جوش پلک (گل مژه): عبارت است از آبسه کوچک و پر از چرک غدد فولیکول مو در پلک. یا به عبارت دیگر گل مژه، یک برجستگی قرمز و دردناک است که در داخل پلک نزدیک به لبه مژه‌ها تشکیل می‌شود. گل مژه‌ای که در قسمت بیرونی پلک بالا یا پایین به وجود می‌آید و بیشترین محل ظاهر شدن آن، در قسمت بیرونی پلک می‌باشد، به آن «گل مژه خارجی چشم» می‌گویند. گل مژه‌ای که در قسمت داخلی پلک بالا یا پایین ظاهر می‌شود، به آن «گل مژه داخلی چشم» می‌گویند. این عارضه می‌تواند مانند جوش‌های آکنه به نظر برسد. اصطلاح پزشکی برای این نوع گل مژه، «هوردئولوم» است. برجستگی دیگری که دورتر از پلک رخ می‌دهد، به «چلازیون» معروف می‌باشد. بر خلاف گل مژه، معمولاً یک چلازیون دردناک نیست و در اثر عفونت باکتریایی ایجاد نمی‌شود. در عوض، این نوع از گل مژه زمانی اتفاق می‌افتد که سوراخ غدد تولید کننده روغن در پلک چشم، دچار گرفتگی می‌شود. با این حال، درمان هر دو بیماری مشابه است.

انواع گل مژه:

1. هوردئولوم (hordeolum) : در این نوع از گل مژه، یکی از غدد عرقی که در گوشه چشم و مژه ها قرار گرفته یا یکی از غدد چربی که در پایین ترین قسمت مژه ها قرار دارد، مسدود می شود.
2. شالازیون (chalazion) : در نتیجه انسداد غده میبومین به وجود می آید. غده میبومین یکی از غدد روغنی مخصوص است که فقط در نزدیکی مژه ها وجود دارد. غدد میبومین به صورت ردیفی در پلک ها قرار گرفته و منافذ خروجی آن ها در لبه پلک ها است. علت بروز هر کدام از این دو نوع متفاوت است، در نتیجه درمان آن ها نیز با یکدیگر متفاوت است.

انواع گل مژه از نظر مکان آن:

1. خار خارجی:لکه ای در پایه مژه است.
2. گل مژه داخلی:لکه ای در داخل یکی از غدد چربی کوچک پلک است.

علائم:

1. حساسیت به نور
2. خارش و سوزش
3. افزایش تولید اشک
4. احساس وجود شن در چشم
5. پوسته شدن در اطراف پلک
6. قرمزی، تورم، گرمی، حساسیت به لمس یا درد لبه فوقانی یا تحتانی پلک، گل مژه معمولاً در طرف خارجی قرار دارد ولی ممکن است زیر پلک باشد.
7. اگر پوست شما دردناک نیست، ممکن است برآمدگی و التهاب پلک (ورم چشم) باشد. درمان برآمدگی و التهاب پلک و گل مژه شبیه هم است، اما برآمدگی و التهاب پلک ممکن است طول بکشد تا بهبود یابد.

علت:

• استرس
• تغییرات هورمونی
• ضعف در بهداشت پلک ها
• بیماری های التهابی پلک، مانند بلفاریت
• پاک کردن نامناسب یا ناقص آرایش از چشم
• استفاده از لوازم آرایشی تاریخ گذشته یا آلوده
• عفونت باکتریایی (معمولاً استافیلوکوکی)، عفونت ممکن است محدود به پلک باشد یا از جای دیگری از بدن گسترش یافته باشد.
• گل مژه در واقع عفونتی است که در روی سطح پلک به صورت جوش ایجاد می شود. گل مژه معمولاً سطحی و کاملاً قابل رویت است اما در موارد نادر امکان دارد در عمق پلاک قرار گیرد. گل مژه دو نوع خارجی و داخل دارد.
• گل مژه، هنگامی اتفاق می‌افتد که غده، داخل یا روی پلک، بسته یا مسدود شود. در صورت انسداد غده توسط بافت زخم یا ماده خارجی (آرایش کردن، گرد و غبار) یا در صورت وجود ضخامتی از ماده تولید شده توسط غده، این امر می‌تواند رخ دهد که باعث می‌شود ماده به کندی جریان یابد یا اصلاً جریان نداشته باشد. در حقیقت بیماری گل مژه ممکن است باعث ایجاد شرایطی مانند، یک عفونت حاد به نام هوردئولوم و یک واکنش التهابی طولانی مدت به نام چلازیون شود. فرد می‌داند که کدام یک از این دو نوع برجستگی، در او وجود دارند، زیرا هوردئولوم حاد نسبتاً دردناک و قرمز است و ممکن است در اثر لمس احساس گرما کند، اما طی چند هفته برطرف می‌شود. در حالی که یک چلازیون مزمن، به عنوان توده‌ای سفت ظاهر می‌شود که فقط کمی ‌ناراحت کننده است و با گذشت چندین ماه از بین می‌رود. گل مژه‌های حاد را می‌توان بیشتر به صورت بیرونی یا داخلی طبقه بندی کرد. هوردولا خارجی، عفونت‌های غددی است که درست در کنار مژگان ایجاد می‌شوند و دقیقاً شبیه جوش کوچکی روی پلک هستند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. بلفاریت (عفونت لبه پلک)
2. استفاده از عدسی (لنز) تماسی
3. تحریک چشم در اثر دود سیگار
4. مواجهه با تحریک کننده های آرایشی، شیمایی یا محیطی

