خشکی مفاصل: عبارت است از به محدودیت در حرکت مفاصل خشکی مفصل می گویند. در حالت کلی زمانی که فرد به راحتی نتواند مفصل های خود را تکان دهد، دچار خشکی مفصل شده است.

علائم:

1. مهم ترین علائمی که این بیماری دارد این است که افراد نمی توانند به راحتی پاهای خود را خم کنند و دیگر این که مفاصل حالت انعطاف خود را از دست داده و فرد در هنگام نشست و برخاست با مشکلاتی روبرو است. بدین معنا که درد و ناراحتی متوجه فرد می شود. این علائم کاملاً قابل تشخیص است. زمانی که شما متوجه می شوید نشستن، بلند شدن، راه رفتن شما به سهولت گذشته نیست قطعاً مشکلی در ناحیه مفاصل وجود دارد که یکی از آنها خشکی مفاصل است. البته بهتر است که کار تشخیص را به پزشک متخصص بسپارید و از وی در این زمینه یاری بگیرید.

علت:

• آرتریت
• لوپوس
• بورسیت
• سرطان استخوان
• آرتروزیا استئوآرتریت
• افزایش مقدار مایع مفصلی
• رشد بافت سینوویال درون مفصل
• بیماری های متابولیک مانندنقرس
• تومورهای مفصل یا اطراف مفصل
• گیر کردن یک منیسک پاره شده داخل مفصل
• گیر کردن استخوان یا غضروفی آزاد در درون مفصل
• ایجاد استخوان اضافه و نابجا در بافت های اطراف مفصل
• وجود استخوان اضافی در لبه سطوح مفصلی (استئوفیت)
• عفونت های مفصلی مانند عفونت های چرکی و عفونت سلی
• روماتیسم مانندآرتریت روماتوئید، تب روماتیسمی و اسپوندیلیت آنکیلوزان
• از بین رفتن غضروف مفصلی و ساییده شدن سطوح استخوانی بر روی هم
• کلفت و ضخیم شدن کپسول مفصلی و کم شدن قابلیت ارتجاعی و انعطاف پذیری آن.
• بد جوش خوردن یک شکستگی داخل مفصلی و ایجاد سطوح ناهموار در سطح مفصل.
• کم شدن انعطاف یا کوتاه شدن بافت های اطراف مفصل مانند رباط، تاندون و عضلات.
• هرگاه خشکی (صفرا یا سودا) بر مفاصل غلبه کند شخص دچار خشکی مفاصل می شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. سن
2. بی تحرکی
3. مصرف دخانیات
4. انجام فعالیت های بدنی سنگین

پیشگیری:

• از مصرف دخانیات پرهیز کنید.
• فعالیت مناسب بدنی داشته باشید.
• از مصرف زیاد غذاهایی با طبع گرم و خشک و سرد و خشک پرهیز کنید.

عوارض احتمالی:

1. بیماری هایی نظیر آرتروز

درمان طب نوین:

