حاملگی خارج رحمی: عبارت است از حاملگی در خارج از رحم. شایع ترین جایی که حاملگی خارج رحمی رخ می دهد لوله های رحمی هستند که از تخمدان به رحم کشیده شده اند. سایر جاها عبارت اند از تخمدان، گردن رحم، یا اصولاً خارج از دستگاه تناسی و در حفره شکم. از نظر آماری حدود 1 از هر 100 حاملگی در خارج از رحم رخ می دهد. به عبارت دیگر زمانی که تخمک لقاح یافته به جای اینکه در دیواره رحم لانه گزینی کند، در لوله فالوپ یا حفره شکمی لانه گزینی کرده و شروع به رشد می کند. در این حالت بارداری خارج از رحم اتفاق می افتد. در چنین شرایطی نمی توان تخمک را به درون رحم انتقال داد.
علائم:
- ندرتاً درد در شانه
- لکه بینی یا خونریزی بدون توجیه
- درد یا دل پیچه در قسمت پایین شکم
- عدم وقوع قاعدگی یا نامنظمی زمان قاعدگی
- درد شکمی شدید و تند و تیز به صورت ناگهانی در اثر پارگی لوله رحمی
- منگی، غش و شوک (رنگ پریدگی، تند شدن ضربان قلب، پایین افتادن فشار خون و عرق سرد)، این علائم گاهی ممکن است قبل از درد یا همراه آن رخ دهند.
علت:
- جراحی های قبلی که روی لوله های رحم و یا ناحیه لگن انجام شده و یا سابقه خانوادگی این عارضه می تواند علت حاملگی خارج رحم باشد. موارد زیر نیز از دیگر علت های حاملگی خارج رحم در زنان هستند:
- التهاب لگن
- استعمال دخانیات
- بیماری آندومتریوز
- عفونت های لگنی
- وجود چسبندگی در ناحیه لگن
- ناموفق بودنعمل بستن لوله‌های رحمی
- آسیب دیدگی های لوله‌های رحمی (فالوپ)
- بیماری‌های مقاربتی مثلزگیل تناسلی، سوزاک و …
- پیشگیری از بارداری با استفاده از داروهای ضدبارداری
- بارداری با روش های لقاح آزمایشگاهی مثل آی وی اف
- بالا بودن سن بارداری در مادر (بارداری بالای 35 سالگی)
- علت حاملگی خارج از رحم، به دلیل تنبلی تخمدان و سرعت کم تخمک گذاری است.
- همچنین استفاده از روشجلوگیری از بارداری با دستگاه IUD می تواند علت حاملگی خارج رحمی باشد. حدود ۵۰ درصد از بارداری در زنانی که از IUD استفاده می‌کنند، دچار بارداری خارج از رحم می شوند.
- تخمکی که از تخمدان رها شده و خارج از رحم با اسپرم لقاح می یابد و در جایی خارج از رحم، که معمولاً لوله رحمی است، کاشته می شود، با بزرگ شدن رویان کاشته شده، لوله رحمی کش داده و پاره می شود و خونریزی داخلی خطرناکی که جان زن را به خطر می اندازد رخ می دهد.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- وجود ناهنجاری در رحم
- سابقه عفونت های شکمی یا لگنی
- سابقه حاملگی در لوله های رحمی
- سابقه جراحی بر روی لوله های رحمی یا رحم
- سابقه آندومتریت (التهاب آندومتریوم، بافت پوشاننده سطح داخلی رحم)
- وجود چسبندگی ها (رشته های بافت جوشگاهی) در اثر اعمال جراحی قبلی
- استفاده از دستگاه جلوگیری از حاملگی که داخل رحم کار گذاشته می شود (آی.یو.دی)
پیشگیری:
- از روش غیر از آی. یو. دی برای جلوگیری از حاملگی استفاده شود.
- در صورت بروز هرگونه عفونت لگنی، سریعاً برای درمان مراجعه شود.
عواقب مورد انتظار:
- حاملگی خارج رحمی نمی توانند کامل شود یا جنینی را بپروراند که توانایی زندگی داشته باشد. پاره شدن حاملگی خارج رحمی یک عمل اورژانسی است و باید فوراً درمان شود. با تشخیص زود هنگام و انجام عمل جراحی، احتمال بهبود کامل زیاد است. در 85% الی 50% از بیماران، حاملگی های بعدی طبیعی هستند.
