برفک دهان: عبارت است از یک عفونت قارچی شایع دهان، بیشتر، نوزادان و شیرخواران را مبتلا می­کند ولی سایر کودکان و بزرگسالان نیز مبتلا می شوند. فراوانی قارچ کاندیدیازیس در بدن توسط باکتری‌های طبیعی بدن و سیستم ایمنی کنترل می‌شوند. اما زمانی که باکتری‌های مفید به دلیل مصرف آنتی بیوتیک کاهش پیدا کنند یا سیستم ایمنی بدن ضعیف شود، احتمالاً کاندیدیاز تبدیل به یک عفونت قارچی می‌شود. این عفونت انواع مختلفی دارد. ممکن است به صورت موضعی بخشی از بدن را درگیر کند. اما در صورتی که شرایط جسمانی فرد خوب نباشد احتمال بروز بیماری‌های جدی‌تر نیز وجود خواهد داشت. این بیماری انواع مختلفی دارد. هر کدام از انواع آن‌ها بخش خاصی از بدن را درگیر می‌کنند. وقتی این عفونت کاندیدیاز در دهان و گلو پخش شود، بیماری به نام کاندیدیاز یا برفک دهان ایجاد خواهد شد. کاندیدیاز زبان و دهان در گروه‌های زیر شایع‌تر است: نوزادان و کودکان، افراد مسن، افرادی که به دلیل درمان‌ بیماری سرطان سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، افرادی که داروهای استروئیدی و آنتی‌بیوتیک‌های قوی در مدت طولانی مصرف می‌کنند، افرادی که به دیابت مبتلا هستند، برفک کاندیدیاز معمولاً بعد از مدتی با رعایت روش‌های درمانی از بین می‌رود.

علائم:

1. ایجاد ترک در گوشه‌های دهان
2. قرمزی بیش از حد حفره دهان و گلو
3. احساس درد در دهان و گلو به خصوص هنگام بلع
4. لکه‌های سفید یا زرد در جایگاه‌های مختلف دهان مانند روی زبان، لب ‌ها، لثه ‌ها، سقف دهان و قسمت داخلی گونه
5. لکه هایی (پلاک هایی) با مشخصات زیر در دهان ظاهر می شوند: لکه ها سفید تا زرد متمایل به کرم و اندکی برجسته هستند. شبیه شیر دلمه بسته هسنتد ولی پاک نمی شوند، لکه ها دردناک نیستد مگر این که برداشته شوند، در این صورت زخم های کوچک و دردناکی بر جای می گذارند، دهان خشک است.

علت:

• استفاده از دندان‌های مصنوعی
• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان.
• استفاده بیش از اندازه از الکل یا استعمال دخانیات
• مشکلات گوارشی به خصوص مشکلات در هضم صحیح غذا
• یکی از علت های دیگر برفک دهان بر اثر حرارت جگر خواهد بود.
• سالخوردگی، افراد مسن تر به خاطر مقاومت طبیعی کمتر دچار برفک می گردند.
• زایمان، نوزادان ممکن است عفونت را در حین عبور از مجرای زایمان کسب کنند به خصوص اگر مادر دچار عفونت مهبل با یک مخمر باشد. برفک ظرف چند ساعت تا 7 روز پس از تولد ظاهر می شود.
• گه گاهی مادران در اثر خوردن غذا و خوراکی هایی که طبیعت آن گرم است (غذاهای مقوی) طبیعت جگرشان حار می شود و طبیعت شیرشان گرم شده و بر اثر خوردن آن شیر و یا نوشیدن شیر ناپاک که به طفل خورانده می شود در دهان طفل برفک ایجاد می گردد.
• قارچی به نام کاندیدیا آلبیکنس، معمولاً به تعداد کم در دهان وجود دارد ولی عوامل خاصی ممکن است باعث تکثیر بیش از حد آن شوند، درمان با آنتی بیوتیک ها، ممکن است تعادل طبیعی ارگانیسم ها را در دهان بر هم زند و باعث ایجاد برفک گردد.
• برفک دهان (تراوش) نوعی بیماری عفونی قارچی است که در دهان یا حلق بروز می کند. مخصوصاً در سنین طفولیت به صورت برفک ظاهر می شود. به خاطر اینکه به شکل پوره های برف ظاهر می شود آن را برفک می نامند. برفک معمولاً با تب و همچنین ورم های روده ای همراه است. در بعضی اطفال به قدری برفک زیاد می شود که سطح زبان و اطراف دهان و لب ها را فرا می گیرد. علت اصلی آن در هنگامی است که مادر پستان به دهان طفل می گذارد. مخصوصاً هفته اول که ماک سر پستان را نمی دوشد و آن شیر سنگین را به طفل می خوراند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. دیابت شیرین
2. تغذیه نامناسب
3. التهاب ناشی از دندان های مصنوعی
4. بیماری که باعث کاهش مقاومت بدن شده باشد.
5. مصرف مزمن استروئیدها (خوراکی یا استنشاقی)
6. ایدز (برفک در بزرگسالان جزئی از معیارهای تشخیصی ایدز به شمار می رود).

