تغییر رنگ ادرار و مدفوع: عبارت است از رنگ طبیعی ادرار از زرد کمرنگ تا طلایی پر رنگ متغیر است. رنگ های نارنجی، قرمز، آبی، سبز و قهوه ای از جمله رنگ های غیر طبیعی برای ادرار محسوب می شوند. علل متعددی برای تغییر رنگ ادرار مطرح هستند. بعنوان مثال، مصرف داروها و موادغذایی خاص، برخی بیماری ها و نیز از دست دادن آب از جمله مواردی هستند که می توانند باعث تغییر رنگ ادرار شوند. اگر رنگ ادرارتان بدون علت واضحی تغییر پیدا کرد با پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری در مورد آن مشورت کنید چرا که در برخی موارد، تغییر رنگ ادرار ناشی از یکی بیماری زمینه ای جدی است که نیازمند درمان است. مدفوع سیاه ظاهری متمایز دارد که علل اصلی مصرف برخی غذاها، مصرف برخی داروها و خونریزی گوارشی است. اگر فردی خون در مدفوع خود داشته باشد یا علائم دیگری از خونریزی داشته باشد، باید فوراً با پزشک صحبت کند. انواع غذاها و داروها می‌توانند مدفوع فرد را سیاه کنند. این موارد به طور مختصر می‌تواند شامل مصرف موارد زیر باشد: بلوبری، شیرین بیان سیاه، قرص آهن، داروی سوء هاضمه بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو بیسمول) اگر فردی اخیراً هر یک از اینها را مصرف کرده باشد و مدفوع او سیاه باشد، احتمالاً هیچ دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.

علت:

