افزایش فشارخون ریوی: عبارت است از فشار خون ریوی، به نام فشار خون شریانی ریوی (PAH)، رگهای خونی در ریه‌های شما باریک و مسدود شده یا از بین می‌روند. این آسیب، جریان خون را از طریق ریه‌ها کند می‌کند و فشار خون در رگهای ریه افزایش می‌یابد. قلب شما باید بیشتر کار کند تا خون را از طریق ریه‌ها پمپاژ کند. تلاش اضافی باعث می‌شود که عضله قلب شما ضعیف شده و از کار بیفتد. در برخی از افراد، فشارخون ریوی به آرامی بدتر می‌شود و می‌تواند حتی منجر به مرگ شود. اگرچه برای برخی از انواع فشار خون ریوی هیچ درمانی وجود ندارد، اما فرآیند درمان آن می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
مراحل فشار خون ریوی:
- فشارخون ریوی بر اساس شدت علائم به چهار مرحله تقسیم می‌شود. طبق معیارهای تعیین شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO)، فشارخون ریوی در چهار مرحله عملکردی طبقه‌بندی می‌شود:
- مرحله ۱: این وضعیت فعالیت بدنی شما را محدود نمی‌کند. در دوره‌های فعالیت بدنی عادی یا استراحت، علائم قابل توجهی را تجربه نمی‌کنید.
- مرحله ۲: این وضعیت فعالیت بدنی شما را کمی محدود می‌کند. شما در دوره‌های فعالیت بدنی معمولی علائم قابل توجهی را تجربه می‌کنید، اما در دوره‌های استراحت این علائم را ندارید.
- مرحله ۳: این وضعیت فعالیت بدنی شما را به طور قابل توجهی محدود می‌کند. شما در دوره‌هایی از فعالیت بدنی جزئی و فعالیت بدنی معمولی علائمی را تجربه می‌کنید، اما در دوره‌های استراحت این علائم را ندارید.
- مرحله ۴: شما قادر به انجام هر نوع فعالیت بدنی بدون علائم نیستید. علائم قابل توجهی را حتی در دوره‌های استراحت تجربه می‌کنید. علائم نارسایی سمت راست قلب در این مرحله مشاهده می‌شود. اگر فشارخون ریوی داشته باشید، مرحله وضعیت شما روی روش درمانی توصیه شده توسط پزشک تأثیر می‌گذارد.
علائم:
- علائم و نشانه‌های فشار خون ریوی به آرامی ایجاد می‌شوند. ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها متوجه آنها نشوید. علائم با پیشرفت بیماری بدتر نیز می‌شوند. علائم فشار خون ریوی شامل موارد زیر است:
- خستگی مفرط
- فشار قفسه سینه یا درد
- ضربان قلب یا تپش قلب
- سرگیجه یا غش (سنکوپ)
- رنگ مایل به آبی لب و پوست (سیانوز)
- تنگی نفس، ابتدا هنگام ورزش و در نهایت در حالت استراحت
- تورم (ورم) در مچ پا و در نهایت در شکم (یا به اصطلاح آب آوردن شکم)
علت:
- قلب شما دو بخش فوقانی (دهلیز) و دو بخش تحتانی (بطن) دارد. هر بار که خون از قلب شما عبور می‌کند، محفظه تحتانی راست (بطن راست) از طریق یک رگ خونی بزرگ (شریان ریوی) خون را به ریه‌های شما پمپاژ می‌کند، در ریه‌ها، خون دی اکسید کربن آزاد می‌کند و اکسیژن را می‌گیرد. خون به طور معمول از طریق رگهای خونی در ریه‌ها (شریان‌های ریوی، مویرگ‌ها و رگ‌ها) به سمت چپ قلب شما جریان می‌یابد. با این حال، تغییراتی در سلول‌های شریان‌های ریوی شما وجود دارد که باعث سفت‌شدن، متورم شدن و ضخیم شدن دیواره رگ‌ها می‌شود. این تغییرات ممکن است جریان خون را از طریق ریه‌ها کند یا مسدود کند و باعث ایجاد فشار خون بالا در ریه شود. فشار خون ریوی بسته به علت آن در پنج گروه طبقه‌بندی می‌شود:
- فشار خون شریانی ریوی (PAH): علل آن عبارتند از: علت ناشناخته (فشار خون شریانی ریوی ایدیوپاتیک)، جهشی ژنتیکی که از طریق خانواده‌ها منتقل می‌شود (فشار خون شریانی ریوی وراثتی)، استفاده از برخی از داروهای رژیمی تجویز شده یا داروهای غیرقانونی مانند مت آمفتامین و داروهای دیگر، مشکلات قلبی در بدو تولد (بیماری مادرزادی قلبی)، سایر موارد، مانند اختلالات بافت همبند (اسکلرودرمی، لوپوس و سایر موارد) عفونت HIV یا بیماری مزمن کبدی (سیروز).
