ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت خون): عبارت است از کاهش تعداد پلاکت ها در گردش خون، پلاکت ها با بستن هر شکاف کوچکی که در جدار عروقی خون ایجاد گردد، نقشی حیاتی در کنترل خونریزی ایفا می کنند، در ترومبوسیتوپنی تمایل به خونریزی به ویژه از عروق خونی کوچک تر وجود دارد، این امر باعث خونریزی غیر طبیعی در پوست و سایر قسمت های بدن می گردد، چند نوع ترومبوسیتوپنی از جمله پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک و پوپورای ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک وجود دارد.

علائم:

1. علامت اصلی ترومبوسیتوپنی خونریزی است، یا در سطح پوست یا در داخل بدن، در موارد خفیف پلاکت خون پایین، ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد. علائم ترومبوسیتوپنی شامل موارد زیر است:
2. زردی
3. طحال بزرگ شده
4. خونریزی که متوقف نخواهد شد.
5. خونریزی شدیدتر در دوره‌های قاعدگی
6. خون ریزی طولانی مدت در اثر بریدگی‌ها
7. خونریزی داخلی، مانند خون در ادرار یا مدفوع یا خونریزی از راست روده
8. خونریزی که به خودی خود متوقف نمی‌شود، مانند خون دماغ یا خونریزی از لثه هنگام مسواک زدن
9. خونریزی در قسمت‌های مختلف پوست. ممکن است لکه‌های قرمز یا بنفش کوچکی به نام پتشی در پایین ساق پا داشته باشید یا کبودی بنفش، قرمز یا قهوه‌ای باشد (معروف به پورپورا)

علت:

• سلول‌های خونی (از جمله پلاکت‌ها) در مغز استخوان، از بافت اسفنجی داخل استخوان‌ها ساخته می‌شوند. برخی فاکتورها ممکن است در ایجاد پلاکت در بدن اختلال ایجاد کنند. در شرایط دیگر تولید طبیعی است، اما پلاکت‌های زودرس از خون خارج می‌شوند. علل ترومبوسیتوپنی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• گاهی علت ناشناخته است (ایدیوپاتیک)
• وراثت: (این شرط از والدین منتقل می‌شود).
• استمال دخانیات و الکل: نوشیدن بیش از حد الکل
• مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی
• کم خونی آپلاستیک: کم خونی آپلاستیک، بیماری است که از ایجاد سلول‌های خونی مغز استخوان در انواع مختلف جلوگیری می‌کند.
• مبتلا شدن به ویروس های خاص: قرار گرفتن در معرض ویروس‌های خاصی از جمله اپشتین بار، ویروس سیتومگالو، هپاتیت و اچ آی وی.
• بیماری های خود ایمنی: یک بیماری خود ایمنی (سیستم ایمنی بدن به بدن حمله می‌کند) مانند پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک (ITP)
• مصرف برخی از داروها: مانند آنتی بیوتیک‌های خاص، داروهای قلبی عروقی و داروهای تشنج
• در نگاه طب سنتی پایین بودن پلاکت خون یعنی کاهش سودا در بدن.
• سرطان: بیماری‌هایی مانند لوسمی ‌(سرطان مغز استخوان و جریان خون) و لنفوم (سرطان سیستم لنفاوی) می‌توانند باعث اختلال در عملکرد مغز استخوان شوند.
• پرتو درمانی و شیمی درمانی: پرتو درمانی و شیمی درمانی برای سرطان می‌تواند به سلول‌های بنیادی خون که در نهایت به سلول‌های خونی تبدیل می‌شوند آسیب برساند.
• طحال بزرگ: بزرگ شدن طحال (اندامی که به عنوان فیلتر خون عمل می‌کند و به بدن در مبارزه با عفونت کمک می‌کند). طحال بزرگ شده پلاکت‌ها را به دام می‌اندازد و از گردش آن‌ها در جریان خون جلوگیری می‌کند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. عفونت حاد
2. انتقال خون
3. مصرف الکل
4. پره اکلامپسی
5. مواجهه با اشعه ایکس
6. کاهش درجه حرارت بدن
7. بزرگی طحال (هیپراسپلنیسم)
8. عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی (ایدز)
9. مصرف آسپرین یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
10. بیماری های دیگر از جمله لوپوس اریتماتوی سیستمیک، کم خونی، لوسمی، سیروز و غیره
11. مصرف داروهایی چون کینیدین، داروهای گوگردار، داروی های ضد دیابتی خوراکی، نمک های طلا، ریفامپین و غیره