• رنگ ادرار وسیله خوبی برای تشخیص میزان آب موجود در بدن است. تیره رنگ بودن ادرار ممکن است مربوط به خونی باشد که در ادرار وجود داشته و با چشم غیر مسلح دیده نمی شود. غلبه سودا ناشی از خودخوری، وسواس، استرس و عصبانیت شدید باعث همولیز گلبول های قرمز توسط طحال شده که هنگام دفع، رنگ تیره به خود می گیرند و سبب تیرگی رنگ ادرار می گردند. اگر بیمار در این موقع از سردرد، سرگیجه و حالت تهوع شکایت دارد، چک کردن ادرار و تشخیص میزان آب موجود در بدن می تواند مشکل را آشکار سازد.
• اختلالات هورمونی و کاهش سوخت و ساز بدن در هنگام غلبه سودا سبب کاهش تمایلات انسان به مصرف مایعات می گردد (حتماً افراد استرسی را دیده اید که از مایعات کم استفاده می کنند)، مصرف کم مایعات باعث پر رنگ شدن ادرار می گردد.
• حالات روحی روانی منفی در افرادی که دچار غلبه سودا می شوند باعث تخریب گلبول های قرمز خون شده و کلیه ها این مواد زائد را به صورت هوشمندانه از بدن دفع می کنند. هر چه تعداد گلبول های تخریب شده بیشتر باشد، رنگ ادرار هم تیره و غلیظ تر خواهد بود. زیرا به واسطه مصرف کم مایعات، ادرار پررنگ است و هنگام ترکیب شدن با این مواد زائد که رنگ تیره ای دارند آن را تیره تر می کنند.
• ادرار سیاه در پیران نشانه دمار است دمار یعنی تباهی و نشانه تباهی و مریضی و ویرانی است، در خانم ها اگر ادرار بعد از خستگی شدید به رنگ سیاه در بیاید علامت ترنجیدگی است یعنی رعشه، تشنج، بطور کلی ادرار سیاه چه در ابتدای تب ها و چه در انتهای آنها دیده بشود می تواند کشنده باشد (البته نه همیشه).
• عوامل متعددی می توانند باعث تغییر رنگ ادرار شوند. برخی از آنها موقتی و بی خطر هستند. بعنوان مثال، مصرف برخی از داروها و مواد غذایی خاص می تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود. این در حالی است که اگر این تغییر رنگ به دلیل عوامل دیگر باشد می تواند خطرناک‌ باشند. بعنوان مثال عفونت ها، آسیب ها و بیماری های زمینه ای از جمله عللی هستند که نیازمند درمان هستند.
• ادرار زرد تیره: اگر ادرار تیره تر از حالت عادی شود می تواند نشان دهنده از دست دادن آب باشد. زمانی که فرد آب کافی نمی نوشد، ترکیبات موجود در ادرار غلیظ می شوند و این امر منجر به تیره تر شدن رنگ ادرار می شود.
• ادرار قرمز یا صورتی رنگ: ادرار قرمز یا مایل به صورتی در موارد زیر دیده می شود: مصرف مواد غذایی خاص نظیر چغندر قرمز، توت سیاه و ریواس، برخی داروها نظیر ریفامپین(Rifadin) ، فنازوپیریدین(Pyridium) و ملین های حاوی سنا (نوعی گیاه)، ورود خون به ادرار در اثر جراحت، انسداد مجاری ادراری، عفونت، بیماری کلیوی، پروستات بزرگ خوش خیم و یا سرطان، مسمومیت با سرب یا جیوه، آسیب شدید به عضلات، وجود خون در ادرار همواره نگران کننده است چرا که نشان دهنده بیماری جدی است و در نتیجه نیازمند توجه فوری می باشد. به عبارت دیگر در غلبه دم به دلیل پارگی های میکروسکوپی فیبرهای دیواره رگ ها، خون ریزی و قطع اتصال فیلامان های ماهیچه در اثر سائیده شدن آنها بر روی هم در طی انقباض عضلانی عروق، عامل قرمزی رنگ ادرار می باشند. اما سرخی رنگ ادرار متفاوت است یعنی انواع رنگ سرخی ادرار وجود دارد مثل: سرخ مایل به سفیدی، رنگ سرخ گلی، رنگ خونی، رنگ سرخ تیره. میزان این رنگ ها دلالت بر میزان تخریب بافت های عروقی دارد یعنی هر چه رنگ آن تیره تر باشد نشان دهنده عمق فاجعه (تحریب فیبرها) می باشد. در حالت دیگر، ادرار سرخ رنگ می تواند متأثر از یک بیماری باشد مثل: (وجود تومورهای کلیه مثانه و پروستات و وجود عفونت یا سنگ در کلیه یا مثانه و یا بیماری های کبدی، یرقان و یا هپاتیت و … باشد که بایستی با شناخت آنها اقدام به علاج بیماری نمود؛ ولی در هر حال خوردن داروهای مفید امزجه و یا نوشیدن خنکی و یا شیره کشی تخمیجات خنک مثل تخم گشنیز، تخم خرفه، تخم خیار و تخم هندوانه کمک مؤثری می نماید.
• ادرار نارنجی رنگ: ادرار نارنجی رنگ در اثر مصرف داروهای زیر ایجاد می شود: ریفامپین، فنازوپیریدین، مسهل ها، سولفاسالازین (Azulfidine)، برخی داروهای شیمی درمانی، برخی بیماری ها نیز باعث نارنجی شدن رنگ ادرار می شوند. ادرار نارنجی رنگ می تواند نشان دهنده مشکلات کبد و مجاری صفراوی باشد مخصوصاً زمانی که مدفوع نیز بی رنگ شده باشد. اگر برای بیماری کبدی تحت معالجه هستید و رنگ ادرار به تازگی تغییر کرده است با پزشک کلیه خود در مورد آن گفتگو کنید. گاهی مواقع نیز علت ادرار نارنجی رنگ، کمبود مایعات است.
• ادرار آبی یا سبز رنگ: ادرار آبی یا سبز رنگ در اثر عوامل زیر بوجود می آید: رنگ های خوراکی، رنگ های مورد استفاده در تصویربرداری از مثانه و کلیه ها، برخی داروها و مکمل های خاص نظیر ایندومتاسین، آمی تریپتیلین، پروپوفول و برخی مولتی ویتامین ها، در موارد نادر ادرار آبی یا سبز رنگ در اثر عوامل زیر بوجود می آید: عفونت مجاری ادراری با سودوموناس آئروژینوزا، هایپرکلسمی خانوادگی خوش خیم ( یک بیماری ارثی نادر).
• ادرار قهوه ای رنگ: ادرار قهوه ای رنگ در اثر علل زیر بوجود می آید: برخی مواد غذایی خاص نظیر باقلا، صمغ ها و ریواس، برخی داروهای خاص نظیر پریماکین، کلروکین، نیتروفورانتوئین (Macrobid)، مترونیدازول (Flagyl)، متوکاربامول(Robaxin)  و مسهل های حاوی کاسکارا و سنا، برخی عفونت های مجاری ادراری و اختلالات کبدی و کلیوی، آسیب شدید به عضلات.
