اسکیزوفرنی: عبارت است گروهی از اختلالات روانی شامل انواع اسکیزوفرنی کاتاتونیک، پارانویید، آشفته، تمایز نیافته و باقیمانده، واژه (اسکیزو) به معنی گسیختگی است و (فرنی) نیز به ذهن و روان اشاره دارد. اسکیزوفرنی اغلب به اختلال گسیختگی شخصیتی اشاره دارد، زیرا افکار و احساسات فرد مبتلا به این عارضه دارای ارتباط منطقی و معمول با یکدیگر نیستند، فرد مبتلا قادر نیست تخیلات خود را از واقعیت افتراق دهد و بنابراین رفتاری غیر منطقی و غیر عادی دارد. به عبارت دیگر بیماری اسکیزوفرنی حد بالای بیماری های روحی و روانی است. این افراد حضور ذهن ندارند و دچار مهمل گویی اند، یعنی حرف های بی ربطی می زنند که با عقل و منطق هم خوانی ندارد، این بیماران هوش و حواس خود را از دست می دهند، احساس خود بزرگ بینی می کنند و تعادل روحی و روانی ندارند.

انواع اسکیزوفرنی:

1. پارانوئید: رایج‌ترین نوع این بیماری پارونویا است که با توهم و هزیان‌های سازمان‌ یافته همراه است. به خصوص توهم‌های شنیداری در آن‌ها زیاد دیده‌ می‌شود. هزیان‌هایی مانند: سوء‌ظن، بزرگ‌منشی، هزیان حسادت و اینکه فکر می‌کنند تحت تعقیب هستند و …
2. کاتاتونیک: دچار اختلالات حرکتی می‌شوند، در رفتارهایشان زیاده‌ روی نشان می‌دهند و رفتارهایشان عجیب و ناگهانی است. گاهی تحریک‌ پذیری و بی‌قراری شدید دارند ولی گاهی دچار بهت ‌زدگی و کندی در حرکات می‌شوند و نسبت به محیط پیرامون خود بی‌تفاوت هستند. حتی در هنگام گرسنه‌گی غذا نمی‌خورند و نمی‌توان به آن‌ها غذا داد. این نوع بسیار نادر است.
3. آشفته: رفتارهای آشفته و نامتناسب دارند، حالت صورتشان با گفتارشان تناسب ندارد و اغلب ادا و اطوار در میاورند. گاهی بدون هیچ علتی شدیدا می‌خندند و نسبت به نظافت بی‌تفاوت هستند.
4. هیجانی: حرکات شدید و گاهی خشونت آمیز دارند.
5. نامشخص: علائم مختلفی از بیماری اسکیزوفرنی را دارند ولی رفتارهایشان مرتب تغییر می‌کند و نمی‌توان آن‌ها را در دسته خاصی قرار داد. از علائم آن‌ها می‌توان به گوشه‌گیری، بیکاری و تغییر در رفتار اشاره کرد. این حالت در صورتی که با هزیان و توهم همراه نباشد ممکن است تشخیصش بسیار دشوار می‌شود.
6. باقیمانده: یعنی قبلاً علائم شدید اسکیزوفرنی را تجربه کرده‌اند ولی الان علائم خفیف‌تری دارند که از آن حمله شدید باقیمانده و خیلی جدی نیست.

علائم:

1. عدم تمرکز کردن
2. اجتناب از دیگران
3. قطع رابطه عاطفی
4. از دست دادن انگیزه
5. احساس نیاز به محافظت شدن
6. دوری گزینی و درون گرایی بیش از معمول
7. محدودیت شدید هیجانات، یا بروز نابجای هیجانات
8. وجود این باور در بیمار که دیگران افکار وی را شنیده یا می دزدند یا او را تحت کنترل دارند.
9. اسکیزوفرنی پارانویید، در این نوع به طور غالب رفتارهای مبتنی بر سوء ظن به دیگران و رفتارهای پارانویید دیده می شود.
10. عقب نشینی اجتماعی: زمانی که بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی از اجتماع دور می شود، اغلب به این دلیل است که معتقدند کسی قصد دارد به آنها آسیب برساند.
11. مشکلات شناختی: توانایی بیمار برای تمرکز، به یاد آوردن چیزها، برنامه ریزی پیش رو و سازماندهی زندگی آنها تحت تأثیر قرار می گیرد. ارتباطات دشوارتر می شود.
12. اختلال فکر: فرد ممکن است در حرف زدن از یک سوژه به سوژه دیگر بپرد، بدون داشتن دلیل منطقی برای این کار؛ سخنران ممکن است دنباله روی سخت و غیر معقول داشته باشد.
13. عدم انگیزه: بیمار، محرکه خود را از دست می دهد فعالیت های روزمره، مانند شستن و پخت و پز، نادیده گرفته می شوند. بیان ضعیف احساسات، فقدان پاسخ مناسب به شرایط شاد یا ناراحت کننده.
14. توهمات: شنیدن صداهای بسیار، که وجود خارجی ندارد و این امر از دیدن و یا احساس، مزه و بوییدن شایع تر است، اما افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است طیف گسترده ای از توهمات را تجربه کنند.
15. عدم آگاهی از بیماری: هنگامی که هذیان و توهمات به طور واقعی ظاهر می شوند، بسیاری از آنها ممکن است باور نکنند که این، یک نوع بیماری است. آنها ممکن است از مصرف دارو به خاطر ترس از عوارض جانبی آن خودداری کنند.
16. هذیان: بیمار اعتقادات دروغین را ارائه می دهد که می تواند اشکال مختلفی داشته باشد، مانند توهمات آزار و اذیت، و یا توهمات عرفانی و عظمت و شکوه. آنها ممکن است احساس کنند دیگران تلاش می کنند از راه دور آنها را کنترل کنند یا ممکن است فکر کنند، که قدرت و توانایی فوق العاده ای دارند.

علت:

• رنج بردن از یبوست مزاج
• حساس، عصبی و زودرنج بودن
• عدم تعادل الکترولیتی در سلول ها
• استفاده از غذاهایی که طبعی سرد دارند
• افراط در مصرف بعضی از غذاها، مانند پیتزا، بستنی، شکلات و …
• استفاده از فست فودها و غذاهای آماده که تعادل بیوشیمیایی بدن را بر هم می زند.
• ارثی ژنتیکی: اگر هیچ سابقه اسکیزوفرنی، در یک خانواده وجود نداشته باشد، شانس توسعه آن کمتر از 1 درصد است با این حال، اگر والدین تشخیص داده شوند، این خطر تا 10 درصد افزایش می یابد.
• عدم تعادل شیمیایی در مغز: کارشناسان بر این باورند، که عدم تعادل دوپامین، انتقال دهنده عصبی، در شروع اسکیزوفرنیا دخیل است دیگر انتقال دهنده های عصبی، مانند؛ سروتونین، نیز ممکن است درگیر باشد.
• روابط خانوادگی: شواهدی وجود ندارد که اثبات کند یا حتی نشان دهد که روابط خانوادگی ممکن است باعث اسکیزوفرنی شود، اما برخی از بیماران مبتلا به این بیماری معتقدند که تنش خانوادگی موجب عود می شود.
• کارشناسان معتقدند که عوامل متعددی در ایجاد ابتلا به اسکیزوفرنیا دخالت دارند شواهد نشان می دهد که عوامل ژنتیکی و محیطی با هم به ایجاد اسکیزوفرنی هم قدم می شوند. این وضعیت یک عنصر به ارث برده دارد، اما محرک های محیطی نیز به طور قابل توجهی بر آن تأثیر می گذارند.
• مواد مخدر و عوارض برخی از داروها: ماری جوانا و LSD به عنوان عود کننده بیماری اسکیزوفرنی شناخته شده اند، علاوه بر این، استفاده از حشیش برای افراد ممکن است باعث ابتلا به مراحل اولیه بیماری روانی، مانند اسکیزوفرنی شوند برخی محققان معتقدند: داروهای تجویزی خاص، مانند استروئیدها و محرک ها باعث به وجود آمدن روان پریشی می شوند.
• فاکتورهای محیطی: اگر چه هیچ اثبات قطعی وجود ندارد، بسیاری از ضربه و آسیب های احتمالی قبل از تولد و عفونت های ویروسی ممکن است به توسعه بیماری منجر شود، تجربیات استرسی، اغلب پیش از ظهور اسکیزوفرنی پیش می آید. قبل از اینکه علائم حاد آشکار شود، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً بد اخلاق، عصبی و نا متمرکز می شوند، این می تواند، به مشکلاتی در روابط، طلاق و بیکاری بیانجامد. این عوامل اغلب برای شروع بیماری دخیل هستند، در حالی که در واقع این عوامل به نظر نمی رسند که بتوانند باعث بحران شوند بنابراین، بسیار دشوار است، بدانید که آیا اسکیزوفرنی باعث ایجاد استرس شده و یا به عنوان یک نتیجه از آنها رخ داده است.