پیشگیری:

1. اگرچه ممکن است نتوانید از کاهش پلاکت خون جلوگیری کنید، اما موارد خاصی وجود دارند که می‌توانید برای کاهش اثرات آن انجام دهید که شامل موارد زیر هستند:
2. اگر به عفونت مبتلا شدید، با پزشک خود صحبت کنید.
3. مصرف الکل را محدود کنید، زیرا الکل تولید پلاکت را کند می‌کند و باعث آسیب کبدی می‌شود.
4. از مصرف داروهایی که می‌توانند خون را رقیق کنند مانند آسپرین، ناپروسین و ایبوپروفن خودداری کنید.
5. سعی کنید از فعالیت‌هایی که ممکن است در آن‌ها آسیب دیده و کبودی یا خونریزی داشته باشید خودداری کنید.
6. اگر دارویی مصرف می‌کنید که ممکن است تعداد پلاکت را کاهش دهد (از جمله داروهای بدون نسخه)، در مورد استفاده از دارویی دیگر با پزشک خود صحبت کنید.

عواقب مورد انتظار:

1. در موارد حاد به خصوص در کودکان، اکثراً ظرف 2 ماه بهبود می یابند.
2. در موارد مزمن ممکن است فروکش و عود وجود داشته باشد، بعضی خود به خود بهبود می یابند.

عوارض احتمالی:

1. از دست دادن شدید خون
2. سکته مغزی (خونریزی مغزی)

تشخیص:

1. کاهش پلاکت خون معمولاً به طور اتفاقی به خاطر دلایل دیگری انجام می‌شود. پلاکت‌ها جز شمارش کامل خون (CBC) هستند که همچنین حاوی اطلاعاتی در مورد گلبول‌های قرمز و گلبول‌های سفید خون هستند. اگر ترومبوسیتوپنی برای اولین بار دیده شود، تکرار شمارش کامل خون برای جلوگیری از پلاکت خون پایینکاذب صورت می‌گیرد، اگر تکرار CBC تعداد کم پلاکت را تأیید کند، سپس ارزیابی بیشتر می‌تواند آغاز شود.
2. پس از شناسایی، ممکن است علت ترومبوسیتوپنی توسط پزشک بررسی شود. مهمترین قسمت این ارزیابی شامل معاینه دقیق بدنی و سابقه پزشکی بیمار است. در تاریخچه پزشکی، لیست کامل تمام داروها به طور معمول مرور می‌شود. برخی از مولفه‌های مهم دیگر این سابقه شامل مرور سابقه قبلی در مورد تعداد کم پلاکت، سابقه خانوادگی پلاکت خون پایین، عفونت‌های اخیر، داشتن هر نوعسرطان در گذشته، سایر اختلالات خود ایمنی یا بیماری کبدی است.
3. بررسی علائم مربوط به خونریزی بیش از حد یا کبودی نیز می‌تواند اطلاعات اضافی را ارائه دهد. به عنوان بخشی از یک معاینه کامل بدنی، ممکن است توجه ویژه‌ای به پوست و غشای مخاط در حفره دهان برای ایجاد پتشی یا پورپورا یا سایر علائم خونریزی داده شود. در معاینه شکم، بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی) می‌تواند سرنخ‌های مهم تشخیصی را ارائه دهد.
4. فوریت انجام آزمایش و ارزیابی اضافی تا حد زیادی به میزان پایین بودن تعداد پلاکت در شمارش خون و وضعیت بالینی بستگی دارد. به عنوان مثال، در شخصی که نیاز به جراحی دارد و پلاکت آن کمتر از 50000 است، تحقیقات بر اشخاص دیگری که ترومبوسیتوپنی آن‌ها در اثر کار خون سالانه با پلاکت 100000 تشخیص داده شود، برتری خواهد داشت.
5. بررسی جامع سایر اجزای CBC یکی از مهمترین مراحل ارزیابی تعداد پلاکت پایین است. CBC   می‌تواند به ما بگوید که ممکن است سایر اختلالات خونی مانند، کم خونی (تعداد گلبول‌های قرمز کم یا هموگلوبین، اریتروسیتوز (تعداد گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین بالا)، لکوپنی (تعداد گلبول‌های سفید کم) یا لکوسیتوز (افزایش سفید) وجود داشته باشد. شمارش سلول‌های خونی). این ناهنجاری‌ها ممکن است مشکلات مغز استخوان را به عنوان علت بالقوه کاهش پلاکت خون نشان دهند. گلبول‌های قرمز غیرشکل یا شکسته شده (شیستوسیت‌ها) که در لکه خون مشاهده می‌شوند، ممکن است شواهدی از HELLP ، TTP یا HUS را نشان دهند.
6. سرنخ دیگر در CBC میانگین حجم پلاکت یا MPV است، که تخمینی از اندازه متوسط ​​پلاکت در خون است. تعداد MPV کم ممکن است مشکل تولید پلاکت را نشان دهد، در حالی که تعداد زیاد آن ممکن است نشان دهنده افزایش تخریب باشد.
7. همچنین بررسی سایر امور مربوط به خون از جمله، پانل متابولیسم کامل، پانل انعقادی و تجزیه و تحلیل ادرار مهم است. برخی از ناهنجاری‌ها در این آزمایشات می‌توانند بیماری پیشرفته کبدی (سیروز)، مشکلات کلیوی (نارسایی کلیه) یا سایر موارد پزشکی زمینه ای مرتبط را نشان دهند.
8. در برخی از دلایل کاهش پلاکت خون، مانند HIT یا ITP، آزمایش اضافی با آنتی بادی‌ها ممکن است مفید باشند. در صورت مشکوک بودن به مشکل مغز استخوان، ممکن است گاهی نمونه برداری از مغز استخوان انجام شود.

