بی خوابی: عبارت است از اختلال در خواب، از جمله مشکل در به خواب رفتن، مشکل در باقی ماندن در حالت خواب، بیدار شدن متناوب، بیدار شدن صبح خیلی زود، با ترکیبی از این حالات. بی خوابی در تمام سنین رخ می دهد، اما در سالمندان شایع تر است. بی خوابی ممکن است موقتی باشد، مثلاً در اثر بروز کلی بحران در زندگی یا تغییر شیوه زندگی؛ یا مزمن باشد، مثلاً به علت مشکلات جسمی یا روانی یا خوردن دارو.

انواع بی خوابی:

1. بی خوابی حاد
2. بی خوابی گذرا
3. بی خوابی مزمن

علائم:

1. خواب کوتاه و به دنبال آن بیدار شدن از خواب
2. بی قراری به هنگام کوشش برای به خواب رفتن
3. بی خوابی به علت کم خونی، شب ها دیر میخوابند و صبح دیر بیدار می شوند.
4. بی خوابی به علت غلبه صفراء، شب ها دیر می خوابند و صبح زود بیدار می شوند.
5. خواب طبیعی تا صبح خیلی زود (4-3صبح)، سپس بیدار شدن (غالباً همراه با افکار ترسناک)
6. دوره های بدون خواب کافی به طور متناوب با دوره های خواب زیاد یا خواب آلودگی در زمان های نامناسب.

علت:

• نوشیدن الکل
• ورزش نکردن
• دردهای آرتروز
• غلبه دم و بلغم
• استرس و اضطراب
• محیط یا منزل جدید
• پر کاری غده تیروئید.
• مصرف زیاد قند و شکر
• محرومیت از مواد اعتیادآور
• اضطراب ناشی از استرس
• استفاده از بعضی از داروها.
• ساعات کاری متغیر و نامنظم
• مشکلات جنسی، مثلاً ناتوانی جنسی
• خواب آلودگی و چرت زدن در طی روز
• محیط پر سرو صدا (ازجمله خرخر همسر)
• آلرژی ها و خس خس سینه در صبح زود
• مصرف مواد محرک مثل قهوه، چای یا کولا
• سوء مصرف دارو، از جمله مصرف زیاده از حد داروهای خواب آور.
• افسردگی، در این حالت معمولاً فرد خیلی زود از خواب بر می خیزد.
• بی خوابی به سبب فکر و خیال زیاد ناشی از رسوب سودا در مغز می باشد.
• بیماری های قلبی یا ریوی که باعث تنگی نفس به هنگام دراز کشیدن می شوند.
• بیماری ها یا اختلالات همراه با درد، مثلاً فیبرومیوزیت یا آرتریت (التهاب مفصل)
• اگر در تابستان بی خوابی دارید ناشی از غلبه صفرا و اگر پاییز بیخوابی دارید ناشی از غلبه سودا در مغز است.
• مشکلات ادراری یا گوارشی که فرد را مجبور می کند در وسط شب برای رفتن به توالت از خواب برخیزد.
• بی خوابی از خشکی مزاج است، خصوصاً خشکی مغز است، اگر در تابستان شدت آن بیشتر می شود می تواند خشکی ناشی از غلبه صفرا باشد و اگر در پاییز شدت یابد از غلبه سودا است.
• پدیده جا ماندن یا جلو افتادن از زمان به هنگام مسافرت های هوایی(یعنی ساعت بیولوژیک بدن نمی تواند خود را به سرعت با تغییرات زمانی و در نتیجه چرخه روشنایی و تاریکی جدید) هماهنگ کند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. چاقی
2. استرس
3. مصرف دخانیات
4. مصرف زیاد غذاهایی با طبیعت سرد و خشک و گرم و خشک.

پیشگیری:

• شیوه زندگی را در پیش گیرید که الگوی خواب طبیعی را به هم نزند (به قسمت اصول کلی درمان مراجعه کنید). اگر خوابتان نمی برد، برخیزید و کاری انجام دهید، از خوابیدن طولانی مدت و در طی روز خودداری کنید، اجتناب از هرگونه علت احتمالی در صورت امکان.

عواقب مورد انتظار:

• اکثر افراد قادر به پیروی از الگوی مناسب هستند، البته به شرطی که علت زمینه ساز بی خوابی آنها درمان یا حذف شود.

عوارض احتمالی:

1. مزمن شدن بی خوابی موقتی
2. خواب آلودگی روزافزون در طی روز که تمام جنبه های زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.

شرایط ایجاد خواب آرام و عمیق:

1. باید همیشه در ساعت معینی خوابید.
2. باید شام یا غذای شب حداقل، ۲ تا 5/2 ساعت قبل از خواب صرف شود.
3. باید کارهای فکری شدید حداقل ۱ تا 5/1 ساعت قبل از خواب قطع شود.
4. باید اطاق خواب به خوبی تهویه گردیده و بی سروصدا و در موقع خوابیدن تاریک باشد.
5. باید لباس خواب، گشاد و راحت باشد تا گردش خون در قسمت های مختلف بدن بدون وجود هیچگونه مانع به خوبی انجام شود.
6. نباید هرگز لحاف، پتو و امثال آنها را بر سر کشید و نباید دمر (روی شکم) خوابید. زیرا این طرز خوابیدن تنفس عادی و ورود اکسیژن به بدن را مختل و انسان را دچار مشکل و ناراحتی می سازد.
7. همان طوری که در سطور بالا ذکر شده است خواب راحت و عمیق برای تأمین سلامتی اعصاب و در نتیجه سلامتی قلب و عروق لازم و ضروری است. برای رسیدن به این هدف باید نکات زیر را مورد توجه قرار داده و آنها را به صورت یک عادت مفید و دائمی در زندگی اجرا کرد.

