جدا شدن جفت قبل از زایمان (دکولمان جفت): عبارت است از جدا شدگی جفت از دیواره رحم به طور ناقص در سه ماهه آخر بارداری، لازم به یادآوری است که تمامی مواد مغذی و نیز اکسیژن از راه جفت به جنین می رسد. اگر جفت زودتر از موعد به طور ناقص از دیواره رحم جدا شود، زندگی جنین در خطر می افتد، درمان به شدت جداشدگی، وضعیت جنین و مدت زمانی که از بارداری گذشته است، بستگی دارد.
علائم:
- خونریزی
- خونریزی شدید
- درد مختصر یا تنها احساس ناراحتی
- درد شدید در پایین شکم یا پایین کمر
- سفت شدن شکم و احساس درد در شکم به هنگام لمس شکم
- زجر جنینی؛ به طوری که ضربان قلب جنین قابل شنیدن نباشد.
- شوک (در این حالت قلب تندتر می زند، تنفس تندتر می شود و به بیمار حالت منگی یا گیج زدن دست می دهد).
- انعقاد خون در داخل رگ های بدن، به هنگام جدا شدن جفت، برخی مواد از آن به خون مادر وارد می شود و باعث انعقاد گسترده خون در داخل رگ های مادر می شود.
- به علت مصرف شدن بیش از حد مواد انعقادی در داخل رگ های بدن مادر و ناکافی بودن آنها برای بند آوردن خونریزی امکان دارد خونریزی هایی در نقاط مختلف بدن دیده شودند، مثلاً خونریزی از بینی، خونریزی در ادرار، خونریزی از نواحی زخم شده، خونریزی به داخل پوست، پدید آمدن نقاط گرد و قرمز رنگ در پوست.
علت:
- علتدکولمان جفت به درستی مشخص نیست، اما مصرف الکل و کوکائین در دوران بارداری میتواند امکان ابتلا به دکولمان را افزایش دهد. سایر علت های احتمالی دکولمان جفت یا کنده شدن جفت عبارتند از:
- بارداری های چند قلویی:گاهی اوقات، به دنیا آمدن یک قل موجب کنده شدن جفت قبل از تولد قل بعدی خواهد شد.
- مصرف دخانیات:پژوهش ها نشان میدهد احتمال وقوع دکولمان در مادرانی که دخانیات مصرف میکنند، تا 40% بیشتر است.
- فشار خون بالا:اگر مادر قبل یا بعد از بارداری مبتلا به فشار خون بالا باشد، کنترل فشار خون با کمک پزشک اهمیت بسیار زیادی دارد.
- سابقه دکولمان جفت در بارداری های قبلی: اگر در بارداری های قبلی دچار دکولمان شده باشید، احتمال وقوع مجدد آن تا 10% وجود دارد.
- بارداری در سنین بالا:اگر سن مادر بالای 35 سال یا بیشتر باشد، احتمال وقوع دکولمان بیشتر است. در اغلب مواقع، کندگی جفت در میان مادران بیش از 40 سال رایج است.
- مشکلات مربوط به کیسه آمنیوتیک:این کیسه که از مایع مخصوصی پر شده است، جنین را در داخل رحم نگه می دارد. چنانچه کیسه آمنیوتیک پیش از تاریخ مقرر زایمان پاره شده یا نشت کند، احتمال دکولمان جفتی افزایش مییابد.
- تروما یا ضربه به شکم: اگر به طور مثال زمین بخورید یا در یک تصادف رانندگی ضربهای به شکم شما وارد شود و موجب آسیب آن شود، ترومای شکمی رخ میدهد. بنابراین بهتر است همیشه شکم خود را با کمربند یا شکم بندهای مخصوص ببندید.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- سیگار کشیدن
- زیاد بودن فشار خون
- سن بالاتر از 35 سال
- زیاد بودن تعداد بارداری قبلی
- وارد آمدن ضربه مستقیم به رحم
- وجود یک بیماری مزمن مثل دیابت (مرض قند)
- مصرف الکل یا مواد مخدر (به خصوص کوکایین)
- استفاده از دماسنج های مقعدی یا وسیله مخصوص تنقیه
- در یکی از بارداری های قبلی همین وضعیت رخ داده باشد.
پیشگیری:
- اگر باردار هستید، فعالیت های را انجام دهید که پیش از باردای انجام میدادید و به آن عادت داشتید، فعالیت شما نباید شدتر از آن حد باشد، تا حد امکان از عوامل خطر اجتنبا ورزید، البته با توجه به اینکه علت دقیق این وضعیت هنوز معلوم نشده است، هیچ راه تضمین شده ای برای پیشیگیری از آن وجود ندارد.