عوامل افزایش دهنده خطر:

• سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی

پیشگیری:

• پیشگیری خاصی برای آن شناخته نشده است.

عواقب مورد انتظار:

• درمان در اکثر این بیماران موثر بوده و آنها را قادر می سازد تا به درجات مختلف از استقلال فردی بازگردند، حدود 30% بیماران به زندگی طبیعی و شغل خود باز می گردند، گاهی این اختلال به طور کامل برطرف می شود.

عوارض احتمالی:

1. ناتوانی مادام العمر
2. خودزنی؛ خودکشی
3. رفتار خصومت آمیز نسبت به دیگران
4. بازگشت، غفلت در انجام وظایف، ولگردی یا حبس رفتن

تشخیص:

1. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• مهمترین درمان اسکیزوفرنی درمان دارویی است. اصلی‌ترین‌شان داروهایی هستند که روی مسیر و گیرنده‌های دوپامین در مغز عمل می‌کنند. داروی اسکیزوفرنی چیست؟ این داروها به دو دسته ضدسایکوزهای نسل اول یا قدیمی‌تر و ضدسایکوزهای نسل دوم یا جدیدتر تقسیم می‌شوند. داروهای نسل اول مانند هالوپریدول، پرفنازین، تیوتیکسن، کلروپرومازین و تیوریدازین و داروهای نسل دوم یا جدیدتر عبارتند از: اولانزاپین، ریسپریدون، کوتیاپین، آری‌پیپرازول و کلوزاپین. ترجیجاً درمان با داروهای نسل دوم به سبب عوارض کمتر شروع می‌گردد. انتخاب دارو به نوع علائم، سن و جنس و وزن و عوارض محتمل بستگی دارد. یکی از جنبه‌های مهم درمان اسکیزوفرنی، سایکواجوکیشن یا آموزش خانواده و فرد در مورد اختلال و درمان آن می‌باشد. در مواردی که خطر خودکشی یا پرخاشگری یا علائم مقاوم به درمان سرپایی وجود دارد بستری لازم است. در موارد شدید گاه می‌توان از تشنج‌ درمانی الکتریکی یا شوک ‌درمانی بهره برد. همچنین در بیمارانی که عدم پذیرش درمان و فقدان بینش دارند می‌توان از انواع تزریقی و طولانی اثر داروهای ضد سایکوز بهره گرفت. این داروها به صورت ماهانه به فرد مبتلا تزریق شده و اثر خود را به مدت یک ماه در فرد حفظ می‌کنند. اسکیزوفرنی هم مانند سایر بیماری‌های پزشکی مثل دیابت ممکن است احتیاج به درمان طولانی ‌مدت و گاه تا آخر عمر داشته باشد. درمان‌های غیر دارویی شامل روان درمانی و کار درمانی هم نقش ویژه‌ای در بهبود این بیماران دارد. همینطور در افرادی که مصرف مواد و الکل دارند، درمان اعتیادشان توسط یک درمانگر متبحر اعتیاد لازم و ضروریست. در رابطه با طول عمر بیماران اسکیزوفرنی باید گفت به طور معمول بیماری اسکیزوفرنی باعث کاهش طول عمر افراد نمی‌شود چون با اعضای حیاتی مانند قلب، ریه و … کاری ندارد. اما همبودی‌های اسکیزوفرنی ممکن است سلامت و طول عمر فرد را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال مصرف بیشتر الکل و سیگار در این افراد، همچنین انزوا و عدم انگیزه که مانع رسیدگی فرد به سلامت و بهداشت خود می‌شود. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است رفتارهای پرخطری از خود بروز دهند مانند مصرف مواد به صورت تزریقی و رفتارهای جنسی محافظت‌ نشده که می‌تواند خطر ویروس‌های کشنده مثل HIV را بیشتر کند. خطر خودکشی در میان افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی بیشتر از جمعیت عمومی است و همین مساله متوسط طول عمر افراد مبتلا را کمتر از جمعیت عمومی می‌کند.
• در ضمن ممکن است داروهای ضد سایکوز نسل دوم، عوارضی مانند چاقی، افزایش چربی خون و سندروم متابولیک داشته باشند که فاکتور خطر بیماری‌های قلبی و عروقی هستند. البته اگر مراجعات منظم به روانپزشک و تبعیت از درمان در بین بیماران وجود داشته باشد، عوارض ذکر شده کنترل می‌شوند به گونه‌ای که فواید مصرف دارو بیشتر از مضررات آن باشد. پس افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیازمند توجه بیشتری از نظر طبی و سلامت هستند.