پیشگیری:

• بهداشت عمومی خوب شامل استفاده از یک شامپوی ملایم برای پلک ها در هنگام حمام کردن یا شستن صورت.

عواقب مورد انتظار:

• با تخلیه چرک از گل مژه معمولاً قابل علاج می گردد. علی رغم درمان غالباً عود می کند.

عوارض احتمالی:

• گسترش عفونت به سایر غدد پلک.

تشخیص:

• چشم پزشک معالج ابتدا پلک بالا و پایین بیمار را بررسی کرده و به دنبال گرفتگی منافذ غده های چشم در نزدیکی مژه ها خواهد بود. بدین صورت نوع گل مژه را تشخیص خواهد داد. همچنین چشم پزشک ممکن است چشم را برای یافتن اجسام خارجی، بافت زخم یا بروز میبومیتیس مزمن معاینه کند. سپس چشم پزشک به دنبال هر علامتی که نشان دهنده عفونی شدن غده باشد خواهد گشت. نکته مهم بعدی بعد از تشخیص عفونت، معاینه چشم برای کنترل و نظارت، پخش شدن این عفونت ها روی پوست، چشم و حدقه چشم بیمار است.

درمان طب نوین:

• پزشکان متخصص و حتی پزشکان عمومی می توانند گل‌مژه را تشخیص داده و آن را درمان کنند. اما برای درمان گل مژه ها و عفونت های چشمی که گاه و بی گاه به سراغتان می آیند، بهتر است به سراغ متخصصان چشمی مثل چشم پزشکان و اپتومتریست ها بروید.
• یک چشم پزشک می‌تواند یک استروئید را به زخم تزریق کند که اغلب منجر به رفع سریع آن می‌شود. با این حال، این خطر کمی ‌از خونریزی، کبودی، نازکی و رنگ پریدگی پوست، زخم، درد و در موارد بسیار نادر از بین رفتن بینایی را ایجاد می‌کند. سرانجام، چلازیون را می‌توان برش داد و تخلیه کرد. از این روش به عنوان تهاجمی‌‌ترین شیوه یاد می‌شود و به عنوان آخرین راه حل توسط اکثر پزشکان چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• محافظه کارانه‌ترین درمان برای این بیماری، استفاده از کمپرس‌های مکرر گرم (نه خیلی داغ) به تنهایی است. این کار را می‌توان با یک دستمال مرطوب، چشم بند‌های قابل استفاده در مایکروویو (که در داروخانه‌ها فروخته می‌شود) و یا یک پد گرمکن برقی انجام داد. نکته مهم این است که زمان زیادی را به درمان بیماری گل مژه با استفاده از کمپرس گرم اختصاص دهید. چند دقیقه در یک زمان (15 دقیقه)، چند بار در روز (چهار بار در روز)، کمرپس گرم می‌تواند به درمان کمک کند. حتماً دمای کمپرس را در قسمت دیگری از پوست خود، مانند قسمت پشت دست خود بررسی کنید تا مطمئن شوید کمپرس باعث سوزش چشم یا صورت فرد یا کودک نمی‌شود.
• اگر گل مژه عفونت کرده باشد، ممکن است آنتی بیوتیک خوراکی لازم باشد. آبسه می‌تواند در پلک تشکیل شود. در صورت گسترش عفونت باکتریایی در سراسر پوست (سلولیت) یا در مدار (سلولیت مداری)، درمان آنتی بیوتیکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سلولیت مداری اغلب یک مورد اورژانسی محسوب می‌شود، زیرا سرعت عفونت در حال گسترش، می‌تواند بینایی را به خطر بیندازد یا تهدید بزرگی برای زندگی باشد. درمان سلولیت مداری، معمولاً به آنتی بیوتیک داخل وریدی نیاز دارد.

