التهاب مثانه (سیستیت): عبارت است از در التهاب مثانه یا سیستیت، لایه پوشاننده دیواره مثانه دچار التهاب شده و باعث می شود که فرد دایماً نیاز به ادرار کردن داشته باشد و این ادرار کردن نیز دردناک خواهد بود. در اکثر موارد این وضعیت بر اثر یک عفونت باکتریایی ایجاد می شود. التهاب مثانه در خانم ها بسیار شایع تر از آقایان است. حدود نیمی از تمام خانم ها حداقل یک بار در طول زندگی شان دچار عفونت باکتریایی التهاب مثانه شده اند و بعضی از خانم ها نیز چندین بار دچار این مشکل شده اند. التهاب مثانه در مردان نادر می باشد و معمولاً همراه با یک بیماری در دستگاه ادراری ایجاد می شود. در کودکان التهاب مثانه می تواند بر اثر یک مشکل آناتومیکی و یا ساختمانی باشد که می تواند باعث صدمه زدن به کلیه ها شود.

علائم:

1. علایم اصلی انواع التهاب های مثانه شبیه هم بوده و شامل موارد زیر می باشند:
2. درد و سوزشی در هنگام ادرار کردن
3. داشتن این احساس که مثانه آنها به طور کامل از ادرار تخلیه نشده است.
4. تکرر ادرار و نیاز به دفع ادرار به طور فوری که در هر بار دفع ادرار، فقط کمی خارج می شود.
5. عفونت مثانه می تواند از مثانه بالا رفته و خود را به کلیه ها برساند و باعث بروز درد شدیدی در قسمت پشت شود.
6. در بعضی از موارد شدید التهاب مثانه، از دست دادن کنترل به طور کامل و یا جزیی و تأثیر آن بر روی عملکرد مثانه، می تواند بر اثر تحریک و التهاب عضلات دیواره مثانه روی دهد.

علت:

• پرتو درمانی: پرتو درمانی ناحیه لگن نیز می‌تواند باعث ایجاد تغییرات التهابی در بافت مثانه شود.
• استفاده از سوند: استفاده طولانی مدت از سوند می‌تواند موجب عفونت‌های باکتریایی و آسیب و التهاب بافت مثانه شود.
• مصرف برخی داروها: برخی از داروهای خاص، به ویژه داروهای شیمی درمانی مانند ایفوسفامید، می‌توانند باعث التهاب مثانه شوند.
• در مواردی هم سیستیت ممکن است عارضه ای باشد که در پی بیماری هایی مانند دیابت، سنگ های کلیه، بزرگ شدن پروستات و … رخ دهد.
• التهاب ناشی از سندرم مثانه دردناک: علت این التهاب مزمن مثانه که به آن سندرم مثانه دردناک نیز گفته می‌شود، ناشناخته است و اغلب در زنان تشخیص داده می‌شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. اختلال در جریان ادرار:در صورت داشتن سنگ مثانه یا بزرگ شدن پروستات در مردان احتمال ایجاد اختلال در دفع ادرار وجود دارد.
2. سیستم ایمنی ضعیف:در شرایط خاص مانند ابتلا به دیابت، HIV (ایدز) و شیمی درمانی در سیستم ایمنی بدن تغییراتی ایجاد می‌شود. در این شرایط سیستم ایمنی ضعیف شده و خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی در مثانه افزایش خواهد یافت.
3. استفاده طولانی مدت از سوندهای پزشکی:اغلب افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و افراد مسن، نیاز به استفاده از سوندها دارند. استفاده طولانی مدت از سوندهای پزشکی، احتمال تخریب بافت و آسیب پذیری مثانه نسبت به عفونت‌های باکتریایی را افزایش می‌دهد.

پیشگیری:

• تخلیه مثانه بلافاصله پس از رابطه جنسی
• دفع مکرر ادرار به طوری که هر زمان احساس دفع ادرار دارید، رفتن به توالت را به تأخیر نیندازید.
• مصرف مایعات فراوان، مخصوصاً آب. به ویژه برای بیمارانی که تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی قرار می‌گیرند.
• از اسپری‌های دئودورانت یا محصولات زنانه در ناحیه‌ تناسلی استفاده نکنید. این محصولات می‌توانند به میزراه و مثانه آسیب بزنند.
• به جای استحمام در وان، از دوش استفاده کنید. اگر مستعد ابتلا به عفونت باشید، دوش گرفتن به جای استحمام در وان می‌تواند از ابتلا به بسیاری از عفونت‌ها و التهابات دستگاه ادرار جلوگیری نماید.

عوارض احتمالی:

• در صورت درمان مناسب و سریع، بیماری سیستیت به ندرت عوارض ایجاد می‌کند. اما با نادیده گرفتن و عدم درمان، می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. این عوارض شامل عفونت کلیه و وجود خون در ادرار است.