تشخیص:

1. آزمایش خون
2. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• تغییر عادت‌های خواب و برطرف کردن بیماری‌ها و مشکلاتی که منجر به بی خوابی می‌شود، در نهایت برای بسیاری از مردم منجر به یک خواب راحت خواهد شد. اگر راهکارهای درمانی موثر واقع نشود، پزشک درمان شناختی رفتاری و درمان دارویی و یا مخلوطی از این دو را برای بالابردن کیفیت خواب به کار خواهد برد.
• درمان شناختی، رفتاری بی خوابی (CBT-I) به کنترل و یا محدود کردن افکار منفی که فرد را بیدار نگه می‌دارد کمک می‌کند و به صورت کلی به عنوان اولین قدم برای درمان بی خوابی شناخته می‌شود. باید گفت که این روش درمانی از نظر اثر بخشی مساوی و یا حتی بالاتر از داروها است. بخش شناختی این درمان به فرد آموزش می‌دهد تا باورهایی که بر کیفیت خواب او اثر می‌گذارند را شناخته و در نهایت آن‌ها را تغییر دهد. این بخش به فرد کمک می‌کند تا باورهای منفی و نگرانی‌هایی که او را بیدار نگه می‌دارد را محدود کرده و یا حتی کنترل کند. از طرفی دیگر این روش درمانی چرخه‌ای که به خاطر نگرانی از نخوابیدن به وجود می آید را کنترل خواهد کرد. بخش رفتاری این روش درمانی به فرد کمک می‌کند تا عادت‌های خوب خوابیدن داشته و از عادت‌هایی که او را از یک خواب خوب دور می‌کند را بسیار محدود کند.
• کنترل محرک:این روش به حذف فاکتورهایی که ذهن را مجبور به مقاومت در برابر خواب می‌کند بسیار کمک می‌کند. برای مثال احتمالاً به فرد گفته شود که در یک ساعت خاص به رختخواب رفته و صبح در یک ساعت مشخص از خواب برخیزد، از چرت عصرگاهی پرهیز کرده و از اتاق خواب تنها برای خوابیدن استفاده کند. از طرفی برای انجام این روش از فرد خواسته می‌شود که اگر بعد از گذشت ۲۰ دقیقه نخوابد، باید اتاق خواب را ترک کند و تنها زمانی به اتاق بازگردد که خواب آلود شود.
• روش‌های تمدد اعصاب:شل کردن عضلات، انجام روش بیوفیدبک و ورزش‌های هوازی که با دم و بازدم عمیق همراه هستند به کاهش استرس کمک می‌کنند. با انجام این روش‌ها تنفس، ضربان قلب، گرفتگی عضلات و خلق و خوی فرد کنترل شده و در نهایت به یک خواب راحت منجر خواهد شد.
• محدود کردن خواب: در این روش درمانی زمانی که فرد در تخت می‌ماند کم شده و از چرت عصرگاهی جلوگیری می‌شود. با انجام این روش فرد خسته شده و در شب بعد راحت‌تر به خواب می‌رود. به محض اینکه کیفیت خواب فرد بهبود پیدا کرد، زمانی که فرد در تخت می‌ماند زیاد می‌شود.
• بیدار ماندن به صورت بی اراده: این روش درمانی که با نام paradoxical intention هم شناخته می‌شود برای افرادی استفاده می‌شود که شکل شدیدی از اختلال اضطرابی را نشان می‌دهند. این روش در درمان اختلالات زیادی استفاده می‌شود و یکی از آن‌ها بی خوابی است. فردی که با مشکل بی خوابی رو به رو است، مدام نگران این مسئله است که چرا نمی‌تواند بخوابد و همین به استرس او اضافه کرد، در این روش فرد به جای نگرانی و منتظر بودن برای خوابیدن بیدار می‌ماند.
• درمان با نور:اگر خیلی زود می‌خوابید و سپس خیلی زود از خواب بیدار می‌شوید، می‌توانید از نور برای به جلو انداختن ساعت درونی بدن استفاده کنید.

درمان طب سنتی:

• مصرف برگ چغندر.
• خوردن غذا در ابتدای شب
• برنامه خواب خود را منظم کنید.
• در وعده شام حتماً کاهو میل نمایید.
• شب ۷ تا ۱۰ مثقال مغز تخم کدو بخورید.
• پیش از خواب در وان آب گرم کمی بیاسایید.
• غروب یک قاشق مرباخوری شاهدانه میل کنید.
• آب کدو را بگیرید و با آب یا شیر بپزید و بخورید.
• دمنوش بید و سنبل الطیب قبل از خواب میل کنید.
• اگر دچار بدخوابی شدید سرکه را بر ملاج سر بمالید.
• سر را قبل از خواب با جوشانده بذر خشخاش بشویید.
• مالیدن روغن بنفشه بر پایه بادام شیرین به ملاج سر.
• شب ها موسیر کوبیده شده را در سوپ بپزید و بخورید.
• اسپری کردن گلاب بر روی بالشت یا ملحفه روی بالشت.
• تا چندین ساعت قبل از خواب از مواد محرک استفاده نکنید.
• خرفه را بپزید و بعد چرخ کنید و شب با نان و ماست بخورید.
• سی گرم برگ خرفه را دم کنید و آب آن را شب بعد از شام بنوشید.
• مقداری کاهو را بجوشانید و آب صاف کرده آن را هنگام خواب بنوشید.
• مصرف ترکیب عرق بهارنارنج و عسل هر شب یک لیوان قبل از خواب.
• یک ساعت قبل از خواب یک لیوان دمنوش گل ساعتی یا رازک بخورید.
• اگر علت بی خوابی روانی باشد، روان درمانی یا مشاوره می تواند مفید واقع شود.
• شب قبل از خواب روغن کدو تنبل روی ملاج سر و کف پا ماساژ دهید و بخوابید.
• هر شب دو ساعت قبل از خواب یک کتابی که اصلاً به آن علاقه ندارید را مطالعه کنید.
• سعی کنید استرس خود را کم کنید، روش های آرام سازی خود را فراگیرید و به کار بندید.
• چرب کردن روغن بنفشه دورچشم “مخصوصاً پشت پلک” خواب آور بسیارقوی می باشد.
• کف پا را گرم نگه دارید و سعی کنید هیچ گونه فکری را به مغز راه ندهید تا به خواب روید.
• اتاق خواب خود را تبدیل به دفتر کار نکنید، محیط اطراف را برای خواب هرچه بهتر آماده کنید.
• در صورت امکان می توانید از وسایلی مثل پبنه گوش، چشم بند، یا پتوی الکتریکی استفاده کنید.
• اگر خیلی بی خوابی دارید از غذاهای تر استفاده کنید مثلاً شب ها یک بوته کاهو با عسل بخورید.
• سی گرم برگ و گل سیب زمینی را در یک لیتر آب بجوشانید، آب آن را صاف و بعد از شام شب بنوشید.
• شب ها هنگام خواب شیر مادری که نوزاد دختر از او متولد شده است یا شیر الاغ را در بینی بچکانید.
• شب، هنگام خواب ۳ یا ۴ قاشق قهوه خوری سرکه یا شراب سیب را در ۲۰۰ گرم عسل مخلوط کرده و بخورید.
• برای به خواب رفتن، ذهن خود را خاموش کنید تنها به افکار آرامش بخش فکر کنید. موزیک ملایم بگذارید.
• هر شب پس از صرف شام سیب درختی قرمز که با پوست رنده شده باشد را با عسل شیرین کنید و بخورید.
• شب موقع خواب ۲ یا ۳ عدد سیب درختی قرمز را با پوست بجوید و بخورید یا یک لیوان آب سیب درختی بنوشید.
• دوازده عدد گل شقایق را در یک لیتر آب ۱۰ دقیقه بجوشانید، آب آن را صاف و شیرین کرده و پس از صرف شام بنوشید.
• چهل گرم آب گشنیز تازه را با شکر شیرین کرده و قبل از خواب بنوشید. هنگام شام گشنیز تازه پخته شده را با نان و ماست بخورید.
• سعی کنید در روز خود را خسته کنید و اگر با تحرک و ورزش باشد بهتر است. چون شتاب گردش خون در مغز بیشتر می شود.
• هر شب موقع خوابیدن مقداری ناخنک نیم کوب شده را با مقداری بادرنجبویه بجوشانید و آب آن را صاف و شیرین نموده بنوشید.
• گاهاً مسائل روحی و روانی و اعراض نفسانی هم نقش به سزایی در بر هم زدن تعادل تمام ارگان ها از جمله تنظیم خواب دارند.
• در صورتی که فشار خون نداشته باشید شب یک قاشق چایخوری پودر عصاره شیرین بیان را در یک فنجان آب گرم بریزید و بنوشید.
• نوشیدن یک لیوان شیر محلی همراه با مصلح (عسل و خرما) 15 دقیقه قبل از خواب در صورت نداشتن منع مصرف لبنیات موثر است.
• پنجاه گرم شکوفه های به را در یک لیتر آب جوش دم کنید. آب صاف کرده آن را با مقداری عرق بهار نارنج مخلوط کرده و بنوشید.
• درمان بی خوابی در اثر عطش: در صورتی که بی خوابی بر اثر تشنگی یا عطش ایجاد شد، شیره تخم کدو را با آب یا شیر مخلوط بپزید و بخورید.
• تخم کاهو + تخم خرفه + گشنیز + شاهدانه + خشخاش، یک قاشق مرباخوری از همه در نصف لیوان آب جوش دم کرده و صبح و شب میل کنید.
• ده گرم پوست خشخاش را در یک لیوان آب گرم بجوشانید، ۱۰ دقیقه هم دم کنید و قبل از خواب آب صاف کرده آن را شیرین کرده و بنوشید.
• بادرنجبویه 20 گرم + گل بنفشه 20 گرم هر شب موقع خواب یک قاشق مرباخوری با یک لیوان آب کمی جوشانده و میل شود. (بسیار مجرب).
• برای درمان هرگونه بیماری زمینه ساز به پزشک خود مراجعه کنید و اگر دارویی باعث بی خوابی شده است از پزشک خود راهنمایی و کمک بخواهید.
• اگر بی خواب هستید دمنوش بابونه + به لیمو + سنبل الطیب بخورید، این دمنوش علاوه بر بی خوابی استرس را هم از بین می برد و آرام بخش می باشد.
• 1 قاشق غذاخوری گل گاوزبان + دو بند انگشت سنبل‌الطیب + 1 عدد لیموعمانی + مقداری نبات یا عسل دم كرده و نیم ساعت قبل از خواب ميل كنيد.
• وقتی در رختخواب خوابتان نمی برد به مدت یک دقیقه پشت سر هم پلک بزنید اینکار باعث خستگی چشم می شود و در نتیجه راحت به خواب می روید.
• صد گرم سنبل الطیب را در یک لیتر آب گرم، دوازده ساعت بخیسانید. بعد در یخچال گذاشته و شب ها قبل از خوابیدن یک فنجان از آب صاف کرده آن را بنوشید.
• یک پارچه ای را چند تا زده مقداری گلاب «درجه یک» روی آن ریخته و شب، هنگام خوابیدن درکار بینی قرار دهد، بهترین و آسوده ترین خواب را خواهید داشت.
• صد گرم سنبل الطیب را در یک لیتر آب گرم، دوازده ساعت بخیسانید. بعد در یخچال گذاشته و شب ها قبل از خوابیدن یک فنجان از آب صاف کرده آن را بنوشید.
• برای درمان کم خوابی صفراوی ها خوردن کاهو و اسفناج توصیه می شود و بی خوابی بلغمی را با استشمام گلاب درمان می کنیم که نوعاً در نیمه دوم عمر پدید می آید.
• ترکیب اسطوخدوس هندی + بادرنجبویه + بابونه + گلم محمدی + لیموعمانی + بهارنارنج + مغز فندق به یک نسبت دم بکنید و دم غروب با عسل شیرین کنید و میل کنید.
• بو کردن گلاب، بلغم مغز را می گیرد و وقتی که بلغم مغز گرفته شد انسان خواب عمیق و راحت دارد (اگر شدت بلغم زیاد است گلاب را با بهارنارنج مخلوط کنید و قبل از خواب بو کنید).
• بیست گرم گل اسطوخدوس هندی را در یک لیتر آب جوش ۱۵ دقیقه دم کنید و در یخچال نگهدارید. هر روز یک فنجان از آن را بعد از ناهار و یک فنجان پس از صرف شام بنوشید.
• سی گرم تیول خشک را در یک لیتر آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. سپس آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و هر صبح، ظهر و شب بعد از هر غذا یک فنجان از آن را بنوشید.
• پنجاه گرم گل بادرنجبویه را در یک لیتر آب بجوشانید و ۱۰ دقیقه هم آن را دم کنید. آب آن را صاف و شیرین کرده و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک فنجان بنوشید (فنجان سوم بعد از شام باشد).
• درمان بی خوابی به علت کم خونی: داروی مقل ازرق، کراث تجویز شود، جامع + آب تره تجویز شود، صبحانه هفته ای 5 وعده ارده + سه شیره میل شود، 2 وعده صبحانه عسل میل شود، کم خونی درمان شود.
• درمان بی خوابی در اثر تب: اگر در اثر تب مبتلا به بی خوابی شدید ۳۰ گرم مغز تخم کدو را بسیار نرم بسایید و با ۵ گرم پوست خشک شده شاخه های جوان بید و مقداری شیر بجوشانید بعد صاف کرده و بنوشید.
• یک مشت گل افسنطین را در یک لیتر سرکه ۱۵ دقیقه بجوشانید. آب آن را صاف و در بطری بریزید و در یخچال نگهدارید. هرگاه دچار بی خوابی یا کم خوابی شدید آن را روی شقیقه ها کمپرس کنید تا به خواب بروید.
• پنجاه گرم گل و برگ بید مشک خشک را در یک لیتر آب ۱۰ دقیقه بجوشانید و ۱۰ دقیقه هم دم کنید. آب آن را صاف و شیرین کرده و هر صبح، ظهر و شب هر بار یک فنجان بنوشید. (فنجان سوم بعد از شام نوشیده شود).
• شیوه زندگی را در پیش بگیرید که الگوی خواب طبیعی را به هم نزند اگر خوابتان نمی برد، برخیزید و کاری انجام دهید. از خوابیدن طولانی مدت در طی روز خودداری کنید. اجتناب از هرگونه علت احتمالی در صورت امکان.
• صد گرم بذر رازیانه را نرم بکوبید و در یک لیترآب سرد ۲ دقیقه بجوشانید. بعد ۱۰ دقیقه آن را دم کنید سپس آب آن را صاف و با شکر شیرین سازید. هر شب موقع خواب یک فنجان از آن را بنوشید. (نسخه فوق مخصوص خانم هاست)
