خر و پف: عبارت است از در حقیقت هنگامی که هوا به راحتی نتواند در حلق و بینی جریان پیدا کند، شما خروپف می‌کنید. صدای ایجاد شده به وسلیه لرزش بافت‌ها به عنوان یک نتیجه جریان هوا مسدود شده به وجود می‌آید. خر و پف لرزش مجرای تنفسی و به تبع آن ایجاد صدا به خاطر بسته شدن مسیر هوا در هنگام تنفس به هنگام خواب است. در بعضی از موارد خر و پف صدای کمی دارد، ولی اکثراً ناخوشایند و بلند است. خر و پف ممکن از علائم وقفه تنفسی در خواب باشد. از سوی دیگر، اگر خر و پف خواب شما را مختل کند، می‌تواند نشان دهنده یک وضعیت جدی باشد که نیازمند مراقبت‌های پزشکی است. خر و پف طبیعی شما را از خواب بیدار نمی‌کند و دچار اختلال‌های ممتد در خواب شبانه نمی‌شوید. در صورتی که وضعیت برعکس شرایط توصیف شده باشد، این مسئله می‌تواند نشانه‌ای هشدار دهنده باشد که نیازمند نظارت پزشکی است.
علت:
- وقفه تنفسی در خواب.
- ضعف گلو که در هنگام خواب بسته میشود.
- خوابیدن روی بالش بیش از اندازه بزرگ یا نرم.
- فک جا بجا شده که تنش در عضلات به وجود می‌آورد.
- مصرف برخی داروهای خاص، از قبیل داروهای سرماخوردگی و داروهای خواب آور.
- وجود بلغم در بدن، اگر اطراف زبان جای دندان ها بود شخص دچار غلبه بغلم شده است.
- ابتلا به برخی بیماری ها که باعث انسداد مجاری هوایی و ورود هوا به ریه ها می شوند؛ نظیر آسم
- به پشت خوابیدن که ممکن است منجر به افتادن زبان روی مجرای تنفسی شود به سمت پهلو بخوابید.
- در خصوص خروپف در کودکان، باید خاطر نشان نشد که معمولاً بزرگی لوزه سوم، موجب مواجهه کودکان با این اختلال می شود.
- الکل یا سیگار: خر و پف می‌تواند ناشی از مصرف بیش از حد الکل و سیگار باشد، زیرا هر دو آنها منجر به آسیب‌هایی جدی می‌شوند.
- مشکلات سینوسی: مجرای تنفسی مسدود شده، پایه‌ای برای بروز خر و پف است، بنابراین اگر سرما خورده باشید ممکن است خر خر کنید.
- چربی دور گلو: وجود بافت‌های چربی باعث بروز خر و پف‌های شبانه میشود. بنا براین راه حل این است که رژیم غذایی سالمی داشته باشید و شروع به ورزش کنید.
- وضعیت خواب: اگر در رختخواب تان هستید و طاق باز خوابیده باشید، در جریان هوای تنفسی اختلالی ایجاد نخواهد شد، احتمالا افرادی که به پشت می‌خوابند بیشتر خر و پف می‌کنند.
- علت خروپف، یا مشکلات سینوسی است یا از گلو می باشد؛ وقتی در نواحی صورت و گلو بلغم زیاد شود باعث خروپف می شود. اگر خروپف سبک باشد تا 30 دقیقه اول خواب طول می کشد و اگر بلغم های محیطی بیشتر شود، امکان دارد تا صبح طول بکشد.
- وجود اشکال در بینی یا دیواره بینی: اختلالاتی اعم از انحراف بینی، پولیپ بینی، احتقان بینی، تجمع چربی در گردن، بزرگی زبان و مواردی از این قبیل، از دیگر مواردی هستن که سبب انسداد مجاری هوایی بینی شده و زمینه ساز بروز خروپف می شوند.
- سن: همانطور که سن بالاتر می‌رود، مسیر عبور هوا باریک‌تر و عضلات گلو کوچک‌تر می‌شوند که می‌تواند سبب انقباض بیش از حد ماهیچه‌های مربوطه شود. حتی اگر نمی‌توانید با جریان و روند پیری مبارزه کنید، اما می‌توانید تغییراتی را در شیوه زندگی خود ایجاد کنید و برخی تمرین‌هایی را برای گلو خود در نظر بگیرید.