تشخیص:

1. آنالیز ادرار:در صورتی که مشکوک به عفونت مثانه باشید، ممکن است پزشک برای شما آزمایش ادرار تجویز کند. از طریق این آزمایش وجود خون یا چرک در ادرار مشخص خواهد شد. همچنین ممکن است پزشک درخواست آزمایش کشت باکتری ادرار بدهد.
2. سیستوسکوپی: در این آزمایش سیستوسکوپ لوله نازک مجهز به دوربین و منبع نور را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌کنند تا دستگاه ادراری شما را از نظر بیماری‌های مختلف بررسی کنند. همچنین با استفاده سیستوسکوپ می‌توان نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی خارج کرد. اگر اولین بار است که علائم و نشانه‎‌های التهاب مثانه را مشاهده می‌کنید، به احتمال زیاد لازم نیست این آزمایش را انجام دهید.
3. عکسبرداری:معمولاً نیازی به عکس نیست، اما در بعضی موارد به خصوص زمانی که هیچ نشانه‌ای از عفونت مشاهده نشود ممکن است لازم باشد تصویر دستگاه ادراری گرفته شود. به عنوان مثال اشعه x یا سونوگرافی ممکن است به پزشک کمک کند تا سایر علل احتمالی التهاب مثانه مانند تومور یا ناهنجاری ساختاری را تشخیص دهد.

درمان طب نوین:

• به طور کلی از میان انواع سیستیت‌ها، سیستیت باکتریایی با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود و داروهایی که برای درمان سیستیت غیر عفونی تجویز می‌شود، متفاوت است و به علت ایجاد سیستیت بستگی دارد.
• درمان سیستیت باکتریایی: اولین اقدام برای درمان سیستیت باکتریایی، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها است. این که چه نوع دارویی تا چه مدت باید مصرف شود، به باکتری‌های موجود در بدن و وضعیت جسمانی شما بستگی دارد. در صورتی کهاولین بار است به این عفونت مبتلا می‌شوید، بعد از یک یا چند روز مصرف آنتی‌بیوتیک این بیماری تا حد قابل توجهی بهبود خواهد یافت. با این حال بسته به شدت عفونت ممکن است لازم باشد به مدت سه روز تا یک هفته آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. اگر به صورت مکرر به عفونت‌های مجاری ادراری مبتلا می‌شوید، ممکن است طی مدت طولانی‌تری آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. در این مورد ممکن است نیاز باشد به یک پزشک متخصص در زمینه اختلالات دستگاه ادراری (متخصص اورولوژیست یا نفرولوژیست) مراجعه کنید تا مشخص شود که آیا ناهنجاری‌های اورولوژی باعث ایجاد عفونت شده است یا خیر. اگر علت بروز سیستیت عفونت‌های بیمارستانی باشد، پزشکان در درمان آن با یک چالش مواجه هستند، زیرا باکتری‌هایی که در بیمارستان‌ها وجود دارند، اغلب نسبت به انواع داروهای  آنتی‌بیوتیک‌ مقاوم هستند به همین دلیل نیاز است جهت درمان بیماری انواع مختلفی از آنتی‌بیوتیک‌ها مورد استفاده قرار گیرند یا حتی سایر درمان‌ها موثر باشند. از آنجایی که زنان یائسه بیش‌تر در معرض ابتلا به سیستیت قرار دارند، پزشک به احتمال زیاد استفاده از کرم استروژن واژینال را توصیه می‌کند. (این تجویز در صورتی است که بیمار قادر به استفاده از این کرم‌ها باشد و مصرف این دارو برای بیمار مشکلات دیگری را ایجاد نکند).
• درمان سیستیت بینابینی: علت وجود التهاب در سیستیت بینابینی به طور دقیق مشخص نیست و یک درمان مشخص برای آن وجود ندارد و روش‌های درمان برای هر بیمار متفاوت است. عواملی که باعث ایجاد سیستیت بینابینی می‌شوند شامل موارد زیر است: داروهای خوراکی یا داروهایی که مستقیماً در مثانه قرار می‌گیرند. روش‌های درمانی مانند کشش مثانه با آب یا گاز و جراحی مثانه. تحریک عصب با پالس‌های الکتریکی خفیف که برای تسکین درد لگن و درمان تکرر ادرار استفاده می‌شود.
• درمان انواع دیگری از سیستیت های غیر عفونی: اگر بدن شما به مواد شیمیایی خاصی مانند مواد شوینده یا محصولات مراقبت جنسی حساسیت نشان می‌دهد، عدم استفاده از این محصولات احتمال ابتلا به سیستیت را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و در صورت ابتلا به این بیماری، از تشدید علائم آن جلوگیری می‌کند. درمان‌های سیستیت ناشی از شیمی درمانی یا پرتو درمانی بر کنترل درد (معمولاً با دارو) و هیدراسیون (دریافت مایعات کافی برای از بین بردن مواد محرک مثانه) متمرکز است.