درمان طب سنتی:

• روزه بگیرید.
• حنا بر سر بگذارد.
• روزی 5 عدد خرما میل شود.
• خوراک گرمی ها مصرف شود.
• با چوب مسواک، مسواک بزند.
• 21 عدد مویز صبح ناشتا میل شود.
• با شانه چوبی موهای سر خود را شانه کند.
• بادام روزی 14 عدد دانه دانه جویده و میل شود.
• روغن مالی ملاج سر با روغن سیاهدانه انجام شود.
• از مصرف غذاهای ممنوع و مضر جداً خودداری شود.
• صبحانه 5 وعده ارده شیره و 2 وعده عسل میل شود.
• استشمام عطر گرم هنگام خواب در جایگاه سبیل انجام شود.
• اسفند + کندر + گلپر: در طول روز دود داده شود و استشمام شود.
• زیتون 7 عدد صبحگاه و انجیر خیس خورده 7 عدد شامگاه میل شود.
• سیاهدانه + عسل: دوسین (سیاهدانه و عسل) هر 4 ساعت مصرف شود.
• روغن بنفشه پایه کنجد و جامع مرزنجوش هر شب درون بینی ریخته شود.
• گل خطمی + سدر: از گل خطمی و سدر برای شست و شوی سر استفاده شود.
• محیط و جو حاکم بر بیمار را اصلاح کنیم و اجازه ندهیم که اعصاب بیمار تحریک شود.
• از مصرف غذاهای سردی بخش جداً خودداری شود تا بدن بیمار از حالت اسیدوز خارج شود.
• دمنوش برگ گل گاوزبان را بجوشانید با عسل شیرین کنید و روزی یک تا سه لیوان میل کنید.
• حجامت: حجامت عام 2 مرحله و دو هفته بعد از حجامت عام دوم، حجامت سر یک مرحله انجام شود.
• بهتر است که خواب و خوراک بیماران منظم و با برنامه باشد، در غیر این صورت، موفقیت اندک خواهد بود.
• اشتغال به کار و فعالیت های فکری و فیزیکی نیز از برنامه های مفید برای بیماران اعصاب و روان است.
• سنیل الطیب + اسطوخدوس: یک ساعت قبل از خواب جوشانده سنبل الطیب + اسطوخدوس یک لیوان میل کند.
• شیر بادام: روزانه 1 تا 4 لیوان شیر بادام به مرور میل شود، این نوشیدنی سیستم الکترولیتی سلولی را تنظیم می کند.
• به این بیماران توصیه می شود که سیستم گوارش خود را طوری عادت دهند که هر روز صبح و شب اجابت مزاج داشته باشند.
• شرکت دادن این افراد در تصمیم گیری ها و تفویض اختیارات، موجب می شود که این بیماران از حال و هوای قبلی خود نجات پیدا کنند.
• بازدید از اماکن تاریخی و علمی و ایجاد تنوع برای این بیماران موجب می شود که از فشارهای عصبی و عادت های فکری غلط جدا شوند.
• در موارد حاد بیماری، بهتر است که یک نفر به عنوان پرستار از این بیماران مراقبت نماید، تا هرچه سریع تر به نتیجه مطلوب برسند.
• این بیماران بهتر است که از آداب غذا خوردن درست استفاده کنند، هر لقمه 64 بار بجوند و دو لقمه قبل از سیر شدن، دست از غذا بکشند.
• سرگرمی های مختلفی را برای بیمار آماده کنیم، برنامه های شاد و سرگرم کننده موجب فراموشی بیماری و دوری از افکار مخرب می شود.
• برنامه روزانه ای برای این بیماران طراحی کنیم و همراه آنان به ورزش و نرمش و فعالیت های فیزیکی بپردازیم تا از حالت کسالت و یکنواختی خارج شوند.
• روزانه 6 لیوان آب جوشیده شده گرم میل شود (نیم ساعت قبل و دو نیم ساعت بعد از غذا). این روش موجب می شود که سیستم گوارش تنظیم شود و جذب و دفع تنظیم گردد.
• استفاده از ادویه جات گرم و خوش عطر و طعم در غذاهای مصرفی، مانند هل، دارچین، زعفران، زنجبیل، زردچوبه، میخک و جوز هندی که محرک خوبی برای افراد کسل و تنبل است.
• به این بیماران توصیه می شود که روزانه 3 تا 5 لیوان شربت عسل و لیموترش تازه را به آرامی بنوشند و یا از عرقیجات آرام بخش مانند عرق نسترن، گلاب، عرق هل، عرق دارچین و … استفاده کنند.
• بهترین غذا برای این بیماران غذاهای پر انرژی است، قندهای طبیعی مانند عسل، خرما، توت خشک، مویز، انجیر، شیره خرما و انگور برای این بیماران بسیار مفید است؛ چون غذای سلول های مغزی گلوکز خالص است.
• اسطوخودوس + بادرنجبویه + گل گاوزبان + آفتیمون + بابونه: از هر کدام 10 گرم، دم کنید و به جای چای روزی سه فنجان استفاده نمایید، این معجون دم کردنی تأثیر بسیار موثری در افسردگی، تنظیم خواب، طپش قلب، وسواس فکری، لرزش بدن و تنگی نفس دارد.
• انار ترش و شیرین کامل؛ روزی یک الی 3 عدد انار با ذکر بسم الله الرحمن الرحیم میل نمایید. (40 روز) اگر انار نبود شربت آب زرشک یا سرکه انگبین زرشکی به مدت (40 تا 120 روز) روزی یک لیوان میل شود. در سرکنگبین زرشکی به جای 2 واحد عرق نعناع، 2 واحد آب زرشک در ترکیب استفاده می شود.