- انسداد مجاری هوایی بینی: چنانچه مجاری هوایی، مسدود شوند، به منظور کشیدن هوا به داخل گلو و حلق، نیاز به تلاش بیشتری می باشد، این مسئله موجب بروز کششی شدید در ناحیه گلو شده و در نتیجه بافت نرم گلو را به هم می چسباند و خروپف اتفاق می افتد، این مورد از خروپف، معمولاً در مواقع سرماخوردگی، ابتلا به آلرژی و عفونت های سینوسی رخ می دهد.
- شیوه زندگی: احتمال خروپف برای مردان بیشتر از زنان است، چرا که آنها مسیر عبور هوایی باریک تری دارند. بنابراین اگر گلو باریک یا بزرگ و یا هر ویژگی دیگر مانند خراشیدگی داشته باشید، بیشتر در معرض خر و پف قرار می‌گیرید. نمی‌توانید خود را بابت داشتن چنین صفاتی سرزنش کنید، همانطور که نمی‌توانید بابت پیر شدن خود را سرزنش کنید. بنابراین در نهایت ممکن است با ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی، میزان خر و پف‌های خود را کاهش دهید.
- ضعف عملکرد ماهیچه ها: افرادی که اعتیاد به مصرف نوشیدنی های حاوی الکل دارند یا داروهای خواب آور مصرف می کنند، معمولاً دچار ضعف عملکرد ماهیچه ها شده و عملکرد انقباض در بخش گلو و زبان آن ها مختل می شود. به طوری که در حین خواب، زبان آنها به عقب حرکت کرده و سبب مسدود شدن راه خروجی هوا می شود؛ در مواردی حتی ممکن است ماهیچه های گلوی این افراد از نواحی اطراف به سمت داخل مجاری هوایی کشش یابند، این موارد، منجر به خروپف فرد در حین خواب خواهد شد.
عوارض احتمالی:
- باید توجه کنید که خروپف به مرور زمان باعث ضخیم‌تر شدن رگ‌ها میشود و خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش خواهد داد. پس درمان آن را جدی بگیرید.
تشخیص:
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار
درمان طب نوین:
- ساده‌ترین راه درمان خرخر خفیف ایجاد تغییرات در سبک زندگی است. اگر اضافه وزن دارید و خروپف می‌کنید، کم کردن وزن می‌تواند به شما کمک کند از شر این عادت ناخودآگاه خلاص شوید. همچنین پرهیز از نوشیدن مشروبات الکلی به ویژه در ساعات قبل از به رختخواب رفتن در کاهش شدت خرناس موثر است. خوابیدن بر روی پهلو به جای پشت نیز می‌تواند کمک کند کمتر خروپف کنید. اگر هیچ یک از روش‌های درمان خانگی خروپف نتوانست به داد شما (و مهم‌تر از آن اعضای خانواده‌تان) برسد نیاز به درمان‌های دیگر خواهید داشت. انتخاب درمان مناسب برای خوروپف به علت آن بستگی دارد. برای درمان خر و پف و آپنه خواب لازم است به یک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید تا پس از انجام معاینات و آزمایشات لازم بهترین روش درمانی برایتان تجویز شود. عمل‌های جراحی مختلفی برای درمان آپنه خواب و خروپف وجود دارد. انتخاب جراحی مناسب با توجه به نوع مشکل و وضعیت سلامت شما انجام میشود. جراحی درمان خرخر ممکن است شامل ترکیبی از چند عمل باشد و یا پس از جراحی برای نتیجه بهتر از روش‌های درمانی دیگر مانند CPAP نیز استفاده شود. انواع جراحیهای آپنه خواب و خر و پف شامل موارد زیر است:
- عمل یوپی‌پی‌پی (UPPP): عمل یوپی‌پی‌پی یکی از جراحیهای رایج برای آپنه خواب خفیف یا خرخر شدید است که در آن جراح با خارج کردن یا تغییر وضعیت بافت اضافه در گلو راه تنفسی فوقانی را بازتر می‌کند. در UPPP (Uvulopalatopharyngoplasty) بافت نرم پشت گلو برداشته میشود که شامل موارد زیر است: همه یا بخشی از زبان کوچک یا ملازه (uvula)، بخش‌هایی از نرم‌کام و بافت‌های کناری گلو، لوزه‌ها و آدنوئیدها، در صورتی که قبلاً خارج نشده‌اند، یوپی‌پی‌پی ممکن است به تنهایی نتواند موارد شدید آپنه خواب را درمان کند و بیمار نیاز به جراحیهای مکمل روی سیستم تنفسی فوقانی برای دستکاری دیگر نقاط مجاری تنفسی داشته باشد یا مجبور باشد پس از عمل درمان‌های غیرجراحی دیگر را نیز ادامه دهد.
