خار پاشنه پا: عبارت است از خار پاشنه در واقع یک زائده‌ی استخوانی است که در زیر استخوان پاشنه‌ی پا شکل می‌گیرد. در کف پا یک نوار ضخیم از بافت نرم به نام فاسیت‌پلانتار وجود دارد که به استخوان پاشنه‌ی‌ پا متصل است. این نوار ضخیم و محکم موجب تشکیل قوس کف پا شده و به حفظ ثبات پا کمک می‌کند. در صورتی که با گذشت زمان به دفعات زیاد به نوار فاسیت‌پلانتار در کف پا فشار وارد شود، این فشار به نقطه‌ی  اتصال فاسیت به استخوان پاشنه منتقل شده و این تنش و فشار‌های مکرر موجب تشکیل خار استخوانی در استخوان پاشنه می‌شود که به آن خار پاشنه گفته می‌شود هر چند بدون وجود خار پاشنه و صرفا با التهاب فاسیای پلانتار تمام علائم می تواند برای بیمار ایجاد شود، بدون اینکه در عکس خار پاشنه دیده شود.

علائم:

1. احساس کوفتگی یا درد مبهم در پاشنه پا
2. احساس خستگی شدید در پاها در پایان روز
3. احساس درد در زیر پاشنه‌ی  پا، هنگام راه رفتن روی سطوح سخت
4. گاهی اوقات بدون علائم: بسیاری از افراد ممکن است به خار پاشنه دچار باشند، اما هیچ وقت متوجه آن نشوند چرا که هیچ علائمی ‌در آن‌ها بروز نمی‌کند. اما در اغلب موارد، شخص به پاشنه ‌درد دچار می‌شود و این درد تنها به وجود زائده‌ی استخوانی مربوط نمی‌شود، بلکه معمولاً التهاب و کشیدگی فاسیت ‌پلانتار در کف پا است که موجب بروز درد پاشنه می‌شود. البته ممکن است در ابتدای روند شکل‌گیری خار استخوانی، مغز استخوان تا حدودی متورم شود و این مسئله موجب احساس درد در پاشنه پا شود، اما با تکمیل روند شکل‌گیری زائده استخوانی، این حالت برطرف می‌شود. بنابراین علائم ناشی از خار پاشنه پا در واقع همان علائم التهاب فاسیت ‌پلانتار در کف پا هستند.
5. درد پاشنه پا: احساس درد شدید و خشکی در کف پا در هنگام برداشتن اولین قدم‌ها بعد از نشستن به مدت طولانی یا در صبح و بعد از بیدار شدن از خواب (اگر صبح که از خواب بلند می شوید چند قدم اول شما دردناک است و بعد کم کم درد کم می شود و خصوصاً در یک پاشنه علایم دارید احتمال خار پاشنه در شما بیشتر است). گاهی اوقات احساس درد در پاشنه پا که در طول روز کم‌کم شدیدتر می‌شود.

علت:

• رسوب کلسیم
• داشتن اضافه وزن
• افزایش سطح فعالیت
• مشکلات مربوط به کمر
• قوس زیاد کف پا و یا قوس کم کف پا
• راه رفتن روی سطوح سخت: راه رفتن با پای برهنه روی سطوح سخت (مانند سیمان یا کاشی) می‌تواند موجب تشدید درد پاشنه شود.
• گرفتگی عضلات: گرفتگی و عدم انعطاف‌پذیری عضلات ساق پا موجب وارد شدن فشار بیش از حد به نوار فاسیت‌پلانتار در کف پا می‌شود.
• کفش نامناسب: پوشیدن کفش نامناسب که به خوبی از قوس کف پا پشتیبانی نمی‌کند و فشار‌های وارد شده به کف پا را جذب نمی‌کند.
• وارد شدن فشار به استخوان پاشنه توسط نوار فاسیت پلانتار: اگر با گذشت زمان، نوار فاسیت ‌پلانتار در کف پا به طور مداوم به استخوان پاشنه فشار بیاورد، نهایتاً یک زائده‌ی استخوانی در محل اتصال این دو به‌ یکدیگر تشکیل می‌شود. وارد شدن فشار به استخوان پاشنه توسط نوار فاسیت‌پلانتار عمدتاً به خاطر عملکرد غیرطبیعی پا و یا به خاطر وضعیت بد قرارگیری پا (در هنگام ایستادن یا راه رفتن و …) است. در واقع همان دلایلی که موجب التهاب فاسیت پلانتار (و درد کف پا) می‌شوند، نهایتاً به شکل گیری خار پاشنه نیز منجر می‌شوند. این دلایل عبارتند از:
• وضعیت بد قرارگیری پا (در هنگام ایستادن یا راه رفتن و …): در صورتی که پای شما بیش از حد به داخل یا خارج چرخش داشته باشد، بافت نرم موجود در کف پا بیش از حد تحت فشار قرار می‌گیرد و کشیده می‌شود و این مسئله باعث درد و التهاب در کف پا می‌شود.
• رسوب بلغم و سودا در پا: همان رسوب بلغم و سودا در پا است و اگر در دست رسوب کند تبدیل به غده می شود. (البته به تعبیری تجمع صفرای سوخته نیز می تواند علت به وجود آمدن خار پاشنه پا باشد البته هر کدام از اخلاط چهارگانه بسوزد و به سودا تبدیل شود و در ناحیه پاشنه پا تجمع پیدا کند می تواند موجب بروز خار پاشنه شود)

