تنگی پیشابراه (انسداد مجاری ادراری): عبارت است از تنگی پیشابراه تأثیر قابل ملاحظه ای در کیفیت زندگی دارد، و می تواند منجر به عفونت ادراری، سنگ مثانه، آسیب عضلات و اعصاب مثانه، ایجاد فیستول، انتشار عفونت به خون و دیگر اعضای بدن  (sepsis)، و در نهایت نارسایی کلیه شود. همه تنگی ها در اثر آسیب به لایه پوشاننده پیشابراه (مجرای ادراری) یا بافت اسفنجی زیرین آن و در نهایت تغییر ماهیت بافت آسیب دیده و تشکیل فیبروز در طی فرآیند ترمیم رخ می دهد. آسیب های کوچک بافت پوششی پیشابراه باعث خروج ادرار به بافت اسفنجی و بروز واکنش های فیبروتیک درون بافت اسفنجی می شود. در زمان آسیب این فیبروز می تواند بدون علامت باشد ولی با گذشت زمان و بتدریج قطر داخلی مجرای ادراری (پیشابراه) باریک شده و منجر به علائم ادراری انسدادی می شود.

علائم:

1. تکرر ادرار
2. سوزش ادرار
3. کاهش فشار ادرار
4. عدم تخلیه کامل ادرار
5. قطع و وصل شدن ادرار
6. باریک شدن جریان ادرار
7. قطع و وصل شدن جریان ادرار

علائم تنگی مجرای ادرار در کودکان: 

1. ناتوانی در دفع ادرار
2. خون در منی یا ادرار
3. ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
4. درد در ناحیه لگن یا پایین شکم
5. شروع و توقف مکرر جریان ادرار
6. ناتوانی در کنترل ادرار (بی اختیاری)

علت:

• شایع ترین علت بروز تنگی در مردان دست کاری هایی است که توسط پزشکان و پیراپزشکان بر روی مجرای ادراری انجام می شود. سوندگذاری نادرست و جراحی پروستات یا تومورهای مثانه از طریق پیشابراه شایع ترین از علل تنگی مجرای ادراری در مردان هستند.
• ضربه به مجرای ادراری:با توجه به طولانی بودن پیشابراه در مردان احتمال صدمه به مجرا زیاد می باشد این آسیب می تواند ناشی از موارد زیر باشد: سقوط از ارتفاع، تصادف با وسایط نقلیه و شکستگی لگن، لگد خوردن حین ورزش های رزمی و منازعات، دوچرخه سواری و اسب سواری، اصابت تیر یا ترکش در جنگ، ماندن زیر آوار، گازگرفتگی توسط حیوانات.
• عفونت: عفونت های مجرای ادراری ناشی از سکس مانند سوزاک در صورتی که درمان به موقع و مناسب نشوند، می تواند باعث بروز تنگی شود. امرزوه با افزایش درمان زود هنگام این دسته از عفونت ها، خوشبختانه احتمال بروز تنگی پیشابراه بدلیل عفونت کاهش یافته است.
• لیکن اسکلروزیس: این بیماری که به آن BXO نیز گفته می شود التهاب مزمن و پیشرونده ای است که در صورت درگیری سوراخ و مجرای ادراری می تواند باعث بروز تنگی در پیشابراه شود.
• علل مادرزادی: این علت نسبتا ناشایع است.
• علل ناشناخته: در برخی از بیماران علت مشخصی را برای بروز تنگی مجرای ادراری نمی توان پیدا کرد.
• علت تنگی پیشابراه در زنان: مجرای ادراری در زنان کوتاه و حدود چهار سانتیمتر طول دارد و توسط بافت های اطراف بویژه استخوان لگن احاطه شده است؛ لذا شیوع بروز تنگی مجرای ادراری در زنان به مراتب کمتر از مردان می باشد. از علل تنگی پیشابراه در زنان می توان به موارد زیر اشاره کرد: عفونت های مزمن و طول کشنده، بیماری التهابی لیکن اسکلروزیس، زایمان های سخت و طولانی که با آسیب بافتی پیشابراه همراه باشد، مادرزادی، جراحی های لگنی، ناشناخته.
• سردی و رطوبت اضافه ناشی از غلبه بلغم باعث تورم و افزایش ضخامت مجاری ادراری و کاهش قطر آنها می شود که هنگام تخلیه ادرار، فرد مجبور است فشار بیشتری را برای تخلیه ادرار اعمال کند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. احتباس حاد ادراری 60 درصد
2. تورم کلیه (هیدرونفروز) 20 درصد
3. عفونت بیضه و اپیدیدیم 25 درصد
4. ضخیم شدن دیواره و عضلات مثانه 85 درصد
5. آبسه اطراف مجرای ادراری (پیشابراه) 15 درصد
6. التهاب و عفونت پروستات (پروستاتیت) 50 درصد
7. سنگ مثانه یا مجرای ادراری (پیشابراه) 10 درصد