عوارض احتمالی:
- عفونت
- کم شدن توانایی باروری
- از دست دادن اعضای از دستگاه تناسلی در اثر دشوار بودن عمل جراحی
- پارگی لوله های فالوپ از عوارض حاملگی خارج رحمی است و در صورتی که برای درمان مادر به سرعت اقدام نشود، خونریزی منجر به غش و مرگ مادر خواهد شد. دیگر عوارض بارداری خارج از رحمی عبارت است از: از بین رفتن لوله فالوپ، خونریزی شدید داخلی، به علاوه، بارداری خارج رحمی احتمال و ریسک حاملگی خارج رحمی بعدی را در زنان افزایش می دهد.
تشخیص:
- با مشاهده هرگونه علائم بارداری خارج از رحمی باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید تا فرصت کافی برای تشخیص بارداری خارج رحم و درمان آن وجود داشته باشد. همچنین از:
- سونوگرافی
- آزمایش ادرار
- معاینه لگنی و شکم
- لاپاراسکوپی تشخیصی
- عکس برداری اولتراسوند برای تشخیص ناحیه بارداری
- برای معاینه بیمار استفاده می شود. برای تشخیص حاملگی خارج رحم، پزشکان آزمایش هورمون ترشح شده از جفت را نیز تجویز می کنند. سطح پایین این هورمون در خون نشان دهنده بارداری خارج رحمی است.
درمان طب نوین:
- پزشکان با توجه به پارگی لوله رحمی، وضعیت جنین، علائم بارداری خارج رحمی و … روش درمان حاملگی خارج رحمی را تعیین می کنند. راه های درمان بارداری خارج رحم شامل درمان های زیر است:
- برای رفع درد از گرما استفاده کنید، می توانید یک صفحه گرم کننده یا شیشه آب داغ را روی شکم یا کمر قرار دهید. حمام آب داغ نیز باعث تخفیف ناراحتی و شل شدن عضلات می شود. برای این کار، 15 الی 10 دقیقه در وان آب داغ بنشینید، هرچند بار که لازم باشد این کار را تکرار کنید.
- درمان حاملگی خارج رحمی با جراحی لاپاروتومی: زمانی که جنین در بارداری خارج رحم بزرگ می شود به لوله فالوپ آسیب زده و باعث خونریزی می شود. در این شرایط تنها راه درمان حاملگی خارج رحم، باز کردن شکم است. در این جراحی که با بیهوشی انجام می گیرد، جنین و بافت های آسیب دیده دستگاه تناسلی مادر از بدن بیمار خارج می شود. حفظ کردن لوله های رحم و یا خارج کردن آنها در جراحی لاپاراتومی بستگی به وضعیت بیمار دارد. دوره نقاهت بعد از این جراحی 6 هفته خواهد بود. طی این مدت ممکن است بیمار احساس درد شکم و نفخ داشته باشد.
- عمل لاپاروسكوپی برای درمان بارداری خارج از رحم: اگر جنین کوچک بوده و به لوله فالوپ آسیب نزند و نتوان با دارو حاملگی را پایان داد، از عمل لاپاراسکوپی برای درمان حامگی خارج رحمی استفاده می شود. برای انجام عمل لاپاراسکوپی بی حسی موضعی انجام می شود. سپس یک دوربین کوچک را برای دیدن داخل لگن بیمار از طریق برش باریک در ناف وارد بدن بیمار می کنند. از ابزارهای ظریف جراحی برای خارج کردن جنین استفاده می شود. روش با این درمان به تجهیزات و مهارت جراح نیاز دارد تا آسیبی به مادر وارد نشده و حاملگی پایان یابد. لاپارسکوپی با این روش به حفظ لوله های رحم کمک می کند. دوره نقاهت و مراقبت بعد از حاملگی خارج رحمی با این روش یک هفته خواهد بود.
- تزریق وریدی داروی ضد سرطان متوترکسات: در برخی موارد پزشکان با استفاده از تزریق وریدی داروی ضد سرطانی به نام متوتركسات، به حاملگی پایان می دهند. از این روش در صورتی برای درمان بارداری خارج از رحم استفاده می شود که: لوله فالوپ پاره نشده باشد، عدم خونریزی، خفیف بودن علائم حاملگی خارج رحم،ضربان نداشتن جنین، پایین بودن سطح هرمون ترشح شده از جفت در خون، ممکن است بیمار به چندین مرتبه تزریق نیاز داشته باشد و تا چند هفته بعد از تزریق خونریزی مشاهده کند. طی مدتی که تزریق دارو را انجام می دهید و تحت درمان هستید نباید در معرض نور خورشید باشید. همچنین باید از فعالیت های سنگین روزانه یا ورزشی پرهیز کنید. همچنین رعایت نکات زیر الزامی است: عدم مصرف الکل، عدم استفاده از مسکن‌های غیراستروئیدی ضدالتهابی مانند ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن، عدم مصرف هر نوع مولتی ویتامین یا مکمل دیگری که حاوی فولیک اسید باشد، همچنین طی درمان حاملگی خارج از رحم با دارو، نباید رابطه جنسی داشته باشید.