• سیاه شدن مدفوع: تغییر رنگ مدفوع به سیاه به علت نفوذ خون درون آن است. در صورتی که میزان خونریزی زیاد بوده و حجم هموگلوبین در روده‌ها زیاد شود، رنگ آن به سیاه تغییر پیدا می کند. همچنین در صورتی که این خونریزی از قسمت بالای دستگاه گوارش باشد به علت اینکه خون زمان زیادی را دستگاه گوارش باقی مانده می تواند تیره شده و مدفوع را سیاه رنگ نماید. این نوع مدفوع معمولاً به شدت چسبناک بوده و بوی بسیار بدی نیز می دهد. زخم دئودنوم، خونریزی داخلی در بخش بالایی دستگاه گوارش می‌تواند عامل سیاه شدن رنگ مدفوع باشد، البته ممکن است مصرف آهن یا داروهای حاوی بیسموت و یا خوراکی هایی مثل زیتون، شیرین بیان، تمشک آبی و الکل علت سیاه رنگ شدن آن باشد.
• قرمز شدن مدفوع: علت تغییر رنگ مدفوع به قرمز، خونریزی است. اما نشان می دهد خونریزی از قسمت انتهایی دستگاه گوارش بوده و چون خون مقدار زمان کمتری را دستگاه گوارش بوده تغییر رنگ چندانی نداشته است. تغییر رنگ مدفوع به قرمز روشن ناشی از مشکلات بواسیر، اختلالات دستگاه گوارش، سرطان روده بزرگ است و تغییر رنگ به قرمز تیره ناشی از خونریزی داخلی بخش پایینی دستگاه گوارش،بواسیر داخلی، شقاق مقعد، پولیپ روده بزرگ، دیورتیکولیت یا سرطان روده بزرگ است.
• زرد شدن مدفوع: علت تغییر رنگ مدفوع به زرد بیمار شدن لوزالمعده (پانکراس) است. در حالت عادی آنزیم هایی از لوزالمعده ترشح می‌شود که به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک می کند. در صورتی که این آنزیم ها وجود نداشته باشند، فرآیند هضم به طور کامل صورت نگرفته و چربی ها هضم نمی شوند. در نتیجه مدفوع زرد رنگ و بد بو می شود. یکی از علت های عدم ترشح آنزیم از لوزالمعده، مسدود شدن مجرای لوزالمعده توسط تومورها است. همچنین ابتلا به پانکراتیت مزمن در اثر زیاده روی در مصرف الکل از دیگر علت هایی است که تولید آنزیم را با اختلال مواجه می کند.
• کم رنگ شدن مدفوع: مصرف مداوم برنج و غذاهای کم رنگ شایع ترین علت کم رنگ شدن رنگ مدفوع است. ولی در صورتی که این مشکل تا چند روز ادامه پیدا کند، احتمالاً مشکل از جای دیگری است. در حالت عادی ترشح صفرا از کبد موجب تیره شدن رنگ مدفوع می‌شود، اگر رنگ مدفوع کم رنگ است، یعنی صفرا به میزان کافی از کبد ترشح نمی شود. بیماری های مربوط به کبد نظیر التهاب همراه با درد زیاد، موجب تغییر رنگ مدفوع نیز می شوند. به علاوه این مشکل با اختلال در عملکرد لوزالمعده نیز بی ارتباط نیست.
• مدفوع خشک: مدت زمان حدودی برای مصرف غذا تا خروج آن از دستگاه گوارش 40 الی 45 دقیقه تعیین شده است. در صورتی که مواد بیش از این مقدار در روده بماند، آب آن ها باز جذب شده و مدفوع خشک می شود. علت مدفوع خشک ممکن است مصرف زیاد لبنیات، عدم مصرف کافی آب و فیبر، مصرف برخی داروها مثل فشارخون، آنتی هیستامین و داروهای ضد افسردگی باشد.
• مدفوع تکه تکه: در صورتی که عبور مدفوع از دستگاه گوارش مدت زمان زیادی طول بکشد، مدفوع تکه تکه می‌شود. کمبود فیبر در رژیم غذایی می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. رژیم غذایی سرشار از پروتئین با کربوهیدرات کم می‌تواند باعث بروز این مشکل شود.
• مدفوع آبکی: به طور متوسط بدن انسان در طول یک روز در حدود 8 لیتر آب از معده، غدد بزاقی و پانکراس تولید می کند. در حالت طبیعی مقدار زیادی از این مایعات جذب شده و مدفوع حالت نرمال دارد. اما در صورتی که مواد غذایی به سرعت از روده عبور کنند فرصتی برای جذب آنها نبوده در نتیجه مدفوع آبکی خواهد شد. عبور سریع مواد غذایی می تواند ناشی از افزایش قابل توجه مصرف فیبر و یا عفونت ها باکتریایی و ویروسی باشد. زیرا در اثر ابتلا به عفونت بدن شروع به تولید سم نموده و در نتیجه مقدار زیادی آب آزاد می کند.
• مدفوع باریک: باریک شدن مدفوع احتمالاً نشانه ای از بروزسرطان روده و یا وجود پولیپ است. وجود هرگونه توده در مسیر عبور مدفوع باعث ایجاد انسداد شده و مدفوع را باریک می کند.
• مدفوع شناور و بد بو: در صورتی که بدن در جذب چربی ها دچار مشکل باشد، چربی در مدفوع ظاهر شده و موجب می شود، مدفوع زرد رنگ، چرب و متعفن به نظر برسد. بیماری های گوارشی عامل این مشکل هستند.
• در کل، رنگ طبیعی ادرار با توجه به میزان آبی که در طول روز می نوشید تغییر می کند؛ هرچه مایعات بیشتری بنوشید، ادرار رقیق تر و رنگ آن کمرنگ تر می شود؛ در مقابل هرچه کمتر از مایعات استفاده کنید، ادرار غلیظ تر می شود و رنگ تیره تری پیدا می کند؛ دلیل کم آبی شدید باعث می شود رنگ ادرار، تیره شود؛ اما بعضی مواقع حتی با مصرف مایعات به همین زیاد، باز هم رنگ ادرار، تیره است که به غلبه صفرا مربوط می شود.
• بدن هنگام غلبه صفرا، مایعات فراوانی را از طریق ترشح ادرار دفع می کند و در کنار این عارضه، حرارت بدن را نیز بیش از اندازه بالا برده که موجب تبخیر درصد زیادی از مایعات باقی مانده در بدن می شود؛ این مسئله باعث غلظت خون و تغییر رنگ ادرار می گردد که هر چه غلبه صفرا بیشتر باشد تیرگی رنگ ادرار نیز بیشتر خواهد بود.
• جدا از غلبه صفرا و کمبود مایعات بدن، موارد دیگری نیز وجود دارد که می توانند رنگ ادرار را به زرد تیره مبدل سازند مانند: (گرسنگی، انجام حرکات سخت، تحمل درد، عفونت، مصرف مواد غذایی خاص، اکثر داروهای شیمیایی، رنگ های به اصطلاح مجاز خوراکی).
• عدم مصرف مایعات کافی: زمانی که بدن با کم آبی روبه رو شود، ادرار غلیظ تر و رنگش تیره تر می شود؛ بنابراین وقتی چنین شرایطی را مشاهده کردید، باید آب و مایعات بیشتری بنوشید؛ با نوشیدن مقدار کافی مایعات، به سلامت خود نیز کمک بزرگی خواهید کرد.

