التهاب زبان (گلوسیت): عبارت است از التهاب حاد یا مزمن زبان در اثر علت مختلف، گاهی مسری است ولی سرطانی نیست. به عبارت دیگر گلوسیت یک نوع بیماری زبان است که در آن زبان دچار التهاب و قرمزی شدید می شود این بیماری می تواند مسری باشد ولی جای نگرانی برای مواجه شدن با این مسئله وجود ندارد.

علائم:

1. زخم متورم با رنگ قرمز روشن
2. زبان متورم با رنگ قرمز روشن
3. قرمز شدن نوک و گوشه های زبان
4. مویی شکل شدن زبان، گاهی همراه با سطحی سیاه

علت:

• واکنش های مضر نسبت به داروها
• کمبود اسید فولیک و ویتامین B12.
• کمبود ویتامین B3 یا نیاسین (بیماری پلاگر).
• دیابت: از عوامل مؤثر در تشديد التهاب زبان بیماری دیابت شیرین است.
• مشکلات روحی روانی: اضطراب و افسردگی هم از دیگر دلایل عارضه التهاب زبان می باشد.
• عفونت: عفونت (قارچی، باکتریایی و یا ویروسی) مانند: تبخال دهانی نیز می تواند سبب بیماری التهاب زبان شود.
• تورم و عفونت حنجره: این عارضه ناشی از باکتری «استرپتوکوک» است که نقاط سرخ رنگی بر روی زبان ظاهر می شود.
• تب در کودکان: قرمزی زبان می تواند ناشی از افزایش دمای بدن کودکان باشد که ممکن است حتی تا ۴۰ درجه هم برسد.
• سندروم شوگرن: باعث از بین رفتن غدد بزاقی و خشکی دهان می شود که از نشانه های بارز آن سخت صحبت کردن است.
• آلرژی به خمیر دندان، دهان شور (به ویژه دهان شور حاوی پراکسید)، شیرین، رنگ یا مواد مورد استفاده در کارهای دندان پزشکی.
• بیماری مخملک (بعد از سه سالگی): قرمزی زبان در این بیماری تنها زمانی به حالت طبیعی خود باز خواهد گشت که این بیماری درمان شود.
• بیماری های پوستی: بیماری های لیکن پلان دهانی، اریتما، آفت، پمفیگوس ولگاریس، سیفلیس و … نیز می تواند منجر به التهاب زبان شود.
• محرک: تنباکو، الکل، غذاهای داغ، ادویه جات و مصرف زیاد مواد غذایی و نوشیدنی هایی که مواد نگهدارنده دارند از دیگر علل ابتلا به بیماری التهاب زبان است.
• کمبود ویتامین: التهاب زبان می تواند به دلیل کم شدن میزان آهن و یا برخی ویتامین های گروه B مثل کمبود ویتامین B6 ، B12 و B9 (فولات) ایجاد شود.
• آلرژی: از علل دیگر التهاب زبان آلرژی به خمیر دندان، دهان شویه، خوشبو کننده های دهان، رنگ آب نبات، پلاستیک دندان مصنوعی و یا نگه دارنده دندان مصنوعی و یا برخی از داروهای فشار خون می باشد.
• سندرم کاواساکی: این سندرم غالباً در کودکان زیر ۵ سال دیده شده است؛ بر روی رگ های خونی اثر دارد و موجب قرمزی زبان می شود؛ این کودکان دارای تب بالا، دست درد. پا درد و قرمزی دست و پا هستند.
• آسیب دیدگی: آسیب ناشی از سوختگی، لبه های ناهموار دندان ها، پروتز دندان که باعث فشار بر لثه ها می شود، استفاده بیش از حد از مسواک و یا نخ دندان و سایر آسیب های دندان پزشکی و یا ضربه های دیگر نیز از علل دیگر التهاب زبان است.
• تغییر رنگ زبان، نشانه تغییر اخلاط چهارگانه بوده که در غلبه دم باعث افزایش حجم مایعات خون و هجوم این مایعات به سمت زبان می گردد که عاملی است برای التهاب زبان چون زبان نسبت به اعضای قابل مشاهده بدن، حالت ارتجاعی و شفافیت و حساسیت بیشتری دارد این اتفاق رخ می دهد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. الکلیسم
2. دیابت شیرین
3. سیگار کشیدن
4. اضطراب یا افسردگی
5. تغذیه نامناسب به ویژه کمبود ویتامین
6. مواجهه شیمایی یا محیطی با موارد شیمیایی تحریک کننده یا خورنده