• شش مثقال برگ خشک پرتقال را در یک لیتر آب جوش به مدت ۱۵ دقیقه دم کنید. سپس آب آن را با عسل یا شکر شیرین سازید و موقع خواب یک فنجان از آب آن را با سه قاشق سوپ خوری عرق بهار نارنج مخلوط کرده و بنوشید.
• سی گرم ساقه های گلدار آویشن شیرازی را در یک لیتر آب جوش ۱۲ دقیقه دم کنید. سپس آب آن را صاف و شیرین کرده و در یخچال نگه دارید. هر روز ۵ مرتبه و هر مرتبه ۱ فنجان از آن را بنوشید (حتماً فنجان پنجم قبل از خواب شب نوشیده شود)
• پنجاه گرم پوست نارنج را خرد و در یک لیتر آب ۵ دقیقه بجوشانید و ۲۰ دقیقه هم آن را دم و سپس صاف کنید. آب آن را با عسل شیرین کرده و در یخچال نگه دارید. هر شب قبل از خواب یک فنجان از آن را با نیم فنجان عرق بهار نارنج مخلوط کرده و بخورید.
• پنجاه گرم میوه گل نسترن را در یک لیتر آب سرد ۳ ساعت بخیسانید، سپس ۵ دقیقه بجوشانید و حدود ۱۵ دقیقه هم آن را دم کنید. پس از صاف کردن آن را شیرین کرده و در طول روز چند مرتبه هر بار مقداری از آن را بنوشید. صاف کرده آن را شیرین کرده و بنوشید.
• گیاهان دارویی موثر برای درمان بی خوابی: بنگ دانه، پنیر باد، تاتوره، تاجیریزی پیچ، خشخاش، سیب زمینی، شاهدانه، گل ساعتی، رازک، برگ بو، برنج، بنفشه معطر، به لیمو، بیدمشک، توت سیاه، ثعلب، خیارسبز، شاه بلوط، شوید، کنجد، لوبیا، مرزنجوش، نخود، توت فرنگی.
• یک مشت برگ های تازه به را در یک لیتر آب ۱۰ دقیقه بجوشانید. به مدت ۱۰ دقیقه هم آن را دم کنید. سپس آب آن را صاف و با بهار نارنجی که نرم ساییده شده باشد مخلوط کرده و در جای خنک مانند یخچال نگهدارید. شب ها هنگام خواب نیم فنجان از آن را بنوشید.
• اسطوخودوس + بادرنجبویه + گل گاوزبان + آفتیمون + بابونه + بنفشه از هر کدام 10 گرم، دم کنید و به جای چای روزی سه فنجان استفاده نمایید، این معجون دم کردنی تأثیر بسیار موثری در افسردگی، تنظیم خواب، طپش قلب، وسواس فکری، لرزش بدن و تنگی نفس دارد.
• گل نیلوفر + گل خطمی خبازی + گل بنفشه + میخک + ناخنک + بادرنجبویه به نسبت مساوی ترکیب و پودر کنید با دو لیوان آب بجوشانید تا نصف شود و درون اسپری بریزید و شب ها به سر و موها اسپری کنید و با سشوار سر را خشک کنید بعد از گذشت یک ساعت خواب بر شما غلبه خواهد کرد.
• بهارنارنج بی ضررترین و طبیعی ترین دیازپام دنیا است، اگر مشکل کم خوابی یا بیخوابی دارید، پیش از خواب مقداری عرق بهارنارنج را میل کنید و یا دمنوش آن را تهیه و استفاده کنید، ترکیب عرق بهارنارنج با فرنجشمک برای خواب آرام از عالیترین ترکیبات است، ضمناً بهتره یک ساعت فرنجمشک با بهار نارنج مخلوط شود بعد میل شود.
• هی خشکی مغز به حدی می رسد که سر، صدا می دهد، صدای سوت، و در موقعیت جغرافیایی گرم و خشک و یا سرد و خشک بیشتر می شود. درمان این صدا: خوردن سرکنگبین، گل ختمی، حجامت عام و بعد از دو هفته حجامت ماستوئید (پشت گوش) و زالوی پشت گوش است. هرچه صدا تیزتر باشد خشک تر است، اگر صدایی مثل صدای کولر آمد معلوم است که خشکی کم است و اگر صدای سوت آمد معلوم است که خشکی بیشتر است.
• نخوابیدن در شب به خاطر فکر و خیال چیست: علت آن است که سودای روان زیاد شده است. سعی کنند در روز خود را خسته کنند و اگر با حرکت باشد بهتر است چون شتاب گردش خون در مغز بیشتر می شود. شام زود بخورند. از ترکیب دمکرده بهارنارنج و عسل، شبی یک لیوان قبل از خواب بخورند. اگر خیلی بی خوابی دارند از غذاهای تر استفاده کنند مثلا شب ها یک بوته کاهو با عسل بخورند. ماساژ سر به وسیله برس کشیدن به کف سر.
• درمان بی خوابی به علت غلبه صفراء: داروی مرکب 1، اهلیلج و صاف کننده خون تجویز شود، 5 عدد آلو بخارا شب ها در آب خیس بخورد میل شود، در سبزیجات سبزی خرفه قرار دهید میل شود، معجون شونیسل تجویز شود، در طول روز کاهو با سرکنگبین میل شود، شب ها شربت سرکنگبین میل شود، روغن مالی ملاج سر با روغن زیتون انجام شود، صاف کننده خون تجویز شود، سویق عدس دو قاشق غذاخوری صبح ناشتا میل شود، از غذاها و ادویه های صفراء زا پرهیز شود.
• بی خوابی از خشکی است حالا این خشکی یا از صفراست و یا از سوداست و باید رطوبت به سر بدهیم تا خواب پدید بیاید مثل: ماست، دوغ، سرکه انگبین و کاهو (برای صفراوی ها) قبل از خواب و انجیر، خربزه، طالبی و استفاده از دمنوش بادرنجبویه + بابونه + بهارنارنج + افتیمون + سنبل الطیب به صورت جداگانه یا ترکیب که بسیار مجرب است (برای سوداوی ها)، حالا اگر کسی ماست خورد و باز خوابش نیامد پس شدت خشکی سرش زیاد است و از طریق گوارش کافی نیست باید بویایی سرد هم داد مثل: سرکه، عطر سرد.
• گلاب + اسطوخدوس + افتیمون + بادرنجبویه + گل گاوزبان + شکر سرخ + بسفایج + هلیله سیاه + گل بنفشه، دستور ساخت شربت: بجز افتیمون، سایر اجزاء را یک شبانه روز در گلاب و آب خیسانده بعد بجوشانند تا مایع نصف شود. سپس آن را صاف کرده شکر بدان اضافه کنند و با حرارت ملایم بجوشاند تا قوام آید، آنگاه، افتیمون را در کیسه ای ریخته و داخل ظرف بگذارند تا همراه سایر ادویه دو تا سه جوش بخورد. بعد آن را خارج کنند دارو را تا گرم است در ظرف شیشه ای ریخته در آن را ببندند تا به آرامی سرد شود. (بسیار مجرب).
• بیدار شدن از خواب به علت خالی شدن معده: هنگامی که فرد می‌خوابد حرارت غریزی بدن او به سمت داخل بدن میل می‌کند به همین دلیل معده‌‌ گرم شده و اگر شب غذای لطیفی مانند ارده و شیره انگور خورده باشد به سرعت هضم شده و از معده خارج می‌شود، به دنبال آن چون معده خالی است و حرارت افزایش یافته به سمت سر حرکت می‌کند، چون حرارت همیشه به سمت بالا حرکت می کند. این حرارت، رطوبت مغز را تحلیل برده و موجب خشکی مغز می‌گردد و همین امر باعث بیدار شدن فرد از خواب می‌شود. به همین دلیل این افراد باید در وعده شام از غذاهای پختنی مانند آبگوشت، کباب و انواع خورشت‌ها استفاده کنند، البته سه ساعت قبل از خواب. ضمن اینکه چکاندن دو قطره روغن بادام شیرین داخل بینی خیلی به خواب ایشان کمک خواهد کرد.
• در صورتی که دچار بی خوابی یا کم خوابی شده اید، هنگام استراحت و خواب در جایی کوچک، بی سروصدا و تاریک به استراحت بپردازید. ضمناً بهتر است مقداری گلاب یا عطر گل محمدی اطراف خود بزنید. و باید شب ها از مصرف چای، قهوه، کاکائو، دخانيات، تخم مرغ و گوشت پرهیز کنید و از خوراکی هایی از قبیل دوغ، خیار، زعفران، دارچین، آب لیمو، آش کدو، پیاز با شام شب، کاهو با شام شب، آب هویج، ترب یا تربچه با شام شب، شیر گرم قبل از خوابیدن، نان با ماست یا ماست همراه با شام یا بعد از شام، آب سیب درختی قرمز هنگام خواب، عرق بهار نارنج هنگام خواب، آب جوشانده کوکنار بعد از غذا، آب جوشانده گل شقایق بعد از غذا، شربت خشخاش پس از غذا، عرق بیدمشک هنگام خواب، روغن گل خشخاش با شام شب، تخم خشخاش، روغن بادام شیرین با شام شب، سیب زمینی ترشی (قلقاسی) سیر، گشنیز، قندق، شربت دارچین هر شب یک یا چند عدد از آنها استفاده شود.
• برای درمان بی خوابی به سبب فکر و خیال زیاد ناشی از رسوب سودا، استشمام عطر گرم (گل محمدی و یا گل نرگس و …) شب هنگام خواب روی لب جایگاه سبیل انجام شود. غذا در ابتدای شب میل شود، دمنوش بهارنارنج + عسل یک لیوان قبل از خواب میل شود، شیر برنج با شیر محلی + کره حیوانی + شیره انگور شب ها به اندازه نیاز میل شود. کاهو با سرکنگبین و خیار با نمک دریا میل شود، سویق سیب و به روزی دو قاشق غذاخوری صبح ناشتا میل شود، از غذاهای سودازا به طور جدی پرهیز شود، بعد از ظهر نخوابید، بادام 14 عدد در طول روز مثل آدامس جویده شود و میل شود، روغن بنفشه پایه کنجد در بینی تجویز شود، آب فاتر در طول روز میل شود، دمنوش برگ چغندر در طول روز یک لیوان میل شود، دمنوش سنبل الطیب + اسطوخودوس یک لیوان شب هنگام خواب میل شود، روغن مالی ملاج سر با روغن زیتون شب ها انجام شود، روغن مالی مقعد با روغن بنفشه پایه زیتون و روغن بادام شیرین (پنبه را روغن مالی کند و در مقعد قرار دهد) انجام شود، ترک سردیجات و اصلاح تغذیه و مواد کارخانه ای انجام شود.