- اگرچه راهی برای جلوگیری از بروز دکولمان جفت وجود ندارد، اما میتوان با اجتناب از مصرف سیگار، قلیان و الکل احتمال وقوع آن را کاهش داد. گاهی علت بروز این عارضه ناهنجاری رحمی مادر است. چنانچه قبلاً سابقه دکولمان جفت داشتید، حتماً به پزشک اطلاع دهید تا تحت مراقبت دقیق قرار بگیرید. شاید با رعایت نکات و انجام راهکارهای خاص بتوان مانع از بروز مجدد آن گردید.
عواقب مورد انتظار:
- اگر جدا شدگی جفت زیاد شدید نباشد، و با انجام اقدامات فوری، پیش آگهی مادر و جنین خوب است.
عوارض احتمالی:
- مرده زایی:به معنای مرگ جنین بعد از هفته بیستم بارداری در رحم مادر است.
- شوک یا خونریزی به حدی که زندگی مادر را به خطر می اندازد. که حتی منجر به مرگ جنین و مادر نیز می شود.
- وزن پایین هنگام تولد نوزاد:کودکی که بر اثر کنده شدن زودهنگام جفت با زایمان اورژانسی متولد می شود، وزن پایینی خواهد داشت.
- زایمان زودرس: یعنی تولد قبل از هفته 37، که حدود 10 درصد نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دکولمان جفت در این گروه قرار میگیرند.
- مشکلات رشد:اگر نوزاد به دلیل دکولمان جفت، زودتر از موعد مقرر به دنیا بیاید، در اوایل تولد و حتی در سال های بعد با مشکلات سلامتی مواجه خواهد بود.
- آسیب به مغز جنین: 17 الی 10 درصد از مادرای که دچار جداشدگی جفت قبل از زایمان می شوند، در یکی از بارداری های آینده دچار این وضعیت خواهند شد.
تشخیص:
- جفت بخشی از سیستم پشتیبانی حیات جنین است و اکسیژن و مواد مغذی از این طریق به او میرسد. وقتی جفت قبل از زایمان از رحم جدا شود در انتقال اکسیژن و مواد مغذی به جنین اختلال به وجود می آید. دکولمان جفت بعد از تولد یعنی با معاینه جفتی که تازه خارج شده است، تشخیص داده می شود. چند روش برای تشخیصدکولمان جفت پیش از زایمان و در دوران بارداری به منظور ارائه درمان صحیح و مؤثر وجود دارد. روش ها تشخیص دکولمان جفت عبارتند از:
- سونوگرافی
- آزمایش خون
- ارزیابی علائم بیمار (خونریزی، درد)
- بررسی علائم جنین با نام مانیتورینگ
درمان طب نوین:
- وقتی زمان زایمان نزدیک است، باید بلافاصله برای انجام آن اقدام شود؛ حتی اگر این جدا شدن جزئی باشد، زیرا هر لحظه میتواند بیشتر شود. اگر خونریزی شدید اتفاق افتاده است یا علائمی وجود دارد که نشان میدهد نوزاد اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند، باید سریعاً عمل سزارین انجام شود. اگر پزشک مشکوک به جدا شدن جزئی جفت باشد و کودک شما نیز بسیار نارس باشد، تا زمانی که حال شما و کودکتان مساعد است، می‌توانید زایمان را به تأخیر بیندازید. در این حالت شما باید ریسک جدا شدن جفت و زایمان نوزاد زودرس را با هم بسنجید و تصمیم درستی بگیرید. ممکن است برای افزایش سرعت رشد ریههای نوزاد و جلوگیری از مشکلات خاص مربوط به نوزادان زودرس داروهایی تجویز شود. لازم است در بیمارستان و مداوم تحت نظر بمانید تا تیم پزشکی بتواند در صورت مشاهدۀ اولین نشانه از وخیم‌تر شدن وضعیت جفت یا مساعد نبودن حال کودک، زایمان را انجام دهد.
- درمان دکولمان جفت، بسته به شدت و محل کنده شدن و سن بارداری متفاوت است. دکولمان می تواند به صورت ناقص یا کامل رخ دهد، همچنین می تواند درجات مختلفی داشته باشد که بسته به هر یک از آنها، نوع درمان متفاوتی توصیه میگردد.در جداشدگی ناقص اگر دوره بارداری کامل نشده باشد، استراحت مطلق و پایش دقیق جنین لازم است. در برخی موارد انتقال خون و سایر درمان های فوری انجام میشود. در جداشدگی کلی یا دکولمان کامل، بهترین راه زایمان اورژانسی است. اگر وضعیت جنین ثابت باشد، مانعی برای زایمان طبیعی وجود ندارد، اما اگر جنین دچار زجرتنفسی بوده یا مادر خونریزی شدید داشته باشد، باید سزارین انجام شود. متأسفانه راهی برای جلوگیری از کنده شدن جفت یا اتصال مجدد آن وجود ندارد. جفت را نمیتوان مجدداً به رحم مادر متصل کرد، بنابراین درمان به سن بارداری بستگی دارد.
