خس خس سینه (ویز ویز سینه): عبارت است از یک صدای زیر و سوت مانند که در هنگام تنفس ایجاد می شود. این صدا اغلب در هنگام بازدم شنیده می شود ولی در موارد شدید می توان آن را در هنگام دم نیز سمع کرد. این حالت در اثر التهاب یا کاهش قطر مجاری هوایی بوجود می آید. ویز می تواند نشان دهنده ی یک مشکل تنفسی خطرناک باشد که باید شناسایی و درمان شود.

علت:

• خس خس سینه دلایل متعددی دارد و معمولاً زمانی رخ می دهد که لوله های هوا در ریه ها ملتهب می شوند. همچنین انقباض ماهیچه‌های اطراف راه‌های هوایی و در نتیجه باریک شدن برونشیول ها نیز یکی دیگر از دلایل مهم خس خس سینه در افراد است. این صدا به طور کلی فقط با گوشی پزشکی شنیده می شود. صدای خس خس در برخی موارد ممکن است از مجاری هوایی فوقانی مانند بینی یا گلو منتشر شود. این صدا در اصطلاح پزشکی استریدور نام دارد. استریدور یک صدای نسبتاً بلند است که در هنگام دم شنیده می شود. این صدا می تواند ناشی از عفونت های ویروسی مانند کروپ، خروسک و یا حتی وجود جسم خارجی در مجاری تنفسی باشد. به ندرت ممکن است که مشکلات راه هوایی فوقانی، مانند آپنه خواب یا حتی آلرژی منجر به خس خس سینه شود. همچنین اختلال عملکرد تارهای صوتی نیز تأثیر چندانی در ابتلاء به خس خس سینه ندارند. اختلال عملکرد تارهای صوتی زمانی رخ می دهد که تارهای صوتی زمانی که باید باز باشند، بسته می شوند. اختلال عملکرد تارهای صوتی می تواند به دلیل ابتلا به عفونت های ویروسی، اضطراب یا دود سیگار رخ دهد. این وضعیت ورود هوا به ریه ها را دشوار می کند. اگر صدای تنفس پر سر و صدا یا خس خس به وضوح شنیده می شود، این صدا به احتمال زیاد ناشی از وجود مشکلی در گلو یا راه های هوایی فوقانی است. اما اگر خس خس سینه فقط با گوشی پزشکی شنیده می شود، باید گفت که این صدا از ریه ها خارج می شود. برخی از شایع ترین علل خس خس سینه عبارتند از:
• سرطان ریه: بررسی ها نشان می دهد که ابتلا به خس خس سینه یکی از شایع ترین علائم اولیه ابتلا به سرطان ریه است.
• کویید – 19: COVID-19 یک عفونت ویروسی است که اغلب ریه ها را تحت تأثیر قرار می دهد. ابتلا به این بیماری باعث التهاب راه های هوایی و تنگی نفس می شود.
• وجود جسم خارجی در گلو: خس خس سینه ممکن است زمانی رخ بدهد که یک جسم خارجی مانند یک تکه غذا یا یک اسباب بازی کوچک به طور ناخواسته وارد گلو و یا ریه ها شود.
• فیبروزکیستیک: خس خس سینه یکی از علائم شایع در افراد مبتلا به فیبروز کیستیک است. این بیماری ژنتیکی باعث ایجاد مخاط غلیظ در اعماق مجاری هوایی و در نتیجه خس خس سینه در هنگام تنفس می شود.
• اختلالات ژنتیکی و نقایص مادرزادی: خس خس سینه با انواع اختلالات پیچیده مرتبط است.برخی از اینها دارای اجزای ژنتیکی هستند و در صورت داشتن جهش کروموزومی ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار بگیرید.