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. چاقی
2. ایستادن به مدت طولانی
3. دویدن، این حالت کمتر در اثر راه رفتن زیاد به وجود می آید

پیشگیری:

• از انجام فعالیت های که باعث وارد آمدن فشار مداوم به پا می شوند، خودداری کنید، کفشی بپوشید که در قسمت پاشنه یک بالشتک پلاستیکی یا نمدی داشته باشد.

عوارض احتمالی:

1. در صورت درمان نکردن، به وجود آمدن مشکلاتی در قسمت پایین کمر یا زانو به دلیل لنگیدن مداوم ایجاد می شود.

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: معمولاً بعد از سوال در مورد سوابق پزشکی بیمار و گرفتن شرح حال او و انجام معاینه‌ فیزیکی نظیر ارزیابی قدرت عضلات پا، ارزیابی دامنه حرکتی پا، بررسی وضعیت قرارگیری پا (در هنگام ایستادن یا راه رفتن)، ارزیابی نحوه راه رفتن بیمار، ارزیابی تحمل بیمار در حین انجام تست تحریک درد، ابتلا به خار پاشنه قابل تشخیص است. یعنی عمدتاً تشخیص خار پاشنه به کمک معاینه انجام می شود.
2. نوار عصب و عضله: اگر شک به مشکلات کمر داشته باشیم باید نوار عصب و عضله انجام شود.
3. رادیوگرافی و اولتراسوند: در صورتی که شخص به خار پاشنه دچار شده باشد، می‌توان این زائده‌یاستخوانی را در تصاویر ساده‌ی رادیو گرافی مشاهده کرد، اما التهاب فاسیت پلانتر در این تصاویر قابل رویت نیست و این مورد در تصاویر اولتراسوند که از بافت نرم پا گرفته می‌شود، قابل رویت است.

درمان طب نوین:

• اگر دچار اضافه وزن هستید، وزن خود را کم کنید.
• استراحت: استراحت نسبی و اجتناب از انجام فعالیت‌های پر فشار و انجام ماساژ با یخ، سه بار در روز، برای کاهش التهاب.
• چسب های ورزشی مخصوص: بستن پا با چسب‌های ورزشی مخصوص یا همان Taping ، که به کاهش فشار وارده بر فاسیت‌پلانتار کمک می‌کند و بنابراین موجب تسکین درد می‌شود.
• استفاده از کفی طبی و کفش طبی: جز لاینفک درمان خار پاشنه کفی طبی است کهموجب قرار گرفتن کف پا در وضعیت بهتری شده و از فشار وارده به فاسیت‌پلانتار می‌کاهند. تحقیقات نشان داده‌اند در مواردی که درد پاشنه بر اثر مشکلات بیومکانیکی ایجاد شده است، موثرترین روش درمانی استفاده از کفی‌های طبی است که به طور سفارشی ساخته می‌شوند. این کفی‌ها با استفاده از اسکن سه‌بعدی که از پا گرفته می‌شود، تهیه می‌شوند و برای کاهش فشار وارده بر کف پا و بازیابی راستای صحیح پا و در نتیجه عملکرد طبیعی مفاصل، تجویز می‌شوند.
• شاگ ویوتراپی: شاک ویو درمانی فناوری است که به بهترین شکل در افراد دارای خارهای استخوانی مزمن اثر بخش است. شاک ویو تراپی با تحریکتولید فیبروبلاست و تنوسیت به فرایند خود درمانی بدن سرعت می‌بخشد و با تهییج زیاد عصب‌ها درد خار پاشنه را کاهش می‌دهد. درمان شاک ویو غیر تهاجمی است و نیاز به انجام عمل جراحی ندارد. به دلیل ریسک پایین، این روش قبل از جراحی‌های تهاجمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• ورزش: کشش کف پا و عضلات ساق پا برای کاهش درد پاشنه و بهبود عملکرد پا و کاهش فشار وارده با فاسیت‌پلانتار بسیار ضروری است. افزایش قدرت عضلانی پا نیز موجب می‌شود که فشار کمتری به فاسیت‌پلانتار وارد شود.
• درمان دستی و جا اندازی مفاصل مچ پا در درمان خار پاشنه: انجام این درمان‌ها در کنار ورزش‌های کششی می‌تواند به افزایش انعطاف‌پذیری عضلات کمک کند.
• ماساژ درمانی: ماساژ درمانی می‌تواند به عنوان یک شیوه درمانی مکمل، مفید باشد. ماساژ بهتر است با روغن بادام تلخ و روغن نارگیل و بلافاصله بعد و قبل از کشش باشد. ماساژ باید به گونه ای باشد که گویی قصد کندن یک بافت سفت زیر دستتان را دارید.
• طب سوزنی: در نقاط ماشه‌ای یا تریگرپوینت در عضلات پایین پا و کف پا می‌تواند در کاهش درد و بهبود عملکرد پا موثر باشد. استفاده از طب سوزنی با روش های تن و تانگ و با شیوه های چینی موجب درمان و کاهش درد خار پاشنه در تعداد زیادی از بیماران خار پاشنه می شود. همچنین استفاده از میکروسیستم ankle  هم کمک بسیار زیادی در جواب دهی این روش داشته است.
• تزریق کورتن برای درمان خار پاشنه: ممکن است برای کاهش التهاب و درد ناشی از آن، تزریق کورتیزون در محل آسیب‌دیدگی تجویز شود. کورتیزون یک ماده‌ی استروئیدی است که عملکرد هورمون‌هایی را شبیه‌سازی می‌کند که به طور طبیعی موجب کاهش درد خار پاشنه می‌شوند.
• اوزون درمانی خار پاشنه: با کمک تزریق گاز اوزن در ناحیه پاشنه هم می توان التهاب و در نتیجه درد خار پاشنه را کم کرد و هم فرآیندهای ترمیمی برای درمان خار پاشنه را با کمک یک سیستم طبیعی و سالم فعال و تقویت کرد. بسیاری از بیمارانی که از درمان های خار پاشنه خسته شده اند و همچنان درد دارند با کمک اوزون درمانی پاشنه می توانند بهبود قابل توجهی در درد پاشنه خود پیدا کنند.
• پلاسما وان: هم به عنوان یکی از جدیدترین درمان های کاهش التهاب و ترمیم با مکانیسم یونتوفورزیس و تولید ازن زیر جلدی و بدون ایجاد تزریق رضایت شگرفی را در کنار سایر درمان ها به عنوان جدیدترین درمان خار پاشنه به خود اختصاص داده است.
• تکار تراپی: یکی از تکنیک های مناسب برای کاهش چسبندگی در خار پاشنه استفاده از امواج ردیوفرکوانسی و تکار درمانی با پروتکل های خاص غیر گرمایی است. استفاده از تکار در فاز حاد التهابی خار پاشنه توصیه نمی شود.
• جراحی: خار پاشنه معمولاً جراحی نمی شود و جراحی آن مرسوم نمی باشد. در موارد نادر و شرایط خاص آزاد کردن خار و فاسیای پاشنه با کمک جراحی و توسط جراحان ارتوپد حاذق در این زمینه صورت می گیرد.

