جذام (آکله یا خوره): عبارت است از جذام یا لِپرِسی (Leprosy) که در گذشته به آن «خُوره» نیز گفته می‌شد، نوعی بیماری عفونی است که باعث ضایعه‌های پوستی حاد و تغییر شکل‌دهنده و همچنین آسیب عصبی در دست و پا و نواحی دیگر بدن می‌شود. این بیماری همچون گذشته شیوع پیدا نمی‌کند، اما همچنان مواردی از آن در کشورهای مختلف دنیا از جمله ایران مشاهده می‌شود. با این حال، جذام که به آن «بیماری هانسون» نیز گفته می‌شود، چندان واگیردار نیست. تنها در صورت تماس نزدیک و مکرر با قطرات تنفسی بینی و دهان (خارج‌شده از فرد) مبتلا به جذام امکان انتقال بیماری وجود دارد. کودکان بیشتر از بزرگسالان به جذام مبتلا می‌شوند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، در حال حاضر، حدود ۲۰۸ هزار نفر در سراسر جهان به جذام ابتلا دارند که اکثر این افراد در نواحی مختلف آفریقا و آسیا قرار دارند.

انواع جذام:

1. جذام مرزی: افرادی که به این نوع جذام مبتلا هستند، علائمی از هر دو نوع توبركولویيد و لپروماتوز را دارند.
2. توبركولوئيد: نوع خفیف و کمتر حادی از بیماری جذام است. افراد مبتلا به این نوع فقط یک یا چند ضایعه‌ی پوستی و رنگ‌پریدگی دارند نوع پسی‌باسیلاری ناحیه‌ی آسیب‌دیده پوست ممکن است به دلیل آسیب عصبی بی‌حس باشد. جذام توبركولوئيد نسبت به سایر انواع آن کمتر واگیردار است.
3. لپروماتوز: نوع حادتر بیماری جذام است. این نوع جذام دارای جوش‌ها و ضایعات پوستی گسترده‌تر نوع مالتی‌باسیلاری، بی‌حسی و ضعف عضلانی است. در جذام لپروماتوز ممکن است بینی، کلیه و اندام تناسلی در مردان نیز درگیر شود. این نوع جذام از نوع توبركلویید واگیردار است.

علائم:

1. جذام در وهله‌ی اول پوست و اعصاب خارج از مغز و نخاع را درگیر می‌کند که به آن «اعصاب محیطی» گفته می‌شود. بیماری جذام همچنین ممکن است به چشم و بافت نازکِ داخل بینی نیز آسیب برساند. بارزترین علامت بیماری جذام بدشکلی‌ها و ضایعات پوستی، غده‌ها یا برآمدگی‌هایی است که به مدت طولانی (چند هفته یا ماه) روی پوست باقیمانده و برطرف نمی‌شود. این ضایعات پوستی دارای رنگ‌پریدگی بوده و حسی ندارند. آسیب عصبی می‌تواند به این موارد منجر شود: بی‌حسی در بازو و پا، ضعف عضلانی، معمولاً حدود ۳ تا ۵ سال پس از تماس با باکتری عامل بیماری جذام، علائم این بیماری آشکار می‌شود. حتی در برخی موارد برخی افراد تا ۲۰ سال بعد علائم را بروز نمی‌دهند. به مدت زمان تماس با باکتری و بروز علائم، اصطلاحاً «دوره‌ی نهفتگی یا کمون» گفته می‌شود.همین دوره‌ی طولانی نهفتگی بیماری جذام امکان تعیین زمان و مکان آلودگی فرد به جذام را برای پزشکان دشوار می‌سازد.

علائم پوستی بیماری جذام:

1. رشد ضایعات روی پوست
2. پوست‌های سفت، خشک و ضخیم
3. بروز زخم‌های بدون درد در ناحیه کف پا
4. ریزش بخش‌های پوشیده از مو مانند ابرو و مژه
5. تکه‌های تغییر رنگ داده پوست، همراه با بی‌ حس شدن آن
6. ایجاد تورم در لاله گوش یا بروز توده‌های بدون درد در این ناحیه

علائم اعصاب بیماری جذام:

1. بی‌ حس شدن قسمت‌های آسیب دیده پوست
2. بروز مشکلات در ناحیه اعصاب مربوط به چشم با خطر ایجاد کوری
3. بزرگ شدن قسمت‌های اعصاب در نواحی آرنج، زانو، کناره‌های گردن
4. ایجاد حالت ضعف و فلج عضلانی در قسمت‌های مختلف بدن خصوصاً در ناحیه دست و پا

علائم غشای مخاطی جذام:

1. خونریزی در ناحیه بینی
2. کیپ شدن و گرفتگی بینی

علائم پیشرفته بیماری جذام:

1. ریزش ابرو
2. بروز نابینایی
3. فلج شدن نواحی دست و پا
4. تغییر فرم دادن غضروف و ناحیه بینی
5. عفونت در انگشتان دست و کوتاه شدن نوک آن‌ها
6. ایجاد زخم‌های مزمن در کف پا با عدم قابلیت درمان

علت:

• باکتری مایکوباکتریوم لپره: علت بیماری جذام، نوعی باکتری با رشد کُند به نام مایکوباکتریوم لپرهMycobacterium Leprae است. به جذام بیماری هانس نیز گفته می‌شود که نامگذاری آن از روی دانشمندی به نام گرهارد هانسن انجام گرفته است. هانس در سال ۱۸۷۳ این بیماری را کشف کرد. راه انتقال دقیق بیماری جذام مشخص نیست. اما زمانی که افراد مبتلا به جذام سرفه یا عطسه می‌کنند،‌ ممکن است که قطرات تنفسی که حاوی باکتری عامل بیماری هستند را به سایرین انتقال دهند. همچنین ارتباط نزدیک با فرد آلوده به جذام نیز برای انتقال بیماری جذام ضروری است. جذام از طریق تماس‌های معمولی با افراد آلوده همچون دست دادن، در آغوش گرفتن یا نشستن کنار فرد در اتوبوس یا میز غذا سرایت پیدا نمی‌کند.

پیشگیری:

• در حال حاضر بهترین و موثرترین راه برای پیشگیری از ابتلا به جذام، جلوگیری از تماس با قطرات تنفسی بینی و دهان بیماران جذام است. درمان مناسب بیماران با داروهای آنتی‌بیوتیک باعث پیشگیری از سرایت بیماری از فرد بیمار به سایرین می‌شود. افرادی که همراه با بیماران جذامی که درمان نشده‌اند زندگی می‌کنند، تقریباً تا ۸ برابر بیش از سایرین احتمال ابتلا به این بیماری را دارند. به عقیده پژوهشگران اعضای خانواده یا نزدیکان در معرض تماس با قطره‌های عفونی هستند. در حالی که جذام ارثی نیست، اما پژوهش‌های اخیر نشان داده که ژنتیک ممکن است در استعداد ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد.بسیاری در سراسر دنیا در معرض بیماری جذام قرار دارند، اما چنانچه قبلا گفته شد، این بیماری چندان واگیردار نیست. پژوهشگران عقیده دارند که بیشتر مواجه‌ها با بیماری منجر به ابتلای فرد نمی‌شود و پژوهش‌های بیشتر نیز نشان داده که استعداد ابتلا به بیمار تا حدی به ژنتیک خودِ فرد بستگی دارد. در کشورهای صنعتی مانند آمریکا، سالانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ مورد جدید ابتلا به جذام تشخیص داده می‌شود که بیشتر آن‌ها با سفر به کشورهای خارجی با عامل بیماری در تماس بوده‌اند. هیچ واکسنی برای پیشگیری از بیماری جذام موجود نیست.

عوارض احتمالی:

1. در صورتی که بیماری جذام بدون درمان رها شود، می‌تواند آسیب‌های دائمی و جبران‌ناپذیری را به پوست، اعصاب، دست و پا و چشم وارد کند. عوارض جذام می‌تواند شامل موارد زیر باشد که عبارتند از:
2. ناباروری
3. ریزش مو
4. التهاب عنبیه
5. نارسایی کلیه
6. نابینایی یا گلوکوم (آب سیاه)
7. اختلال نعوظ و ناباروری در مردان
8. ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻋﻼج (شامل غده‌ها و ضایعات پوستی دائمی)
9. آسیب دائمی به بافت نازکِ داخل بینی که می‌تواند به خون‌دماغ یا گرفتگی مزمن بینی منجر شود.
10. ضعف عضلانی که منجر به حالت اصطلاحاً «دست پنجه‌ای» یا ناتوانی در خم کردن انگشتان دست و پاها می‌شود.
11. آسیب دائمی به اعصاب محیطی دست و پا،آسیب عصبی می‌تواند منجر به از دست دادن حس لامسه در دست و پا شود. فردی که دچار آسیب‌های عصبی جذام شده ممکن است در هنگام بریدگی، سوختگی یا سایر آسیب‌های دست و پا هیچ چیزی را حس نکند.

