اسهال خونی باکتریایی (شیگلوز): عبارت است از یک عفونت باکتریایی در لایه های سطحی پوشاننده جدار داخلی روده ها، این بیماری در اثر تماس نزدیکی فردی است و به صورت همه گیری رخ می دهد، از زمان ورود باکتری ها تا ظهور علائم 4 الی 1 روز طول می کشد. اصطلاح بیماری های اسهالی، نام قراردادی بیماری هایی است که نشانه برجسته آن ها اسهال است، اگر طول دوره اسهال کمتر از 2 هفته باشد، اسهال حاد و اگر بیش از 2 هفته طول بکشد اسهال مزمن است. از دست رفتن مایعات بدن تا 5 درصد تشنگی را موجب می شود و اگر به 10 درصد و بیش از آن برسد باعث شوک، رخوت و گیجی می شود علائم کلیوی و کلاپس عروق محیطی بروز می کند. اسیدوز متابولیک و به دنبال آن مرگ فرا می رسد. اسهال خونی در اثر خونریزی‌های مجرای گوارشی یا عفونت‌های باکتریایی و آمیبی اتفاق می‌افتد و به خصوص اگر همراه با سرگیجه، تب و استفراغ خونی باشد، بسیار خطرناک است.

علائم:

1. ضعف
2. خستگی
3. درد بدن
4. سرگیجه
5. دل پیچه
6. نبض سریع
7. تنفس مشکل
8. اشتهای ضعیف
9. خونریزی رکتال
10. درد شدید شکم
11. تهوع یا استفراغ
12. تورم شکم یا نفخ
13. دردهای عضلانی
14. بی‌اختیاری مدفوع
15. گیجی و سردرگمی
16. درد در ناحیه رکتوم
17. درد یا گرفتگی شکم
18. سفت شدن شدید شکم
19. تغییر در سطح هوشیاری
20. نیاز فوری به دفع مدفوع
21. استفراغ خون یا مواد سیاه
22. اسهال (تا 20 یا حتی 30 بار اجابت مزاج آبکی در روز)
23. وجود خون، مخاط، چرک یا غذای هضم نشده در مدفوع
24. تب بالا (بالاتر از 101 درجه فارنهایت) (۳۸/۳ درجه سانتی‌گراد)
25. گاهی در شروع بیماری، شمارش گلوبول های سفید کمتر از حد طبیعی است.

علت:

• وجود صفرای زیاد در در روده.
• وقتی غذای فاسدی وارد دستگاه گوارش می شود، واکنش طبیعی بدن در مقابل آن، اسفتراغ یا اسهال است.
• کامپیلو باکتریا: نوعی از باسیل های گرم منفی که در گذشته جزء ویبریوها طبیقه بندی می شدند، از شایع ترین عوامل آنتریت ها هستند.
• شقاق مقعد: گاهی اوقات وجود خراش در ناحیه رکتال (شقاق مقعد) می‌تواند موجب شود که مدفوع قرمز شود. در این مورد ممکن است مقدار کمی خون قرمز روشن دیده شود.
• اسهال زمانی اتفاق می‌افتد که مواد غذایی هضم شده و آب به سرعت از روده‌ها عبور می‌کند. در این وضعیت، مواد فرصت کافی برای جامد شدن را پیدا نمی‌کنند و به شکل مایع از مجرای گوارشی عبور می‌کنند.
• اسهال خونی وضعیتی است که در آن خون با مدفوع شل و آبکی مخلوط شده است. خون می‌تواند از هر جایی از مجرای گوارشی آمده باشد. اسهال خونی اغلب نشانه‌ای از خونریزی دستگاه گوارش در اثر جراحت یا بیماری است.
• اسهال خونی می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت نسبتاً خفیفی مانند هموروئید باشد یا می‌تواند به وسیله یک وضعیت مرگبار مانند پارگی واریس مری یا خونریزی ناشی از زخم معده ایجاد شود. در کودکان، اسهال خونی معمولاً به دلیل عفونت‌های باکتریایی و التهاب در سیستم گوارشی تحتانی رخ می‌دهد.
• این مشکل اغلب با خوردن غذاهای آلوده به باکتری و انگل مرتبط است. اسهال سیاه و قیر مانند معمولاً نشان می‌دهد که خون از مجرای گوارشی فوقانی می‌آید (مری، معده و دوازدهه) و اسهال قرمز روشن یا آلبالویی رنگ اغلب مربوط به خونریزی در مجاری گوارشی تحتانی است (کولون، رکتوم و مقعد).
• خونریزی‌های گوارشی: خونریزی گوارشی در اثر علل مختلفی مانند پولیپ‌های کولون، بیماری التهابی روده (IBD) یا سرطان معده رخ می‌دهد. خونریزی حاصل از این وضعیت‌ها می‌تواند موجب شود که رنگ اسهال قرمز شود.
• هموروئید: هموروئید رگ‌های خونی متورمی هستند که داخل رکتوم و مقعد دیده می‌شوند. آن‌ها یکی از علت‌های شایع خونریزی رکتال و اسهال قرمز هستند.
• داروها: عوارض جانبی برخی از داروها ممکن است علت قرمز شدن مدفوع باشد و داروها همچنین می‌توانند موجب تحریک معده و احتمالاً اسهال شوند. از جمله داروهایی که موجب قرمز شدن مدفوع می‌شوند، شربت‌های آنتی‌بیوتیک (liquid antibiotics) هستند.
• ویروس ها: ویروس هایی چون روتاویروس ها، آدنوویروس ها، اکوویروس ها، یاروویروس ها و … می توانند عامل اسهال کودکان باشند. اما مهم ترین عامل اسهال در شیرخواران و کودکان روتاویروس ها هستند.
• اشرشیاکلی: باسیلی است گرم منفی و شایع ترین عامل باکتریال مواد اسهال است. با تولید آنتروتوکسین ETEC و با چسبیدن به سلول های مخاطی روده کوچک باعث ایجاد اسهال همه گیر اندمیک در شیرخواران می شود.
