درمان جرم دندان: عبارت است از پلاک لایه نازک و چسبناکی از باکتری‌ها است که دائماً روی دندان‌ها و در امتداد خط لثه‌ها شکل می‌گیرد. پلاک حاوی باکتری‌هایی است که باعث پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه می‌شوند. جرم دندان همان پلاک سخت شده است که روی مینای دندان‌ها و زیر خط لثه می‌چسبد. جرم و پلاک دندان می‌توانند باعث بروز مشکلاتی برای سلامت دهان و دندان‌ها شوند. عدم درمان و رفع زود هنگام آن‌ها باعث بدتر شدن وضعیت و به وجود آمدن مشکلات جدی‌تری می‌شود. پلاک در صورتی تشکیل می‌شود که بعد از خوردن غذاها و نوشیدنی‌ها بقایای آن‌ها از روی دندان‌ها پاک نشده و در همانجا باقی بمانند. کشیدن نخ دندان و مسواک زدن به شکل غلط یا ناکافی نیز می‌تواند باعث باقی ماندن پلاک روی سطح دندان‌ها، خصوصاً در خط لثه، شود. پلاک برای تشکیل شدن به باکتری‌ها، کربوهیدرات‌ها، ذرات غذا و بزاق نیاز دارد. بعد از خوردن غذاهای حاوی کربوهیدرات‌ها، کربوهیدرات‌ها با باکتری‌های طبیعی دهان ترکیب شده و یک اسید تولید می‌کنند. سپس این اسید طی واکنش شیمیایی دیگری با ذرات قدیمی غذا و بزاق ترکیب می‌شود که در نتیجه یک ماده میکروبی چسبناک و سفت به وجود می‌آید که همان پلاک است.

علائم:

• از آنجا که باکتری‌های دهان دائماً در حال رشد و تکثیر هستند، همه افراد به پلاک دچار می‌شوند. پلاک اطراف خط لثه در صورت رفع نشدن باعث تحریک‌پذیری و التهاب بافت لثه اطراف دندان‌ها می‌شود. جرم یک رسوب معدنی است که اگر بالای خط لثه تشکیل شود دیدن آن نسبتاً ساده است. شایع‌ترین نشانه جرم وجود یک رسوب زرد یا قهوه‌ای بین دندان‌های جلویی پایین یا در خط لثه است.

علت:

• دلیل زرد شدن دندانها، وجود اخلاط فاسد در مغز و بدن است.
• علت اصلی بیشتر بیماری ها دندان، به ویژه لثه، غذاهای چسبناک نشاسته ای است.
• وقتی بزاق دهان، غذا و مایعات در دهانتان با یکدیگر ترکیب می‌شوند محیطی را ایجاد می‌کنند که به باکتری‌ها اجازه‌ی رشد و رسوب شدن می‌دهد که روی دندان‌ها و لثه‌ها و خصوصاً در نقاطی که دندان‌ها و لثه‌ها به هم وصل می‌شوند انباشته شوند. غذاهایی که در تشکیل و رشد پلاک دندانی نقش دارند غذاهای حاوی کربوهیدرات‌ها می‌باشند، یا قندهای ساده‌ای مانند ساکروز و نشاسته‌ها که در نوشیدنی‌ها و آب‌نبات‌ها یافت می‌شوند.خوردن خوراکی‌های بسیار شیرین مانند کیک‌ها، شیرینی‌ها و میوه‌ها می‌تواند باعث افزایش باکتری‌های موجود در پلاک دندانی شود. پلاک‌های دندانی در بین دندان‌ها و در زیرخط لثه‌ها پنهان می‌شوند. برای اجتناب از تشکیل پلاک دندانی هیچ راهی قطعی وجود ندارد بنابراین بهترین راه برای جلوگیری از انباشته شدن آن، حفظ بهداشت منظم دهان و دندان می‌باشد.