درمان طب سنتی:

• نوره روی موضع بمالید.
• سنگ پا کشیدن در حمام.
• درمان یبوست انجام دهید.
• شبی 7 عدد انجیر میل کنید.
• در کفش ها کفی نمدی قرار دهید.
• حرکات کششی کف پا انجام دهید.
• پاکسازی کبد و گوارش انجام دهید.
• روزی یک لیوان شیر بادام میل کنید.
• حجامت عام و حجامت قوزک پا انجام دهید.
• ضماد صبر زرد، نمک و هندوانه ابوجهل به کف پا
• گوش کوب را گرم کرده روزی ۲۰ دقیقه کف پا بچرخانید.
• به کف پا قسمت خار پاشنه نوره ببندید بسیار مجرب است.
• مالیدن مخلوط پودر سیاهدانه و سرکه هر 12 ساعت یک بار.
• گذاشتن پا روی آجر داغ و گذاشتن پشم گوسفند داخل کفش.
• حجامت ساق یا زالو و طرف تاندون آشیل به ویژه سمت داخل پا.
• روزی یک قاشق چایخوری دوسین (سیاهدانه و عسل) میل کنید.
• مقداری پشم گوسفند به پاشنه پا ضماد کنید و به مدت 3 الی 4 روز با اون راه بروید.
• قورت دادن یک قاشق مرباخوری اسفند هر شب با یک لیوان آب یا یک لیوان سرکه انگبین.
• ماساژ دور قوزک پا و حجامت قوزک داخلی و خارجی پا فقط باید توجه داشت که حجامت ها همزمان نباشد.
• از خوردن غذاهای سرد و فرآورده های کارخانه ای، لبنیات، سنجد و خوردن موادی که کلسیم دارند، پرهیزید.
• با روغن های گرم نظیر سیاهدانه، بادام تلخ و … موضع را خوب ماساژ دهید و با حوله و اتو موضع را گرم کنید.
• رزماری + پونه + آویشن را به یک نسبت بجوشانید و هر شب به مدت 15 الی 30 دقیقه پاها را در جوشانده قرار دهید.
• اضافه کردن فلفل و دارچین و زنجفیل به روغن زیتون و ضماد روی پاشنه و کشیدن پلاستیک روی آن (هنگام خوابیدن).
• شب ها روی مفاصلی که درد می کند، داروی پماد مفاصل را بمالید و ماساژ دهید، سپس روی آن را ببندید و صبح با آب ولرم بشویید.
• قسمت پاشنه پا را مقداری پشم که روی آن نفت ریخته باشد قرار دهید و با آن حدود 7 الی 8 ساعت راه بروید این درمان بسیار مجرب برای درمان خار پاشنه است.
• ترکیب روغن زیتون و پنیر به موضع خار پاشنه بمالید و چند ساعت در اون موضع قرار دهید و سپس موضع خار پاشنه را روی وردنه ماساژ دهید. (یک ضد درد عالی است)
• دنبه و خرما را چرخ کنید و از شب تا صبح روی موضع ضماد کنید، صبح موضع را بشویید و مقداری پشم گوسفند را به سرکه آغشته کرده و روی موضع ضماد کنید تا شب این عمل را به مدت 10 روز انجام دهید تا خار پاشنه نابود شود.

داروها:

• ایبوپروفن
• دیکلوفناک

فعالیت های بدنی:

• نرمش و کشش صبحگاهی برای کاهش درد خار پاشنه پا: افراد مبتلا به خار پاشنه و یا التهاب فاشیا هنگام بیدار شدن از خواب و یا استراحت طولانی درد بسیار زیادی در ناحیه پاشنه پا احساس می کنند. به همین دلیل توصیه می شود قبل از این که اولین قدم را بردارند در همان حالت نشسته یا خوابیده کمی حرکت کششی انجام دهند. می توان یک شال یا کمربند را دور پنجه پا گذاشت و با آن پنجه پا را سمت خود کشیده تا یک کشش 30 ثانیه ای اعمال شود.
• کشش نشسته عضلات کف پا: روی صندلی بنشینید و پای دردناک را روی زانوی پای دیگر بگذارید. سپس پنجه پا را در دست بگیرید و به طرف بالا بکشید و 10 ثانیه نگه دارید و با دست دیگر کف پا را ماساژ دهید. این حرکت را 3 بار در روز 10 تا 20 مرتبه انجام دهید.
• کشش تاندن آشیل و عضلات پشت پا: روبروی دیوار در فاصله 60 سانتی متری بایستید و کف دست ها را به دیوار بچسبانید. زانوی پای سالم را خم کنید و جلوتر بگذارید به طوری که پای دیگر بدون خم شدن و بلند شدن پاشنه عقب باشد. با دست ها دیوار را به مدت 30 ثانیه الی 1 دقیقه فشار دهید. سپس زانوها را خم کنید به طوری که هم سطح انگشتان پا قرار بگیرند و حدود 30 ثانیه الی 1 دقیقه در این حالت بمانید.
• برداشتن پارچه: یک دستمال یا پارچه را روی زمین بگذارید و سعی کنید با انگشتان پا آن را از روی زمین بردارید.
• برداشتن سنگ: چند قطعه سنگ گرد را روی زمین ریخته و سعی کنید با انگشتان پا آن ها را بردارید. این کار چندین مرتبه و به دفعات در روز تکرار کنید.
• ماساژ با توپ تنیس: یک توپ تنیس و یا یک بطری را زیر قوس پا بگذارید و پا را عقب و جلو ببرید و کمی روی آن فشار بیاورید. فشار پا را باید بر حسب درد تولید شده تنظیم کنید یعنی اگر درد دارید فشار را کم کنید.
• ماساژ کف پا با قوطی: کف پای خود را روی یک رول یا قوطی (می توانید از بطری یخ زده نیز استفاده کنید) قرار دهید. از پاشنه تا وسط قوس کف پایتان، رول را به طرف جلو و عقب بچرخانید. این چرخش را 3 تا 5 مرتبه تکرار کنید. بهتر است این ورزش را قبل از شروع کارها و در ابتدای صبح انجام دهید.
• کشش کف پا: پنجه های پا را روی لبه یک پله یا یک جسم تخت مرتفع قرار دهید و پاشنه را بالا و پایین کنید.
• ماساژ نقاط ماشه ای: همچنین می توان با شل کردن عضله پشت پا نیز از درد ناشی از خار پاشنه کم کرد. روی زمین بنشینید و پاها را روی هم گذاشته دراز کنید. یک توپ تنیس پشت ساق پا قرار داده و با پای دیگر روی آن فشار وارد کنید. توسط این ورزش به باند سفتی که پشت عضله قرار دارد فشار وارد کرده و عضله شل می شود.

رژیم غذایی:

• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ و ذرت، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با نخود، خوراک نخود با شوید، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، آش گندم با کرفس، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش غلات، آش خرفه ۱، آش سماق، آش عدس ۱، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش انار، آش حبوبات ۱، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با مغزیجات، حلیم جو، مرصع پلو، ساطری پلو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، هویج پلو، سبزی پلو، ماش پلو، قیمه پلو، کلم قمری پلو، کلم پلو، کلم پلو با سویا، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با سویا، عدس پلو با کدو حلوایی، لوبیا قرمز پلو، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۲، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، انار پلو، گشنیز پلو با سویا، لبو پلو، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۱، خورش به و آلو، خورش به، خورش بامیه با قارچ، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش هویج و به، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، کتلت ذرت، برگر کدو خورشتی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، دلمه فلفل دلمه ای، دلمه برگ انگور، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، کماچ قارچ، شیر سویا، خامه سویا، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سمنو با گندم و جو، سمنو با رب انار.
• خوردنی های مضر: خوراک عدسی ساده، یتیمچه، خوراک بادمجان و عدس، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی.

نکته:

• تفاوت بین التهاب فاسیت‌پلانتار و خار پاشنه چیست: پلانتار فاسیتیس در واقع به معنای التهاب نوار فاسیت‌پلانتار در کف پا می‌باشد (نوار فاسیت‌پلانتار، یک نوار ضخیم و محکم است که در کف پا قرار دارد و از پاشنه‌ی  پا تا نوک انگشتان کشیده شده است). اما خار پاشنه، به زائده‌ی  استخوانی گفته می‌شود که در محل اتصال فاسیت‌پلانتار به استخوان پاشنه، شکل می‌گیرد. خار پاشنه پا در واقع بر اثر مزمن شدن التهاب فاسیت‌پلانتار شکل می‌گیرد.