خشکی و ترک لب: عبارت است از انسان برای کارهای روزمره مانند: (حرف زدن، خندیدن، گریه کردن، شکلک درآوردن، غذا خوردن، نواختن بعضی آلات موسیقی و …) به لب هایش نیازمند است؛ لذا لب اگر سالم نباشد به طور مثال خشک و ترک خورده باشد، به سختی می توان کارهای مذکور را انجام داد. داشتن لب های خشک و ترک خورده، بی تردید آزار دهنده بوده تا جایی که حتی شما جرأت خندیدن هم ندارید، چرا که با هر بار خندیدن زخم روی لب شما که به صورت ترک، خود را نشان می دهد، گسترش یافته و سوزش شدیدی را احساس خواهید کرد تا جایی که با هر بار خندیدن بهبودی دیرتر حاصل می گردد.

علائم:

1. خشکی و پوسته پوسته شدن لب ها
2. در مواقع شدیدتر خونریزی از لب ها

علت:

• شاید برای بسیاری از افراد، خشکی و ترک لب یک مشکل همیشگی یا حتی فصلی تلقی شود که به نوعی با آن دست و پنجه نرم می کنند، اما خشکی لب مشکلی نیست که قابل حل نباشد بلکه از بین بردن آن فقط به شناسایی علت ایجاد خشکی وابسته است که به تعدادی از آنها می پردازیم:
• سوء تغديه: این عارضه می تواند ناشی از مصرف کم پروتئین ها و اسیدهای چرب باشد که از دلایل بروز خشکی لب ها محسوب می شود.
• مواد غذایی ترش و اسیدی: غذاهای ترش و اسیدی ممکن است باعث تحریک لب و خشکی و ترک آن شوند؛ در این شرایط، سوزش لب هم ایجاد می شود.
• حساسیت به محصولات آرایشی: استفاده مکرر از صابون و محصولات آرایشی غیر استاندارد و رژ لب می تواند موجب حساسیت پوست لب و ترک خوردگی شود.
• سرماخوردگی: انسداد مسیر تنفسی بینی (در اثر سرماخوردگی) و در نتیجه نفس کشیدن از دهان هم باعث خشکی لب و سپس پوسته شدن و ترک خوردن لب می شود.
• در معرض هوای سرد: نه تنها گرما بلکه سرما هم می تواند لب های شما را خشک و ترک خورده کند، به خصوص در مناطقی که سوز بادهای سرد زمستان بیشتر است.
• سیگار کشیدن: خشکی دهان و لب ها از کمترین عوارض سیگار کشیدن هستند چون پوست لبها را در برابر آسیب های محیطی و عوامل بیماری را بسیار آسیب پذیرتر می کند.
• بیماری: گاهی خشکی لب ها به خودی خود، علامتی از بیماری های جدی پوستی از قبیل پسوریازیس، اگزما یا علامتی از بیماری های داخلی مانند کم کاری تیروئید، کمبود ویتامین ها یا کلسیم است.
• از دست دادن آب بدن: یکی از علامت های کم شدن آب بدن، خشکی لب است؛ در کسانی که گرمازده شده اند یا به علت اسهال، آب زیادی از دست داده اند، با مشاهده شدت خشکی لب می توان پی به شدت کمبود آب برد.
• زیر نور آفتاب: اگر از لب در برابر نور شدید آفتاب، محافظت نکنید، می تواند باعث تبخیر رطوبت آن و خشکی شود، این مسئله در مناطقی که رطوبت هوا کمتر است، بیشتر خود را نشان می دهد؛ البته وجود بادهای خشک هم در این مسئله بی تأثیر نیست.
• عفونت های قارچی: اگر خشکی در گوشه های لب باشد و سبب ترک خوردن، قرمز شدن و سوزش شدید شود ناشی از عفونت های قارچی است و در برخی مواقع نیز ترک خوردگی های مزمن در خط میانی لب تحتانی به وجود می آید که در کودکان شایع تر است.
• مرطوب کردن لب با زبان: خیس کردن لب با زبان، برخلاف آنچه به نظر می رسد، باعث خشکی لب و ترک خوردن آن می شود؛ چرا که بزاق با ایجاد رطوبت موقت و از بین بردن چربی طبیعی پوست، باعث تبخیر بیشتر شده و در نهایت سبب خشکی بیشتر لب می گردد.
• کمبود بعضی از ویتامین ها و املاح: کمبود بعضی از ویتامین ها مانند: C ،B، A و املاحی مانند: (آهن، کلسیم و روی) هم می تواند باعث خشکی، پوسته شدن و ترک خوردن گوشه لب شوند؛ بدیهی است وقتی تغذیه سالم و کاملی داشته باشید، این مسئله نمی تواند علت خشکی لب شما باشد.
• بعضی داروهای شیمیایی: کسانی که نمی توانند علتی برای لب های ترک خورده خود پیدا کنند بهتر است، سری به قفسه داروهایی که می خورند بزنند؛ مصرف بعضی داروها (مانند: ویتامین A در مقادیر زیاد. داروهای شیمی درمانی، داروهای دیابت، داروهای ضد تشنج می توانند این مشکل را ایجاد کنند.
• ریزش صفرا در سر معده: علت آن ریزش صفرا در سر معده است. اگر صفرا در معده بالاتر رود، خشکی لب پدید می آید. لب بدون تغییر گوارش تغییر شکل پیدا نمی کند. از این که بالاتر رود، لب پوست می اندازد. در اینجا فقط تغییر شکل است. گرمی معده از این که بالاتر رفت، کام تلخ می شود. اصلاً نمی تواند چیز گرم و صفرازا مثل چربی ها را بخورد چون سریع کامش تلخ می شود.
• غلبه صفرا: مقاومت پوست لب نسبت به سایر نقاط بدن، کمتر است چرا که لایه های پوست لب بسیار نازک هستند؛ علاوه بر این، لب، لایه محافظتی معمول پوست که دارای غدد چربی و عرق است را ندارد، به همین علت هم مانند بقیه جاهای بدن نمی تواند خودش را مرطوب نگه دارد، لذا مستعد خشک شدن و ترک خوردن می گردد. بنابراین افزایش حرارت بدن، کاهش مایعات و خشکی پوست هنگام غلبه صفرا، عاملی است برای نازک شدن پوست لب که با کوچک ترین کشیدگی مانند خندیدن پاره شده و ترک بر می دارد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. زبان زدن به لب ها
2. بالا بودن حرارت زیاد کبد و دستگاه گوارش
3. استفاده زیاد غذاهای گرم و خشک بدون مصلح غذایی