پیشگیری:

• بهداشت خوب دهان، اجتناب از آنتی بیوتیک های غیر ضروری

عواقب مورد انتظار:

• درمان معمولاً ظرف 3 روز این عفونت را پاک می کند، خطرناک یا جدی نیست ولی تمایل به عود دارد.

عوارض احتمالی:

• می تواند به مهبل، پوست، حنجره، لوله گوارش یا دستگاه تنفسی گسترش یابد.

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و نمونه برداری: اولین و مشخص ترین شیوه تشخیص برفک دهانی بررسی علائم آن توسط فرد یا پزشک می باشد. معمولاً پزشک با مشاهده و معاینه وضعیت دهان فرد، کاندیدیازیس دهانی را به آسانی تشخیص می دهد. با این حال در بعضی موارد برای تشخیص دقیق و بررسی شرایط و شدت بیماری، نیاز به نمونه برداری می باشد. در این نمونه گیری پزشک برای انجام بیوپسی از برجستگی دهان با تراشیدن نمونه مورد نظر خود را بر می دارد تا در آزمایشگاه وجود کاندیدیازیس در آن تأیید شود.
2. آندوسکوپی: در مواردی که احتمال ابتلای مری به برفک دهانی وجود دارد، پزشک برای دریافت اطلاعات بیشتر و تشخیص نهایی از آندوسکوپی استفاده می کند که در این روش لوله نازک همراه با دوربین از طریق دهان وارد مری می شود و وضعیت به صورت کامل بررسی می گردد.

درمان طب نوین:

• درمان برفک دهانی بیشتر توسط مصرف دارو صورت می گیرد و پزشک با توجه به دلایل ایجاد آن و وضعیت بدنی فرد یک یا چند مورد از داروهای زیر را تجویز می کند:
• تجویز فلوکونازول به عنوان یک داروی ضد قارچ خوراکی
• تجویز قرص کلوتریمازول لوزی شکل که به عنوان داروی ضد قارچ استفاده می شود.
• تجویز آمفوتریسین بی برای مواردی که برفک دهانی بسیار شدید است، استفاده می شود.
• احتمال تکرار برفک دهانی برای نوزادان در سال اول زندگی، وجود دارد و نباید دچار اضطراب و دلهره شد.
• استفاده از دهانشویه ضد قارچ نایساتین که عفونت سطحی را از بین می برد. برای دریافت نتیجه بهتر، باید مقدار مشخصی از این دهانشویه درون دهان خود یا کودک بچرخانید.
• تجویز ایتراکونازول برای افرادی که با سایر درمان های برفک دهانی بهبود پیدا نکرده اند. این داروی ضد قارچ همچنین برای رفع برفک دهانی افراد مبتلا به HIV نیز تجویز می گردد.
• طول درمان کاندیدیازیس دهانی معمولاً کمتر از دو هفته است و باید به صورت دقیق و درست تمام موارد تجویز شده توسط دکتر را مصرف کنید. با این حال امکان بازگشت بیماری در برخی موارد بعد از درمان نیز وجود دارد.