داروها:
- در بعضی از موارد که حاملگی خارج رحمی زود تشخیص داده می شود، هنوز پاره نشده باشد، یا به حالت مزمن در آمده باشد می توان از داروی متوتروکسات (که در شیمی درمانی نیز استفاده می شود) بهره جست. این دارو در حذف بافت حاملگی موثر است. اگر تصمیم به تجویز این دارو گرفته شود، برنامه ریزی و پیگیری دقیق بیمار ضرورت دارد. پس از عمل جراحی ممکن است داروهای ضد بارداری از گروه داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا مخدرها برای 7 الی 2 روز تجویز شوند، در صورت وجود عفونت آنتی بیوتیک تجویز می شود، مکمل های آهن برای کم خونی.
فعالیت:
- فعالیت های عادی خود، از جمله کار، را در زودترین زمان ممکن از سر گیرد، دوره نقاهت لاپاروسکوپی عموماً سریع تر از لاپاروتومی است. تا زمان ترمیم کامل که در پیگیری مشخص خواهد شد باید از مقاربت جنسی خودداری شود.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
- خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی با رب انار، خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، لقمه قارچ و سویا، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ و ذرت، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک صیفی جات، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید ساده، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با رب انار، تاس کباب سویا، خوراک پنیر سویا، خوراک لوبیا لعاب دار، لوبیا با سویا، خوراک لوبیا ساده، خوراک بامیه با سویا، خوراک بامیه و لوبیا چشم بلبلی، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با سویا، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک دال عدس، خوراک لوبیا قرمز، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک لوبیای سویا، آش گندم با حبوبات، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش گندم با سویا، آش باقلا، آش ماش، آش لپه ۱، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش غلات، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش سماق، آش عدس ۱، آش عدس ۲، آش برنج، آش حبوبات و غله ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش شوید باقلی، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش گل کلم ۲، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم قمری با عدس، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش انار، آش اسفناج ۱، آش اسفناج ۲، آش حبوبات ۱، آش گوجه سبز، آش گوجه فرنگی ۲، آش زرشک، حلیم حبوبات و غلات، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم با عدس، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، حلیم جو، حلیم دال عدس، مرصع پلو، آلبالو پلو، ساطری پلو، شوید باقالی پلو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، دم پخت گوجه ۲، هویج پلو، قیمه پلو، کلم قمری پلو، کلم پلو، کلم پلو با قارچ، کلم پلو با سویا، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با سویا، عدس پلو با کدو حلوایی، لوبیا قرمز پلو، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۲، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، انار پلو، گشنیز پلو با سویا، لبو پلو، بادمجان پلو ۱، بادمجان پلو ۲، رب پلو، بلغور پلو، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش فسنجان با اسفناج، خورش قیمه، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش آلو اسفناج، خورش به و آلو، خورش به، خورش تره سویا، خورش قیمه بادمجان، خورش قیمه آلو، خورش بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش بامیه بادمجان، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کدو خورشتی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، خورشت قیمه قارچ، خورش قیمه بادمجان، سوپ صیفی جات ۱، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، کباب تابه گیاهی، کتلت اسفناج، کتلت هویج و سیب زمینی، کتلت ذرت، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر کدو خورشتی، برگر لوبیا سفید، برگر لوبیا چشم بلبلی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، دلمه کلم، دلمه فلفل دلمه ای، دلمه کدو خورشتی، دلمه برگ انگور، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، کماچ سویا، کماچ قارچ، پنیر سویا، کشک سویا، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس گوجه فرنگی ۱، سس گوجه فرنگی ۲، سس معطر، سس مخصوص ۱، سس مخصوص ۲، سس زیتون، سس جعفری، سمنو با گندم و جو، سمنو با رب انار.