- فشار خون ریوی ناشی از بیماری قلبی سمت چپ: علل آن عبارتند از: بیماری دریچه سمت چپ قلب، مانند دریچه میترال یا دریچه آئورت، نارسایی محفظه پایینی سمت چپ قلب (بطن چپ).
- فشار خون ریوی ناشی از بیماری ریه: علل آن عبارتند از: بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)، فیبروز ریوی، وضعیتی که باعث ایجاد زخم در بافت بین کیسه‌های هوای ریه‌ها (بینابینی) می‌شود، آپنه انسدادی خواب (وقفه تنفسی در هنگام خواب)، قرار گرفتن مدتی طولانی در ارتفاعات در افرادی که ممکن است در معرض خطر بالاتر فشارخون ریوی باشند.
- فشار خون ریوی ناشی از لخته شدن خون مزمن: علل آن عبارتند از: لخته شدن خون مزمن در ریه‌ها (آمبولی ریوی)، سایر اختلالات لخته شدن خون.
- فشار خون بالا در ریه که توسط سایر بیماری‌ها ایجاد می‌شود: علل آن عبارتند از: اختلالات خونی، از جمله پلی‌سیتمی ورا و ترومبوسیتمی ضروری، اختلالات التهابی مانند سارکوئیدوز و واسکولیت، اختلالات متابولیکی، از جمله بیماری ذخیره گلیکوژن، بیماری کلیوی، فشار تومورها به شریان‌های ریوی.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- پیرتر شدن می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون ریوی را افزایش دهد. این بیماری بیشتر در افراد ۳۰ تا ۶۰ ساله تشخیص داده می‌شود. با این حال، PAH ایدیوپاتیک در بزرگسالان جوان بیشتر دیده می‌شود. موارد دیگری که می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون ریوی را افزایش دهد عبارتند از:
- اضافه وزن داشتن
- زندگی در ارتفاعات بالا
- سابقه خانوادگی این بیماری
- قرار گرفتن در معرض آزبست (پنبه کوهی)
- استفاده از داروهای خاص برای کاهش وزن
- استفاده از مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین
- اختلالات ژنتیکی، از جمله بیماری مادرزادی قلبی
- اختلالات لخته شدن خون یا سابقه خانوادگی لخته شدن خون در ریه‌ها
- استفاده از مهارکننده‌های جذب مجدد سروتونین (SSRI) که برای درمان افسردگی و اضطراب استفاده می‌شود.
عوارض احتمالی:
- عوارض بارداری: فشار خون ریوی می‌تواند برای یک زن باردار و نوزاد در حال رشد او بسیار خطرناک باشد.
- خونریزی در ریه‌ها: فشار خون ریوی بالا می‌تواند منجر به خونریزی شدید و خطرناکی در ریه‌ها و ایجاد سرفه و خون شود (هموپتیز).
- لخته شدن خون: داشتن فشار خون بالای ریوی احتمال ایجاد لخته در رگهای کوچک ریه را سبب می‌شود؛ اگر در حال حاضر رگهای خونی را باریک یا مسدود کرده باشید، خطرناک است.
- آریتمی: فشار خون ریوی می‌تواند باعث ضربان نامنظم قلب (آریتمی) شود، که می‌تواند منجر به تپش قلب، سرگیجه یا غش شود. آریتمی‌های خاصی وجود دارند که می‌توانند حتی منجر به مرگ شوند.
- بزرگ شدن سمت راست قلب و نارسایی قلبی: بطن راست قلب شما بزرگ می‌شود و باید بیشتر از حد معمول پمپاژ کند تا خون را از طریق شریان‌های ریوی باریک یا مسدود عبور دهد. در ابتدا، قلب سعی می‌کند با ضخیم کردن دیواره‌های خود و گسترش محفظه بطن راست، میزان خون موجود در آن را افزایش دهد. اما این تغییرات فشار بیشتری بر قلب ایجاد می‌کنند و در نهایت بطن راست از کار می‌افتد.