درمان طب سنتی:

• روزی چند مرتبه سرکه را در دهان بمالید.
• آب گشنیز تازه را بگیرید و گه گاهی در دهان نگه دارید.
• مقداری عدس را بپزید و آب آن را گه گاه در دهان نگه دارید.
• با آب کرفس تازه یا آب فلوس چند مرتبه در روز دهان شویه کنید.
• میوه کاج را نیم کوب کرده و بجوشانید و با آب جوشانده آن دهان شویه کنید.
• گل ارمنی و مرمکی نرم شده را با کمی گلاب و عسل مخلوط کرده و گاهی در دهان بگردانید.
• برای برطرف کردن برفک داخل دهان آب لیمو را با عسل مخلوط کرده و گه گاه در دهان نگه دارید.
• شلغم هایی که در آب بسیار کمی پخته شده باشد را گرم گرم در دهان بجوید و کمی هم در دهان نگه دارید.
• بهتر است اول بدن را از خلط غالب پاک سازی کنید و بعد حجامت کنید که در این مورد بسیار مفید خواهد بود.
• هر بار یک مشت اختر زغال فرنگی را در مقداری آب بجوشانید و دایم در طول روز با آب آن دهان شویه کنید.
• در صورت ابتلای یک شیرخوار به این عفونت، هر چیزی را که ممکن است در دهان بچه قرار بگیرد، استریل کنید.
• گاهی ممکن است روی زبان بثوراتی ایجاد شده و چرکین شده باشد و حالت قارچی به خود گیرد و باعث آزار شخص گردد.
• سماق، تخم گشنیز، عدس مقشر، صندل سرخ، فوفل و برگ حنا را بسایید و با گلاب مخلوط و روزی چند مرتبه در دهان غرغره کنید.
• پولک های مغز فولوس را بسیار نرم بسایید بعد با آب گشنیز تازه مخلوط کرده و گه گاه در دهان نگه دارید و بعد از دهان بیرون کنید.
• گل محمدی، عدس، تخم گشنیز، سماق و تاجریزی را مساوی بجوشانید و روزی چند مرتبه و هر بار مقداری از آب آن را در دهان بگردانید.
• برای درمان آن هم مقداری میوه های کاج را نیم کوب و پس از شستن در آب سرد بجوشانید. آب آن را در طول روز چندین مرتبه در دهان غرغره کنید.
• هر صبح، ظهر و شب مقداری پوست هلیله زرد کوبیده را در آب خیسانده تمر هندی مخلوط و قبل از غذا بخورید و بعد از هر غذا نیز شربت گل بنفشه بنوشید.
• هر بار ۵۰ گرم برگ ازگیل را در ۱ لیتر آب ۱۵ دقیقه بجوشانید و پس از خنک شدن آب آن را صاف کرده و روزی چند مرتبه مقداری از آن را در دهان بگیرید.
• کتیرا و تباشیر از هر کدام ۵ گرم، نشاسته ۱۰ گرم و شکر ۱۵ گرم همه را مخلوط کرده، بسایید و روزی چند مرتبه هر بار مقداری از آن را روی قارچ زبان بپاشید.
• پنج گرم نشادر، ۵ گرم نمک و ۱۰ گرم زاج سفید همه را نرم بسایید و با یک لیوان سرکه مخلوط و روزی چند مرتبه در دهان مزمزه کنید یا روی قارچ های زبان بمالید.
• سی گرم گل محمدی را بجوشانید و آب آن را با یک لیوان آب برگ تاجریزی تازه و یک لیوان آب برگ کاسنی تازه مخلوط و روزی چند بار هر مرتبه مقداری از آن را در دهان بگیرید.
• ده مثقال برگ های گل دار کلپوره را در ۱ لیتر آب سرد حدود ۱۵ دقیقه بجوشانید، حدود ۱۰ دقیقه هم آن را دم کنید سپس آب صاف کرده آن را روزی چند مرتبه در دهان بگردانید.
• هر مرتبه ۱ قاشق چایخوری جوش شیرین را در یک فنجان آب جوشیده سرد شده حل کنید و هر بار کمی از آن را در دهان بگردانید و بیرون کنید. یا یک قطعه پنبه را به آن آغشته کرده و روی برفک ها بمالید.
• ده مثقال گل بنفشه خشک را در یک لیتر آب سرد بجوشانید و پس از جوشاندن به مدت ۱۵ دقیقه هم آن را دم کنید، بعد آبش را صاف کرده و چند مرتبه در طول روز هر بار مقداری از آن را در دهان نگه دارید.
• تکمه های گل محمدی و گل بومادران از هر کدام ۲ مثقال، جو مقشر شده و برگ مورد از هر کدام ۲۰ گرم همه را مخلوط و بجوشانید. هر صبح، ظهر و شب هر بار مقداری از آن را در دهان بگیرید و غرغره کنید.
• صد گرم اسپرزه را در ۲ لیتر آب جوشیده سرد شده بریزید و در جای خنک نگه دارید. در طول روز چندین مرتبه آب آن را در دهان نگه دارید. ضمناً اگر مقداری از خود اسپرزه های خیسانده را هم در دهان مزمزه کنید و بعد دور بریزید مفید خواهد بود.
• گل محمدی، آمله مقشر و پوست هلیله زرد از هر کدام ۱ مثقال، مغز ناخنک، گل بومادران، گل بنفشه و برگ مورد از هر کدام ۲ مثقال مخلوط و نیم کوب کنید. سپس آن را به هفت قسمت تقسیم و هر قسمت را یک روز بجوشانید. آب صاف کرده آن را چند مرتبه در طول روز در دهان گرفته و غرغره کنید.
• صندل سفید، نشاسته و عدس بدون پوست (مقشر شده)، سماق، تخم گشنیز، تخم خرفه، سنامکی، گل محمدی، گلنار فارسی، تباشیر هندی و شکر همه را مساوی مخلوط و نرم بسایید و روزی چند مرتبه هر بار مقداری از آن را در دهان بپاشید. پس از کمی صبر کردن بیرون کنید و ۱۵ دقیقه بعد مقداری گلاب و سرکه را مخلوط و در دهان غرغره کنید.
• رب اصل سوس، نشادر و مرمکی را به طور مساوی مخلوط و بسیار نرم بسایید. روزی سه مرتبه روی قارچ زبان بپاشید و ۲۰ دقیقه بعد از آن، آب توت سیاه یا آب جوشانده سماق یا آب جوشانده برگ زیتون و یا آب جوشانده عدس مقشر شده یا آب جوشانده گلنار فارسی، گل محمدی و گز مازوج و یا حنا را با گلاب مخلوط و در دهان گرفته و غرغره کنید.