پیشگیری:

• به راحتی می‌توان با روش‌های صحیح مراقبت، از تشکیل پلاک پیشگیری کرد. بهترین راه برای جلوگیری از تشکیل پلاک دندان رعایت بهداشت دهان و دندان در خانه است. بهترین راه برای پیشگیری از تشکیل کالکولوس نیز مراجعه مرتب به دندانپزشکی جهت چکاپ و تمیز کردن دندان‌ها توسط یک متخصص است. حتماً:
• روزانه نخ دندان بکشید تا پلاک بین دندان‌ها و زیر خط لثه، که مسواک به آن نمی‌رسد، نیز رفع شود.
• دست کم روزی دو بار با نمک دریا به طور کامل دندان‌ها را مسواک بزنید تا پلاک تشکیل شده بروی سطح آن‌ها پاک شود.
• مصرف خوراکی‌های قندی و نشاسته‌ای، خصوصاً میان وعده‌های چسبناک، را محدود کنید. (همه‌ی شیرینی‌ها و تنقلات در تشکیل پلاک دندان نقش دارند. غذاها و نوشیدنی‌های قند دار که نرم یا چسبنده هستند برای دندان‌هایتان مضر می‌باشند. پرهیز از این عادات نادرست می‌تواند به شما برای جلوگیری از تشکیل پلاک دندانی و از این‌رو حفظ سلامت دندانتان کمک کند).

عوارض احتمالی:

1. وقتی دندان‌ها به طور مرتب مسواک نشوند، اسیدهای تولید شده در دهان شروع به خوردن مینای دندان کرده و باعثپوسیدگی دندان‌ها (ایجاد حفره در دندان‌ها) می‌شوند. پوسیدگی دندان می‌تواند منجر به آبسه دندان شود. اگر پلاک در زیر خط لثه و روی ریشه دندان‌ها تشکیل شود، این اسیدها می‌توانند باعث تخریب استخوان پشتیبان دندان شوند.
2. وجود پلاک در نزدیکی خط لثه نیز می‌تواند باعث جینجیویت شود. جینجیویت نوع خفیفی از بیماری لثه است که در نهایت می‌تواند منجر به بیماری‌های جدی‌تر لثه شود. در چنین مواردی، پلاک سمومی تولید می‌کند که باعث التهاب، تورم و خونریزی لثه و متعاقباً عفونی شدن آن می‌شوند. پلاک در صورتی که چند روز روی دندان‌ها باقی بماند به ماده سفت و متراکمی به نام کالکولوس یا جرم تبدیل می‌شود.

تشخیص:

• از آنجا که پلاک نیز مانند دندان رنگی مایل به سفید دارد، دیدن آن دشوار است. با این حال، برخی تست‌های خانگی تشخیص پلاک وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را از داروخانه‌ها تهیه کنید. این تست‌ها شامل قرص‌هایی هستند که با قرمز کردن پلاک‌ دیدن آن را آسان‌تر می‌سازند. این رنگ‌ها به شما نشان می‌دهند که کجای دندان‌هایتان هنوز پلاک داشته و به مسواک زدن بیشتر نیاز دارد.

درمان طب نوین:

• جرم گیری دندان: جرم‌گیری دندان شامل برداشتن دقیق باکتری‌های موجود در پلاک دندان از روی سطح دندان درست در زیر خط لثه می‌باشد. دو روش اصلی برای جرم‌گیری دندان وجود دارد. اگر دندانپزشکی شما از ابزارهای دستی استفاده می‌کند، پس پلاک را با استفاده از یک وسیله‌ی فلزی بنام اسکالر یا جرم‌گیر دندانی و وسیله‌ی تراش از روی دندان می‌تراشد. دندانپزشک این ابزار نازک را در زیر خط لثه قرار می‌دهد تا به پلاک‌های دندانی برسد که برس‌های مسواکتان قادر به دسترسی به آن‌ها نیستند. در روش دیگر، دندانپزشک ممکن است از ابزاری اولتراسوند برای جرم‌گیری دندان‌هایتان استفاده کند. این ابزار شامل یک سر فلزی لرزشی می‌باشد که دارای اسپری آب سرد است. سر ابزار، با پاشیدن آب در پاکت‌های لثه، جرم را تخریب و از روی دندان برطرف می‌کند. معمولاً بعد از انجام روش جرم‌گیری دندان، روشی بنام تسطیح و صاف کردن ریشه انجام می‌شود. این روش به قسمت‌های عمیق‌تری دسترسی دارد و به سطح ریشه‌ی دندان می‌پردازد. این روش همانند روش جرم‌گیری دندان انجام می‌پذیرد. در روش تسطیح و صاف کردن ریشه‌ی دندان، سطح ریشه صاف می‌شود بنابراین لثه‌ها می‌توانند مجدداً به‌ خوبی به دندان و ریشه‌ی آن بچسبند.