• درمان خشکی مفصلی برحسب علت بوجود آورنده آن و اینکه چه مدتی از شروع آن گذشته است متفاوت است. برای مثال وقتی که بدنبال شکستگی در داخل یا اطراف یکی مفصل محدودیت حرکتی در مفصل مربوطه ایجاد می شود اگر مدت زمان زیادی از شکستگی نگذشته و شکستگی هم جوش خورده باشد می توان با انجام حرکات کششی تحت نظر فیزیوتراپ حرکات مفصلی را بهتر کرد. اگر چند ماه از شکستگی گذشته باشد ممکن است فیزیوتراپی نتواند تأثیری در رفع محدودیت حرکتی داشته باشد. در این موارد ممکن است پزشک جراح بتواند مفصل بیمار را در اطاق عمل و بعد از بیهوشی، خم و راست کرده و به محدودیت حرکتی آن غلبه کند. در مواردی که مدت زیادی از شکستگی گذشته باشد تنها راه بهتر کرده دامنه حرکتی مفصل عمل جراحی است.
• انجام حرکات کششی: صرف نظر از علت خشکی مفصل، به عنوان اولین قدم درمانی می توان با انجام نرمش های کششی تا حدی دامنه حرکتی مفصل را بهبود داده و احتمالاً نیاز به جراحی را مرتفع کرد. با این حال بسیاری از بیماران نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند.
• این اقدامات می تواند به برطرف کردن خشکی مفصلی کمک کنند: خروج مایع مفصلی که زیاد شده است، خارج کردن بافت سینوویال که رشد زیادی کرده است، خارج کردن استئوفیت ها یا استخوان های نابجا، خارج کردن استخوان یا غضروف رها شدن در مفصل، برطرف کردن پارگی منیسک، اصلاح بد جوش خوردگی استخوان، بلند کردن تاندون یا عضله یا کپسول مفصلی کوتاه شده، تعویض مفصل.
• مصرف مکمل های روغن ماهی (امگا 3): بر اساس پژوهشی که در سال 2012 انجام شد، افرادی که روغن ماهی مصرف می‌کنند، کمتر دچار حملات درد و سفتی صبحگاهی مفاصل می‌شوند. روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب غیراشباع ایکوزاپنتانوییک (EPA) و اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) است. مصرف هفتگی ماهی نیز به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب امگا 3 برای رفع سفتی مفاصل مفید است. معمولاً توصیه می‌شود که مکمل روغن ماهی را 300 میلی‌گرم در روز مصرف کنید. قبل از مصرف مکمل حتماً دستور مصرف درج شده روی بسته را مطالعه کنید تا متوجه شوید که هر کپسول حاوی چند میلی‌گرم امگا 3 است. حتماً قبل از مصرف مکمل روغن ماهی با پزشک مشورت کنید، چون ممکن است مصرف این مکمل‌ها موجب بروز تداخل دارویی شود.
• مصرف بذر کتان: بذر کتان حاوی نوع دیگری از اسیدهای چرب امگا 3 به نام آلفا لینولنیک اسید (ALA) است. مصرف ALA نیز مانند EPA و DHA به کاهش التهاب و برطرف شدن علائم سفتی مفصل کمک می‌کند. پودر بذر کتان حاوی مقداری ALA است، اما غلظت ALA در روغن بذر کتان بیشتر است. روغن بذر کتان به صورت کپسول یا بطری فروخته می‌شود. میزان مصرف متوسط روزانه بذر کتان 500 میلی گرم است؛ این مقدار غالباً در کپسول روغن بذر کتان یا 450 گرم پودر بذر کتان وجود دارد.
• مصرف گلوکوزآمین سولفات: گلوکز آمین سولفات به طور طبیعی در مایع دور مفصل وجود دارد و نقش مهمی را در ایجاد غضروف ایفا می‌کند. بدن در صورت کمبود این ترکیب نمی‌تواند غضروف تولید کند یا به خوبی از غضروف‌ها محافظت کند. پژوهش‌های متعدد حکایت از آن دارد که مصرف این مکمل برای رفع درد و سفتی مفصل مفید است. مصرف گلوکز آمین سولفات بیشترین فایده را برای بیماران مبتلا به آرتروز و ورم دارد. دوز معمولی که برای تسکین درد آرتریت اوصیه می‌شود، 300 الی 2000 میلی‌گرم در روز است.قبل از مصرف گلوکز آمین سولفات با پزشک معالج‌تان درباره تداخل‌های دارویی احتمالی مشورت کنید.
• دارو درمانی: بسیاری از علائم خفیف مفاصل دردناک را می‌توان با مصرف داروهای بدون نسخه تسکین داد. داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن متداول‌ترین داروهایی هستند که برای درمان آرتریت مصرف می‌شوند. اگر ورم و التهاب مفصل باعث سفتی مفصل شده باشد، مصرف داروهای استروئیدی توصیه می‌شود. ورم و التهاب جزء علائم شایع آرتریت محسوب می‌شود. کورتیکواستروئیدها نیز التهاب را کاهش می‌دهند. درد و سفتی مفصل در پی کاهش التهاب کمتر می‌شود. مصرف داروهای استروئیدی به بیماران دچار آرتریت پیشرفته توصیه نمی‌شود. تسکین ناشی از این داروها گاهی اوقات موقتی است و تزریق استروئید در آینده چندان موثر نخواهد بود.

درمان طب سنتی:

• هر روز پای مرغ بخورید بهترین درمان برای تقویت مفاصل است.
• اگر می خواهید مفاصل نرم شوند، باید پنیر را با روغن زیتون مخلوط کنید و بر آن ضماد گذارید.
• مالیدن روغن بادام تلخ هر شب و اگر خشکی مفاصل شدید باشد دو هفته اول روغن بنفشه بمالید و بعد، از روغن بادام تلخ استفاده نمائید.
• دنبه و خرما را چرخ کنید و تفت دهید تا تغییر رنگ دهد روی مفصل مورد نظر از شب تا صبح به مدت سه شب ضماد کنید و بعد درون حمام عضو مورد نظر را خوب حرکت دهید.