درمان بی خوابی در مزاج های گرم:

• از خوردن غذاهایی که ثقیل، بد هضم و سنگین است یا یبوست ایجاد می کند باید پرهیز کنید.
• برگ کاهو، بزرالبنج، گشنیز تازه و گل نیلوفر را بجوشانید و با آب آن قبل از خوابیدن پاشویه کنید.
• روزی ۳ نوبت هم با کمی گلاب پوست سر را ماساژ دهید و در طول روز نیز می توانید چند مرتبه گل بنفشه یا گل نیلوفر را بو کنید.
• ضمناً خوردن کاهو، کدو، مرزنجوش، گشنیز تازه، خیار، جوجه کبوتر پخته با ماش مفید خواهد بود. بعد از شام شب دوش گرفتن نیز مفید است.
• در حمام با آب جوشانده برگ سیر یا آب برگ گشنیز یا آب جوشانده بزرالبنج یا آب جوشانده بادرنجبویه یا آب جوشانده مغز ناخنک سر را بشویید و مدتی روی سر بماند. همچنین اگر ۱۰ گرم بزرالبنج ساییده را در آب گشنیز تازه مخلوط کنید و بر سر بمالید مؤثر خواهد بود.
• گل نیلوفر، گل بنفشه، گل محمدی و تخم کاهو از هر کدام ۴ مثقال، برگ گشنیز خشک ۸ مثقال همه را نیم کوب و به ۱۵ قسمت مساوی تقسیم کنید. هر قسمت آن را چند ساعت در ۳ لیوان آب جوش بخیسانید بعد در همان آب بجوشانید، سپس آب آن را صاف و شیرین و به ۳ قسمت تقسیم کنید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قسمت از آن را بنوشید.
• بی خوابی در مزاج های گرم علایمی چون سبکی سر، کم حواسی، وجود عطش، خشکی چشم ها، بینی، زبان و دهان و گرمی سر، غمگینی، طنین صدا در سر و گوش ها و طویل بودن مدت بی خوابی دارد. برای درمان آن ابتدا حجامت کنید و نیز موقع خوابیدن شربت نیلوفر بنوشید و روغن بنفشه بادام یا روغن بادام شیرین یا روغن کدو یا روغن گل سرخ را بر سر بمالید.