علت شیری رنگ شدن ادرار:

• باکتری ها: افزایش باکتری های معده ناشی از ترشحات ته حلق که از مایعات اضافه مغز ایجاد می شود بعد خروج از معده وارد جریان خون شده و رنگ ادرار را تحت تأثیر خود قرار می دهند.
• رنگ بلغم: بلغم در بین اخلاط چهارگانه از رنگ سفیدی برخوردار بوده که هنگام غلبه و ورود به جریان خون و تصفیه و تبدیل آن به ادرار، تحت تأثیر رنگ بلغم قرار گرفته و آن را شیری رنگ می نماید.
• رسوب مواد معدنی: عدم جذب کریستال های مواد معدنی مانند کلسیم یا فسفات هنگام غلبه بلغم و افزایش میزان آن در خون، رنگ ادرار را تحت تأثیر قرار داده و ظاهر آن را برفی و سفید رنگ می کند.
• کاهش سوخت و ساز بدن: رنگ ادرار زمانی زرد پر رنگ می شود که سوخت و ساز بدن زیاد باشد؛ زمانی که این مسئله کاهش یابد نه تنها ادرار، رنگ زرد ندارد بلکه رنگ آن به سفید ابری شکل نیز متمایل می گردد.
• گلبول های سفید: افزایش بلغم باعث تضعیف سیستم ایمن بدن شده، بنابراین میکروب ها و سایر موجودات ذره بینی فرصت تکثیر پیدا کرده، لذا بدن برای جلوگیری از تخریب اندام های حیاتی توسط این موجودات، به صورت هوشمندانه میزان گلبول های سفید خون را افزایش می دهد، این مسئله یکی دیگر از دلایل سفید شدن رنگ ادرار است.

تشخیص:

1. پزشک احتمالاً در مورد ادرار سوالاتی مطرح خواهد کرد. آنها می خواهند بدانند: تغییر رنگ ادرار و مدفوع از چه زمانی آغاز شده است؟ آیا بوی غیر طبیعی احساس کرده اید؟ آیا متوجه لخته های خونی در ادرار و مدفوع خود شده اید؟
2. پزشک متخصص کلیه همچنین ممکن است در مورد احساس درد در هنگام دفع ادرار نیز سوال بپرسد. داروهای مصرفی از جمله دیگر مواردی هستند که پزشک در مورد آن ها سوالاتی خواهد پرسید. بسیار حائز اهمیت است که مصرف هرگونه مکمل، داروی گیاهی و یا دیگر داروهای بدون نسخه را به پزشک تان اطلاع دهید. بسته به رنگ ادرار و دیگر علایم، پزشک یک یا تعدادی آزمایش درخواست خواهد کرد. بعنوان مثال ممکن است پزشک نمونه ادرار را جمع آوری نموده و آن را از نظر عفونت و دیگر ناهنجاری ها بررسی کند. همچنین ممکن است نیاز باشد تا به منظور بررسی فعالیت کبد و کلیه نمونه خون گرفته شود. گاهی مواقع پزشک با استفاده از امواج فراصوت اقدام به سونوگرافی کلیه ها و مثانه می نماید. این روش تصویربرداری با استفاده از امواج فراصوت تصاویری از ارگان های داخلی بدن تهیه می نماید. از دیگر روش های تصویربرداری، سی تی اسکن شکم و لگن است که می تواند به شناسایی سنگ های ادراری کمک کند. روش های تصویربرداری در صورت نیاز این امکان را فراهم می کنند تا نقایص ساختاری موجود در مجاری ادراری شناسایی شوند.
3. دیدن رنگ سیاه برای تعیین اینکه آیا خون در مدفوع شما وجود دارد یا نه کافی نیست. به یاد داشته باشید، ممکن است سیاه بودن مدفوع ناشی از غذا یا مکمل‌های آهن باشد. یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی باید تأیید کند که آیا خون وجود دارد یا خیر. که به چندین نوع آزمایش (آزمایش مدفوع و …) نیاز دارد. مشاوره پزشکی از شما می‌خواهد نمونه مدفوع کوچکی را در خانه با استفاده از کیت مخصوص جمع آوری کنید. سپس نمونه برای ارزیابی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. اگر ملنا در شما تشخیص داده شود، پزشکان ممکن است آزمایش‌های تشخیصی بیشتری را برای تعیین علت و محل دقیق خونریزی تجویز کنند. به طور خاص، پزشک ممکن است یک ازفاگوگاسترودئودنوسکوپی EGD یا (آندوسکوپی فوقانی) انجام دهد. این روش شامل قرار دادن یک لوله منعطف با دوربین در گلوی شما است تا پزشک شما بتواند پوشش مری، معده و روده فوقانی را بازرسی کند.