تشخیص فشار خون ریوی:
- اگر پزشک شما شک داشته باشد که به فشار خونی ریوی مبتلا هستید یا خیر، به احتمال زیاد یک یا چند آزمایش برای ارزیابی عروق ریوی و قلب شما تجویز می‌کند. آزمایشات برای تشخیص فشار خون ریوی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- آزمایش عملکرد ریوی برای ارزیابی ظرفیت و جریان هوا به داخل ریه‌ها
- الکتروکاردیوگرام برای بررسی علائم فشار یا ریتم غیرطبیعی در قلب شما
- آزمایش خون برای بررسی فاکتورهای مرتبط با فشارخون ریوی یا سایر بیماری‌ها
- کاتتریزاسیون قلب برای سنجش فشارخون در عروق ریوی و بطن راست قلب شما
- اکوکاردیوگرام برای بررسی ساختار و عملکرد قلب شما و سنجش فشار شریان ریوی
- سی تی اسکن یا اسکن ام.آر.آی برای یافتن لخته ای خون، باریک شدن یا آسیب دیدن عروق ریوی
- اشعه ایکس قفسه سینه برای فهم اینکه عروق ریوی یا محفظه پایینی قلب شما بزرگ شده‌اند یا خیر.
درمان طب نوین:
- وقتی فشارخون ریوی بالا به دلیل بیماری دیگری ایجاد شود، پزشک در هر زمان که ممکن است علت اصلی را درمان می‌کند.
- یافتن مناسب‌ترین روش درمان فشار خون ریوی اغلب مدتی طول می‌کشد. درمان‌ها اغلب پیچیده هستند و نیاز به مراقبت‌های پیگیری گسترده دارند.
- هیچ درمانی برای فشار خون ریوی بالا وجود ندارد؛ اما پزشکان می‌توانند برای کمک به شما در مدیریت بیماری، روش‌های درمانی تجویز کنند. درمان ممکن است به بهبود علائم شما کمک کند و پیشرفت فشار خون ریوی را کند کند.
- اگر دچار اختلال قلبی یا ریوی طولانی مدت هستید و علائم شما به طور ناگهانی بدتر شد، پزشک ممکن است به فشار خون ریوی مشکوک شود، او ممکن است برای یافتن رگهای بزرگ شده اقداماتی انجام دهد. انجام نوار و اکوی قلبی نیز ممکن است برای یافتن علائم بیماری قلبی و همچنین آزمایشات کارآیی ریوی برای ارزیابی صدمه به ریه ها صورت پذیرد. اگر تشخیص کما كان قطعی نباشد، عملی به نام کاتتر قلبی که شامل عبور دادن لوله ای از طریق یک سیاهرگ در دست یا پا تا سمت راست قلب برای اندازه گیری فشار آنجا می باشد را می توان انجام داد. اگر شما دچار فشارخون ریوی شده اید درمان بایستی در ابتدا بر روی عامل ایجاد بیماری متمرکز گردد، اگر شما بر اثر اختلالاتی مانند بیماری های انسداد مزمن ریوی دچار کمبود اکسیژن باشید پزشک ممکن است اکسیژن درمانی طولانی مدت در منزل را برایتان تجویز کند، اگر رگ های خونی ریه ها بر اثر لخته ای بسته شده باشند ممکن است از داروهای ممانعت کننده از لخته شدن خون استفاده شود و یا در صورت لزوم انداختن زالو پیشنهاد شود، شما همچنین می توانید از داروهایی برای گشاد کردن رگ های ریه و پایین آوردن فشار آنها استفاده کنید، اگر مشکل قلبی به وجود آمده برای کاهش مایعات اضافی ممکن است برای شما داروهای ادرارآور نیز تجویز گردد.
- اگرچه درمان پزشکی نمی‌تواند فشار خون ریوی را درمان کند، اما می‌تواند علائم آن را کاهش دهد. تغییر سبک زندگی همچنین می‌تواند به بهبود وضعیت شما کمک کند. نکات زیر را در نظر بگیرید:
- استراحت کافی داشته باشید: استراحت می‌تواند خستگی ناشی از فشارخون ریوی را کاهش دهد.
- سیگار نکشید: اگر سیگار می‌کشید، مهمترین کاری که می‌توانید برای قلب و ریه خود انجام دهید این است که آن را ترک کنید. اگر خودتان نمی‌توانید سیگار را ترک کنید، از پزشک خود بخواهید برای کمک به ترک آن یک برنامه درمانی تجویز کند. همچنین در صورت امکان در معرض دود سیگار دیگران نیز قرار نگیرید.