درمان بی خوابی در نوزادان:

• در حین تغذیه شب با او بازی نکنید.
• اگر فکر می کنید بیداری کودک ناشی از بیماری است با پزشک مشورت کنید.
• وقتی سن کودک تان حدوداً به ۱۰ هفته رسید به تثبیت زمان خواب او اقدام کنید.
• با تیک تیک ساعت یا تکان دادن کودک، همراه با موسیقی به خوابیدن او کمک کنید.
• در اکثر کودکان بی خوابی شب هنگام، به مرور زمان بهتر خواهد شد. با وجود این ممکن است مشکلات خواب در آینده نیز مجدداً ایجاد شود.
• به کودک در یک اتاق تاریک و خلوت شیر دهید و کنترل کنید که او راحت باشد، گرسنه نباشد و قبل از گذاشتن در بستر یک پوشک نرم و تمیز برای او بگذارید.
• اگر در ابتدا الگوی خواب نوزاد شما نامنظم است اقداماتی می توان انجام داد که ممکن است مفید باشند. در طی روز به میزان فراوان کودکتان را تحریک کنید تا بیدار بماند و هنگامی که خوابیده است سعی کنید شما نیز بخوابید.
• بی خوابی در نوزادان به خصوص در ماه های اول زندگی مشکل ساز است. این بی خوابی ها در سن زیر ۱۲ ماهگی شایع تر است و محیط پر سروصدا یک عامل خطر در این موارد خواهد بود. زمان و ساعات خواب نوزادان با والدين متفاوت می باشد. در خیلی از نوزادان برای تثبیت الگوی خوابی که با خواب والدین سازگار باشد زمان لازم است. الگوی خواب نوزاد به تعداد دفعات نیاز او به تغذیه بستگی دارد. نوزادهای نارس اغلب بیشتر از نوزادان رسیده تمایل به تغذیه دارند. بنابراین مدت زمان خواب کوتاه تری دارند. در شیرخواران بزرگ تر ممکن است مشکلات به واسطه خلق، محیط استرس زا یا پر سروصدا یا بیماری ساده ای مثل سرماخوردگی، دل درد، گوش درد، سردرد، سوزش پا، کم طاقتی در برابر سرما یا گرما ایجاد شوند. بعضی از مشکلات خواب کودک اجتناب ناپذیر است که می تواند برای والدین ناراحت کننده باشد. و در صورت عاجز ماندن از مشکل باید به پزشک مراجعه شود.