درمان برفک دهان اطفال (تراوش):

• اغلب در دهان کودکان دانه های ریز سفیدی می زند که به برفک مشهور است و در بعضی کودکان به قدری زیاد می شود که زبان، دهان و لب را فرامی گیرد. طرز تداوی و علاج برفک دهان کودکان به این قسم است:
• جوهر طباشیر را بر دهان کودک بپاشند، بسیار نافع است.
• قدری گشنیز تازه را بکوبند و آب آن را در دهان طفل بمالند.
• برفک را روزی سه مرتبه مخصوصاً در موقع خواب کودک در دهان طفل بپاشند.
• محلول جوش شیرین را در دهان طفل بمالند، در برطرف کردن برفک نافع است.
• مقداری گشنیز تازه را آب بگیرید و چند مرتبه در طول شبانه روز قطعه ای پنبه آغشته به آن را روی برفک های دهان طفل بمالید.
• پولک های مغز فلوس را بکوبند و در آب بجوشانید، سپس صاف کرده و با آب گشنیز تازه مخلوط کنند و آن را در دهان طفل بمالند.
• می توانند محلول پنیسیلین و محلول بلودومتیل را به دهان طفل بمالند، سپس او را وادار کنند بیرون بریزد، اگر بخورد ضعف به طفل غلبه خواهد کرد.
• هر بار یک قاشق چایخوری جوش شیرین را در یک فنجان آب جوشیده سرد شده مخلوط کنید و بعد قطعه ای پنبه را به آن آغشته کرده و روی برفک های دهان طفل بمالید.
• مادر باید هر روز آش آلوی بخارایی، آش آلوچه براقانی، آش تمرهندی، آب لیمو با شکر و به طور کلی خوراکی های ساده و خنک مصرف کند، تا در شیرش اثر مثبت داشته باشد و کودک بهبود یابد.
• برای درمان برفک دهان اطفال آلو را بخیسانید بعد بدون هسته آن را له کنید و در تنظیف یا گاز استریل یا پارچه ای تمیز ریخته و روی برفک ها بمالید، یا مانند پستانک درون دهان طفل قرار دهید تا مکیده شود.