درمان طب نوین:

• درمان به علت زمینه ای آن بستگی دارد.

درمان طب سنتی:

• نداشتن یبوست: ترکیب سودای اضافه با مواد غذایی هنگام دفع، آن را به شکل تیره در می آورد که هر چه رنگ مدفوع، تیره تر باشد نشان دهنده افزایش سودا می باشد. یبوست در غلبه سودا باعث بازجذب سموم متساعد شده از مدفوع به خون شده که در نتیجه خون به رنگ تیره در می آید. این خون هنگام تصفیه توسط کلیه ها رنگ ادرار را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. برای نداشتن یبوست ۱. رعایت آداب غذا خوردن ۲. مصرف سبزیجات تازه همراه غذا 3. مصرف نان سبوس دار بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
• افزایش مصرف مایعات: رنگ و بوی ادرار می تواند نشان دهنده سلامت فرد یا ابتلا به یک بیماری خاص باشد. البته در اغلب موارد، تغییرات رنگ ادرار خطری ندارد و به زودی برطرف می شود. بعضی تغییرات می تواند به دلیل مصرف ماده غذایی خاص، استرس شدید و… ایجاد شود. گاهی اوقات نیز این تغییرات نشانه بیماری یا عفونتی جدی است. رنگ طبیعی ادرار با توجه به میزان آبی که در طول روز می نوشید تغییر می کند؛ هرچه مایعات بیشتری بنوشید، ادرار رقیق تر و رنگ آن روشن تر می شود. هرچه کمتر از مایعات استفاده کنید، ادرار غلیظ تر می شود و رنگ تیره تری پیدا می کند. کم آبی شدید باعث می شود رنگ ادرار، تیره و کهربایی شود. در صورت حفظ آرامش، میزان ترشح هورمون ها در بدن تنظیم شده و فرد، هم مایعات کافی مینوشد و هم دچار تخریب گلبول های قرمز نمی شود.

درمان شیری رنگ شدن ادرار:

• قطع قند و شکر وکلیه لبنیات اعم از (شیر، ماست، دوغ، پنیر، کره، خامه و…) تا زمان بهبودی.
• مصرف سبزیجات تازه همراه غذا خصوصاً مرزه، پیازچه، فلفل دلمه ای، جعفری، نعناع، کلم برگ و…..
• مصرف دمنوش (آویشن + هل + پونه + گزنه) به مقدار مساوی با عسل نیم ساعت قبل از وعده های غذایی.
• خوردن شلغم آب پز با آویشن فراوان (اگر تمایل به مصرف شلغم ندارید از آب پخته شده آن استفاده کنید).
• مصرف مایعات کافی و میوه جات آبدار خصوصاً میوه جات با طبع گرم مانند: (خربزه، انبه، آناناس، انگور و…).
• بهبودی کاهش مصرف فرآورده های حیوانی و افزایش مصرف فرآورده های گیاهی اعم از غلات، حبوبات، صیفی جات و…
• مصرف یک حبه سیر بعد وعده های غذایی با کمی آب عسل به صورت قطعه قطعه شده می توان آن را مانند قرص، بعد صبحانه، ناهار و شام قورت داد).

درمان زردی رنگ ادرار:

• استفاده از دمنوش (سنبل الطیب + چای کوهی + برگ زیتون + گل گاوزبان) با انجیر خشک روزانه ۱ تا ۲ لیوان.
• رعایت کلیه توصیه های مربوط به غلبه صفرا: با رعایت این مسائل، صفرا به اعتدال رسیده در نتیجه مایعات کمتری از بدن تخلیه می گردد، لذا رنگ ادرار به حالت زرد روشن مبدل می گردد. حتی حرارت بدن نیز حالت طبیعی خود را پیدا می کند و مایعات بدن تبخیر نمی گردد.
• مصرف دمنوش ها: استفاده از داروهای گیاهی به صورت دمنوش در طول روز هنگام غلبه صفرا، باعث خنثی شدن صفرای اضافه در بدن می گردد که عبارت اند از: (شاهتره، کاسنی، نسترن، خارشتر، خاریم، خارخسک، کیالک، عناب، خبازی، نیلوفر، ختمی، بنفشه، تخم خرفه، تخم گشنیز، اسفرزه، بالنگو، لیموعمانی زرد، زرشک و …).