درمان طب نوین:

• درمان ترومبوسیتوپنی تا حد زیادی به علت و شدت بیماری بستگی دارد. بعضی از شرایط ممکن است به درمان‌های خاص یا فوری نیاز داشته باشد، در حالی که سایر موارد فقط با خون گیری گاه به گاه و کنترل سطح پلاکت‌ها باید کنترل شوند.
• در کاهش پلاکت خون، ایمنی خودکار یا ITP ، می‌توان از استروئیدها برای سرکوب سیستم ایمنی بدن استفاده کرد تا تخریب پلاکت‌ها را مختل کند. در موارد شدیدتر، ممکن است ایمونوگلوبولین‌های داخل وریدی (IVIG) یا آنتی بادی مونوکلونال نیز داده شود تا روند ایمنی بدن را تغییر دهد. در موارد مقاوم به درمان، طحال (برداشتن طحال) ممکن است لازم باشد.
• اگر تصور می‌شود که مصرف دارویی موجب کاهش پلاکت خون می‌شود، ممکن است آن مصرف آن دارو توسط پزشک ناظر قطع شود. در بیماران مبتلا بهHIT ، حذف و محدود کردن استفاده از هر نوع محصول هپارین در آینده، از جمله هپارین با وزن مولکولی کم مانند (Lovenox)، بسیار مهم است تا از پاسخ ایمنی بیشتری در برابر پلاکت‌ها جلوگیری شود.
• اگر مقدمه ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک پورپورا (TTP) یا سندرم همولیتیک اورمیک (HUS) تشخیص داده شود، درمان ممکن است شامل تبادل پلاسما، پلاسمفرز یا اكولیزوماب باشد. در مواردی با نارسایی شدید کلیه، دیالیز ممکن است لازم باشد. به طور کلی، انتقال پلاکت ضروری نیست، مگر اینکه فردی با پلاکت پایین (کمتر از 50000) خونریزی فعال یا خونریزی داشته باشد، یا به عمل جراحی یا سایر اقدامات تهاجمی نیاز داشته باشد. غالباً، اگر شمارش پلاکت‌ها کمتر از 10 هزار باشد، ممکن است تزریق آن بدون خونریزی توصیه شود. در موارد مشکوک به HIT یا TTP، ممکن است تزریق پلاکت توصیه نشود، زیرا پلاکت‌های جدید به طور بالقوه می‌توانند وضعیت را بدتر و طولانی‌تر کنند.