نکته:
- یکی از راه های خروجی فضولات رحم و مواد زائد یعنی احتباس کردن فضولات رحمی که می بایست از رحم خارج شوند و در نهایت ایجاد اختلال در کارکرد رحم است. لیزر کردن موهای زیر بغل تأثیر بر قلب و پستان دارد و موجب سرطان رحم، فیبرم، میوم و کیست می شود. رحم در زمان عادت ماهیانه پاک می شود و در غیر عادت ماهیانه پاک می ماند، طبیعت مزاج رحم سرد است و به همین دلیل بر خلاف آقایان، بیضه ها در داخل شکم قرار دارد و باید همیشه گرم نگه داشته شود، اگر مزاج رحم تغییر کند مثلاً گرم یا سرد یا مرطوب و یا خشک شود علامتی دارد که با تشخیص این علامت ها می توان از بروز مشکلات بعدی و بیماری ها جلوگیری کرد.
- وظیفه رحم آبستنی و حمل جنین، تصفیه خون از فضولات بدن، تغذیه جنین در دوران بارداری است، لذا کسانی که اقدام به خارج کردن رحم می کنند، به معنی احتباس نمودن فضولات در بدن و ایجاد اختلال در نظم بدن است.
- قاعدگی به موقع و بدون اشکال، زن را از تمایل جنسی افراطی باز می دارد و باعث پیشگری از عفت می شود.
- آمدن خون قبل از وقت عادت دلالت بر رقت خون و رطوبت است و دیر آمدن و تأخیر دلالت بر غلظت.
- رویش موهای زائد بر روی گوش زنان و نوک سینه ها نشان از عدم کارایی مناسب رحم یا یائسگی است و با این کار بدن فضولات خو را از این طریق خارج می کند.
- اگر خون عادت ماهیانه رقیق و رنگ ملایم و آبکی بود رحم بلغمی و سرد است، و اگر خون سیاه است رحم سودایی است که این سودا می تواند انجمادی باشد و یا از گرمی و سوختگی به وجود آمده است، اگر خون قرمز گلگون باشد نشانه رحم گرم است، اگر به قرمز تیره باشد نشانه خون سوخته است و در حال خارج شدن است، اگر خون گرم بود این علامت رطوبت است و اگر گرم و زیاد است نشانه گرم و مرطوب بودن است، اگر خون گرم و کم باشد نشانه گرمی و خشکی است، هرچه خون عادت رقیق تر باشد علامت رطوبت و سردی بیشتر است، اگر خون غلیظ تر است نشان دهنده سودا و خشکی بیشتر است.
- رطوبت زیاد رحم باعث سقط جنین ماه های آخر بارداری می شود و در اصطلاح می گویند رحم لیز شده است که باید رفع رطوبت کرد، اگر رحم خشک باشد باعث سقط جنین در اوایل بارداری می شود و باید خوراکی های رطوبتی مصرف شود و علت رطوبت زیاد خوردن لبنیات، ترشیجات، آب سرد، یخ ، ماهی و موجودات دریایی، مرغ کارخانه ای، نوشابه، چای معمولی و … است.
- لمس کردن با پشت دست، زیر ناف، سردی و گرمی رحم را نشان می دهد، بودن درد و نفخ زیر ناف یا نوعی ورم بر آمدگی و یا شنیدن صدای پیچش باد به دلیل سردی رحم است.
- اگر مرد هنگام نزدیکی احساس سوزش کند نشانه رحم گرم است و اگر خنکی احساس کند نشانه سردی است.
- اگر در قسمت آنه یا محل شرمگاهی مویی نباشد نشانه عقیم بودن رحم است و اگر مو زیاد باشد و کلفت و زخیم و سیاه باشد رحم گرم است، موی کم و بور و نازک علامت سردی است.
- بارداری خارج رحمی کی اتفاق می افتد: معمولاً چند هفته پس از لقاح (در فاصله‌ی هفته‌ی پنجم تا چهاردهم) و در اولین هفته‌های بارداری این وضعیت ایجاد می‌شود. بارداری خارج از رحم ممکن اغلب در هفته‌ی ششم بارداری رخ می دهد.
- بعد از بارداری خارج رحم کی می توان دوباره باردار شد؟ اگر به روش لاپاراسکوپی درمان شده باشید بعد از دو دوره عادت ماهیانه می توانید برای بارداری اقدام کنید. اما اگر جراحی باز داشته اید باید 6 ماه صبر کنید تا تمام زخم ها بهبود پیدا کنند. زنانی که با دارو درمان شده اند، 3 ماه بعد از درمان می توانند دوباره باردار شوند.
- آیا بعد از حاملگی خارج رحمی دوباره ممکن است این نوع بارداری را فرد تجربه کند؟ احتمال بارداری خارج رحمی مجدد بستگی به روش درمان و نیز میزان آسیبی دارد که به لوله های رحمی وارد شده است. اما اغلب از هر 10 زن تنها 1 نفر از آنها ممکن است بارداری خارج رحمی را تجربه کند.