درمان کم خوابی زن حامله:

• اگر در دوران بارداری دچار کم خوابی شده اید، باید شب ها چراغ خواب را در هنگام خواب روشن نکنید و پرده ها را ببندید و در تاریکی مطلق استراحت کنید و نیز از خوردن چای و قهوه که خواب را کم می کنند، اجتناب کنید.

داروها:

• نوراگل
• زالپلون
• تمازپام
• زولپیدم
• لورازپام
• زالپلون
• راملتون
• راملتیون
• نیترازپام
• فلورازپام
• ملاتونین
• زوپیکلون
• استازولام
• کوئتیاپین
• تریازولام
• آموباربیتال
• اسزوپیکلون
• دوکسیلامین
• کلرال هیدرات
• اس زوپیکلون
• دیفن هیدرامین
• در موارد زیر امکان دارد داروهای خواب آور تجویز شوند: اگر بی خوابی موقتی در کارهای روزمره شما خللی وارد کرده باشد؛ اگر شما دچار بیماری هستید که مرتباً در خواب شما اختلال ایجاد می کند؛ اگر احتیاج به برقراری الگوی خواب منظم دارید، استفاده طولانی مدت از خواب آورها ممکن است اثر عکس داشته باشد یا حتی اعتیاد آور باشد، هیچگاه از قرص های خواب آوری که دوستتان داده است استفاده نکنید.

فعالیت:

• به طور منظم ورزش کنید تا به اندازه کافی خسته شوید، اما هیچگاه تا 2 ساعت قبل از خواب ورزش نکنید.

رژیم غذایی:

1. رژیم غذایی خاصی توصیه نمی شود، اما اگر قبلاً سوء هاضمه خواب شما را مختل کرده است، تا 3 ساعت پیش از خواب چیزی نخورید، نوشیدن یک لیوان شیر گرم قبل از خواب برای بعضی از افراد مفید است.
2. خوردنی های مفید: شیر گردو (یک لیوان قبل از خواب)، شربت عسل با عرق بهارنارنج، دمنوش چای کوهی (چای پشمی)، عسل اسطوخدوس، عسل زیرفون، عسل مرکبات، عدس پلو ساده، عدس پلو با کدو حلوایی، سبزی پلو، سوپ کلم بروکلی ۱، خوراک عدس و اسفناج، خوراک کلم برگ با عدس، ماش پلو، سوپ کاهو سبز، سوپ کلم قمری، انار پلو، آش خرفه ۱، خوراک عدسی با کشمش، خوراک عدسی ساده، سوپ گل کلم، نخود فرنگی پلو ۲، خوراک کدو حلوایی، عدس پلو با سویا، آش شولی ۲، آش رب، سوپ شهد نما، خوراک عدسی با قارچ، نخود فرنگی پلو ۱، آش اسفناج ۲، آش زردآلو، خورش قارچ و آلو، گشنیز پلو با سویا، آش خرفه ۲، خوراک صیفی جات، قیمه پلو، پلوی آلو اسفناج، کتلت عدس ۲، کتلت سیب زمینی و حبوبات، دلمه سیب زمینی، دمی شیرازی، آش شولی ۱، خوراک گل کلم، آش عدس ۱، آش کلم قمری با عدس، خوراک کلم بروکلی، آش عدس ۲، آش مرزه، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، آش لپه ۲، کلم پلو، آش گل کلم ۱، پن کیک سیب زمینی، لوبیا قرمز پلو، کلم قمری پلو، سوپ کلسیم، عدس پلو با قارچ، آش صیفی، خوراک کشمشی، سوپ کلم بروکلی ۲، لپه پلو، ماست سویا، فرنی سویا، تاس کباب قارچ و سویا، ساطری پلو، صیفی پلو، سوپ اسفناج، خوراک سویا با نخود، خورش کدو حلوایی، لوبیا سبز پلو ۲، سمنو با گندم و جو، لوبیا سبز پلو ۳، سوپ شلغم، آش گوجه فرنگی ۱، کتلت ذرت، برگر لوبیا چشم بلبلی، سوپ کلم برگ، کتلت عدس ۱، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خورش کلم بروکلی با قارچ، رب پلو، دم پخت گوجه ۲، کتلت هویج و سیب زمینی، سوپ قارچ ۲، سوپ صیفی جات ۲، آش گل کلم ۲، آش کدو خورشتی، خوراک نخود فرنگی با کدو، آش برنج، سوپ جو ۱، خوراک لوبیا سفید با جعفری، خورش به و آلو، آش حبوبات ۲، خورشت کنگر، سوپ کدو حلوایی، دلمه کلم، دلمه کدو خورشتی، خامه سویا، لوبیا سبز پلو ۱، آش اسفناج ۱، دم پخت گوجه ۱، مرصع پلو، خوراک نخود فرنگی با رب انار، آش شلغم ۱، سس گل کلم، آش کلم بروکلی ۲، حلیم حبوبات و غلات، حلیم عدسی با سویا ۲، آش کدو حلوایی، آش کلم برگ، آش شلغم ۲، آش کلم قمری با گندم، سوپ صیفی جات ۱، کتلت سویا با گندم جوانه زده، آش کلم بروکلی ۱، آش گندم با حبوبات، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک سویا و عدس، خوراک قارچ و سیب زمینی، آش لپه ۱، آش حبوبات و غله ۱، کلم پلو با سویا، خورش به، خوراک کدو خورشتی با سویا، کماچ ساده، آلبالو پلو، خوراک مخلوط، خورش هویج و به، بلغور پلو، آش ماش، برگر لوبیا سفید، پلو مخلوط، خورش قارچ و لوبیا سفید، خوراک لوبیا لعاب دار، خورش آلو و قیسی، سوپ کدو خورشتی، کلم پلو با قارچ، آش انار، هویج پلو، کوفته سبزیجات، کماچ مخلوط، خوراک لوبیا با قارچ، خورش تره سویا، خورش قیمه آلو، لبو پلو، خورش دال عدس با تمر هندی، آش سماق، خورش کرفس ۲، خورش بامیه با قارچ، خوراک باقلا، دلمه برگ انگور، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک لوبیا چشم بلبلی، کباب تابه گیاهی، خورش قورمه سبزی با قارچ، آش گوجه فرنگی ۲، خورش کدو خورشتی، خوراک کدو بادمجان، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، شیر بادام.