درمان طب سنتی:

• انار زیاد بخورید.
• مالیدن روغن اسفند.
• پودر جوانه ها را بخورید.
• پرهیز از ورزش های تماسی
• استراحت در بستر در طی مراحله حاد
• حداقل فعالیت برای پیشگیری از آسیب
• عدس هفته ای یک تا دو وعه مصرف شود.
• از خوردن ماهی، سرکه و سبزیجات بپرهیزید.
• روزی یک تا سه استکان عرق یونجه بخورید.
• باقلا، عناب، انار، شیره انگور و تره مصرف کنید.
• خوردن ارده و شیره به جای وعده های صبحانه.
• از داروی قرص خون تا زمان بهبودی استفاده کنید.
• بعد از 40 روز هر ماه یکبار حجامت عام کنند تا مرتفع شود.
• مصرف سرکنگبین گرم، یک لیوان قبل از خواب میل کنید.
• ضماد بادام تلخ + سرکه برای رفع لکه های تیره پوست بسیار مفید است.
• مصرف دوسین، هر 12 ساعت یک قاشق مرباخوری میل کنید. (صبح و شام)
• ۲۰ روز بعد از مصرف دارو حجامت کنید و بعد از حجامت از شکر (نیشکر) استفاده کنید.
• در بعضی موارد درمانی لازم نیست و اجازه داده می شود تا ترومبوسیتوپنی سیر خود را طی کند.
• به طور کلی خوردن گرمی ها باعث افزایش پلاکت خون می گردد. بهترین آنها، ارده با شیره انگور است.
• خوردن سرکنگبین گرم، (شب ها قبل از خواب یک لیوان) منظور از سرکنگبین گرم یعنی سرکه آن یک چهار باشد.
• بنابراین خوردن بلغم زدا، غذاهای گرم، غذاهای با طبع گرم، گرفتن دوش آب داغ و پشت به آفتاب نشستن در درمان او مؤثر است.
• مالیدن سرکه صنعتی (سرکه کارخانه ای) با لیف یا کیسه روی موضع به مدت 3 تا 5 دقیقه و استفاده از کیسه و سفید آب در حمام.
• مصرف غذاهای پلاکت ساز خون مانند: شیر تازه، انار، هویج، کشمش، گوشت کم چرب، لوبیا، اسفناج، پرتقال، سیر، آب نارگیل، فلفل دلمه ی قرمز، توت سیاه، عدس.
• مغز شتر 2 واحد + مغز گوسفند 1 واحد بپذید موقع مصرف یک قاشق غذاخوری عسل ترکیب کنید روزی یک قاشق غذاخوری در روز مصرف کنید، بعد از گذشت 40 روز میزان پلاکت خون را اندازه بگیرند.
• کسی که به این بیماری مبتلا می شود، دست و پایش یخ می زند، یعنی غلبه بلغم پیدا می کند. شربت سرکه شیره (3 واحد شره انگور طبیعی + یک واحد سرکه انگور طبیعی) هر هشت ساعت یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب میل کنید.
• ترکیبی از (2 واحد مغز شتر + 1 واحد مغز گوسفند) را بپزید و سپس آن ها را له کنید. از این ترکیب روزی یک قاشق مرباخوری تا یک قاشق غذاخوری بسته به میزان پلاکت خون استفاده نمایید. پس از 40 روز آزمایش بدهید و میزان افزایش پلاکت خون را مشاهده نمایید. اگر نیاز بود یک دوره دیگر تکرار نمایید.

داروها:

1. آناگریلید
2. رومیپلوستیم
3. در موارد دائمی ممکن است درمان سرکوبگر ایمنی تجویز شود.
4. در طی مرحله حاد یک حمله شدید ممکن است گاماگلوبین تجویز گردد.
5. ممکن است در زمان تشخیص و در موارد عود کننده، کورتیکواستروئیدها تجویز شوند.

فعالیت:

1. پرهیز از ورزش های تماسی
2. استراحت در بستر در طی مرحله حاد
3. حداقل فعالیت برای پیشگیری از آسیب

رژیم غذایی:

• از فرآورده های کارخانه ای پرهیز کنید.
• از غذاهایی با طبیعت سرد و خشک بیشتر استفاده کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک کدو حلوایی، خوراک گل کلم، آش کدو حلوایی، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش عدس ۱، آش شولی ۱، ماش پلو، عدس پلو ساده، عدس پلو با کدو حلوایی، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ کدو حلوایی، سوپ شلغم، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ کلم برگ، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، کماچ ساده، خامه سویا، سمنو با رب انار.