• سالمونلا: سالمونلا باکتری گرم منفی است که بیش از 1000 نوع سویه دارد که فقط تعدادی از آن در انسان بیماری زا هستند. سالمونلا آنتریدیس، سالمونلا تیفی موریوم و سالمونلا کلراسویس باعث سندروم های بالینی مختلفی می شوند مانند اسهال حاد، باکتریمی، تب روده ای و ناقل بدون علامت مزمن. سالمونلا عمدتاً از راه تخم مرغ، گوشت پرندگان (مرغ ماشینی) و بستنی منتقل می شود و با ترشح آنتروتوکسین و سیتوتوکسین ایجاد اسهال می نمایند.
• شیگلا: باکتری گرم منفی است و عمدتاً در گروه سنی زیر 10 سال ایجاد بیماری می نماید. تعداد کم باسیل نیز توانایی ایجاد عفونت دارد. عفونت به صورت ناقل بدون علامت، با اسهال آبکی، دیسانتری و عوارض به صورت آرتریت 5 الی 2 هفته بعد از اسهال و سندرم همولیتیک اورمیک تظاهر می کند. شیگلا از طریق ترشح آنتروتوکسین، سیتوتوکسین و تهاجم ایجاد اسهال می نماید، علائم شایع بیماری گاه تب، دفع مکرر مدفوع همراه با خون، بلغم، پیچش شکم و یا تشنج است.
• ویبریووبا: ویبریووبا، باسیل گرم منفی، دارای دو سروتیپ اوگاوا، اینابا که هر کدام به دو بیوتیپ کلاسیک والتور تقسیم می شوند. این بیماری عمدتاً در کودکان بروز می نماید، ولی می تواند به صورت اپیدمی در همه گروه های سنی ایجاد شود، این نوع از اسهال می تواند از اسهال بدون علامت تا اسهال بسیار شدید آبکی متفاوت باشد.
• ویبریویاراهمولیتیکوس: از عوامل مسمومیت غذایی که عمدتاً عامل اسهال آبکی حاد و دل پیچه است.
• ژیاردیازیس: بیشتر در کودکان، 10 الی 2 ساله وجود دارد. عفونت می تواند در حالت های بدون علامت، اسهال آبکی خفیف، اسهال شدید آبکی، اسهال حجیم و بسیار بدبو توأم با دفع و اتساع شکم، اسهال مزمن و سندرم سوء جذب، تظاهر نماید.
• کریپتوسپوریدیم: انگل روده ای از خانواده مشابه به توکسوپلاسما است و از راه حیوانات خانگی و جانوران مزارع منتقل می شود. انگل، روده کوچک را مورد حمله قرار می دهد و از راه تهاجم به سلول اپی تلیال و تکثیر در آن ایجاد آلودگی می کند. عمدتاً در کودکان 24 الی 6 ماه بروز می نماید و همچنین در بیمارستان ها، مسافرین و افرادی که با حیوان سرو کار دارند دیده می شود.
• گاهی قرمز بودن رنگ اسهال علامت وجود خون نیست. غذاهایی که به ‌طور طبیعی قرمز هستند یا از رنگ‌های غذایی قرمز در آنها استفاده شده؛ می‌توانند موجب قرمز شدن مدفوع شوند. چغندر، کرن‌بری یا زغال‌اخته (cranberries)، آب‌ نبات قرمز، فراستینگ قرمز (لایه کرمی قرمز رنگ که برای تزیین روی کیک و کاپ کیک استفاده می‌شود)، شیرین‌بیان قرمز، گوجه فرنگی و سس گوجه فرنگی از این گروه از مواد غذایی هستند.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. مسافرت به کشورهای خارجی
2. محیط زندگی شلوغ یا غیر بهداشتی