- عمل جراحی کاهش حجم بافت با فرکانس رادیویی: عمل جراحی کاهش حجم بافت با فراکانس رادیویی Radiofrequency Volumetric Tissue Reduction (RFVTR) یک روش درمانی مناسب برای افراد دارای آپنه خواب خفیف تا ملایم است. در این روش بافت‌های درون و اطراف گلو با دستگاه الکتروکوتر به صورت کنترل‌شده سوزانده می‌شوند تا کوچک‌تر و سفت‌تر شوند. همین عمل را می‌توان با نرم‌کام، لوزه‌ها و زبان نیز انجام داد.
- سپتوپلاستی و کوچک کردن شاخک‌های بینی (turbinate reduction): این روش مناسب کسانی است که دلیل خروپف آنها مشکلات بینی است. عمل سپتوپلاستی برای اصلاح انحراف تیغه بینی انجام میشود تا تنفس از طریق بینی به درستی برقرار شود. در جراحی کوچک کردن شاخک‌های بینی (اندام‌های استخوانی داخل بینی که در پزشکی به آن توربینت یا کونکای بینی و در فارسی شاخک گفته میشود)، جراح این شاخک‌ها را به طور کامل یا بخشی از آن را خارج می‌کند تا مسیر تنفسی بازتر شود. این اندام‌ها به دلایل مختلف از جمله حساسیت بزرگ می‌شوند و راه تنفس را تنگ می‌کنند.
- جلو کشیدن ماهیچه چانه‌ای زبانی (Genioglossus advancement): هنگام خواب زبان ممکن است به عقب حرکت کند و مجرای گلو را مسدود کند. در این جراحی یکی از مهم‌ترین ماهیچه‌های کنترل‌کننده زبان به جلو کشیده میشود تا فضا برای تنفس در پشت زبان ایجاد شود. یک برش در فک پایین در محل اتصال زبان ایجاد میشود و برآمدگی کوچک استخوانی محل اتصال این ماهیچه به استخوان فک به جلو کشیده میشود.
- تعلیق استخوان هیوئید (Hyoid suspension): این عمل جراحی فضای تنفس در قسمت تحتانی گلو را افزایش می‌دهد. استخوان لامی یا هیوئید یک استخوان u شکل در گردن است که زبان و دیگر ساختارهای گلو مانند اپیگلوت به آن متصل هستند. در عمل تعلیق هیوئید این استخوان به جلو کشیده میشود و در جای خود تثبیت میشود.
- گلوسکتومی میانی و لینگواپلاستی: این دو روش جراحی شامل خارج کردن بخشی از قسمت عقب زبان است تا با کوچک‌تر کردن زبان از انسداد مجرای تنفسی در افراد مبتلا به آپنه خواب جلوگیری شود. این روش‌ها رایج نیستند.
- استئوتومی فکی دهانی و جلو کشیدن استخوان فک: استئوتومی فکی دهانی و جلو کشیدن استخوان فک یک روش جراحی برای موارد شدید آپنه خواب است. در این روش فک فوقانی و یا تحتانی جلو کشیده میشود تا فضا برای عبور هوا در کل گلو افزایش یاید. در این عمل جراح استخوان فک شما را برش می‌دهد که این باعث میشود برای بهبود شکستگی به چند ماه زمان نیاز باشد. همچنین تا چند هفته محدودیت‌هایی در رژیم غذایی بیمار وجود خواهد داشت.
- پروتز کام: ایمپلنت‌های پالاتال برای برخی افراد دارای مشکل خروپف و آپنه خواب خفیف موثر است. در این روش رشته‌های فیبری در نرم‌کام تزریق می‌شوند تا بافت آن را سفت و از انسداد راه تنفسی جلوگیری کنند.