پیشگیری:

• سرما یکی از علت های خشکی لب می باشد. به هنگام بارش برف و سرمای شدید سعی کنید لب ها را پشت شال گردن خود پنهان کنید.
• گاهی خشکی لب ها بر اثر مصرف برخی داروها اتفاق می افتد. قبل از مصرف هر دارویی عوارض جانبی آن را به دقت مطالعه نمایید.
• بر روی لب ها ضدآفتاب بزنید. پوست لب نیز باید از نور مستقیم آفتاب محافظت شود. نور آفتاب می تواند پوست لب را خشک و پوسته پوسته کند.
• از پماد لب معطر یا طعم دار استفاده نکنید. زیرا بوی آن باعث لیس زدن ناخودآگاه لب ها می شود و منجر به خشکی بیش از حد لب ها می گردد.
• لب ها را با زبان مرطوب نکنید. لیس زدن لب ها باعث خشک شدن بیشتر آن ها می گردد. زیرا بزاق دهان بسیار سریع تبخیر می شود. در نتیجه لب ها خشک تر از قبل می شوند.
• پوست خود را از داخل و بیرون آبرسانی کنید. در فصل سرما رطوبت فضای خانه را در حالت تعادل نگه دارید. به مقدار کافی آب بنوشید زیرا کم آبی بدن باعث خشک شدن لب ها و پوست بدن می گردد.
• برخی مواد غذایی و آرایشی حاوی ماده ای به نام آلرژن هستند. کسانی که پوست لب هایشان حساس می باشد با آلرژن دچار خشکی شدید می شوند. آلرژن در عصاره موادی مانند شیر، تخم مرغ، بادام زمینی، ماهی، سویا، گندم و مواد دریایی وجود دارد.

عوارض احتمالی:

1. اگر ترک لب ها درمان نشوند مانند یک زخم باز دچار عفونت می گردد و باکتری ها به داخل ترک ها نفوذ می کنند. در چنین شرایطی حتماً به پزشک متخصص مراجعه نمایید. همواره بخشی از نسخه پزشکان برای درمان خشکی لب شامل پماد ویتامین A می باشد.