درمان طب سنتی:

• گاز گرفتن خربزه.
• پوست موز را به دندان ها خوب بمالید.
• روغن نارگیل را به دندان ها خوب مسواک کنید.
• خمیر دندان (عسل 5 واحد + نمک 2 واحد) هر شب
• روغن نارگیل و زردچوبه ترکیب کنید و با مسواک به دندان ها بزنید.
• ترکیب کف دریا و پودر زغال فعال و نمک برای شستشوی دندان ها.
• سیب بهتر از تمام خمیر دندان های شیمیای دندان هایت را پاک می کند.
• استفاده از ترکیب شش واحد گلاب و یک واحد سرکه به عنوان دهانشویه و مسواک.
• مقداری پوست سخت بادام درختی را سوزانده و با خاکستر نرم آن دندان های خود را مسواک کنید.
• امام علی (ع) می فرمایند: انار را با پیه اش بخور چرا که زرد شدگی دندان و بدبویی دهان را از بین می برد و انسان را پاک می کند.
• استفاده از افتیمون و افسنطین و اسطخودوس که اخلاط فاسد را از مغز دفع کرده و لذا به سلامت و سفیدی دندان کمک می کنند.
• مقداری جوش شیرین را با آب لیمو مخلوط کرده تا خمیری بدست آید سپس با آن مسواک کنید. این ترکیب را ابتدا دوبار در هفته و سپس هر 10 روز انجام دهید.
• روغن کنجد، سفید کننده دندان، روغن کنجد حاوی اسیدهای پلی اتیلن است که موجب سفیدی دندان می شود، شستشوی دهان با روغن کنجد باعث بازسازی لثه و سلامت دهان و دندان می شود.
• جلوگیری از تجمع خلط های فاسد در مغز با استفاده از حجامت پشت گوش و زالو انداختن پشت گوش سه یا چهار بار در سال “زیرا خون رسانی به فک بهتر شده و اخلاط فاسد دفع می شوند.
• نمک دریا و کف دریا، کاربرد: جرم زدایی و سفید کننده دندان ترکیبات: نمک دریا و کف دریا بطور مساوی نرم آسیاب شود. دستور مصرف: مقدار هفته ای دوبار با این پودر دندانها مسواک زده شود. استفاده بیش از اندازه موجب نازک شدن مینای دندان می‌شود.
• شش مثقال از عاقرقرحا + وج + کزمازک + سُعد را با سه مثقال از پوست انار + مازوی سبز + کندر + گلنار + گل سرخ و چهار مثقال از ریشه سوسن کبود + نشاسته کتیرا + گشنیز خشک بو داده پودر و مخلوط کنید. حدود دو مثقال از ترکیب کف دریا + سنگ نمک را به مواد اضافه کنید. محصول نهایی را به شکل مسواک با انگشت روی دندان ها یا لثه بکشید.
• به جای استفاده از مسواک های پلاستیکی، از مسواک اراک استفاده کنید تا علاوه بر سفید شدن دندان هایتان، جرم دندان ها نیز از بین برود. (مسواک های پلاستیکی، علاوه بر آسیب زدن به دندان ها، یکی از عوامل اصلی جرم دندان هاست، به جای استفاده از مسواک های پلاستیکی که به نظر می رسد، بیشتر با هدف خراب کردن دندان ها طراحی شده است، از مسواک چوب زیتون استفاده کنید).

شستشوی دندان ها:

• مقداری عفض را در سرکه حل کنید و بعد از هر غذا با آن دندان ها را مسواک کنید.
• سندروس، گل محمدی، کف دریا، نمک و زاج سفید را مخلوط و پس از هر غذا با انگشت آغشته به آن خوب دندان ها را بشویید و مسواک کنید.
• اذخرمکی، هلیله سیاه، زاج سفید، جدوار و سند روس و نمک را به نسبت مساوی بسایید. بعد از هر غذا به وسیله انگشت آغشته به دارو، دندان ها را خوب بشویید و مسواک بزنید.
• تخم خرفه، زاج سفید، هلیله سیاه، تخم گشنیز، کف دریا، عفض، فوفل و مازو را به طور مساوی مخلوط کنید و نرم بسایید و پس از هر غذا با انگشت آغشته به آن، خوب دندان ها را بشویید.
• برای شستشو و تمیز کردن دندان ها گلنار فارسی، مازو، عود هندی، نمک، سماق، بلوط و فوفل از هر کدام به مقدار مساوی با هم وزن همه آنها نمک مخلوط کنید و انگشت را به آن آغشته، بعد از هر غذا یا لااقل شب ها قبل از خواب به دندان ها بمالید و مسواک کنید.