• ذات الریه یا پنومونی: ذات الریه یک عفونت ویروسی یا باکتریایی است که بر کیسه های هوایی یا آلوئول ها تأثیر می گذارد. این کیسه های هوا ملتهب و پر از چرک یا مایع می شوند. این عفونت ریه که بسیار شایع است در اغلب موارد منجر به مشکلات تنفسی مانند خس خس سینه می شود.
• استرس: استرس و آسم مانند علت و معلول عمل می کنند. بررسی ها نشان می دهد خطر ابتلا به آسم در کودکانی که در معرض سطوح بالایی از استرس قرار دارند سه برابر بیشتر از سایر کودکان است. استرس پاسخ التهابی بدن را به محرک ها و آلرژن هایی که اغلب باعث آسم می شوند، به راحتی تغییر می دهد.
• برونشیولیت: برونشیولیت عفونت لوله های کوچک برونشیول در ریه ها است. این عفونت باعث ایجاد تورم، تجمع مخاط و در نتیجه تنگ شدن مجاری تنفسی و خس خس سینه می شود. شایع ترین علت عفونت تنفسی، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) است که اغلب نوزادان و کودکان خردسال را تحت تأثیر قرار می دهد.
• فیستول تراکئوازوفاژیال: یک نقص مادرزادی بسیار نادر و غیر ارثی، فیستول تراکئوازوفاژیال یک مشکل ساختاری است که باعث این حالت می شود. نوزادان مبتلا به این بیماری با اتصالات غیر طبیعی بین مری (لوله ای که از گلو به معده منتهی می شود) و نای (لوله ای که از گلو به نای و ریه ها منتهی می شود) متولد می شوند.
• بیماری واکنشی راه هوایی: این بیماری مشابه آسم است. گاهی اوقات، بدن به یک محرک مانند عفونت ها، آلرژن ها، هوای سرد و یا مواد شیمیایی بیش از حد واکنش نشان می دهد. این مساله باعث ایجاد تورم در راه های هوایی و در نتیجه افزایش تولید مخاط می شود. همچنین ابتلا به بیماری واکنش راه های هوایی در اغلب موارد با انقباض عضلات اطراف راه های هوایی همراه است.
• برونشیت حاد: برونشیت حاد یک عفونت ویروسی است که لوله های برونش را ملتهب می کند. لوله های برونش راه های تنفسی هستند که هوا را به داخل و خارج از ریه های شما منتقل می کنند. برونشیت علاوه بر خس خس سینه می تواند باعث افزایش خلط، سفتی قفسه سینه، سرفه و همچنین تب و لرز شود. بر خلاف برونشیت مزمن که طولانی‌ مدت است، برونشیت حاد معمولاً ناگهانی ظاهر می‌شود و طی چند روز تا چند هفته ادامه می‌یابد.
• بیماری رفلاکس معده، مری (GERD): GERD که به آن رفلاکس اسید نیز می گویند، زمانی رخ می دهد که اسید و محتویات معده به سمت مری برمی گردد. علت ابتلا به این بیماری این است که اسفنکتر بین مری و معده پس از عبور غذا به معده محکم بسته نمی شود. اسید معده می‌تواند گلو را تحریک کند و حتی در برخی وارد ریه‌ها شود. این وضعیت می تواند باعث علائم تنفسی مانند تنگ شدن راه هوایی و در نتیجه خس خس سینه شود.
• سیگار کشیدن: مواد شیمیایی موجود در محصولات تنباکو، تحریک کننده ریه هستند. مصرف سیگار و تنباکو راه های هوایی را ملتهب می کند و باعث تجمع مخاط می شود. التهاب راه های هوایی اغلب با خس خس سینه همراه است. کودکان خردسالی که با افراد سیگاری زندگی می کنند، به ویژه در معرض مشکلات تنفسی قرار دارند. بررسی ها نشان می دهد ۴۰ درصد از کودکانی که به دلیل آسم در اورژانس بستری می شوند، با افراد سیگاری زندگی می کنند.