نکته:

• بیداری، خشکی ایجاد می کند و روح از حالت جمع شدن در درون خارج می شود و دست از معده و روده بر می دارد، لذا هضم، دیر افتاق می افتد اما گرسنگی زیاد است پس نباید بعد از غذا ورزش کرد.
• اگر رطوبت مغز زیاد شود خواب، زیاد و اگر کم شود خواب کم می شود، اما کیفیت آن را گرمی و سردی تعیین می کند، اگر گرمی بیشتر شود خواب عمیق و اگر سردی زیاد شود خواب غیر عمیق می شود.
• خواب به اندازه یعنی خوابی که بین شش تا هشت ساعت باشد و چهار ساعت آن پیوسته باشد، هر بچه ای که کم خواب است یعنی حرارت بدن بیشتر است.
• بهترین هضم در خواب اتفاق می افتد و لذا خون، بهتر تولید و حرارت بدن هم در داخل جمع می شود و نیروی از دست رفته را بازسازی می کند و فرد بعد از خواب، سر حال می شود.
• انسان هایی که گرمی ها را می خورند مغزشان گرم و مثبت اندیش می شوند و برعکس، انسانهایی که سردی ها را می خورند مغزشان سرد می شود و منفی می اندیشند.
• هرچی گرمی بیشتر باشد، خواب کمتر و هرچه سردی و رطوبت بیشتر باشد خواب بیشتر می شود.
• استفاده از خواب آورهای شیمیایی مغز را سرد می کند.
• موبایل بهترین وسیله در خشک کردن مغز است خصوصاً برای سوداوی ها.
• زالوی پشت گوش اگر بر روی رگ بیافتد نازایی پدید می آورد.
• اگر شام غذای گرمی باشد خواب عمیق و کوتاه می شود، یعنی کیفیت استراحت بخشی بالاست و موقع صبح، خوب از خواب بیدار می شود و اگر شام غذای سردی باشد خواب عمیق و طولانی می شود، اما استراحت بخشی با کیفیت نمی دهد و وسط شب مجبور می شویم دستشویی برویم. صبح اگر کار بدنی سنگین داشته باشیم و سردی بخوریم مشکلی ندارد وگرنه ترکیبی از سردی و گرمی باید بخوریم.
• از موقعی که هوا تاریک می شود تا نیمه شب، هر یک ساعت خواب، برابر با سه ساعت بعد از نیمه شب است و بعد از نیمه شب، هر یک ساعت خواب، برابر با یک ساعت خواب ارزشمند است، اما خواب روزانه برابر با خواب شبانه نیست.
• مدت خواب برای افراد بالغ: مدت یا ساعاتی که در یک شبانه روز افراد بالغ باید در خواب باشند کاملاً مشابه و یکسان نیست. از این نظر نیاز افراد به خواب متفاوت است. ولی به طور متوسط ۸ ساعت خواب در هر شبانه روز برای افراد بالغ مناسب می باشد. متأسفانه بعضی افراد مدت خواب را به عنوان اوقات اضافه زندگی تلقی می کنند و چنین می پندارند که از این وقت می توانند برای انجام کارهای مختلف استفاده کنند. همچنین افرادی غافل از آن هستند که استفاده از این ذخیره، عواقب خیلی بدی در بردارد.
• کم خوابی مداوم باعث می شود که در کار دستگاه مغز و اعصاب اختلال ایجاد شود.
• کم خوابی مداوم باعث می شود که قابلیت کار انسان کاهش یابد.
• کم خوابی مداوم باعث می شود که انسان دچار عصبانیت و بدخلقی، بهانه گیری و ناسازگاری گردد.
• کم خوابی مدوام باعث می شود که خستگی در انسان افزایش یافته و بیش از پیش به ناراحتی های مختلف مبتلا گردد.
• بی خوابی خود نوعی بیماری است که به بعضی افراد عارض می شود. بهتر است علت آن را کشف و به درمان آن پرداخت. این بیماری در اکثر افراد ناشی از گرفتاری های روزانه است که شب ها خود را نشان می دهد و گاهی نیز مربوط به قلب یا مغز یا اعصاب یا نوعی بیماری بوده و معمولاً علل دیگری ندارد. این بیماری فکر و خیال را زایل کرده و کم اشتهایی، کم ذهنی و ضعف حافظه ایجاد می کند و باعث ضعف، سستی و کوته فکری در طول روز می گردد.