درمان سرخی رنگ ادرار:

• افزایش مصرف مایعات.
• رعایت کامل آداب غذا خوردن.
• کم کردن حجم خون با حجامت.
• قطع مصرف سایر ادویه جات در غذا.
• قطع یک وعده کامل غذایی به غیر از آب.
• رعایت کلیه توصیه های غذایی هنگام غلبه دم.
• خودداری از مصرف فرآورده های حیوانی و قند و شکر برای ۴۸ ساعت.
• دمنوش (خاکشیر + شاهتره + فلوس) با کمی عسل در صورت داشتن یبوست.
• دمنوش (زرشک + لیموعمانی زرد + میوه نسترن) با کمی عسل در صورت وجود اسهال.
• دمنوش (بارهنگ + تخم خرفه + تمشک) با کمی عسل در صورت مشاهده خون در ادرار.
• مصرف انواع شربت ها (آب غوره + آب لیموترش + آب نارنج + سرکه سیب) با کمی شکر.
• اگر رنگ ادرار قرمز یا پررنگ (نارنجی) شده است، برای رفع آن به مدت ۵ روز هم آب هندوانه و سکنجبین و بعد ۵ روز آب غوره بخورید.

شرایطی که باید برای جمع آوری ادرار در نظر گرفته شوند عبارت اند از:

1. ادرار مورد معاینه نباید زیاد مانده باشد.
2. گرفتن ادرار در صبح ناشتا صورت گیرد.
3. خوابیدن کافی در شب انجام آزمایش بسیار مهم است.
4. اجتناب از جماع در شب قبل از نمونه گیری الزامی است.
5. قاعدگی، اسهال و قی باعث تغییر غیرطبیعی ادرار می شوند.
6. ادرار، حاوی مواد اضافه نباشد یعنی در طول شب حاصل شده باشد و مدت زمان زیادی در مثانه نمانده باشد.
7. فرد مورد آزمایش نباید در شرایط جسمانی و روانی باشد که ادرارش دگرگون شود. عواملی مانند: روزه، شب بیداری، خستگی ناشی از کار و یا مواردی مانند این که باعث تغییر رنگ ادرار به سمت زرد مایل به سرخ می شود.
8. فردی که ادرارش معاینه می شود از شب قبل باید از تناول آب و خوراک خودداری کند و موادی که ادرار را رنگی می کنند، مصرف نکرده باشد (مثل لبو، هویج، زعفران، انار، مشروب که هر کدام ادرار را به رنگ خاصی در می آورند).

نحوه آزمایش ادرار:  

1. ادرار باید در یک شیشه فراخ ریخته شود.
2. باید صبر کرد تا ذرات آن کاملاً ته نشین شوند.
3. ظرف معاینه باید قبلا کاملاً شسته شود و بقایای ادرار دیگری در آن نباشد.
4. معمولاً برای مشاهده ادرار باید لوله آزمایش را در مقابل نور مستقیم بررسی نمود.
5. بررسی ادراری بایستی حداقل ۱ و حداکثر تا ۶ ساعت بعد از نمونه گیری انجام گردد.
6. علایم اولیه ادرار، وضعیت (کبد، مجاری ادراری و رگ ها) را نشان می دهد و به کمک آن می توان بیماری ها را شناخت.
7. معاینه هنگامی صورت می گیرد که ادرار در شیشه کاملاً به حالت ساکن درآمده باشد شیشه آزمایش نباید در معرض نور و باد باشد.
8. اگر ادرار را از نزدیک نگاه کنیم غلیظ تر به نظر می رسد تا این که از دور نگاه کنیم؛ بدین ترتیب می توان با نگاه از دور یا نزدیک عیوب را جداگانه تشخیص داد.
9. علائمی که می توان در ادرار دید شامل رنگ، هیئت یا قوام (رقت و غلظت ادرار)، حجم، بو، روشنی و تیرگی (شفاف بودن یا کدر بودن مایع ادرار از نظر عبور نور) و کف می باشد.

رنگ ادرار:

1. ادرار تیره غالباً نشانه از بین رفتن نیرو است و اگر نیرو از بین رفت، سرما احساس می شود.
2. ادرار زنان به طور کلی از ادرار مردان غلیظ تر، سفیدتر و از درخشندگی کمتری برخوردار است.
3. ادرار غلیظ به دلیل غلظتی که دارد کدر به نظر نمی رسد، مانند سفیده تخم مرغ که در عين غلظت، شفاف است.
4. باید دانست اگر غلبه دم وجود نداشته باشد و رنگ ادرار، سرخ مایل به زعفرانی باشد می تواند ناشی از بیماری کیسه صفرا باشد.
5. ادرار زن باردار روشن است و در بخش بالایی آن اجزای ابر مانندی دیده می شود؛ اگر در ادرار زن، رنگ آبی، آشکارتر باشد نشانه آغاز بارداری است و اگر به جای کبودی، سرخی دیده شود و در اثر تکان دادن تیره شود، نشانه مراحل پایان بارداری است.
6. البته سرخی رنگ ادرار ممکن است ناشی از سردی هم باشد، مانند آنچه که در فلج و ضعف عضلات وجود دارد که در این گونه موارد نمی توان به آسانی خون را از رنگ طبیعی ادرار تشخیص داد؛ همچنین این پدیده ممکن است ناشی از وجود درد باشد؛ باید یادآور شد که آتشین بودن رنگ ادرار بیش از سرخی آن نشانه گرمی است، زیرا صفرا گرمتر از خون می باشد.