پیشگیری:

1. سیگار نکشید
2. با استفاده از محافظ سر در ورزش­های تماسی یا دوچرخه سواری، از آسیب زبان پیشگیری کنید.
3. بهداشت دهان خوبی داشته باشید، دندان ها و زبان را حداقل 2 بار در روز مسواک بزنید و هر روز از نخ دندن استفاده کنید، مرتب چکاب دندانپزشکی داشته باشید.

عواقب مورد انتظار:

• با درمان معمولاً ظرف 2 هفته علاج پذیر است.

عوارض احتمالی:

• التهاب زبان در صورت عدم درمان کافی می تواند مزمن شود.

تشخیص:

• آزمون های تشخیصی می توانند شامل بررسی های آزمایشگاهی خون یا بیوپسی برای تشخیص هرگونه اختلال زمینه ای باشند.

درمان طب نوین:

• درمان گلوسیت معمولاً ترکیبی از داروها و روش‌های درمانی خانگی خواهد بود. گلوسیت معمولاً بدون نیاز به درمان از بین می‌رود ولی در صورتی که علائم شما متوسط تا شدید باشند پزشک می‌تواند برای شما داروهایی را تجویز کند تا این علائم را کاهش دهد، برای مثال در صورتی که به زبان جغرافیایی مبتلا باشید، درمان تراش می‌تواند به شما کمک کند این درمان‌ها شامل ژل‌ها و دهانشویه های ضد قارچ می‌باشند. این درمان‌های ضد قارچ می‌توانند به درمان گلوسیت رومبوئید نیز کمک کنند چرا که برخی افراد به منظور کاهش سطح کاندیدای موجود در دهان نیاز به داروهای ضد قارچ دارند. ازجمله دیگر روش‌های درمانی می‌توان به استروئیدها (کورتیکواستروئیدها) اشاره کرد که به کاهش التهاب ناشی از گلوسیت کمک می‌کنند. استروئیدها را می‌توان به صورت ژل به طور مستقیم بر روی سطح زبان استفاده کرد. همچنین در صورت ابتلا به عفونت‌های باکتریایی، دریافت آنتی بیوتیک می‌تواند به شما کمک کند. داروهای ضد ویروسی نیز به مبارزه با عفونت‌های ویروسی کمک خواهند کرد. در صورتی که گلوسیت شما در اثر کمبودهای غذایی ایجاد شده باشد پزشک برای شما مکمل‌های غذایی تجویز خواهد کرد (در زیر به شکل مفصل به مکمل‌های غذایی اشاره خواهیم کرد).

درمان طب سنتی:

• از استرس و هیجانات منفی دوری کنید.
• رعایت تغذیه سالم طبق طبع و مزاج خود.
• ورزش را جزعی از برنامه زندگی خود قرار دهید.
• شرکت کردن در فعالیت های ورزشی و سایر تحرکات بدنی.
• گشنیز تازه را آب بگیرید، هم در دهان مزمزه کنید و هم میل نمایید.
• کاهش مصرف (نمک، فرآورده های حیوانی و مواد غذایی خیلی چرب).
• قطع کلیه غذاهای شرادار مانند: (خربزه، انگور، گردو، بادنجان، نبات و…).
• رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه به دندان پزشک در صورت خرابی دندان.
• افزایش مصرف حبوبات و غلات سبوس دار و حذف یا کاهش غذاهای فرآوری شده.
• پنج روز آب هندوانه را با سکنجبین شیرین کنید و بخورید و ۵ روز هم آب غوره بنوشید.
• برای رفع سوزش دهان روزی سه مرتبه هر بار مقداری لعاب به دانه را همراه با خود دانه های به میل کنید.
• کاهش حجم خوراک روزانه (پرخوری از عوامل اصلی آسیب زبان و هجوم مایعات اضافه به سمت این عضو مهم است).
• یک قاشق فلوس آسیاب شده را با یک لیوان آب جوش دم کرده بعد از سرد شدن صاف نموده و به صورت دهان شویه استفاده نمایید.
• دمنوش (چای مکی + زرشک کوهی) با کمی عسل روزانه چند لیوان (یک قاشق غذاخوری از ترکیب مواد، در یک لیوان آب جوش).
• پرهیز از غذاهای شور و پرادویه، سرخ شده، کنسرو شده، فرآوری شده، ترش و اسیدی، بوداده و در کلام آخر حذف کلیه موارد ممنوعه حداقل تا زمان بهبودی.
• نوشیدن مایعات کافی برای پیش گیری از بیماری التهاب زبان مؤثر است، زیرا باعث ترشح کافی بزاق شده و به کاهش رشد باکتری ها در دهان کمک می کند.
• در صورتی که داخل دهان احساس گرمی و حرارت می کنید برای برطرف کردن آن خوردن چاقاله بادام با پوست و خوراکی هایی که طبیعت آنها خنک است توصیه می شود.
• مصرف چند لیوان دمنوش (خارخسک + شاهتره + تخم گشنیز + نیلوفر)؛ ۱ قاشق از ترکیب مواد را با یک لیوان آب جوش، دم کرده ولرم که شد با ترنجبین شیرین کرده میل نمایید.
• مواد غذایی حاوی کلسیم مانند: (انواع کلم ها، شلغم، پونه، نعناع، برگ تربچه، برگ انگور، بادام، کنجد با پوست) استفاده کنید. (نکته: همه این مواد طبع گرم داشته بنابراین آنها را با مواد غذایی سردی بخش استفاده نمایید تا مشکلی برای شما به وجود نیاید).
• روزانه 3 بار یا بیشتر دهان خود را با محلول نمک (نصف قاشق چایخوری در 250 سی سی آب معادل یک بطری نوشابه) بشویید. اگر التهاب زبان، ناشی از یک دندان یا دندان مصنوعی خراب باشد، با دندانپزشک خود مشورت کنید، تا زمان رفع علت، التهاب بهبود نخواهد یافت.
• شستشو با محلول نمک؛ (نصف قاشق چایخوری نمک در یک بطری آب معدنی) در صورت وجود هرگونه عفونت در دهان (روزانه چند مرتبه). (نکته: اگر در کنار دریا زندگی می کنید از نمک دریا وگرنه از نمک سنگ استفاده کنید که برای شما حکم دارو را ایفا می کند).
• درمان متوجه علت زمینه ای در کنار ابزارهای کمک به خود خواهد بود، بررسی کنید که آیا بین خوردن غذاهای خاص و التهاب زبان همراهی وجود دارد یا خیر. غذاهای تحریک کننده می توانند شامل شکلات، مرکبات، غذاهای اسیدی (سرکه، ترشی جات)، آجیل شور یا چیپس سیب زمینی باشند.
• مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان مانند سبزیجات و میوه جات را زیاد مصرف کنید، زیرا آنها دارای ویتامین های K ، C، A، اسید فولیک، آهن و کلسیم می باشند و قرمزی زبان را به خوبی برطرف و درمان می کنند. تحقیقات نشان داده است که سبزیجات و میوه جات باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن شده تا حدی که می توانند از بروز سرطان دهان و زبان جلوگیری نمایند.

التهاب زبان از دم (پرخونی):