پیشگیری:

1. استفاده از آب بطری یا جوشانده هنگام سفر به یک کشور خارجی.
2. هر کس که علائم اسهال خونی باکتریایی را دارد جداسازی نمایید.
3. دستان خود را پس از اجابت مزاج و قبل از دست زدن به مواد غذایی بشویید.
4. پختن کامل غذاها، زیرا احتمال وجود باکتری‌هایی نظیر شیگلا در غذاهای خام وجود دارد.
5. شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون، خصوصاً پس از لمس سطوح آلوده یا عوض کردن پوشک.
6. لباس های آلوده و ملحفه جات را در سطح های پوشیده و پر از آب و صابون قرار دهید تا زمانی که بتوان آن ها را جوشاند.
7. پرهیز از تماس جنسی با فردی که دارای عفونت فعال شیگلوز است یا کسی که اخیراً به خاطر عفونت ناشی از باکتری شیکلا بیمار بوده است.
8. اجتناب از شنا کردن در رودخانه‌ها به دلیل احتمال خوردن ناخواسته آب رودخانه (منظور شنا کردن در آب‌های رودخانه و بلعیدن آب آن است).

عواقب مورد انتظار:

• با درمان معمولاً در عرض 7 روز قابل معالجه است. اغلب عفونت های شیگلایی خفیف هستند و درمان جدی احتیاج ندارند، البته در موارد شدید، اگر درمان موفقیت آمیز نباشد، از دست رفتن آب زیاد از بدن ممکن است مرگبار باشد (خصوصاً در شیرخوران و کودکان کم سن و سال).

عوارض احتمالی:

1. شوک
2. کم خونی
3. از دست دادن شدید خون
4. کم آبی بدن به طور خطرناک، خصوصاً در کودکان
5. سندرم همولیتیک اورمیک (Hemolytic uremic syndrome) یا دیگر انواع نارسایی کلیه
6. در موارد نادر، باکتری ها ممکن است از مجرای گوارش به خون وارد شوند و سایر اعضای بدن را درگیر سازند، مثل کلیه ها، کیسه صفرا، کبد یا قلب و مفاصل، این حالت شاید به شوک و مرگ بیانجامد.