داروها:

• نیستاتین
• میکونازول
• کلوتریمازول
• آنیدولافونژین
• آمفوتریسین بی
• محلول پراکسید هیدروژن برای شستشوی دهان، ناراحتی را تسکین خواهد داد، ممکن است از داروی کلوتریمازول که در دهان حل می شود، 5 بار در روز و به مدت 14 روز استفاده شود، ضایعات کودکان کم سن را می توان به دقت با یک وسیله نخی آغشته به سوسپانسیون نیستاتین برداشت. کرم های ضد کاندیدیا که در زیر دندان های مصنوعی یا در گوشه های دهان به کار می روند، گاهی اثر بخش هستند.

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• در شیرخواران تغییری لازم نیست، سایر کودکان و بزرگسالان باید مایعات کافی همراه با شیر، ژلاتین مایع، بستنی، فرنی، آب، چای یا سایر نوشیدنی ها و غذاهایی را مصرف کنید که به راحتی قابل بلع هستند، در صورت دردناک بودن لکه ها، برای نوشیدن از نی استفاده کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک باقلا، خوراک گل کلم، لوبیا با سویا، آش صیفی، آش سماق، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش اسفناج ۲، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، آش شولی ۲، آش رب، حلیم جو، عدس پلو ساده، نخود فرنگی پلو ۱، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۲، سوپ شلغم، سوپ لوبیا سبز، سوپ بامیه، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ جو و اسفناج، دلمه کلم، دلمه کدو خورشتی، دلمه برگ انگور، سس گوجه فرنگی ۱، سس گوجه فرنگی ۲، سس معطر، سس مخصوص ۱، سس مخصوص ۲.

نکته:

• آیا برفک دهان مسری است: بیماری های قارچی در صورت انتقال آن، مسری می باشد. به همین دلیل اگر به خاطر بوسیدن و یا شرایط دیگر قارچ عامل برفک دهانی از شخصی به شخص دیگر انتقال پیدا کند، احتمال ابتلای فرد به آن وجود دارد. از طرفی انتقال عفونت مخمر محدود به دهان نمی باشد و ممکن است که این عفونت از یک قسمت بدن فرد بیمار به قسمتی از بدن شخص دیگر انتقال پیدا کنید. معمولاً این مورد در روابط جنسی با شریک زندگی اتفاق می افتد و چنانچه فرد دچار برفک دهانی، عفونت مخمر در آلت تناسلی یا واژن باشد، می تواند از طریق رابطه، عفونت را به فرد همراه انتقال دهد. یکی دیگر از موارد انتقال عفونت مخمر، انتقال از مادر به فرزند است که ممکن است در صورت داشتن عفونت مخمر واژن در زمان زایمان به نوزاد منتقل شود و یا به دلیل داشتن عفونت مخمر در سینه و نوک آن، در زمان شیر دهی، کودک مبتلا شود. حالت عکس این موضوع نیز صادق است و اگر کودک دارای برفک دهانی باشد امکان انتقال آن به بدن مادر وجود دارد. الزاماً و در تمام موارد انتقال قارچ و عفونت مخمری برفک دهانی از فردی به فرد دیگر، باعث بیماری عفونتی در دهان و لثه یا سایر نقاط بدن نمی شود. به این نکته هم توجه داشته باشید که ابتلا به کاندیدیازیس دهان دلیل بر آن نیست که حتماً از یک فرد به شما سرایت کرده است. بلکه ممکن است به دلایل مختلفی که مربوط به سیستم ایمنی بدن است و یا اینکه بخاطر محیط زندگی به برفک دهانی مبتلا شده باشید.