- جراحی زبان کوچک با لیزر: در روش جراحی زبان کوچک با لیزر Laser-assisted uvuloplasty (LAUP) پزشک با استفاده از لیزر نرم‌کام و زبان کوچک را دستکاری می‌کند. برای کوچک کردن زبان کوچک با لیزر به چند جلسه لیزر درمانی نیاز است. این روش نسبت به UPPP عوارض و درد کمتری دارد، اما تأثیر آن نیز کمتر است.
- تراکستومی (Tracheostomy): این یکی از موثرترین درمان‌های برای آپنه خواب است اما به ندرت توصیه میشود، چرا که روش بسیار خشن و افراطی‌ای است. در این روش یک لوله توخالی تنفسی در نای در قسمت پایینی گردن جایگذاری میشود. این لوله می‌تواند در طول روز بسته شود تا شما به صورت عادی تنفس و صحبت کنید. در هنگام خواب لوله باز میشود و به شما اجازه می‌دهد بدون انسداد گلو تنفس کنید.
درمان طب سنتی:
- مزه مزه کردن کندر.
- بستر و بالش را درست کنید.
- مزه مزه کردن نمک هر شب.
- مزه مزه عسل و کندر شبانگاه
- حجامت تحت الذقن یا زیر چانه.
- قرقره کردن نمک و عسل شبانگاهی.
- مسواک مخلوط عسل و نمک شبانگاهی
- ماساژ گلو با روغن سیاهدانه + زیتون و اسفند.
- شب موقع خواب، آب کلم را با سرکه غرغره کنید.
- روزی سه مرتبه با انگشت شصت قسمت کام دهان را به سمت بالا فشار دهید.
- با سخت کردن حالت خوابیدن بر روی پشت از خرخر کردن جلوگیری کنید، مثلاً یک توپ تنیس را در پشت لباس خواب خود قرار دهید.
- اسطوخدوس هندی + بهارنارنج + گل گاوزبان + لیموعمانی را به یک نسبت ترکیب و روزی سه مرتبه این ترکیب را دم کنید با عسل شیرین کرده و میل کنید.
- برگ کلم پیج + مرزنجوش با سه لیتر آب بجوشانید تا به دو لیوان برسد سپس دو لیوان سرکه به ترکیب اضافه کرده و هر شب 5 دقیقه قبل از خواب با این محلول غرغره کنید.
- ۲ عدد سیب، ¼ لیموترش، ۲ عدد هویج، ۱ تکه زنجبیل و ½ فنجان آب را داخل هم زن بریزید و آنقدر هم بزنید تا ترکیبی یکدست حاصل شود، این نوشیدنی را چند ساعت پیش از خواب مصرف کنید.
سر و گلو را به روش های زیر گرم کنید:
- ترک سردی ها مخصوصاً شب ها و مصرف خوراک گرم.
- سینوس ها را تخلیه کنید (در درمان سینوزیت کاملاً توضیح دادیم.)
- برای گرمی سینوس ها یک دوره 40 روزه روی ملاج، روغن کنجد بمالید.
- مالیدن روغن کنجد روی گلو و بادکش تیروئید همزمان به صورت مکرر تا گلو گرم شود. 7 الی 14 مرحله هر هفته 2 مرتبه باید تحت نظر پزشک انجام شود.
داروها:
- داروی خاصی نیاز نیست.
فعالیت:
- محدودیتی وجود ندارد.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.
- خوردنی های مفید: خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با رب انار، خوراک سویا با نخود، خوراک پنیر سویا، لوبیا با سویا، خوراک بامیه با سویا، خوراک بامیه و لوبیا چشم بلبلی، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با سویا، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک بورانی، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک مخلوط، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با سویا، آش ماش، آش لپه ۱، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش غلات، آش سماق، آش عدس ۱، آش حبوبات و غله ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش گل کلم ۲، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش اسفناج ۲، آش حبوبات ۱، آش گوجه سبز، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، آش زرشک، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، حلیم جو، صیفی پلو، آلبالو پلو، کلم پلو با سویا، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش فسنجان با اسفناج، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش آلو اسفناج، خورش به و آلو، خورش به، خورش قیمه بادمجان، خورش قیمه آلو، خورش کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش قارچ و آلو، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، کتلت اسفناج، کتلت ذرت، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر کدو خورشتی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، دلمه فلفل دلمه ای، کماچ گندم و جو، کماچ قارچ، شیر سویا ،کشک سویا، خامه سویا، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس گوجه فرنگی ۲، سس زیتون، سس جعفری، سمنو با گندم و جو.