درمان طب سنتی:

• حجام عام
• سرمه کافوری استفاده کنید.
• سرمه کشیدن چشم با عسل
• دود عنبر نسارا به چشم بدهید.
• آب پیاز را با عسل مخلوط کنید و به آن بمالید.
• آرد جو و شیر بز را مخلوط کنید و روی آن بمالید.
• روی گوشت های اضافی نمک بمالید تا از بین بروند.
• برگ های تازه جعفری را بکوبید و شب ها بر آن ضماد کنید.
• روزی چند بار آب جوشانده برگ گردو را روی آن کمپرس کنید.
• شبی یک قطره عسل طبیعی داخل چشم بچکانید. 1 الی 3 شب
• روزی سه مرتبه عنبرنسا را آتش بزنید و دود آن را بر جوش بدهید.
• یک حبه سیر را دو نیم کرده و قسمت داخلی آن را روی جوش بمالید.
• در گل مژه فصد هر دو سفالیک انجام می دهیم (با فاصله یک هفته یا دو هفته).
• صد گرم گل آقطی را در یک لیتر آب ۱۰ دقیقه بخیسانید، بعد آب آن را صاف کنید و روزی پنج مرتبه روی جوش بمالید.
• یک قطعه پارچه تمیز را با گلاب مرطوب کرده، سپس مقداری ریحان تازه را چرخ کنید و داخل آن پارچه بریزید و به مدت ۱ ساعت رویش قرار دهید.
• پنجاه گرم برگ های خشک گردو را در یک لیتر آب ۱۵ دقیقه بجوشانید و بگذارید تا سرد شود، سپس با کمی از آب آن روزی سه بار روی جوش را شستشو دهید.
• ترکیبی از: (گل ختمی + آویشن + اسپرزه + شیر داغ یا آب جوش) خمیر کرده، روی پلک بگذارید، روی آن را بسته و نرم نگه دارید تا سر باز کند؛ و سپس با دم کرده آویشن شستشو دهید. در یک جلسه، حجامت ناحیه گیجگاهی یا فقط 2 عدد زالو کنار چشم یا زیر پلک بیاندازید.
• معمولاً گل مژه ها پاره و تخلیه شده و بدون هیچگونه درمانی در طی چند روز بهبود می یابند. این فرآیند را می تواند با قرار دادن پارچه ای تمیز و مرطوب، چهار بار در روز و به مدت ۲۰ دقیقه بر روی چشم تسریع نمایید. برای جلوگیری از ابتلاء دیگران یا عفونت مجدد خودتان دست هایتان را بعد از تماس با پلک عفونی بشویید و از استفاده اشتراکی یا مجدد از وسایل شخصی مانند حوله و … اجتناب کنید.
• استفاده از پوشش مرطوب با آب گرم، درد و التهاب را تسکین داده، بهبودی را تسریع می بخشد. به مدت 20 دقیقه از پوشش های مرطوب استفاده کنید و سپس به مدت حداقل یک ساعت استراحت کنید. این کار را در صورت نیاز تکرار کنید. جراحی برای تخلیه آبسه (گاهی). به گل مژه فشار نیاورید. گل مژه به زودی تخلیه و چرک خود را خارج کرده، باعث تسکین درد خواهد شد. تا زمان بهبودی عفونت، از عدسی های تماسی استفاده نکنید.

داروها:

• ممکن است پمادها یا کرم های آنتی بیوتکی موضعی مثل اریترومایسین یا باسیتراسین تجویز گردند. از آنها مطابق دستورالعمل پزشک استفاده کنید.

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک عدسی ساده، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و سیب زمینی، خوراک قارچ طعم دار، خوراک گل کلم، خوراک تند بامیه، خوراک بورانی، خوراک مخلوط، آش گوجه فرنگی ۱، آش شولی ۱، آش شولی ۲، آش رب، عدس پلو ساده، لوبیا سبز پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۱، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ کدو خورشتی، سوپ قارچ ۱، سوپ گشنیز، دلمه کدو خورشتی، سس معطر.
• خوردنی های مضر: آش حبوبات ۱، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، کشک سویا.