درمان طب سنتی:

• خربزه، مثانه را می شوید و باعث خروج ادرار می شود.
• مرکب 3، آنچه را که در مثانه جمع می شود، آب می کند.
• در هر نوع بیماری مثانه باید از خوردن کنگر پرهیز کنید و از خوردنی های موافق بیشتر استفاده فرمایید، مانند: توت فرنگی، کرفس، قمری و سیب زمینی تنور پز با پر تقال. بهتر آن است که به مدت چهار روز صبح ها، یک لیوان آب ترب سیاه را با عسل شیرین کنید و بنوشید.
• اگر شما قبلا دچار التهاب مثانه باکتریایی شده اید با انجام اقدامات زیر می توانید از عود مجدد آن جلوگیری کنید:
• مراقب بهداشت خود باشید.
• به طور مکرر و کامل اقدام به تخلیه مثانه کنید. (با ادرار کردن)
• بلافاصله بعد از مقاربت جنسی حتماً به توالت رفته و ادرار کنید.
• برای جلوگیری از بارداری از دیافراگم یا کرم های اسپرم کش استفاده نکنید.
• هر بار مقداری تره فرنگی بجوشانید و پخته آن را از خارج روی مثانه ضماد گذارید.
• روزی ۲ تا ۳ لیتر آب بنوشید و در هوای گرم باید بیشتر از این مقدار آب نوشیده شود.
• صد گرم برگ خشک گلابی را به مدت ۲۰ دقیقه در آب جوش دم کنید و آب آن را بنوشید.
• به عنوان درمان روزی ۲ یا ۳ مرتبه، هر بار مقداری کاکل ذرت را بجوشانید و آب آن را بنوشید.
• اگر دچار ورم مثانه شده اید، ضمن پرهیز از مصرف کنگر یا مارچوبه، بهتر است از پیاز خام، هم چنین جوشانده جو یا ماءالشعیر همه روزه استفاده کنید.
• قبل از اقدام به مقاربت جنسی دستگاه تناسلی تان را خوب بشویید. مطمئن شوید که شریک جنسی تان نیز خود را خوب می شوید و بهداشت را کاملاً رعایت می کند.
• بعد از دفع مدفوع برای تمیز کردن مقعدتان همیشه از جلو به عقب اقدام به تمیز کردن آن کنید. (اول جلو را خوب شستشو دهید بعد به تمیز کردن عقب بپردازید) تا از انتقال باکتری های اطراف مقعد به پیشاب راه جلوگیری شود.
• پانزده تا سی گرم ریشه خشک خطمی را خرد کرده و در نیم لیتر آب سرد بریزید، بعد یک کیلو شکر به آن اضافه کرده و بگذارید ۲۴ ساعت بماند، سپس آب آن را صاف کرده و در مکانی خنک نگه دارید. هر صبح ناشتا یک قاشق سوپ خوری از آن را میل فرمایید. (این نسخه برای خانم های باردار مضر است).

درمان ورم مثانه در گرم مزاجان:

• گل بنفشه، گل نیلوفر، گل خطمی و کوکنار را به میزان مساوی بجوشانید و با آب آن شستشو کنید.
• ترنجبین و شیرخشت را در آب جوشانده عناب حل کنید و بنوشید و به جای آب از ماءالشعیر استفاده کنید.
• شیره تخم خرفه و یا شیره چهار تخمه را که عبارتند از: تخم کدو، تخم خیارین، تخم هندوانه و تخم گرمک مصرف کنید.
• برای درمان اول، بدن را پاکسازی کنید، بعد خونگیری کنید و نیز به عنوان درمان می توانید عرق کاسنی یا شربت گل بنفشه مصرف کنید.
• گل بنفشه و گل خطمی را بسایید، بعد با آرد جو مخلوط کنید. سپس با آب کاسنی یا آب تاجریزی خمیر کرده و از خارج روی مثانه ضماد گذارید.
• علايم ورم مثانه در مزاج های گرم و پرخون عبارتند از: سوزش ادرار به خصوص بعد از ادرار کردن، تکرار ادرار و احساس سنگینی در قسمت پایین شکم.
• گل بابونه ۵ گرم، برگ کلم و برگ شلغم از هر کدام ۱۵ گرم و خارخاسک ۳۰ گرم، همه را نرم بکوبید و بپزید و به شکل خمیر از خارج روی مثانه ضماد گذارید.
• تخم انجره، گل بنفشه، پودر شیرین بیان و کاکنج از هر کدام ۳۰ گرم، همه را مخلوط کرده و آن را ۱۰ قسمت کنید و هر روز یک قسمت از آن را بجوشانید و آب آن را مصرف فرمایید.