سفید کردن دندان ها:

• برای افرادی که از اعتیاد دچار جرم دندان شده اند پوست چوب درخت گردو را مثل مسواک به دندان ها بزنند.
• برای سفید کردن دندان ها مقداری انیسون را نرم ساییده و بعد از هر غذا با انگشت آغشته به دارو به دندان ها کشیده شود.
• گاه گاهی سیب درختی را به مرور گاز بزنید و بجوید. گازگاز کردن سیب درختی و جویدن آن دندان ها را سفید خواهد کرد.
• کف دریا را نرم بسایید بعد با نمک طعام و جوش شیرین به طور مساوی مخلوط و بعد از هر غذا به وسیله انگشت آغشته به دارو خوب دندانها را بشویید.
• گاهی آب اکسیژنه را به وسیله قطعه ای پنبه که آغشته به آن است به دندان ها بکشید ولی کاملاً دقت فرمایید که به هیچ وجه به لثه ها مالیده نشود.
• مصطکی، عفض، نمک و هسته های تمرهندی را به طور مساوی مخلوط و نرم ساییده و بعد از هر غذا با انگشت آغشته به دارو خوب به دندان ها کشیده شود.
• توری چراغ تریک (سری روشنایی) که سوخته شده است را نرم کنید و به دندان ها بکشید تا سفید شود. (به علت سمی بودن نباید حتی ذره ای از آن خورده شود). بعد دندانها را خوب مسواک کنید.
• کربنات دوشو ۳۰ گرم، کربنات دومنیزی ۲۰ گرم، پودر را تانیا ۱۰ گرم، پودر کنکینا ۱۰ گرم، کلرات دو پتاس ۱۰ گرم و میدیسینال طبی ۱۰ گرم همه را مخلوط و هر روز صبح دندان های خود را با آن بشویید.
• کربنات دوشو، کربنات دومنیزی، بی کربنات دوسود و کلرات دو پتاس از هر کدام ۱۰ گرم، مانتول ۳۰ گرم، اسانس مانت به اندازه ۱۰ قطره و تیمول به اندازه ۲۰ سانتی را با هم مخلوط و هر روز با آن دندان ها را مسواک کنید.
• زاج سفید 100 گرم + کف دریا 100 گرم + برگ مورد 20 گرم + پوست سبز گردو 50 گرم+ سماق، پودر زاج 30 گرم، پودر زاج سفید را حرارت دهید تا آب شود و سفت سفت شود سپس کف دریا را حرارت دهید تا اثر بخشی آن بیشتر شود با هم مخلوط کنید و هر شب به مدت 3 دقیقه با این پودر دندان های خود را مسواک کنید.
• کف دریا + سماق + نعناع + پوست سبز رنگ میوه گردو به نسبت مساوی آسیاب کرده سپس الک کرده هر شب مسواک را مقداری از پودر آغشته کرده و به مدت 5 دقیقه دندان هاتون را مسواک کنید (مسواک سیاه می شود، مناسب برای زردی دندان ها).
• هلیله سیاه + گلنار فارسی + کف دریا + پونه + مقداری میخک به نسبت مساوی آسیاب کرده سپس الک کرده هر شب مسواک را مقداری از پودر آغشته کرده و به مدت 5 دقیقه دندان هاتون را مسواک کنید (مسواک سیاه می شود، مناسب برای دندان های سیاه).

ضد جرم دندان ها:

• زرآوند گرد (نخودالوند) را نرم بسایید و به دندان ها بکشید.
• صدف سوخته، کف دریا، نخود خام و نمک را به طور مساوی مخلوط و نرم بسایید و خوب به دندان ها بکشید.
• میوه سرو کوهی، ریشـه کبر، کف دریا و پوست خشک شده آثار همه را به طور مساوی نرم بکوبید و گه گاهی خوب آنها را به دندان ها بکشید.
• برای برطرف کردن جرم و رسوبات پشت و پیش و لابه لای دندان ها صدف سوخته شده، درمنه سوخته شده، کف دریا و نمک طعام را به طور مساوی مخلوط و بسیار نرم بسایید و آنها را گه گاهی به دندان ها بکشید.