• نارسایی احتقانی قلب: نارسایی احتقانی قلب که به اختصار CHF نامیده می شود، زمانی رخ می دهد که قلب در اثر ضعیف شدن و یا آسیب دیدن، دیگر نمی تواند به طور موثر خون را به بدن پمپاژ کند. در نتیجه خون به ریه ها برگشته و منجر به بروز مشکلات تنفسی می شود. این بیماری به دلیل اینکه با خس خس سینه همراه است، CHF یا آسم قلبی نامیده می شود.CHF  عموماً سالمندان را تحت تأثیر قرار می دهد. یک سوم از سالمندان CHF به بیماری آسم قلبی مبتلا هستند.
• کمبود AAT: یک اختلال ژنتیکی به نامکمبود آلفا-1 آنتی تریپسین (AAT) باعث آسیب ریه می شود که منجر به COPD و آمفیزم می شود. در این وضعیت ارثی، بدن به اندازه کافی پروتئین AAT نمی سازد، که به طور معمول آنزیم قدرتمندی را که سلول های مرده در ریه ها را از بین می برد، متوقف می کند. بدون AAT کافی، آنزیم شروع به تخریب سلول های سالم می کند و کیسه های هوایی کوچک در ریه ها (آلوئول ها) آسیب می بینند. اولین علائم کمبود AAT  که معمولاً بین 20 تا 50 سالگی ظاهر می شود، شامل تنگی نفس، کاهش توانایی ورزش و خس خس سینه است.
• جهش CFTR: فیبروز کیستیک یکی از شایع ترین بیماری های ژنتیکی است. فراوانی بر اساس پیشینه قومی متفاوت است و از هر ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ نوزاد سفید پوست یک نفر را تحت تاثیر قرار می دهد، اما از هر ۱۷۰۰۰ آمریکایی آفریقایی تبار یک نفر و از هر ۳۱۰۰۰ آسیایی آمریکایی یک نفر را تحت تاثیر قرار می دهد.CF یک  اختلال اتوزومال مغلوب است، به این معنی که برای ابتلا به این بیماری باید جهش CFTR را از مادر و پدر خود به ارث ببرید. اگر فقط یک ژن معیوب را به ارث ببرید،CF  نخواهید داشت، اما در عوض حامل ژن جهش یافته خواهید بود، به این معنی که می توانید آن را به فرزندان منتقل کنید.
• اختلال عملکرد تارهای صوتی: اختلال عملکرد تارهای صوتی(VCD) که حرکت تارهای صوتی متناقض نیز نامیده می شود، با خس خس سینه ناشی از بسته شدن غیرطبیعی تارهای صوتی مشخص می شود. علائم دیگر ممکن است شامل تنگی نفس و گرفتگی قفسه سینه یا گردن باشد. علائم VCD آنقدر شبیه به آسم است که گاهی به آن آسم تارهای صوتی نیز گفته می شود. در حالی که علل VCD هنوز کاملاً مشخص نیست، به نظر می‌رسد که با چکه‌های پس از بینی، عوارض آسم و رفلاکس حنجره (که در آن اسید معده از مری بالا رفته و حنجره را تحریک می‌کند) مرتبط باشد.  همچنین تصور می شود که عوامل روانشناختی در VCD در برخی بیماران نقش دارند. VCD  را می توان با گفتار درمانی یا تمرینات تنفسی یا با درمان علل زمینه ای مانند ریفلاکس، اجازه دادن به خس خس سینه و سایر علائم درمان کرد.
• بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD):COPD گروهی از بیماری های ریوی هستند که به تدریج رو به وخامت می روند. به عنوان مثال برونشیت مزمن و آمفیزم جزء مهمترین بیماری های انسداد مزمن ریه هستند. COPD  زمانی رخ می دهد که کیسه‌های هوایی کوچک در انتهای لوله‌های برونش که آلوئول نام دارند، به تدریج از بین می‌روند و دیگر قادر به تبادل اکسیژن نیستند. کشیدن سیگار و استفاده از سایر محصولات تنباکو در 90 درصد موارد باعث ابتلا به COPD می شود. بیماری انسدادی مزمن ریه یک بیماری التهابی پیشرونده است که در آن ریه ها به طور فزآینده ای ملتهب می شوند. این امر منجر به علائمی مانند سرفه مداوم، خلط بیش از حد، سفتی در قفسه سینه، تنگی نفس و خس خس سینه می شود. این علائم ممکن است در مراحل اولیه COPD قابل توجه نباشند، اما با پیشرفت بیماری شدیدتر می شوند. هیچ درمانی برای آسیب غیر قابل برگشت به ریه ها وجود ندارد. در حالی که علائم COPD  را می توان مدیریت کرد، این بیماری به پیشرفت خود ادامه می دهد و با گذشت زمان ناتوان کننده تر می شود.
• آسم: آسم یک بیماری مزمن ریوی است که در آن ریه ها به محرک های خاصی مانند ورزش، دود، آلرژی یا عفونت های تنفسی مانند سرماخوردگی پاسخ می دهند. علائم دیگر آسم شامل سرفه و گرفتگی قفسه سینه است. نزدیک به ۵۰ درصد از افراد مبتلا به آسم، خس خس سینه را به عنوان یکی از علائم مهم این بیماری تجربه می کنند. ابتلا به خس‌خس سینه در هنگام شب نشان می دهد که بیماری  آسم شما به خوبی کنترل نشده است. بیشتر خس خس سینه مربوط به آسم برونشیال است و معمولاً در منطقه ای رخ می دهد که “منطقه زرد” بیماری نامیده می شود (محدوده میانی، زمانی که بدتر می شود، اما قبل از تبدیل شدن به یک مشکل جدی پزشکی). در آن نقطه، خس خس سینه اغلب با سایر علائم معمول آسم همراه است، از جمله: انواع مختلفی از آسم وجود دارد و راه های مختلفی برای بروز این بیماری مزمن ریوی وجود دارد. اما مطالعات نشان می دهد که بیش از ۵۳ درصد از کسانی که علائمی مطابق با هر نوع آسم دارند، سابقه خس خس سینه دارند. آسم را می توان با مراقبت مناسب به خوبی کنترل کرد. در مورد آسم دوران کودکی، کودکان تمایل دارند از آن رشد کنند. علائم بدون هیچ اثر طولانی متوقف می شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. ویز می تواند در هر کسی اتفاق بیافتد. با این حال برخی ریسک فاکتورها (عوامل خطر) احتمال وقوع آن را افزایش می دهند. وراثت تا حدودی در انتقال بیماری هایی نظیر آسم نقش دارد. ویز همچنین در افراد زیر دیده می شود:
2. افراد مبتلا به آلرژی
3. افراد مبتلا به سرطان ریه
4. افراد سیگاری (چه در گذشته و چه اکنون)تأثیر و ضرر سیگار روی بدن)
5. کودکانی که خواهر و برادر بزرگتر دارند؛ چرا که مواجهه ی آنها با عوامل تحریک کننده ی ویز زیاد است.
6. کنترل ریسک فاکتورهایی نظیر سیگار می تواند به بهبود ویز کمک کند. فرد همچنین باید از دیگر عواملی که ویز را تشدید می کنند، نظیر گرده گیاهان و دیگر آلرژن ها نیز پرهیز کند. برخی عوامل غیر قابل کنترل هستند و در مورد آنها فقط می توان علایم بیمار را تخفیف بخشید تا کیفیت زندگی وی بهبود پیدا کند.