درمان ورم مثانه در سوداوی مزاج ها:

• گل بابونه، گل خطمی، تخم کتان، شنبلیله، تخم کافشه، خارخاسک و پرسیاوشان را به نسبت مساوی بجوشانید و با آب آن مثانه را شستشو دهید و تفاله آن را نیز روی محل ضماد کنید.
• ورم مثانه در مزاج های سوداوی به ندرت وجود دارد. در صورتی که به آن دچار شدید برای درمان آن: مارچوبه، انیسون و پرسیاوشان را به نسبت مساوی بجوشانید، بعد با شیره چهار تخمه مخلوط کنید و میل فرمایید.

داروها:

• هیوسیامین
• نیتروفورانتوئین

فعالیت:

• از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک باقلا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک تند بامیه، خوراک بورانی، خوراک مخلوط، آش گوجه فرنگی ۲، لوبیا سبز پلو ۳، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ دال عدس، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، دلمه برگ انگور، سس گوجه فرنگی ۱.
• خوردنی های مضر: عدس پلو ساده، نخود فرنگی پلو ۱، کلم قمری پلو.

نکته:

• چندین نوع التهاب مثانه وجود دارند که شایع ترین آنها، نوع باکتریایی آن می باشد که اغلب بر اثر باکتری اشریشیاکلی ایجاد می شود. این باکتری به طور طبیعی در روده ها زندگی می کند. التهاب مثانه معمولاً وقتی رخ می دهد که این باکتری ها از سوراخ مقعد یا مهبل از طریق پیشابراه وارد مثانه می شوند، اغلب این انتقال در هنگام فعالیت جنسی روی می دهد و یا هنگامی که مقعد بعد از دفع مدفوع با روش غلط یعنی از عقب به جلو تمیز شود. خانم ها بسیار بیشتر از آقایان در خطر ابتلا به این عفونت هستند، زیرا طول پیشابراه خانم ها کوتاه تر از آقایان بوده و سوراخ پیشابراه خانم ها نزدیک مقعدشان می باشد. اگر در هنگام ادرار کردن مثانه به طور کامل تخلیه نشود احتمال بروز التهاب مثانه از نوع باکتریایی افزایش می یابد. تخلیه ناکافی مثانه در هنگام ادرار کردن باعث می شود که ادرار در مثانه باقی بماند و باکتری ها محل مناسبی برای تکثیر خود پیدا کنند.
• خانم ها بعد از یائسگی بیشتر مستعد ابتلا به التهاب مثانه از نوع باکتریایی هستند، زیرا میزان هورمون استروژن آنها کاهش می یابد و باعث می شود که لایه پوشاننده دیواره پیشاب راه آنها بیشتر مستعد عفونت شود. خانم هایی که برای جلوگیری از بارداری از دیافراگم و اسپرم کش استفاده می کنند بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری هستند، زیرا دیافراگم که باید چند ساعت در مهبل باقی بماند از تخلیه کامل مثانه جلوگیری می کند و کرم های اسپرم کش هم ممکن است باعث تقویت رشد باکتری ها در مهبل شوند.
• افرادی که به مرض قند مبتلا هستند نیز به چند دلیل بیشتر مستعد ابتلاء به التهاب مثانه می باشند. قند (گلوکز) موجود در ادرار این افراد باعث رشد و تکثیر باکتری ها می شود. این افراد بدنشان ایمنی کمتری نسبت به عفونت ها دارد. نکته آخر اینکه افراد دچار مرض قند (دیابت) ممکن است عصب مثانه شان دچار آسیب شده باشد و به طور کامل نتوانند مثانه شان را از ادرار تخلیه کنند. سایر بیماری هایی که می توانند از تخلیه کامل مثانه جلوگیری کنند شامل: بزرگ شدن پروستات و تنگی پیشاب راه می باشند. التهاب مثانه بینابینی التهابی نادر و طولانی مدت در دیواره پوشاننده و بافت مثانه می باشد که ممکن است به بروز زخم در مثانه منجر شود. علت ایجاد این وضعیت مشخص نشده است.
• نوعی التهاب مثانه وجود دارد که بر اثر تابش اشعه ای که در هنگام رادیوتراپی در بیمارانی که دچار سرطان پروستات یا سرطان مثانه و یا سرطان دهانه رحم شده اند ایجاد می شود. بعضی از خانم ها دچار تکرار ادرار دردناک می شوند، اما در ادرار آنها هیچ باکتریای یافت نمی شود، این وضعیت را اصطلاحاً سندروم پیشاب راهی می نامند. کبودشدگی های جزیی بعد از مقاربت جنسی گاهی اوقات به عنوان عامل ایجاد کننده این وضعیت شناخته می شود (به خصوص در خانم های یائسه که بافت دستگاه تناسلی آنها ممکن است نازک شده باشد و به آسانی آسیب ببیند).