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• به اندازه نیاز مایعات بنوشید.
• از مصرف دخانیات اجتناب کنید.
• کپسول ویتامین E را خالی کنید و به موضع لب ها بمالید.
• خشک شدن لب ها پوسته پوسته شدن آن ها را به همراه دارد. لایه برداری از پوستی که خشک شده اما سلول های آن زنده هستند باعث بروز درد و خون ریزی می شود. بنابراین ابتدا از کرم نرم کننده یا مرطوب کننده استفاده کنید و سپس با اسکراب مناسب (خانگی یا کارخانه ای)، پوست لب را لایه برداری کنید.
• حتماً از مرطوب کننده استفاده کنید. مرطوب کننده هایی که حاوی موم عسل می باشند در نگه داری رطوب پوست لب بسیار تأثیرگذار هستند. شب ها قبل از خواب زمان مناسبی برای مصرف مرطوب کننده لب است. روغن نارگیل و کره کاکائو نیز در رطوبت رسانی لب ها به کار می روند.

درمان طب سنتی:

• حذف تمام موارد ممنوعه
• پیه بز را گرم کرده و بر لب بمالید.
• پماد سولفی نیلامید را بر لب بمالید.
• مالیدن روغن خردل روی ناف اثر معجزه آسا دارد.
• روزی دو تا سه مرتبه روی آن موم روغن انگور بمالید.
• روی لب ها پماد روغن انگور را روزی سه مرتبه بمالید.
• پماد اکسیددوزنگ ۱۰% را روزی سه مرتبه بر لب بمالید.
• رعایت کلیه توصیه ها هنگام غلبه صفرا تا بهبودی کامل.
• خوردن سرکنگبین گرم، شب ها قبل از خواب یک لیوان.
• دستمالی را آغشته به شیر کنید و روی موضع لب قرار دهید.
• روزی یک یا دو مرتبه با وازلین بوریکه موضع را چرب کنید.
• گلیسیرین را روزی سه مرتبه به محل ترک خوردگی لب بمالید.
• مقداری سغز را در پیه آب کرده بز و روغن گل مخلوط کنید و بمالید.
• اگر وسط لب ترک می خورد روغن کنجد یا زیتون را داخل ناف بمالید.
• اگر گوشه لب ترک می خورد، روغن شتر مرغ را به صورت موضعی استفاده کنید.
• برای برطرف کردن خشکی لب هایتان روزی سه مرتبه روی آن روغن وازلین بمالید.
• یک قطعه از شش گوسفند را به سیخ بکشید و کباب کنید و آن را روی لب ها بمالید.
• همچنین خوردن آش جو، آش عدس، آش آبغوره، آش تمرهندی، آش آب نارنج و آش برگ چغندر و گشنیز در بهبودی بیماری بسیار کمک خواهد کرد.
• سرشیر: این ماده را چند بار در روز بر روی لب های خشکیده خود بزنید تا باعث لایه برداری پوست مرده لب شده و بافت نرم جایگزین آن گردد.
• دم نوش (بالنگو + ختمی + ریشه کاسنی): یک قاشق از ترکیب را با یک لیوان بزرگ آب جوش دم کنید، ولرم که شد صاف نموده، سپس با ترنجبین شیرین کرده و میل نمایید.
• روغن بنفشه: مالیدن این روغن به دلیل خاصیت سردی بخشی که دارد باعث کاهش حرارت لب شده و رطوبت را با سرعت زیاد به لب ها برگردانده در نتیجه بهبودی را تسریع می بخشد.
• ترک و قاچ لب عموماً در اثر حرارت جگر ایجاد می شود و در صورتی که این بیماری به وجود آمده است باید مبردات زیاد میل کنید تا حرارت جگر فروکش کرده و ترک لب بهبود یابد.
• کسانی که ترک لب دارند، اول باید یبوست شان برطرف شود و بعد هرشب قبل از خواب ۳ یا ۵ قطره روغن بنفشه یا روغن زیتون در ناف بچکانید، چکاندن روغن در ناف باعث نرم شدن پوست بدن می شود.
• ویتامین E مواد غذایی سرشار از ویتامین E سبب نرمی و مرطوب شدن پوست لب می شود البته هنگام غلبه صفرا، بعضی از این موارد را می توان استفاده کرد مانند: (گندم جوانه زده، جو جوانه زدم مغز تخمه هندوانه، اسفناج، سیب زمینی).
• روغن حیوانی یا روغن نباتی و یا کره را با موم به اندازه مساوی روی آتش مخلوط کنید تا با هم کاملاً ترکیب شوند، بعد قدری سفیدآب روح بر آن بپاشید و مجدداً به هم بزنید تا آن هم خوب مخلوط شود و پس از و سرد شدن، هر روز بر لب بمالید.
• آلوئه ورا: خاصیت گیاهی آلوئه ورا باعث شده است که این دارو به عنوان یک ماده شگفت انگیر برای پوست مورد استفاده قرار گیرد؛ بنابراین برای درمان لب های خشکی زده، مقدار کمی آلوئه ورا روی لب های خود بمالید و تا بهبودی این کار را تکرار کنید.
• دم نوش (تخم خرفه + اسفرزه + پنیرک): یک قاشق از ترکیب را با یک و نیم لیوان آب جوش دم کنید ولرم که شد صاف نموده، سپس با عناب آسیاب شده، شیرین نموده و نیم ساعت قبل از وعده های غذایی مصرف نمایید؛ این دم نوش را تا بهبودی کامل، مصرف نمایید.
• خیارسبز: خیار را رنده کرده و روی لب های خود بمالید؛ بسیاری از مردم از خیار برای رفع خشکی سطح لب هایشان استفاده می کنند؛ همچنین سعی کنید در طول روز از تعدادی خیار پوست گرفته شده بخورید که مایعات بدن را تأمین کرده و حرارت بدن را فرو می نشاند.
• مصرف مایعات کافی: اولین اقدام در رفع خشکی پوست تمام نقاط بدن، استفاده کافی از آب و سایر مایعات می باشد؛ به خصوص افرادی که زیاد عرق می کنند، باید بیشتر به تأمین آب از دست رفته بدن توجه داشته باشند؛ هر فرد باید روزانه چند لیتر آب بنوشد تا رنگ ادرارش همیشه زرد روشن باشد خصوصاً در روزهای خشک زمستان.
• حالت اول: کتیرا 5 گرم + مغز قلم گاو یک عدد + گلیسیرین 40 گرم + نشاسته 5 گرم + مغز قلم گام را خارج کرده با گلیسیرین حرارت دهند سپس بقیه داروها را اضافه کرده تا به صورت کرم در آید سپس روزی سه مرتبه به موضع بمالند. حالت دوم: همه را نرم ساییده، قارا را در 250 گرم روغن زیتون حرارت داده تا حل شود سپس بقیه داروها را اضافه نمایند حرارت داده تا قوام آید، روزانه سه مرتبه به موضع بمالند. (بسیار مجرب)