پیشگیری:

• در مورد برخی بیماری های مزمن نظیر آسم، می توان ویز را بدون مداخله پزشک درمان کرد. مصرف داروهای تجویز شده همراه با درمان های خانگی می تواند باعث بهبود علایم شود. حتی در صورتی که احساس بهبودی می کنید نیز داروهای مصرفی خود را بدون مشورت با پزشک تان قطع نکنید چرا که این کار می توانند باعث عود خطرناک ویز شود.

عواقب مورد انتظار:

• آینده ی افراد دچار ویز به علت اصلی بوجود آورنده ی آن بستگی دارد. آسم مزمن و COPD اغلب نیازمند درمان طولانی مدت هستند. با این حال، ویزی که با تنگی نفس همراه است پس از بهبودی فرد از بین می رود‌. اطمینان حاصل کنید که هرگونه تشدید یا عود ویز را را با پزشک تان در میان گذاشته باشید. این موضوع می تواند نشان دهنده نیاز به آغاز یک درمان تهاجمی تر برای پیشگیری از علایم باشد.

عوارض احتمالی:

• از آنجایی که ویز ممکن است در اثر بیماری های زمینه ای جدی بوجود بیاید بنابراین در صورت داشتن ویز باید به پزشک متخصص ریه مراجعه نمایید. اگر از درمان خودداری نموده و یا برنامه درمانی تان را پیگیری ننمایید، ویز بدتر شده و حتی با عوارض دیگری نظیر تنگی نفسی و کاهش سطح هوشیاری نیز همراه خواهد شد.

تشخیص:

1. آزمایش خون
2. سی تی اسکن
3. استفاده از اشعه ایکس برای عکسبرداری
4. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• تمام داروهای تجویزی خود را مطابق دستورالعمل پزشک مصرف کنید.
• دوری از دود سیگار، سیگار کشیدن و یا در معرض دود سیگار قرار گرفتن می تواند سرفه را بدتر کند.
• مایعات بنوشید. مایعات گرم می تواند مجراهای تنفسی را نرم و موکوس چسبیده شده به گلو را شل کند.
• دو هدف کلی برای درمان ویز وجود دارد: کنترل التهاب مجاری هوایی،باز شدن مجاری هوایی با استفاده از داروهای سریع الاثر.
• هوا را مرطوب کنید: از یک مرطوب کننده استفاده کنید، دوش بخار بگیرید و یا در حمام با درب بسته در حالی که دوش آب گرم باز و در حال بخار است بنشینید. هوای مرطوب، می تواند در بعضی از موارد به رفع خس خس خفیف سینه کمک کند.
• داروهای ضد التهاب باعث کاهش التهاب و از بین رفتن موکوس اضافی در راه های هوایی می شوند. این داروها معمولاً به صورت استنشاقی موجود هستند با این حال قرص های طولانی اثر آنها نیز در دسترس می باشند. از شربت ها برای کودکان استفاده می شود. برونکودیلاتورها داروهایی سریع الاثر هستند و به درمان ویز و رفع سرفه کمک می کنند. مکانیسم عمل این داروها شل کردن عضلات اطراف راه های هوایی می باشد. در مواردی که ویز ناشی از یک بیماری مزمن نظیر آسم یا COPD می باشد پزشک ممکن است هم داروهای ضد التهاب و هم داروهای سریع الاثر تجویز نماید.

درمان طب سنتی:

• درمان به علت زمینه ای آن بستگی دارد.

داروها:

• برونکودیلاتورها عضلات راه هوایی را شل می کنند و اولین داروی کاربردی در درمان خس خس سینه هستند. آلبوترول یک داروی گشادکننده برونش کوتاه اثر است که معمولاً از طریق استنشاق استفاده می شود. نبولایزر دستگاهی است که داروی مایع آلبوترول را به یک بخار برای استنشاق تبدیل می‌کند. سرعت عمل این دارو بسیار زیاد است، اما نتایج طولانی مدتی ارائه نمی دهد. همچنین پزشک ممکن است داروهای گشاد کننده برونش یا سایر استروئیدها را برای کاهش التهاب راه های تنفسی تجویز کند. به طور کلی درمان علت زمینه‌ای خس‌خس سینه یک جزء مهم برای کنترل علائم تنفسی است. به عنوان مثال، خس خس سینه در برخی موارد به دلیل ابتلا به رفلاکس معده مری (GERD) رخ می دهد. در اینگونه موارد درمان ریفلاکس معده بسیار ضروری است. گاهی نیز خس خس سینه همزمان به دلایل متعدد رخ می دهد. به عنوان مثال ممکن است بیمار همزمان به آسم، رفلاکس معده و استرس مبتلا باشد که در این صورت برای کنترل بیماری، باید تمام عوامل موثر در بیماری را درمان کرد.

فعالیت:

• از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید اما روزانه نیم ساعت فعالیت بدنی مناسب داشته باشید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک گل کلم، آش ماش، خورش بامیه با قارچ، سوپ کدو حلوایی، سوپ دال عدس، سوپ شلغم، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ شهد نما.
• خوردنی های مضر: آش گوجه سبز، حلیم جو، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورشت کنگر.