رفع زردی دندان ها:

• با مخلوط آب گشنیز تازه و سرکه دندان ها را بشویید.
• براده آهن نرم را در مقداری عسل مخلوط و بر دندان ها بکشید.
• صدف سوخته و دانه های اسفند را به طور مساوی نرم بکوبید و بر دندان ها بکشید.
• تخم های توت را با دانه های اسفند به طور مساوی نرم بکوبید و به دندان ها بکشید.
• عدس، جو، گل ختمی و آویشن را نرم بکوبید بعد با سرکه مخلوط و دندان ها را با آن بشویید و مدتی هم در دهان نگه داشته، مزمزه کنید.
• در اثر غلبه صفرا، دندان ها جرم زرد رنگی به خود می گیرند. ابتدا بر صفرا غلبه کنید و بعد برای برطرف کردن لایه زرد روی دندان هایتان، استخوان قلم گوسفند را خالی و پر از نمک کنید. مجرای آن را با خمیر مسدود و در تنور بیندازید تا بسوزد. مقداری پوست سخت چوبی بادام را هم بسوزانید تا به شکل زغال درآید. سپس هر دو را با مقداری فلفل سیاه به طور مساوی نرم بکوبید و به دندان ها بکشید.

رفع سیاهی دندان ها:

• علت سیاه شدگی یا بادنجانی رنگ شدن دندان ها، غلبه سودا می باشد. لذا ابتدا بر سودا غلبه کنید و بعد پوست ریشه گیاه انیسون، مصطکی، افسنطین و اشنه را به طور مساوی نرم بسایید بعد با روغن گل آمیخته و گه گاهی روی دندان ها بمالید و بگذارید مدتی هم روی آن بماند.

داروها:

• پرسیکا

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات پاستوریزه، شیرینی جات قنادی پرهیز کنید.

نکته:

• رنگ غیر طبیعی دندان ها ممکن است به دلیل عوامل متعددی باشد. در مورد تغییر رنگ دندان ها بهداشت دندان در سطح پایین، استفاده از توتون، تنباکو و نوشیدن قهوه و چای عوامل خطر محسوب می شوند.
• رنگ دندان ها در میان افراد متنوع و متفاوت است. دندان های ثانویه (دایمی) معمولاً تیره تر از دندان های اولیه (شیری) هستند. همچنین دندان ها به طور طبیعی با افزایش سن به میزان خفیفی تیره تر می شوند. اگرچه تغییر رنگ غیرطبیعی گاهی به دلیل تغییرات داخل دندان ها ایجاد می شود ولی بهداشت دندان ها در سطح پایین، همچنین استفاده از دخانیات و نوشیدن قهوه و چای به تغییر رنگ دندان ها کمک می کند.
• یک علت شایع تغییر رنگ دندان ها، تشکیل پلاک دندانی (رسوبی از خرده های غذایی، بزاق و باکتری ها) روی سطح دندان ها می باشد. دندان هایی که روی آنها پلاک تشکیل شده غالباً زرد مایل به قهوه ای هستند، اما دندان های کودکان ممکن است سیاه یا سبز شود.
• نوشیدن زیاد یا مکرر چای و قهوه و استفاده از دخانیات و نیز داروهای مایع که حاوی آهن هستند ممکن است سطح دندان ها را رنگی کنند.
• همچنین دادن برخی داروها به اطفال در دوران رشد دندان های ثانویه (دایمی) نیز ممکن است باعث تغییر رنگ دندان ها شود. به عنوان مثال اگر تتراسایکلین به اطفال زیر ۱۰ سال داه شود ممکن است باعث زرد شدن دندان های دایمی شود. اگر این دارو به زن حامله داده شود دندان های کودک وی ممکن است بعد از تولد تغییر رنگ یابند.
• فلوئوروزیس شرایطی است که در آن به دلیل افزایش فلوئور طبیعی در آب برخی از مناطق دنیا روی دندان ها لکه های رنگی ایجاد می شود. ولیکن جایی که فلوراید برای کاهش خطر پوسیدگی دندان به آب افزوده می شود، غلظت فلوئور برای ایجادفلوئوروزیس ممکن است در صورت دادن قطره یا قرص های فلوراید در مقادیر زیاد به طفل نیز ایجاد شود.
• ممکن است دندان در ادامه التهاب غیرقابل برگشت پولپ؛ وقتی بافت نرم مرکز دندان یا پولپ میمیرد تیره تر از حالت طبیعی شود. درمان کانال ریشه نیز ممکن است سبب تیره شدن دندان شود (اگر ماده ای که برای پر کردن دندان استفاده شده تیره باشد) رنگی شدن سطح دندانها به صورت معمول و رایجی با لایه برداری و صیقل دادن دندان ها به وسیله دندان پزشک یا بهداشت کار دهان انجام می شود. اگر رنگ شدگی دندان شدید باشد می توان با استفاده از مواد شیمیایی آن را سفید کرد.