درمان ترک گوشه لب:

• هر روز صبح مقداری تخم کاسنی را بجوشانید و آب آن را صاف و شیرین کرده، بنوشید.
• چند روز صبح هنگام بیدار شدن از خواب و قبل از صرف صبحانه شیئی فلزی که در سرمای بیرون از اتاق بوده و سرد است یا شیئی فلزی که قبلاً در یخچال یا فریزر گذاشته اید را روی آن بگذارید و ۵ دقیقه نگه دارید.
• کمی روغن حیوانی را با کمی موم عسل به طور مساوی در ظرفی روی آتش گرم کنید تا مخلوطی یکنواخت به دست آید و بعد کمی سفید آب روح را روی آنها بپاشید و هم بزنید و روزی سه مرتبه کمی از آن بر موضع بماليد.
• هر روز آش جو، آش عدس، آش آب غوره، آش تمر، آش آب نارنج، آش با جو و گشنیز و برگ چغندر، آب غوره، آب عناب، چغندر، برگ چغندر، کاهو، زرشک، آب جوشانده تخم کاسنی بخورید و برای درمان سریع تر روزی سه مرتبه روی آن وازلین بوریکه یا روغن پنی سیلین یا گلیسیرین یا پماد هادکس یا پیه بز آب شده بمالید.

فعالیت:

• روزانه نیم ساعت فعالیت بدنی مناسب داشته باشید.

رژیم غذایی:

• از خوردن فرآورده های کارخانه ای و همچنین غذاهایی با طبع گرم و خشک بدون مصلح پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک عدسی ساده، خوراک عدسی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و سیب زمینی، خوراک قارچ طعم دار، خوراک کلم برگ با عدس، خوراک گل کلم، خوراک مخلوط، آش گوجه فرنگی ۱، آش شولی ۱، آش شولی ۲، آش رب، عدس پلو ساده، عدس پلو با قارچ، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ قارچ ۱، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سس معطر.
• خوردنی های مضر: بورانی بادمجان و ماست سویا، خوراک لوبیا سفید ساده، لوبیا با سویا، خوراک لوبیا قرمز، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش شله قلمکار، آش جو با حبوبات ۲، آش حبوبات ۱، حلیم گندم با مغزیجات، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش کرفس ۱، خورش به، خورش لوبیا سبز، سوپ شلغم، کتلت سویا با گندم جوانه زده، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، کشک سویا، سس مایونز گیاهی، سس زیتون، سس جعفری و تا بهبودی کامل از مصرف ادویه جاتی مانند: (فلفل، زنجبیل، دارچین، زیره، هل و … ) خودداری کنید؛ هم چنین از مصرف غذاهای شور و مواد غذایی نمک سود مانند آجیل شور نیز خودداری کنید، از مصرف (خربزه، انگور، گردو، پسته، فندق، بادنجان، گوشت شتر، نبات و …) تا زمان بهبودی خودداری کنید.