داروها:

• پرفنازین
• کلوزاپین
• الانزاپین
• کوئتیاپین
• فلوفنازین
• تیوریدازین
• ریسپریدون
• زیپراسیدون
• سیتی کولین
• فلوپنتیکسول
• آمی سولپرید
• داروهای ضد سایکوز معمولاً تجویز می شوند، برخی از این داروها خوراکی بوده و برخی به طور تزریقی تجویز می شوند، اگر عوارض یک دارو خیلی شدید بوده و یا علائم بیماری با آن کنترل نگردند، داروی دیگری تجویز می­شوند، با برطرف شدن علائم مقدار تجویز دارو کاهش می یابد، در اکثر بیماران مصرف مادام العمر این داروها لازم است، داروهای آرامبخش نظیر بنزودیازپین ها ممکن است در شروع درمان لازم باشد.

فعالیت:

• معمولاً محدودیتی وجود ندارد مگر با نظر پزشک.

رژیم غذایی:

• یک رژیم غذایی متعادل برای حفظ سلامت مطلوب بدن توصیه می شود.
• خوردنی های مفید: ماهی تن، ماهی قزل آلا، شاه ماهی، زیتون، منیزیم، ویتامین B، امگا 3، مخمر آبجو، لیمو، خورش فسنجان با کدو حلوایی، انار پلو، آش انار، عدس پلو با کدو حلوایی، سبزی پلو، خورش شهد فسنجان، کشک سویا، خورش فسنجان با اسفناج، نخود فرنگی پلو ۲، عدس پلو با سویا، عدس پلو ساده، ساطری پلو، خورش فسنجان با سویا، آش کلم بروکلی ۲، کلم قمری پلو، آش کلم بروکلی ۱، مرصع پلو، قیمه پلو، ماش پلو، آش گل کلم ۱، خوراک کشمشی، سوپ جو با شیر سویا، شوید باقالی پلو، پلوی آلو اسفناج، گشنیز پلو با سویا، سوپ کلم بروکلی ۲، آش برنج، برگر لوبیا چشم بلبلی، نخود فرنگی پلو ۱، آش زردآلو، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک کدو حلوایی، آش شلغم ۱، آش عدس ۲، آش عدس ۱، خورش کدو حلوایی، آش کدو خورشتی، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، دلمه فلفل دلمه ای، لوبیا سبز پلو ۲، خورش کلم بروکلی با قارچ، لوبیا سبز پلو ۱، خوراک لوبیا با قارچ، آش صیفی، خورش کرفس ۲، خورشت کنگر، آش گوجه سبز، خورش بامیه با دال عدس، آش گندم با تره، خوراک گل کلم، خورش بامیه با قارچ، خورش شوید باقالی، خوراک باقلا، خورش قیمه بادمجان.