درمان خشک شدگی مفاصل پا از سرما یا خستگی:

• کافور را در آب جوش حل کنید و بر پاها مالش دهید.
• پودر خردل را در آب بجوشانید و موضع را در آن ماساژ دهید.
• روی آن روزی سه مرتبه روغن گل بمالید و خوب مالش دهید و پس از مالیدن روغن، موضع را گرم نگه دارید.
• گل بابونه را بجوشانید و عضو را در آب گرم آن گذاشته و خوب مالش دهید، بعد خشک کنید و با روغن گل باز هم مالش داده و گرم نگه دارید.
• اگر پاها در اثر سرماخوردگی یا کار و فعالیت زیاد و خستگی خشک شده است، روزی سه مرتبه در آب گرم بگذارید و خوب مالش دهید و پس از اینکه از آب خارج کردید، خشک کنید و مقداری روغن گل را بر آن خوب مالش دهید و پس از آن پاها را گرم نگه دارید.
• دو، سه کیلو برگ های مویی کاج تازه را بکوبید و با فشار آبش را بگیرید و پاها را در آب گرمی که نمک داشته باشد یا آب دریای جوشیده ماساژ دهید، بعد بخشکانید، سپس با آب کاج ها پاها را خوب مالش دهید و پس از آن پارچه ای پشمی یا کرکی را که گرم کرده باشید روی آن بپیچید تا گرم بماند و بهبود یابد.

داروها:

• آسپرین
• ناپروکسن
• ایبوپروفن
• دیکلوفناک
• سلکوکسیب

فعالیت های بدنی:

• ورزش وفیزیوتراپی توانایی حرکتی مفصل را افزایش می‌دهد و در نتیجه سفتی مفصل کمتر می‌شود. همچنین ورزش درمانی و فیزیوتراپی روش فوق‌العاده‌ای برای کاهش وزن یا حفظ وزن در حد ایده‌آل به شمار می‌آید. اضافه وزن خطر ابتلا به عارضه‌هایی را که می‌تواند علت درد و سفتی مفصل باشد، بالا می‌برد.
• اگر مطمئن نیستید که چطور باید برنامه ورزشی‌ مناسبی را شروع کنید یا حرکت کردن برای‌تان سخت است، با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی آموزش دیده مشورت کنید. ورزش روش آسانی برای برطرف کردن درد و سفتی مفاصل است، اما اگر هنگام شروع برنامه ورزش درمانی احتیاط نکنید، ممکن است موجب تشدید بعضی عارضه‌ها بشوید.

رژیم غذایی:

• از غذایی که طبیعت گرم و تر دارند بیشتر استفاده کنید.

نکته:

• آناتومی مفصل: مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم حرکت کرده و سطوح آنها روی هم می لغزند. روی این سطوح را لایه ای ازغضروف مفصلی پوشانده است که وظیفه آن صاف و لغزنده کردن سطح استخوان و در نتیجه تسهیل حرکت مفصل است. اطراف مفصل به توسط یک پرده بافتی کلفت پوشانده شده که به آن کپسول مفصلی می گویند. سطح درونی کپسول مفصلی لایه نازکی از بافتی به نام سینوویوم پوشیده شده است که به آن لایه یا پرده سینوویال می گویند. وظیفه پرده سینوویال ترشح مایع مفصلی است. مایع مفصلی لزج و لیز است و موجب لغزنده شدن بیشتر سطوح مفصلی می شود. این مایع همچنین تغذیه سلول های غضروفی را به عهده دارد.
• گاهی اوقات فرد به علت فلج عصبی یا عضلانی قادر به حرکت دادن یک مفصل نیست و یا در انجام حرکت آن ضعف دارد ولی فرد دیگری می تواند مفصل او را کاملاً در تمام جهات حرکت دهد. به عبارت دیگر حرکت اکتیو یا فعال مفصل مشکل دارد ولی حرکت پاسیو آن بی عیب است. این وضعیت را خشکی مفصلی نمی گویند
• گاهی اوقات فرد به علت احساس درد مفصلی از حرکت دادن آن اجتناب می کند چون می بیند با حرکت دادن مفصل احساس درد وی بیشتر می گردد و اگر درد وی را بتوان با هر روشی از بین برد حرکت مفصل بخوبی و در همه جهات انجام می شود. این وضعیت را هم خشکی مفصلی نمی گویند. البته باید دانست بسیاری از موارد خشکی واقعی مفصلی همراه با درد است ولی در این موارد حتی با رفع درد نمی توان مفصل را به خوبی حرکت داد.
• پس وقتی نتوان مفصلی را حتی بعد از رفع کامل درد به توسط فرد دیگری کاملاً حرکت داد وضعیت ایجاد شده را خشکی مفصلی یا محدودیت دامنه حرکتی مفصل می نامند.
• مشکلات مفصل ها یکی از مهم ترین مشکلات مفصلی، تغییر و دگرگونی در سطح غضروف، مفصل و هم چنین در سطح انتهایی، استخوان مفصلی است که بلافاصله زیر سطح غضروف ایجاد می شود. سطح غضروف که در حالت عادی صاف و صیقلی است، در ابتدای بیماری به صورت ناصاف و ناهموار ظاهر می شود، سپس این غضروف نازک و سست شده و بعداً تجزیه و مضمحل می شود، به طوری که ممکن است کاملاً از بین برود. استخوان خودش ضخیم می شود و اندکی فرم و شکلش را تغییر می دهد، همچنین تشکیل زایده هایی در لبه های مفصل می دهد و تا حدودی به علت تشکیل این زایده های استخوانی است که دست های بعضی از افراد مسن، گره دار یا ناصاف به نظر می رسند. به خصوص در مراحل پیش رفته، پوسته کپسول مفصلی و پرده داخلی از آن که مایع مفصلی را ترشح می کند، ضخیم شده و اندکی ملتهب می شود. موقعی که مفصل دچار آسیب شدید شده است می تواند شکل و قالب طبیعی خود را از دست داده و روی رباطات و سایر نسوج مفصل فشار وارد کند و به آنها نیز آسیب رساند.
• معمولاً جاهایی که بلغم نفوذ می کند معده، مفاصل و سینوس ها است.
• اسفند برای تمام دردهای سرد نفوذ کننده درد معده، گوارش، عضلات و مفاصل خوب است و بلغم و سودا را ذوب می کند و شتاب درمانش خیلی بالا است (40 شب) و هر شب یک قاشق غذاخوری با آب بلعیده شود و هیچ وقت نباید جویده شود.
• این درد یعنی جریان بلغم در سراسر بدن. جابه جایی بلغم همراه خودش درد می آورد، اما در بعضی از جاها رسوب می کند و می ماند و از مفاصل است، مثل مفاصل پا، دست و ستون فقرات، آنجایی که نفوذ کرد و تبلور پیدا کرد تبدیل به آرتروز می شود، قبل از آرتروز، روماتیسم است، بنابراین روماتیسم یک نوع خلط سوداست که از طریق بلغم خشک شده بوجود می آید در ابتدا مفاصل نرم است و چون نرم است تغییر شکل پیدا می کند و بعد بلور می شود این یعنی تبدیل بلغم به سودا و این مراتب دارد. در درمان باید بیمار آفتاب گیری بکند و گرمی ها و اسفند (شب یک قاشق غذاخوری با آب) استفاده کند. اوج این بیماری آرتریت و روماتوئید است که همراه با ورم بوده و پایین تر از آن آرتروز و رماتیسم و پاین تر از آن درد منتشر در سراسر بدن است.
• یکی از آسیب‌های عضلانی‌مفصلی سالخوردگان (بویژه در زانو و ستون فقرات) کاهش مایع مفصلی و خشکی غضروف و سخت‌شدگی وترها و رباط‌هاست که با کاهش محدوده حرکت مفصل، و تغییر شکل آن، و درد، و ضعف و ناتوانی در حرکت پدیدار می‌شود. این کم‌ حرکتی خود موجب کاهش گردش خون و تبادل مواد در مفصل و پوکی استخوان و کوتاه‌شدگی و ضعف عضلات اطراف مفصل می‌گردد. مالش ملایم و هرروزه دو را دور زانو با روغن بادام شیرین یا روغن کنجد بعلاوه روغن بابونه، یا ترکیبی از روغن زیتون با روغن دنبه برای این وضعیت‌ها مفید است. البته در این شرایط، درمان‌های حرکتی نیز ضروری است و روغن‌مالی به‌تنهایی کافی نخواهد بود.