تشخیص:

1. اگر اسهال حاوی خون یا مخاطی باشد که بیش از چند روز ادامه پیدا کند، باید به پزشک معالج مراجعه کرد. اگر اخیراً در خارج از کشور بوده‌اید به پزشک خود بگویید، به خصوص اگر در یک کشور گرمسیری با بهداشتی ضعیف حضور داشته‌اید، که در آن شیوع آموبیک مانند هند یا آفریقا وجود دارند. راه های تشخیص می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
2. کولونوسکوپی: نوعی آندوسکوپی است که برای معاینه روده استفاده می‌شود.
3. سونوگرافی:در جایی که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد بخشی از تصویر بدن، مثل کبد استفاده می‌شود.
4. نمونه مدفوع:این بیماری با آزمایش نمونه‌ای از مدفوع تشخیص داده می‌شود که حاوی باکتری یا آمیبی است که باعث ایجاد اسهال خونی شده است.
5. آزمایش خون: نمونه خون ممکن است برای پروتئین‌های ضد عفونی به نام آنتی بادی‌هایی آزمایش شود، که در صورت ابتلا به دیابت آمیبی احتمالاً وجود داشته باشند.

درمان طب نوین:

• هنگامی که فردی دچار اسهال می‌شود، مقدار قابل توجهی مایع از راه مدفوع از دست می‌دهد. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، بدن فرد دچار کم‌آبی می‌شود. فرد باید به طور مرتب آب و مایعات مصرف کند تا آب از دست رفته بدن او جایگزین شود. اسهال طولانی ‌مدت ممکن است نیاز به درمان‌های اضافی مانند تزریق داخل وریدی مایعات (سرم) داشته باشد. در موارد شدیدی مانند دیسانتری برای فرد مبتلا آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضد انگل تجویز می‌شود.
• اگر اسهال قرمز ناشی از خونریزی دستگاه گوارش باشد، ممکن است برای جبران خون از دست رفته نیاز به دریافت خون باشد. این فرایند در بیمارستان انجام می‌شود و فرد تا زمانی که شمارش سلول‌های خونی او به حد نرمال برسد، لازم است در بیمارستان بماند. اگر فردی فکر می‌کند که اسهال قرمز او ناشی از داروهای مصرفی‌اش است، باید در مورد تعویض داروهای خود با پزشک صحبت کند.
• تجویز دارو: امکان دارد آنتی بیوتیک تجویز شود، از مصرف ترکیبات ضد اسهال خودداری کنید مگر اینکه با نظر پزشک تجویز شده باشند، این ترکیبات ممکن است بیماری را طولانی کنند، اگر تاکنون مورد استفاده قرار می گرفته اند بلافاصله مصرف آنها را متوقف کنید. دیفنوکسیلات: داروی دیفنوکسیلات به صورت کمکی در درمان علامتی اسهال های مزمن و حاد (به خصوص اسهال های ویروسی) و همچنین کولیت اولسرز خفیف و مزمن مصرف می شود. دیفنوکسیلات که نوعی ترکیب اپیوئیدی است احتمالاً به صورت موضعی و مرکزی باعث مهار حرکات دودی روده می شود.متابولیسم دیفنوکسیلات کبدی است و متابولیت اصلی دارو نیز اثری مشابه خود دارو دارد. نیمه عمر دیفنوکسیلات 2٫5 ساعت و نیمه عمر متابولیت آن در حدود 12 ساعت است. زمان لازم برای شروع اثر یک ساعت و مدت اثر آن 4 الی 3 ساعت می باشد. دفع دارو از طریق مدفوع و کلیه است. عوارض جانبی دیفنوکسیلات: عوارض آن معمولاً کم و شامل تاری دید، مشکل در دفع ادرار، خشکی پوست و دهان یا تب می باشد. در کولیت اولسراتیو منع مصرف دارد. دیفنوکسیلات نباید در کودکان کوچک تر از 2 سال مصرف شود. به علاوه مصرف آن در کودکان بزرگ تر نیز فقط با دستور پزشک مجاز است. در صورت بارداری یا شیردهی، حتماً با پزشک در خصوص مزایا و مضرات استفاده از این دارو مشورت شود. دی سیکلومین: دی سیکلومین برای تسکین دردهای روده ای و درد شکمی (کولیک) نوزادان و همچنین دردهای دوران قاعدگی مصرف می شود. در برخی از موارد برای سرطان روده تجویز می گردد. درمان کمکی در اسهال و سندرم روده تحریک پذیر. ضد اسپاسم دستگاه گوارش، این دارو با مهار گیرنده های استیل کولین موجب رفع انقباض عضلات صاف جدار