نکته:

• میزان مصرف گرمی ها تا زمانی است که لب ها خشک باشد و تلخی در دهان پدید بیاید و در گوارش این است که مقعد بسوزد و خونریزی گوارشی پدید بیاید. اگر به این حد رسید ماست بخورید تا برطرف شود.
• صفراوی که سردی میخواهد اگر بیش از اندازه سردی بدهیم معده سرد می شود و چون جنس کبد گرم است و دیر تغییر مزاج می دهد و از طرفی جنس معده سرد است، یعنی معده باید رطوبت داشته باشد و استعداد سردتر شدن معده وجود دارد این توازن در اینجا به هم می خورد، در این صورت بیمار هوس به سردی دارد ولی وقتی می خورد اذیت می شود و دچار نفخ میشود اگر گرمی دادیم و باز هم نفخ داشته باشد معلوم است که بیش از اندازه سردی کرده است، اگر سردی معده را برطرف کردیم از آن طرف کبد بیش از اندازه گرم می شود حتی ممکن است این گرمی به صورت خارش در بدن یا خشکی دهان یا عطش غالب بروز کند و اگر آب زیاد بخورد باز معده سردی بکند، این مشکل، مشکل عمومی است چون تغذیه صحیح نداریم. در درمان می گوییم: شما گرمی بخورید و اگر احساس گرمی کردید مقداری کمی از سردی های آرام بخورید مثل: چند قاشق ماست، یک قاشق مرباخوری آبلیمو، این ها سردی های آرام هستند که فوری کبد را تعدیل می کنند و معده را نیز سرد نمی کنند. ما باید پایه و اساس را بر خوردن گرمی ها بگذاریم و در اینجا برای اینکه اتفاق خاصی نیافتد گرم و خشک نمی دهیم بلکه گرم و تر تجویز می کنیم.
• لب ها را با زبان خیس نکنید، این اقدام تنها برای مدت زمان کوتاهی منجر به مرطوب شدن لب ها می شود و لب ها بلافاصله بعد از این کار دچار خشکی می شوند و این خشکی به مراتب بیشتر بر لب ها تأثیر خواهد گذاشت؛ هم چنین از آن جا که ذرات بزاق حاصیت جذب و انعکاس اشعه ی ماوراء بنفش را دارد. می تواند شدت آسیب به پوست لب را نیز افزایش دهد.
• خمیر دندان خود را چک کنید: حساسیت به خمیر دندان و دهان شویه ها می تواند عامل قرمزی و خشک شدن پوست لب گردد؛ برای چند روز از یک مارک خمیر دندان و یا دهان شویه استفاده کنید و ببینید اگر مشکلی با شستشو و مسواک زدن ندارید آن را ادامه دهید.
• برای مدتی از انواع سس ها و ادویه های تند فاصله بگیرید.
• از تماس با مواد غذایی محرک، دستمال کاغذی رایحه دار، لوازم آرایشی و به خصوص رژ لب که با پوست لب ها تماس مستقیم دارد خودداری کنید.
• اگر شکل ناف گود و داخل آن بزرگ است، باید روغن را به طور مستقیم داخل ناف بریزید. در این حالت، نباید روغن را با پنبه آغشته کنید.
• اگر شکل ناف گود و فرو رفته نباشد و سطحی باشد، باید ابتدا روغن را با پنبه آغشته کنید و سپس، آن را داخل ناف قرار دهید.
• بهترین لینت دهنده (نرم کننده) شربت انجیر است (هفت تا انجیر را نیم ساعت در آب ریخته و بعد آبش را بخورید) که هم معده را گرم می کند و هم ساق پا را محکم می کند و لذا بهترین غذاست برای پیرها، خانم ها و کسانی که پوکی استخوان دارند و روغن بادام شیرین، هم غذاست (یک قاشق مرباخوری)، هم ملین، هم مسهل و هم مالیدنی است.