپس به حلت  اولیه برگردید و این حرکات را 10 با تکرار کنید.
• تمرین 6: ورزش های کالم شل نیز ازطریق تقویت عضلات استابیلایزور کف گن در کاهش درد دنبالچه و لگن موثرند.
• تمرین 7: کار پر زحمت دیگری که تعداد کمی از بیماران آن راانجام می دهند استفاده از  تردمیل می باشد که بطور منظم چندین دقیقه در روز برای یک دوره منظم پیاده روی روزانه در  روی تردمیل دارند که این ورزش نیز در تسکین درد دنبالچه و لگن کمک موثری می کند.
• تمرین 8: پوزیشن های یوگا فرم های عمومی یوگا نیز در درمان دردهای دنبالچه و لگنی مفید می باشد. به خصوص پوزیشن های Shalabasana یا ملخ و پل زدن روی کمر و لگن ِکمک قابل توجهی در  تسکین درد دنبالچه و لگن خواهد کرد.

رژیم غذایی:

• از غذاهایی با طبیعت گرم و تر بیشتر استفاده کنید.

نکته:

• آناتومی دنبالچه: استخوان دنبالچه بر خلاف تصور، وظایفی برای ایجاد تعادل در ستون فقرات دارد و عضلات کف لگن و اطراف لگن برای عملکرد بهتر به این استخوان نیاز دارند. نام این استخوان از واژه kokkyx یونانی به معنای Cuckoo tail منقار پرنده فاخته بدلیل شباهت دنبالچه به منقار این پرنده بر گرفته شده است. دنبالچه پایین‌ترین قسمت ستون فقرات است. این قسمت باقیمانده یک دم وستیجیال یا بازمانده ژنتیکی است (که به همین علت به آن «دنبالچه» گفته می‌شود) و متشکل از سه تا پنج استخوان مهره بسیار کوچک می‌باشد که می‌توانند به هم جوش خورده یا از هم جدا باشند. پیشتر گمان می‌شد که استخوان‌های دنبالچه در تمام موارد به هم جوش خورده‌اند و هیچ حرکتی میان آن‌ها وجود ندارد، اما امروزه می‌دانیم که تمامی دنبالچه از یک استخوان یک تکه تشکیل نشده بلکه اغلب دارای چند مهره مجزا است که با استفاده از رباط‌ها و مفاصل فیبری موجود، به صورت محدود حرکت می‌کنند. دنبالچه از طریق یک مفصل دارای یک دیسک وستیجیال و همچنین چند رباط به ساکروم متصل است. حرکت مفصل بین دنبالچه و ساکروم بسیار محدود است.
• گاهی آزردگی دنبالچه منشأ اصلی درد سیاتیک و کمر درد می باشد و بدلیل عدم توجه به آن ممکن است مدت ها بیمار بعنوان کمر درد درمان شود ولی عامل اصلی دنبالچه باشد.