- تا آنجا که ممکن است فعالیت داشته باشید: حتی خفیف‌ترین شکل فعالیت ممکن است برای برخی از افرادی که فشارخون ریوی دارند بسیار طاقت‌فرسا باشد. برای دیگران، ورزش متوسط مانند پیاده‌روی ممکن است مفید باشد به ویژه هنگامی که اکسیژن‌درمانی انجام می‌شود. اما ابتدا با پزشک خود در مورد محدودیت‌های ورزشی خاص صحبت کنید. در بیشتر موارد، توصیه می‌شود افراد مبتلا به فشارخون ریوی وزنه‌های سنگین را بلند نکنند. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه ورزشی مناسب را تنظیم کنید.
- از مصرف قرص‌های ضد بارداری خودداری کنید: قرص‌های جلوگیری از بارداری می‌توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند. با پزشک خود در مورد موارد جایگزین جلوگیری از بارداری صحبت کنید. اگر باردار شدید، باید با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا فشارخون ریوی می‌تواند عوارض جدی برای مادر و نوزاد ایجاد کند.
- در ارتفاعات زندگی یا سفر نکنید: ارتفاع زیاد می‌تواند علائم فشارخون ریوی را شدیدتر کند. اگر در ارتفاع ۲۴۳۸ متر یا بالاتر زندگی می‌کنید، ممکن است پزشک توصیه کند که به ارتفاع کمتری بروید.
- از موقعیت‌هایی که می‌توانند فشار خون را بیش از حد کاهش دهند، اجتناب کنید: این شرایط می‌تواند شامل نشستن در وان آب داغ یا سونا یا استحمام گرم یا دوش طولانی باشد. این فعالیت‌ها فشار خون شما را کاهش می‌دهد و می‌تواند باعث غش یا حتی مرگ شود. همچنین از فعالیت‌هایی که باعث کشیدگی طولانی‌مدت می‌شوند مانند بلند کردن اجسام سنگین یا وزنه‌ها نیز خودداری کنید.
- غذای سالم بخورید و وزن خود را کنترل کنید: رژیم غذایی سالم و غنی از غلات سبوس‌دار، میوه‌ها و سبزیجات، گوشت‌های بدون چربی و محصولات لبنی کم‌چرب را هدف قرار دهید. از مصرف چربی اشباع شده، چربی ترانس و کلسترول خودداری کنید. به احتمال زیاد پزشک توصیه می‌کند مقدار نمک در رژیم غذایی خود را محدود کنید. هدف، حفظ وزن سالم است.
- در مورد داروها از پزشک خود سوال کنید: تمام داروهای خود را طبق تجویز مصرف کنید. قبل از مصرف سایر داروها از پزشک خود بپرسید، زیرا برخی از آنها می‌توانند در درمان‌های فشار خون ریوی اختلال ایجاد کنند یا علائم شما را شدیدتر کنند.
- معاینات منظم پزشکی را انجام دهید: پزشک شما ممکن است قرار ملاقات‌های پیگیری منظم را توصیه کند. اگر در مورد وضعیت خود یا داروهای مصرفی خود یا علائم یا عوارض جانبی داروهای خود سوالی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر فشارخون ریوی بالا بر کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارد، در مورد گزینه‌هایی که می‌توانند به شما کمک کنند از پزشک خود راهنمایی بگیرید. پزشک شما ممکن است با همکاری متخصص دیگری برای شروع و کنترل هر دارویی برای فشارخون ریوی همکاری کند.
- واکسن‌های توصیه شده را دریافت کنید: ممکن است پزشک دریافت واکسن آنفولانزا و ذات‌الریه را توصیه کند؛ زیرا این بیماری‌ها می‌توانند مشکلات جدی برای افراد مبتلا به فشارخون ریوی ایجاد کنند.
- دریافت حمایت: اگر به دلیل شرایط خود احساس استرس یا نگرانی دارید، از خانواده یا دوستان خود حمایت دریافت کنید. حتی می‌توانید با پیوستن به یک گروه حمایتی با سایر افرادی که فشارخون ریوی دارند حمایت لازم را دریافت کنید.
داروها:
- ایلوپروست
- اپوپروستنول
- ترپروستینیل
فعالیت:
- از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبینات پاستوریزه و غذاهای سرخ کردنی پرهیز کنید.