نکته:

• راه های پیشگیری از بیماری های چشمی: اگر مایلید همیشه سلامت چشم خود را حفظ کنید به نکات زیر با دقت توجه فرمایید. ۱. به هرچه که بسیار سفید یا شفاف است نگاه نکنید. ۲. به نورهای شدید مانند نور خورشید یا نور پراژکتور و لامپ های گازی و نورهای متصاعد شده از جوشکاری ها نگاه نکنید. ۳. به برف هایی که روی آن را نور آفتاب فراگرفته است نگاه نکنید. ۴. از نگاه کردن به خطوط ریز نقشه های خیلی دقیق یا خط های بسیار ریز که احتیاج به نوردهی بیشتری دارد خودداری کنید. ۵. تلویزیون را از فاصله خیلی کم تماشا نکنید. ۶. عینک دیگران را به چشم نزنید. ۷. با دست آلوده یا دستمال و اشیاء آلوده چشم را پاک نکنید. 8. از گرد و غبار پرهیز کنید. ۹. زیاد از حد گریه نکنید. ۱۰. مقابل آتش خیلی شدید و گرم ننشینید. ۱۱. هنگام موتورسواری یا سوار شدن بر اتومبیل های بدون سقف و … مواظب باشید که سوز و باد قوی، میکروب ها و گرد و غبار با چشم برخورد نکند. ۱۲. به هیچ جسمی به مدت زیاد و به طور قائم نظر نیفکنید. ۱۳. از ورود دود به چشم دوری گزینید. ۱۴. از هوای بسیار گرم یا بسیار سرد دوری کنید. 15. از دیدن اشیاء خیلی روشن و درخشان که به چشم آزار می رساند مانند آینه ای که مقابل آفتاب گرفته شده و نور آفتاب را به چشم منتقل می کند پرهیز کنید. ۱۶. از زیاد بر پشت خوابیدن پرهیز شود. ۱۷. مواظب باشید که از خوابیدن با شکم پر یعنی فورا پس از صرف غذا و همچنین پس از خوردن غذاهای غلیظ و دیر هضم و پس از مصرف خوراکی هایی که طبیعت آن خیلی گرم است مانند سیر و پیاز و … پرهیز کنید. چون موجب زیان رساندن به چشم می گردد. ۱۸. بیش از اندازه نمک یا غذاهای شور مصرف نکنید. ۱۹. از پرخوری در شب یا هنگام بیدار شدن در نیمه شب پرهیز کنید. ۲۰. از بی خوابی های زیاد و بیدار ماندن بیش از حد بپرهیزید. ۲۱. اگر شکم هر روز کار نمی کند یا یبوست و خشکی مزاج دارید آن را برطرف سازید. ۲۲. به اشیایی که به سرعت می چرخند یا به سرعت از جلوی چشم عبور می کنند نگاه نکنید.
• اعمالی که برای سلامت چشم مفید است: ۱. هرچند روز یک بار صورت را در آب صاف و پاک فرو برید و چشم را در آن باز نگه دارید. ۲. گاهی سرمه و توتیا را با آب بادیان و آب مرزنجوش مخلوط کنید و در چشم بکشید. ۳. به علت اینکه چشم از اعضای مرطوب است و اکثراً رطوبت و سردی باعث ضعف آن مى شود، لذا بایستی گاهی از سرمه خشک و جلا دهنده چشم استفاده کرد تا چشم سالم بماند. ۴. در هر ماه دو تا سه مرتبه چشم را با آب خضض بشویید. ۵. رعایت حفظ محیط چشم، یعنی مزاج چشم را به حالت طبیعی نگهداشتن. برای این کار اگر مزاج چشم خشک باشد گاهی روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه یا روغن بنفشه بادام یا روغن کدو در بینی بچکانید. همچنین می توانید در چشم سرمه مناسبی نیز به کار برید.
• انواع بیماری گل مژه: به طور کلی دو نوع گل مژه به نام‌های هوردئولوم و چلازیون وجود دارند که هر کدام علل و درمان‌های متفاوتی دارند. هوردئولوم، یکی از موانع بازدارنده غدد عرق موجود در پوست پلک چشم و پایه و اساس مژه‌ها است، یا یکی از غددهای سباسه (غدد چربی پوست) کوچک است، که در پایه مژگان یافت می‌شود. غدد سباسه، سبوم ترشح می‌کنند، یک ماده مومی و روغنی مانند است. چلازیون انسداد یک غده میبومین (Meibomian) است، که یک غده چربی منحصر به فرد در پلک‌ها است. این غده در داخل پلک قرار دارد و در لبه پلک چشم، پشت به مژه‌ها است.
• گل مژه کدام قسمت چشم می زند: در واقع گل مژه می تواند در چندین مکان از پلک شما ایجاد شود: روی پلک بالا، روی پلک پایین، درون یک پلک، زیر پلک.