بوی ادرار:

1. اگر بوی ادرار به شیرینی بزند، نشانه افزایش خلط خونی (غلبه دم) است.
2. اگر ادرار بوی اسید بدهد نشان دهنده استرس و خودخوری زیاد در فرد است.
3. اگر ادرار بوی گندیدگی بدهد، ممکن است دلیل عفونت یا زخم در مجاری ادراری باشد.
4. ادراری که هیچ بویی نداشته باشد، نشانه سرد مزاجی و مشکلات کلیوی است (کلیه ها زمانی که دچار نارسایی گردند قادر به دفع مواد زائدی چون کراتینین، اوره و… نبوده، لذا تنها چیزی که از کلیه ها دفع می گردد آب است که هیچ بویی ندارد).

رسوبات ادرار: 

1. در این میان بدترین انواع ادرار به ترتیب ادرار (رسوب یابنده، ادرار دارای رسوب معلق و ادرار دارای رسوب ابر مانند) است.
2. رسوب های نامناسب شامل: (رسوب های سرخ رنگ، سیاه رنگ، خاکستری، کلوخه مانند. پوسته ای، خاک اره ای و صفحه مانند) می باشند.
3. البته باید توجه داشت که مقدار رسوب ادرار در افراد تندرست و اشخاص لاغر اندام به ویژه ورزشکاران، اندک است و در بیماران فربه و کم تحرک، میزان آن بیشتر می باشد، زیرا ادرار فرد تندرست عاری از ماده ای است که پس از پخته شدن رسوب نماید.
4. رسوب طبیعی ادرار، رسوبی است سفید رنگ که دلیل بر هضم و پختگی طبیعی اخلاط است؛ اجزای این رسوب شبیه به هم و هم اندازه هستند و به شکل صاف، هموار و لطیف مانند ته نشین شدن گلاب می باشد؛ اما فرق بین رسوب چرکی و رسوب طبیعی در این است که رسوب طبیعی لطیف است ولی رسوب چرکی غلیظ است (اما باید دانست که بیشتر رسوب ها هم رنگ ادرار هستند).

رسوبات غیر طبیعی به اشکال مختلف دیده میشوند. مثلاً:

1. رسوب زردرنگ، نشانه شدت گرمی مزاج است.
2. رسوب سرخ رنگ در اثر بیماری های خونی و غلبه دم ایجاد می شود.
3. اگر رسوب به سرعت از ادرار جدا شود، نشانه هضم مناسب و سلامت دستگاه گوارش است.
4. اگر رسوب در ته نشین شدن درنگ کند یا اصلاً ته نشین نشود، نشانه سوء هاضمه می باشد.
5. رسوب خاکستری غالباً نشانه بلغم یا چرکی است که ماندگار شده و بر اثر ماندن تغییر شکل می دهد.

میزان ادرار:

1. زیادی مقدار ادرار (مصرف کم آب ولی ادرار زیاد) هم ممکن است در اثر تحلیل اندام ها باشد.
2. ادراری که مقدارش از نوشیدن کمتر باشد، می تواند به علت تعریق زیاد، اسهال و یا نارسایی کلیه ایجاد شود.
3. لازم به ذکر است ادرار اطفال در مقایسه با بالغین غلیظ تر می باشد و تا سن ۷ سالگی قابل اعتماد نیست و همچنین ادرار زنان نسبت به مردان غلیظ تر و سفیدتر و با شفافیت کمتری می باشد؛ معمولاً در سطح رویی ادرار زنان، کف دایره ای شکل دیده می شود.

شناخت بیماری ها از ظاهر ادرار:

1. اگر ادرار سرخ و بدون رسوب باشد دلیل بر تورم و ضعف کبد است.
2. اگر در حالت تب شدید، ادرار غلیظ به طور آنی و به مقدار زیاد ریخته شود، دلیل بهبودی است.
3. ادرار سرخ، غلیظ و بدون رسوب یا با رسوب کم، نشانه طولانی شدن بیماری یا برگشت آن است.
4. در صورت مشاهده کف در ادرار و پایداری کف در ادرار نشان دهنده بیماری های کلیوی می باشد.
5. اگر ادرار سرخ و همراه با یبوست باشد و درد بدنی وجود نداشته باشد می تواند علامت مرض سل باشد.
6. اگر ادرار، سرخ، غلیظ و دارای رسوب زیاد باشد نشانه غلبه دم بوده که بدن به صورت طبیعی برای حفظ سلامت بدن آن را دفع نموده است.
7. اگر بدن سالم باشد و ادرار سرخ و غلیظ باشد و فرد یبوست و احساس سنگینی در سر نیز داشته باشد علامت غلبه دم و وجود عفونت و گرمی خواهد بود.
8. اگر بیمار پس از دفع ادرار غلیظ احساس راحتی کند، نشانه بهبودی (طبیعی بودن ادرار) است ولی اگر پس از آن، ناتوانی او بیشتر شود، نشانه تشدید بیماری است.
9. بهترین نوع ادرار دارای هیئت معتدل، رنگ لطیف و مایل به ترنج (زرد روشن) است؛ به خوبی ته نشین می شود و بوی معتدلی دارد (نه بیبو و نه بوی گندیده)؛ اگر فردی با بیماری بسیار سخت چنین ادراری داشته باشد، نشانه آن است که بیماری رو به بهبودی است.
10. اگر ادرار سرخ بوده و از سرخی به سیاهی و کمی هم به سبزی مایل باشد دلالت بر ابتدای یرقان می نماید (نشانه آن هم این است که اگر یک پارچه را به آن آغشته کنند رنگ آن را به خود می گیرد که البته در غیر یرقان این طور نخواهد بود) نکته: در این مورد اگر ادرار همراه با کثافات و دفع زیاد باشد نشانه بهبودی است.

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.

نکته:

• مدفوع نرمال چه ویژگی هایی دارد: رنگ نرمال، نه تیره رنگ است و نه رنگی روشن دارد. غلظت نرمال همانند غلظت خمیر دندان در نظر گرفته می‌شود. طول مدفوع نرمال 10 الی 20 سانت است. مدفوع نرمال بدون فشار و به راحتی خارج می‌شود.
• رنگ مدفوع از بیلی روبین نشات می گیرد. بیلی‌روبین ماده ای است که در کبد و از تخریب هموگلوبین و گلبول‌های قرمز خون تولید می شود. و از سلول های کبدی به صفرا ترشح می شود. بسته به میزان غلظت این ماده رنگ صفرا از سیاه به زرد کم رنگ تغییر پیدا می کند. در مرحله بعد صفرا ترشح شده در مجرای صفراوی به درون روده ها راه پیدا کرده و بسته به سرعت حرکت محتویات روده، صفرا دچار تغییر رنگ می شود و این عامل بر تغییر رنگ مدفوع تأثیر می گذارد. در این مورد دو حالت ایجاد می‌شود: حرکت محتویات روده با سرعت طبیعی، تغییر رنگ مدفوع به قهوه ای کمرنگ تا پررنگ، حرکت محتویات روده با سرعت بالا، تغییر رنگ مدفوع به سبز به علت تغییرات شیمیایی بیلی روبین یا فقدان آنهاست که تغییر رنگ مهمی محسوب نمی‌شود. اما اگر مدفوع فاقد بیلی روبین باشد، رنگ مدفوع خاکستری رنگ شده و جریان صفرا به روده قطع شده است. علت این امر معمولاً وجود تومور در در مجرای صفرا یا پانکراس است.
• زردی رنگ ادرار: برسی ادرار یکی از مهم ترین روش های تشخیصی در طب سنتی به شمار می رود که با کمک آن می توان از وضعیت عمومی بدن، وضعیت کبدی و وضعیت اخلاط بدن مطلع شد؛ قدمت انجام این آزمایش به چندین قرن قبل از میلاد باز می گردد؛ به عبارت دیگر اخلاطی که از کبد به گردش خون وارد شده و در نهایت به ادرار تبدیل می گردند نشان دهنده سلامت یا بیماری فرد می باشند، به طور کلی اگر در عضوی اختلال ایجاد شود یا ترکیب اخلاط، طبیعی نباشند، آثار آن در ادرار قابل ردیابی و تشخیص می باشد. آیا وقتی به دستشویی می روید، نگاهی به ادرارتان می اندازید؟ این کار می تواند شما را از آن چه در بدن در حال رخ دادن است، باخبر کند چون رنگ ادرار انعکاس فعل و انفعالات بدن است. ادرار بخش مهمی از فرآیند دفع مواد زائد از بدن است که مسئولیت آن بر عهده کلیه ها است؛ از این رو، ادرار می تواند اطلاعات خوبی درباره شرایط سلامت انسان ارائه کند. رنگ ادرار می تواند نشانه خوبی برای تشخیص مناسب بودن شرایط سلامت و یا وجود عاملی نگران کننده در نظر گرفته شود. تغییرات رنگ ادرار می تواند سر نخ های مهمی در مورد وضعیت بدن را ارائه دهد؛ بهترین رنگ برای ادرار، زرد روشن می باشد که سلامت فرد را نشان می دهد؛ با این حال گاهی شرایطی پیش می آید که رنگ ادرار در این محدوده طبیعی نیست؛ به طور مثال هرگاه یکی از اخلاط اربعه (صفرا، دم ، بلغم۲، سودا ۳) در بدن انسان بر دیگر اخلاط غلبه پیدا کند علائم و نشانه هایی در بدن ایجاد می شود که با توجه به آنها می توان بیماری فرد را تشخیص داد؛ البته در اغلب موارد، تغییرات رنگ ادرار خطری ندارد و با سرعت برطرف می شود.