عوارض احتمالی:

1. ناباروری
2. سنگ مثانه
3. نارسایی کلیه
4. بی اختیاری ادراری
5. سنگ مجرای ادراری
6. عفونت های ادراری عود کننده
7. مثانه تحریک پذیر یا بیش فعال
8. دیورتیکول مجرای ادرای (دیورتیکول حفره ای است کیسه مانند که قبل از تنگی و در اثر فشار بالای ادرار بوجود می آید).

تشخیص:

• علائم تنگی مجرای ادراری (پیشابراه) شامل زور زدن حین ادرار کردن، عدم تخلیه کامل ادرار، جریان ادرار ضعیف، و همچنین سابقه عفونت های ادراری مکرر و ادرار خونی می باشد. عکس رنگی از مجرای ادراری (پیشابراه) و مثانه می تواند محل، طول و شدت تنگی را مشخص کند بطوری که در عکس رنگی تنگی بصورت باریک شدن قطر داخلی مجرای ادراری (پیشابراه) در محل تنگی و متسع بودن مجرای ادراری (پیشابراه) قبل از تنگی دیده می شود. برای تشخیص از سیستوسکوپی (روشی که در آن با دستگاهی که به آن سیستوسکوپ می گویند مجرای ادراری (پیشابراه) و مثانه با نگاه و دید مستقیم دیده می شود) نیز استفاده می شود.

درمان طب نوین:

• برای درمان تنگی مجرای ادرار از دو روش زیر استفاده می‌شود: روش های اندوسکوپیک، روش های آناستوموتیک و عمل جراحی جایگزینی. روش های آندوسکوپیک عبارت اند از:
• اتساع (دیلاتاسیون) مجرای ادرار:اگرچه اتساع برای اغلب موارد تنگی قابل انجام است ولی در بسیاری از موارد، درمان مناسبی نیست. در تنگی‌هایی که به اتساع مکرر (بیش از 2 بار در سال) نیاز دارند، بهتر است از روش های درمانی دیگری استفاده شود. عارضه دیلاتاسیون مجرا، خونریزی و عفونت است. بیمارانی که در معرض این عوارض هستند نیز بهتر است به روش دیگری درمان شوند. برای انجام دیلاتاسیون بهتر است در اولین بار اورتروگرافی رتروگرید یا سیستوسکوپی انجام شود و مناسب بودن این روش درمانی برای بیمار مورد بررسی قرار گیرد. دیلاتاسیون توسط سوندهای فلزی یا فیلی فورم فالور، به تدریج و بدون اعمال فشار انجام می‌شود. سوندهای فلزی با قطر کم به خاطر نوک تیز بودن آنها، برای دیلاتاسیون بسیار خطرناک بوده و به راحتی مجرا را پاره می‌کند. لذا بهتر است برای دیلاتاسیون تا حد ممکن، از سوندهای با قطر بیشتر استفاده شود. در صورتی که تنگی شدید باشد و سوندهای نازک تر لازم باشد استفاده از فیلی فورم فالور بهتر از دیلاتاتورهای فلزیز است. در مواری که مجرا به طور کامل مسدود باشد، امکان دیلاتاسیون وجود ندارد و اغلب نیاز به جراحی باز یا یورتروپلاستی است. پس از دیلاتاسیون، بیمار پیگیری می‌شود. روش درمانی بعدی، تا حد زیادی به روند بیماری وابسته است. در صورتی که تنگی مجرای ادرار در فاصله زمانی کوتاه عود کند، معمولاً درمان‌های غیر از دیلاتاسیون مانند یورتروتومی داخلی یا جراحی مناسب است.
• اورتروتومی داخلی:انجام اورتروتومی، بریدن و پاره کردن حلقه تنگی است به این امید که در محل شکاف، اپی تلیوم رشد کند و مانع اتصال مجدد و تشکیل حلقه تنگی شود. اورتروتومی تحت بی حسی از کمر و یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود هرچند که با بی حسی موضعی هم در موارد زیادی قابل انجام است. قبل از شروع کار آنتی بیوتیک تزریقی به عنوان پروفیلاکسی شروع و پس از آن تا زمان خروج سوند فولی ادامه می‌یابد. در صورت تنگی شدید به شکلی که مجرا بسیار باریک باشد، باید قبل از شروع به بریدن تنگی، گایدوایر داخل مجرا گذاشته شود و بعد از آن اقدام به اورتروتومی انجام می‌شود. باید از بریدن بسیار عمیق پرهیز کرد این کار باعث انحراف آلت و گسترش فیبروز می‌شود. گذاشتن سوند فولی و مدت زمان آن وابسته به شدت و نوع تنگی است. تنگی سطحی مخاطی نیازی به سوند فولی ندارد ولی تنگی‌های شدید با اسکار سفت از 7 روز تا 3 هفته نیاز به سونداژ دارد. روش های مختلفی برای جلوگیری از عود و افزایش موفقیت اورتروتومی وجود دارد مثل تزریق استروئید داخل ضایعه و یا سونداژ متناوب که سونداژ متناوب نتیجه بهتری داشته است. اگر تنگی عود کند انجام دوباره اورتروتومی و دیلاتاسیون دارای ارزش محدود می‌باشد یک روش منطقی برای درمان به این صورت است که تنگی‌ها برای اولین بار یکی از دو روش اورتروتومی یا دیلاتاسیون درمان شوند و در صورت عود زودرس بهتر است در مرحله بعدی از یورتروپلاستی استفاده شود.
• استنت‌های مجرا:گذاشتن استنت دائم داخل مجرا برای درمان تنگی نیز یکی از روش های رایج است. استنت‌های دائمی از جنس استیل یا تیتانیوم با استفاده از سیستوسکوپی پس از انجام دیلاتاسیون یا اورتروتومی داخلی، در مجرای بولبار گذاشته می‌شود. انجام این عمل به شکل سرپایی بوده و پس از آن بیمار مرخص می‌شود. مشکلات استفاده از استنت شامل عود مجدد تنگی داخل استنت است که نیازمند گذاشتن مجدد استنت می‌باشد. عود تنگی می‌تواند دیستال و یا پروگزیمال به تنگی باشد و در 30% موارد رخ می‌دهد. احتمال عود تنگی در موارد تنگی‌های ثانویه به شکستگی لگن و سابقه قبلی یورتروپلاستی بیشتر است. جا به جایی استنت به طرف پروگزیمال و یا دیستال از عوارض این روش است که عمدتاً در اوایل و قبل از اپی تلیالیزه شدن استنت رخ می‌دهد. درمان استاندارد تنگی مجرای ادرار که به روشهای اورتروتومی و دیلاتاسیون جواب نمی‌دهد یورتروپلاستی است. استنت در افراد جوان، در بیماران با فیبروز زیاد و در مجرای آلتی توصیه نمی‌شود. در مواردی که با روش های اندوسکوپیک نتوان تنگی را درمان کرد از روش جراحی باز استفاده می‌شود. روش های جراحی باز بسیار متنوع و متفاوت هستند و انتخاب یکی از آنها وابسته به نوع تنگی، طول، تعداد و علت تنگی است. روش های آناستوموتیک و عمل جراحی جایگزینی عبارت اند از:
• تنگی مناتوس:تنگی نوک مجرا (مه آ) نسبتاً نادر بوده ولی می‌تواند تمام گروه‌های سنی مردان را مبتلا کند. این نوع تنگی مجرای ادراری، در اطفال به دنبال ختنه رخ داده و اغلب به راحتی با دیلاتاسیون یا مه آ آتوتومی بهبود می‌یابد. در مردان نابالغ تنگینوک مجرا (مه آ) ممکن است به دنبال دستکاری‌های اندوسکوپیک مانند جراحی پروستات رخ دهد. این تنگی‌ها هم اغلب به دیلاتاسیون‌های متناوب توسط بیمار پاسخ داده و خوب می‌شوند. این عمل به شکل دو مرحله‌ای انجام می‌شود به این صورت که در مرحله اول بخش تنگ مجرا خارج شده و به جای ان مخاط بوکال گذاشته می‌شود؛ سپس 3 الی 12 ماه بعد، مجرا توبولاریزه شده و حشفه آلت گلانز بر روی آن ترمیم می‌گردد. تنگی‌های نوک مجرا که ثانویه به LS نیستند را می‌توان با بافت‌های جایگزین از مخاط دهان ترمیم کرد (لیکن اسکلروز).
• تنگی مجرای آلتی (لیکن اسکلروز):دلایل تنگی مجرای آلتی شامل LS، ضربه، سونداژ تروماتیزه، عفونت و التهاب است. اورتروتومی و دیلاتاسیون اگرچه در این محل نسبتاً راحت است ولی اغلب کارساز نبوده و موثر نیست. با توجه به محل آناتومیک این بخش مجرا، انجام یورتروپلاستی آناستوموتیک امکان پذیر نبوده و به خاطر کوتاه شدن مجرا، شاید بهترین و تنها روش ترمیم، روش یورتروپلاستی جایگزینی باشد. برای بازسازی مجرا از گرافت‌ها یا فلاپ‌های موضعی استفاده می‌شود. پس از انجام بازسازی مجرا، سوند تعبیه می‌شود و 14 روز پس از عمل، از دور آن اورتروگرافی انجام می‌گردد. پانسمان در مجرا باید در حد نگه دارنده بوده و فشار زیاد نداشته باشد.
• تنگی مجرای بولبار: تنگی این بخش مجرا در پی التهاب، عفونت و یا ترومای زینی به مجرا ایجاد می‌شود. تنگی‌هایی که به دلیل عفونت ایجاد می‌گردند، اغلب طولانی و متعدد بوده و تنگی‌های مربوط به تروما اغلب کوتاه و منفرد هستند. دلیل ایجاد تنگی در نحوه درمان و برخورد با تنگی موثر است. نوع درمان تنگی‌های مجرای بولبار به میزان زیادی وابسته به طول، تعداد و میزان اسپونژیوفیبروز است. برای تنگی‌های کوتاه 1 الی 2 سانتی متری از روش آناستوموز و برداشتن بخش تنگ مجرا استفاده می‌شود. اگر تنگی کوتاه باشد بخش تنگ خارج شده و پس از اسپاچوله کردن، دو سر مجرا با نخ به هم دوخته می‌شود. سوند مجرا برای 2 یا 3 هفته برای بیمار گذاشته می‌شود. در مواردی که تنگی طولانی تر از 2 سانتی متر است باید از روش های جایگزینی مجرا استفاده شود. ترمیم مجرا به روش 2 مرحله‌ای امروزه کمتر انجام می‌شود و محدود به تنگی‌های بسیار طولانی یا پیچیده است که با ترمیم یک مرحله‌ای احتمالاً موفق نخواهند بود.
• تنگی مجرای ادراری بانوان:به طور کلی این بیماری بسیار نادری است و شایع ترین علت آن ایاتروزنیک است و از علل دیگر آن نیز می‌توان به التهاب مجرا اشاره کرد. عمدتاً فیبروز اطراف مجرای ادراری عامل تنگی است. علائم بالینی این بیماری نیز تکرر و فوریت در ادرار کردن است؛ همچنین سوزش ادرار و تأخیر در شروع آن و جریان ضعیف و بی‌اختیاری و عفونت ادراری، هم از سایر علائم آن است.