• غذایتان سوپ جو، آش کدو، آش انار و آش سماق باشد.
• آب کاهو، آب کاسنی یا عرق کاسنی را روزی سه بار بنوشید.
• چندین مرتبه پنبه ای را در گلاب فرو برده و در دهان بگیرید.
• کمی کافور را در روغن بنفشه مخلوط کرده و پنبه ای را به آن آغشته کنید و در دهان بگیرید.
• آب جوشانده گل بنفشه یا با آب جوشانده بابونه و یا آب خیار را گه گاهی در دهان غرغره کنید.
• برای درمان آن نیز می توانید چهار عرق خنک بنوشید و با هلیله و ایارج قیقرا بدن را پاکسازی کنید.
• اگر عفونت زیاد باشد با مخلوط آب جوشانده انجیر و تخم مرو و مقداری روغن بنفشه چندین بار در روز دهان شویه کنید.
• آب جوشانده گل بنفشه و بابونه را روزی سه مرتبه بنوشید و هر صبح و شب هر بار یک لیوان آب انار را با سنکجبین مخلوط کرده و بنوشید.
• ورم زبان در افراد پرخون و دموی مزاج با سرخی زبان و آب ریزش از دهان و بدی طعم دهان همراه است که باید به عنوان اولین اقدام حجامت یا خونگیری کنند.
• اگر ورم سخت و دشوار است روزی چند مرتبه آب جوشانده شنبلیله یا آب انجیر یا لعاب تخم کتان یا آب کاهوی تازه یا آب دم کرده گل محمدی یا گلاب یا آب جوشانده پوست انار یا لعاب اسپرزه یا لعاب به دانه را در دهان غرغره کنید.
• آب کاهوی تازه یا آب کاسنی یا آب تاجریزی یا آب بارهنگ یا آب سماق يا آب كلم يا آب كاكنج یا لعاب کتان یا گلاب یا آب جوشانده عدس يا آب جوشانده پوست انار یا آب جوشانده شیرین بیان یا آب جو پوست کنده را روزی چند مرتبه در دهان نگه دارید و غرغره کنید.

التهاب زبان از صفرا:

• اگر ورم زبان در اثر غلبه صفرا باشد باید رفع صفرا شود.
• ضمناً خوردن آلوی بخارا، آلوچه براقانی، آش تمر هندی، آب لیمو با شکر مفید می باشد.
• برای درمان آن آب کاهوی تازه یا آب کاسنی یا عرق کاسنی را روزی چند مرتبه غرغره کنید و پنبه ای را در گلاب آغشته و در دهان بگیرید.
• آب خیار را روزی چند مرتبه در دهان غرغره کنید. و کمی کافور را با روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه یا روغن بابونه مخلوط کنید و پنبه ای را بر آن آغشته کرده، در دهان بگیرید.

التهاب زبان از بلغم:

• اگر ورم زبان در اثر غلبه بلغم ایجاد شده است هر روز گل قند میل کنید.
• روزی چند مرتبه نیز نعنای ساییده شده یا آب جوشانده نعنا یا آب نعنای تازه یا عرق نعنا را با عسل مخلوط کرده و در دهان نگهدارید و غرغره کنید.

درمان التهاب زبان کوچک:

• روزی چند مرتبه آب جوشانده گزنه را در گلو غرغره کنید و از خوردن فلفل و ادویه جات و خوراکی هایی که طبیعت آن گرم است پرهیز کنید و از خوراکی هایی که طبیعت آن خنک است بیشتر استفاده کنید.
• اگر زبان کوچک ورم کرده یا دراز شده است و ایجاد مزاحمت می کند و باعث حالت تهوع می شود، به دانه، گل ختمی سفید و اسپرزه را به طور مساوی در مقداری آب جوش بریزید و نگهدارید و روزی چند مرتبه آب آن را در دهان بگیرید و در گلو هم غرغره کنید.

درمان درد زبان:

• حجامت عام یک مرتبه
• حجامت تحت الذقن (زیر چانه) دو هفته بعد از حجامت عام
• حذف تمام موارد ممنوعه: چای (سیاه و سبز) – قهوه – نسکافه – سوسیس – کالباس – پیتزا – تمام غذاهای ساندویجی – غداهای سرخ شده – انواع کنسروی جات – انواع کمپوتها – مرغ و تخم مرغ بازاری – گوشت تمام حیوانات پرورشی – برنج خارجی – انواع سس های بازاری – سایر نوشیدنیهای گازدار – غذای رستوران ها – شیرینی جات بازاری – هله هولههای بازاری – چیپس – پفک – شکلات (على الخصوص شکلاتهای نرم) – کیک – بیسکوئیت – آدامس – یخمک – ماکارونی – لازانیا – لبنیات پاستوریزه – غذاهای زودپز شده – هر روز گوشت(قرمز یا سفید) خوردن – ترشی جات سرکه (لیته) – ریزه خواری(مدام چیزی خوردن) – با استرس غذا خوردن – عداهای مانده و بیات – غذاهای نمک سود(مانند: خیارشور – ماهی دودی – ماهی شور و…) – نمک زیاد – فلفل زیاد – آب تگری و یخ – تمام فست فودها و غذاهای آمادهی بازاری- غذاهای فریز شده(بیش از ده روز) – غذاهای پخته شده در ماکروفر (MICRO WAVE) – کلیهی مواد غذایی بسته بندی شدهی بازاری که دارای نگه دارنده هستند – میوه جات کال و نارس – شیر گاو به مقدار زیاد – کشک و پنیر کهنه – قره قوروت – ماءالجبن(آب پنیر) – استفادهی چند نوع غذا با هم – قند و شکر به مقدار زیاد – مصرف ماست به مقدار زیاد و هر روز خصوصاً همراه غذاهای دیگر – رنگ های مجاز اضافه شده به مواد غذایی – جوش شیرین – استفاده از سموم حشره کش(اسپری، بودر و..) – استفادهی زیاد از موبایل – پرخوری – پرخوابی – کم خوابی – نداشتن نظم در خواب و خوراک – عدم رعایت بهداشت فردی – گرم و سرد شدن – استفاده از رنگ مو – زیاده روی در مصرف مواد آرایشی – استعمال دخانیات(سیگار، قلیان، تریاک و…) – زیاده روی در مصرف داروهای شیمیایی – مصرف میوه جات بعد از غذاهای گوشتی – مصرف غذاهای با هم ناسازگار(مثل شیرموز، فرآوردههای کنجدی با لبنیات و…) – مصرف همزمان لبنیات و غذاهای گیاهی سرشار از آهن مانند:(زرشک، آلو، عدس، پسته، اسفناج، آلوبخارا، آلبالو و…) – دیروقت غذا خوردن(خصوصاً غذاهای پخته، چرب و پرحجم) – دیروقت خوابیدن – زندگی در مکانهای با آلودگی صوتی زیاد – زندگی در شهرهای شلوغ با هوای آلوده – هر روز برنج خوردن(حتی ایرانی) – نان بدون سبوس – نان فتیر و ور نیامده – خوردن یک نوع غذا در دو وعده ی متوالی مثلاً خوردن غذای مانده از ظهر در شب.

داروها:

1. آلتادین
2. ممکن است برای عفونت و درد آنتی بیوتیک ها یا بی حس کننده های موضعی تجویز گردند.
3. برای درد خفیف می توانید از داروهای بدون نیاز به نسخه مثل دهان شوهای بی حس کننده یا استامینوفن استفاده کنید.

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• غیر از پرهیز از غذایی که التهاب را تشدید می کنند، رژیم غذایی خاصی ندارد، در طول بهبودی در حد امکان از مایعات فراوان و رژیم غذایی کاملاً متعادل استفاده کنید، برای به حداقل رساندن درد، مایعات را با نی بنوشید، غذاهایی که درد کمتری ایجاد می کنند، عبارت اند از شیر، ژلاتین مایع، ماست، بستنی و فرنی.
• خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک گل کلم، آش شولی ۱، عدس پلو ساده، لوبیا سبز پلو ۳، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سس معطر.
• خوردنی های مضر: خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک کلم قمری، بورانی بادمجان و ماست سویا، خوراک سویا با رب انار، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با سویا، خوراک لوبیا قرمز، خوراک مطبل، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش شله قلمکار، آش غلات، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم قمری با ماش، آش حبوبات ۱، حلیم عدسی با سویا ۱، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، آلبالو پلو، کلم پلو با سویا، نخود فرنگی پلو ۱، خورش فسنجان با سویا، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش کرفس ۱، خورش به، خورش قیمه بادمجان، خورش بادمجان، خورش لوبیا سبز، خورش قیمه بادمجان، کتلت سویا با گندم جوانه زده، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، شیر سویا، پنیر سویا، کشک سویا، خامه سویا، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس زیتون، سس جعفری.