روده می شود. دی سیکلومین اثر مستقیم و ضد اختصاصی ضد اسپاسم بر روی عضلات صاف دارد. همچنین این دارو تا حدی دارای اثرات بی حس کننده موضعی است که ممکن است در برطرف کردن اسپاسم دستگاه گوارش و مجاری صفراوی موثر باشد، دی سیکلومین ایمپالس های پاراسمپاتومیمتیک وارده از اعصاب را بلاک می کند و باعث مهار انقباض های عضلات صاف در نتیجه کاهش فعالیت دستگاه گوارش و همچنین تولید اسید می شود، عوارض جانبی دی سیکلومین: اعصاب مرکزی: سردرد، بی خوابی، خواب آلودگی، سرگیجه، عصبانیت، فراموشی، ضعف، اغتشاش شعور یا هیجان (در بیماران سالخورده). قلبی، عروقی: تپش قلب، تاکیکاردی. پوست: فقدان تعریق، کهیر، تظاهرات پوستی دیگر، چشم: تاری دید، گشاد شدن مردمک چشم، فاج جسم مژگانی، افزایش فشار داخل چشم، دستگاه گوارش: خشکی دهان، تهوع، یبوست، استفراغ، انسداد فلجی روده، نفخ شکم، سوزش سر دل. ادراری و تناسلی: احتباس و اشکال در دفع ادرار، ناتوانی جنسی. بیسموت ساب سیترات: قرص بیسموت ساب سیترات (Bismuth Subcitrate) برای درمان زخم معده و روده و نیز اسهال مسافرتی استفاده می شوند. این دارو همچنین در ترکیب با داروهای دیگر در درمان عفونت های گوارشی هلیکوباکتر پیلوری به کار می رود. بیسموت دارای اثر ضد میکروبی بر پاتوژر های باکتریایی و ویروسی دستگاه گوارش است. این دارو اسید معده را تا حدی خنثی می کند. عوارض جانبی بیسموت ساب سیترات: تیره شدن زبان و سیاه شدن مدفوع، تهوع و استفراغ. بلادونا پی بی: داروی بلادونا پی بی (Belladonna PB) جزو داروهای گوارشی است که برای کنترل دل درد استفاده می شود. بیماری سندروم روده تحریک پذیر (IBS) ، اسهال ویروسی و درد شکمی از مواردی است که برای درمان آن می توان این دارو را مصرف کرد. این دارو ترکیبی از آتروپین، هیوسین و فنوباربیتال بوده و به صورت قرص و شربت تولید و به فروش می رسد. چنانچه به بیماری سندروم روده تحریک پذیر مبتلا هستید درمان های خانگی زیر تا حد زیادی می توانند کمک کننده باشند. عوارض جانبی بلادونا پی بی: یبوست، خواب آلودگی، تاری دید، خشکی دهان، علائم عصبی، مشکلات اداری، سردرد، تشنج، افت فشار خون، پرفشاری خون، تنفس تند. لوپرامید: لوپرامید نوعی داروی ضد اسهال است که در مواردی برای کاهش میزان مدفوع در افرادی که تحت عمل جراحی ایلئوستومیز قرار گرفته اند استفاده می شود. در صورتی که معده درد دارید (و دچار اسهال نیستید)، دچار کولیت اولسراتیو هستید، اگر مدفوع خونی دارید، در صورتی اسهال همراه با تب بالا دارید و یا به دلیل مصرف آنتی بیوتیک ها دچار اسهال شده اید، نباید لوپرامید مصرف کنید. عوارض جانبی لوپرامید: خواب آلودگی، سرگیجه، خستگی، تهوع، استفراغ، خشکی دهان، ناراحتی معده و یبوست، حساسیت، نفخ، درد شکم یا تب در حین درمان، لوپرامید برای اسهال های ناشی از عفونت توصیه نمی شود، زیرا دفع میکروب ها را از روده به تأخیر می اندازد. هیوسین: داروی هیوسین برای تسکین دردهای روده ای و درد شکمی کولیک و همچنین برای درمان کمکی در اسهال و سندرم روده تحریک پذیر مصرف می شود. این دارو همچنین برای درمان تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی و دردهای ناشی از انقباض عضلات صاف مانند کولیک کلیوی نیز کاربرد دارد. عوارض جانبی هیوسین: یبوست، خشکی دهان، اختلال در ادرار کردن و حالت تهوع از جمله شایع ترین عوارض این دارو می باشد. در صورت تشدید و یا طولانی شدن این عوارض باید سریعاً به پزشک مراجعه شود. همچنین خارش، تورم دست یا پا، مشکلات تنفسی، افزایش نبض، سرگیجه، اسهال، مشکلات بینایی و چشم درد از جمله عوارض بعید قرص و آمپول هیوسین هستند که در صورت بروز این علایم نیز باید به پزشک مراجعه شود.