نکته:

• پلاکت خون پایین چیست: ترومبوسیتوپنی کمتر از تعداد طبیعی پلاکت یا کمتر از 150000 پلاکت در هر میکرولیتر در خون است. تعداد طبیعی پلاکت از 150000 تا 400000 در هر میکرولیتر در خون است. پلاکت‌ها به همراه گلبول‌های سفید و قرمز یکی از اجزای سلولی خون هستند. پلاکت‌ها در لخته شدن و خونریزی نقش مهمی دارند. آن‌ها در مغز استخوان مشابه سلول‌های دیگر خون ساخته می‌شوند و از مگاکاریوسیت‌ها که سلول‌های در مغز استخوان هستند، سرچشمه می‌گیرند. قطعات این مگاکاریوسیت‌ها پلاکت‌هایی هستند که در جریان خون آزاد می‌شوند. پلاکت‌های در گردش، حدود دو سوم پلاکت‌های آزاد شده از مغز استخوان را تشکیل می‌دهند. یک سوم دیگر به طور معمول در طحال ذخیره می‌شوند. به طور کلی، پلاکت‌ها عمر کوتاهی در خون دارند (هفت تا 10 روز) و پس از آن از گردش خون خارج می‌شوند. از تعداد پلاکت‌های خون به عنوان تعداد پلاکت یاد می‌شود. تعداد پلاکت کمتر از 150000 به اصطلاح ترومبوسیتوپنی گفته می‌شود. تعداد پلاکت‌های بیشتر از 400000 را ترومبوسیتوز می‌نامند. پلاکت‌ها در انعقاد خون نقش دارند. آن‌ها توالی واکنش‌هایی را شروع می‌کنند که در نهایت منجر به تشکیل لخته خون می‌شود. آن‌ها در رگ‌های خونی گردش می‌کنند و در صورت وجود خونریزی یا جراحت در بدن، فعال می‌شوند. برخی از مواد شیمیایی از رگ‌های خونی آسیب دیده یا ساختارهای دیگر آزاد می‌شوند که نشان می‌دهند پلاکت‌ها فعال شده و برای شروع لخته شدن به سایر اجزای سیستم می‌پیوندند. با فعال شدن، آن‌ها چسبناک شده و به یکدیگر و به دیواره رگ‌های خونی در محل آسیب می‌چسبند تا با وصل کردن رگ یا بافت آسیب دیده (هموستاز) خونریزی را کاهش داده و متوقف کنند. توجه به این نکته مهم است که حتی اگر تعداد پلاکت‌ها در پلاکت خون پایینکاهش یابد، عملکرد آن‌ها اغلب کاملاً سالم باقی می‌ماند. اختلالات دیگری وجود دارند که می‌توانند با وجود شمارش نرمال پلاکت، باعث اختلال در عملکرد پلاکت شوند. تعداد پلاکت زیر 10000 ترومبوسیتوپنی شدید نامیده می‌شود و ممکن است منجر به خونریزی خود به خودی شود. در پلاکت خون پایین خفیف، ممکن است هیچ اثر مضری در مسیرهای لخته شدن یا خونریزی وجود نداشته باشد. این اثرات با تعداد مختلف پلاکت در افراد مختلف متفاوت است.
• چشم انداز بیماران مبتلا به پلاکت خون پایین عمدتاً به علت و شدت آن بستگی دارد. فقط در ترومبوسیتوپنی بسیار شدید (تعداد پلاکت کمتر از 10000 تا 20000) ممکن است خطر خونریزی خود به خودی را داشته باشید. بسیاری از موارد ترومبوسیتوپنی ممکن است برگشت پذیر باشد، بنابراین پیش آگهی برای آن ضروری است. بهتر است در صورتی که پلاکت خون شما پایین‌تر از حد معمول شناخته شده است، در مورد راه‌های بهبودی بیشتر مطالعه داشته باشید یا تحت ‌نظر پزشک قرار بگیرید.
• معامل پلاکت خلط سودا است. کاهش پلاکت یعنی پایین بودن سودای خون.