درمان طب سنتی:

• مصرف سبزی جات تازه همراه غذا.
• رعایت توصیه های غذایی هنگام غلبه بلغم.
• کاهش مصرف گوشت قرمز، لبنیات و تخم مرغ.
• کاهش مصرف برنج، ماکارونی، سیب زمینی، عدس و نمک.
• کاهش مصرف شیرینی جاتی که با قند و شکر و نبات تهیه شده باشد.
• مصرف شربت عسل + لیموترش یا نارنج تازه روزانه ۱ تا ۲ لیوان در میان وعده ها.
• مالیدن روغن (زیتون + بادام تلخ + سیاهدانه) به پشت از کلیه ها تا پایین کمر و روی مثانه. افزایش مصرف میوه جات تازه خصوصاً مركبات (ترجيحاً لیموشیرین، پرتقال شیرین، نارنگی شیرین)
• افزایش مصرف مواد غذایی مدر (ادرار آور) مانند: (بادام، فندق، نخود، ماش، لوبیا چشم بلبلی، لوبیا سبز، زیتون، انجیر یا انجیر خشک، سیر، پیاز).

راه تخلیه ادرار بدون سونداژ:

• در مجاری ادراری روغن سیاهدانه تلقیح کنید.
• خوردن دوسین هر 4 ساعت یک قاشق مرباخوری یا غذاخوری

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.