تشخیص:

1. بیوپسی یا نمونه برداری: چنانچه فردی دچار ضایعه پوستی مشکوک به جذام باشد، پزشک نمونه کوچکی از ضایعه‌ی پوستی را بر می‌دارد تا آزمایش کند. به این کار «بیوپسی یا نمونه‌برداری» گفته می‌شود. پزشک همچنین ممکن است آزمایش «اسمیر پوستی» را نیز انجام دهد. در صورتی که فرد به جذام نوع پسی‌باسیلاری مبتلا باشد، در نتیجه‌ی آزمایش، باکتری مشاهده نمی‌شود. اما اگر فرد به جذام نوع مالتی‌باسیلاری مبتلا باشد، باکتری در نتیجه آزمایش قابل مشاهده خواهد بود.
2. تست پوستی لپرومین: فرد ممکن است به برای تشخیص نوع جذام به «تست پوستی لپرومین نیاز داشته باشد. برای این آزمایش، پزشک مقادیر پایینی باکتری غیرفعال عامل جذام را زیر پوست (بازوی فرد) تزریق می‌کند. سپس محل تزریق را ۳ روز و ۲۸ روز بعد بررسی می‌کند تا واکنش فرد را نسبت به آن بررسی کند. در صورت بروز واکنش، فرد ممکن است به جذام توبركولوئيد یا جذام مرزی مبتلا باشد. افرادی که به جذام مبتلا نیستند و یا به جذام لپروماتوز ابتلا دارند، هیچ واکنشی به این تست نخواهند داشت.

درمان طب نوین:

• جذام قابل درمان است. طی ۲۰ سال اخیر، ۱۶ میلیون نفر مبتلا به جذام درمان شده‌اند. سازمان بهداشت جهانی برای همه‌ی افراد مبتلا به جذام درمان رایگان را در دسترس قرار داده است. در ایران نیز در اکثر مراکز بهداشتی درمانی، خدمات رایگان در دسترس بیمار جذامی قرار می‌گیرد. برای درمان عفونت داروهای آنتی‌بیوتیک به کار می‌رود. معمولاً پزشکان یک روند درمانی طولانی‌مدت ۶ ماه تا ۱ ساله را به بیماران جذامی توصیه می‌کنند. همچنین در موارد حاد جذام، فرد به دوره‌ی طولانی‌تر مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک احتیاج دارد. با این حال، داروهای آنتی‌بیوتیک نمی‌توانند آسیب عصبی ناشی از بیماری جذام را درمان کنند.
• درمان چند دارویی درمان رایج برای بیماری جذام است که در آن از ترکیبی از داروهای آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. به این معنی که فرد باید طی روند درمانی دو نوع یا بیشتر دارو را که اغلب داروهای آنتی‌بیوتیک هستند مصرف کند. همچنین ممکن است برای کنترل درد عصب و آسیب‌های مربوط به جذام داروهای ضدالتهابی نیز تجویز شود. این داروها می‌تواند شامل داروهای ضدالتهابی استروئیدی مانند «پردنیزون (prednisone) باشد.
• پزشکان گاهی جذام را با «تالیدوماید (thalidomide)» درمان می‌کنند که یک داروی قوی سرکوب‌کننده دستگاه ایمنی بدن است و به درمان غده‌های پوستی ناشی از جذام کمک می‌کند. همچنین به‌خوبی دانسته می‌شود که داروی تالیدومید موجب نقایص و اختلال‌های مادرزادی حاد و تهدید کننده زندگی می‌شود. بنابراین مصرف آن در طی دوران بارداری برای زنان ممنوع است.

درمان طب سنتی:

• خوردن زیاد شلغم.
• حجامت سر انجام دهید.
• بعد از استفاده از نوره حنا به بدن بمالید.
• داروی شافیه ۸ ماهه را موقع طلوع آفتاب با آب مصرف کنید و با هر روغنی که در دسترس دارید، بدن را روغن بمالید.
• کرم های قرمزی که در زیر خاک زندگی می کنند. درباره نحوه مصرف کرم خاکی، دو احتمال مطرح است: احتمال اول: کرم را خشک و پودر کنند و آنها را روی محل خوره بپاشند. احتمال دوم: کرم را بخورند. توجه: بعد از خشک کردن کرم خاکی، آن را به شکل پودر درآورند و اگر می خواهند کرم را بخورند، آن را در کپسولی قرار دهند و سپس بخورند.

داروها:

• داپسون
• ریفامپین
• کلوفازیمین
• افلوکساسین
• استفاده از آنتی بیوتیک ها و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن.

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک عدسی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ و سیب زمینی، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با نخود، خوراک بامیه با سویا، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با قارچ، آش گندم با سویا، آش ماش، آش کدو حلوایی، آش صیفی، آش غلات، آش خرفه ۱، آش سماق، آش عدس ۱، آش کلم قمری با گندم، آش کلم بروکلی ۱، آش شلغم ۲، آش اسفناج ۱، آش اسفناج ۲، آش برگ چغندر، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، آش شولی ۱، آش شولی ۲، آش رب، آش زرشک، دم پخت گوجه ۲، عدس پلو ساده، عدس پلو با کدو حلوایی، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، خورش آلو اسفناج، خورش به و آلو، خورش آلو و قیسی، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، خورش قارچ و آلو، خورش کدو حلوایی، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش هویج و به، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، کتلت اسفناج، کتلت هویج و سیب زمینی، کماچ مخلوط، سمنو با گندم و جو.
• خوردنی های مضر: کشک سویا.