- درمان دکولمان جفت درکمتر از هفته 34 بارداری: اگر ضربان قلب جنین غیرطبیعی و دکولمان جفت شدید نباشد، ممکن است مادر برای مراقبت بیشتر در بیمارستان بستری شود. اگر وضعیت جنین خوب گزارش شود و خونریزی مادر قطع شده باشد، اجازه ترخیص داده خواهد شد. در مواردی که زایمان فوری لازم است، برای رشد سریعتر ریههای جنین داروهای مخصوصی برای مادر تجویز میگردد.
- درمان دکولمان جفت در بعد از هفته 34 بارداری:اگر دکولمان شدید نباشد قادر به زایمان طبیعی خواهید بود ولی اگر دکولمان از نوع شدید باشد، باید هر چه سریعتر سزارین شوید در غیر این صورت سلامت خودتان و کودکتان به مخاطره می افتد. حتی ممکن است به انتقال خون نیز نیاز داشته باشید.
درمان طب سنتی:
- جدا شدگی جفت قبل از زایمان یک اورژانس است، اما معمولاً زمان برای اخذ توصیه های لازم با تلفن و ترتیب دادن انتقال بدون خطر به بیمارستان به حد کافی وجود دارد، اگر جداشدگی جفت خفیف باشد، امکان دارد که بتوانید پس از معاینه به خانه باز گردید و در تخت استراحت نموده و تحت مراقبت دقیق قرار بگیرید، به غیر از موارد خفیف، بستری در بیمارستان ضروری است، جراحی برای تولد نوزاد به روش سزارین گاهی اوقات زایمان طبیعی.
داروها:
- اگر زایمان فوری ضرروی باشد، برای شروع و تسریع زایمان از اکسی توسین استفاده می شود. تزریق وریدی مایعات (سرم درمانی) ممکن است ضروری باشد، امکان دارد که برای جایگزینی کردن خون از دست رفته نیازی به تزریق خون باشد.
فعالیت:
- اگر معلوم شد که جداشدگی خفیف بوده و شما می توانید در خانه تحت مراقبت باشید، تا زمان قطع خونریزی و رفع سایر علائم درد، استراحت کنید، فعالیت های عادی خود را تا زمانی که دستورالعمل اختصاصی جهت آن داده نشده است از سر نگیرید.
رژیم غذایی:
- اگر در خانه در حال استراحت هستید، رژیم غذایی عادی خود را ادامه دهید، اگر در بیمارستان بستری هستید، امکان دارد که تا زمان تصمیم گیری درباره عمل جراحی، یک رژیم منحصراً مایعات برای شما تجویز شود، در صورتی که مشخص شد که جراحی احتمالاً انجام نخواهد شد، جامدات اضافه خواهند شد، علت اتخاذ این روش آن است که در صورت ضرورت انجام جراحی اورژانیس، رژیم حاوی جامدات ممکن است باعث بروز عوارضی شود.
نکته:
- در دوران بارداری جفت در رحم مادر رشد میکند و مواد مغذی و اکسیژن را به جنین میرساند. در عین حال به دفع پسماندهای موجود در خون جنین نیز کمک میکند، جفت به دیواره رحم متصل میشود و جنین از طریق بند ناف به آن مرتبط است. اگر جفت خیلی زودتر از زمان زایمان یعنی قبل از آنکه جنین آمادگی تولد داشته باشد، از رحم جدا شود، دکولمان جفت اتفاق میافتد. دکولمان جفت به طور کلی میتواند منجر به زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد نوزاد شود. تقریباً در 15% مواردی که دکولمان جفت جدی اتفاق می افتد، جنین از دست خواهد رفت. دکولمان جفت به معنای جدا شدن و کنده شدن زودهنگام جفت از رحم است و معمولاً در سه ماهه سوم بارداری رخ میدهد، اما وقوع آن بعد از هفته بیستم بارداری دور از انتظار نیست. اما فقط حدود یک درصد مادران باردار با مشکل دکولمان جفت روبرو می شوند و برای مادر و جنین خطر جانی به همراه دارد. اما در بسیاری موارد این مشکل با توجه به نوع جداشدگی جفت، به طور موفقیت آمیز درمان میشود.