درمان طب سنتی:

• بیمار را از بقیه جدا نمایید.
• تخم گشنیز را بو دهید، بعد بکوبید و بخورید.
• از مصرف کلیه غذاهای ممنوع خودداری کنید.
• از مصرف کلیه فرآورده های حیوانی خودداری کنید.
• سیب سرخ را ریز رنده کنید و با عسل مخلوط و بخورید.
• دویست تا سیصد گرم ازگیل را بدون پوست به جای صبحانه بخورید.
• نشاسته بو داده را با روغن بادام شیرین و شکر مخلوط کنید و بخورید.
• هر روز ۵ گرم پوست خشک خشخاش را بجوشانید و آب آن را بنوشید.
• هسته های انگور را نرم بسایید و با عسل مخلوط و به مرور میل فرمایید.
• پوست شاخه های انجیر را بجوشانید و آب آن را صاف و شیرین و میل کنید.
• بعد از بهبودی بیماری، نباید به مدت 15 روز از فرآورده های حیوانی مصرف کنید.
• برای تخفیف درد، یک صفحه گرم کننده یا شیشه آب داغ را روی شکم قرار دهید.
• سیب ترش را کنار آتش بریان کنید و بخورید. یا در خمیر بگیرید و بپزید و بخورید.
• یک کیلو ازگیل را با شکر شربت کنید و چهار روز هر روز یک چهارم آن را بخورید.
• زرده تخم مرغ را در سرکه بپزید بعد با سماق، مویز و دانه های انگور مخلوط و بخورید.
• یک تکه آهن را در آتش سرخ کنید و سپس در مقداری دوغ بیندازید و آن دوغ را بخورید.
• بیست گرم ساقه های گلدار و خشک پونه کوهی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب آن را بنوشید.
• پوست و تخم خشخاش را بکوبید و از آن قرص یا معجون بسازید. هر روز سه بار و هر مرتبه کمی بخورید.
• از عسل، شیر گاو، مرکب ۱، مرکب ۴ و گل ارمنی تف داده شده و داروی شاخص «زحیر» استفاده کنید.
• هر صبح، ظهر و شب یک قاشق غذاخوری اسفرزه را در نیم لیوان آب جوش بریزید و با نبات شیرین و میل کنید.
• هر روز ۳۰ گرم ریشه خطمی نیم کوب شده را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب صاف کرده آن را به مرور بنوشید.
• هر روز خون سیاوشان، ناردانه و انیسون از هر کدام ۵ گرم، بارهنگ ۱۰ گرم همه را نرم بسایید بعد با شربت آب لیمو مخلوط کنید و به مرور میل فرمایید.
• شاهدانج، گلنار، گل ارمنی، سماق،کوکنار و صمغ عربی همه را به نسبت مساوی نرم بکوبید و صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق از آن را کفلمه کنید.
• یک قاشق چایخوری گل خشک نیلوفر آبی را در یک استکان آب جوش به مدت ۱۵ دقیقه دم کنید. آب آن را صاف کرده و بنوشید. روزی دو تا سه مرتبه تکرار کنید.
• گلنار فارسی و تباشیر هندی از هر کدام ۲ مثقال، نشاسته ۳ مثقال، صمغ عربی ۱ مثقال همه را نرم بکوبید و روزی سه بار هر مرتبه یک قاشق مرباخوری آن را با آب سرد بخورید.
• ریشه انجبار و کتیرا خوراکی از هر کدام ۵ گرم، گل ارمنی، صمغ عربی، نشاسته و تخم کاهو از هر کدام ۱۰ گرم همه را نرم بسایید. روزی ۵ مرتبه هربار یک قاشق از آن را کفلمه کنید.
• گلنار فارسی، گل ارمنی، شاهدانج، پوست خشخاش، صمغ عربی و سماق همه را به نسبت مساوی مخلوط کنید، صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را کفلمه کنید.
• اقدامات تشخیصی ممکن است شامل بررسی آزمایشی و کشت نمونه مدفوع باشد. اطلاع از بروز همه گیری بیماری و نیز آشنایی به نواحی بومی می تواند در رسیدن به تشخیص کمک کننده باشد.
• سماق، اقاقیا، صمغ عربی و مازو از هر کدام ۵ گرم، گلنار فارسی ۱۰ گرم همه را نرم بسایید. آن را به ۱۲ قسمت مساوی تقسیم کنید. هر صبح، ظهر و شب هر بار یک قسمت از آن را کفلمه کنید.
• پانزده تا سی گرم برگ خشک درختچه زرشک را در نیم لیتر آب سرد بریزید و یک دقیقه بجوشانید بعد آب آن را با عسل شیرین کنید و روزی سه فنجان آن را بین غذاهای روزانه بخورید.
• تباشیر و کهربا از هر کدام ۱۰ گرم، گل ارمنی و گل مختوم از هر کدام ۲۰ گرم همه را نرم بسایید. با آب سیب درختی ترش مخلوط کنید و صبح، ظهر و شب هر بار نیم فنجان میل فرمایید.
• اقاقیا، صندل سرخ و صندل سفید از هر کدام ۱۰ گرم، ریشه انجبار ۴۰ گرم همه را نرم بسایید و هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را در دهان بریزید و با آب بخورید.
• فوفل، بهمن پیچ، پوست پسته، بلوط، مصطکی رومی، ریشه انجبار، تباشیر هندی و گلنار فارسی از هر کدام ۲ مثقال نرم کنید و روزی سه بار هر مرتبه یک قاشق مرباخوری از آن را با آب سرد میل کنید.
• اسید تانیک ۳۰% سانتی، عصاره بلادن ۱% سانتی، عصاره اپیوم ۱% سانتی، کره کاکائو ۳ گرم برای هر یک عدد شیاف. هر چند عدد شیاف که لازم است بدین ترتیب تهیه شود و شبی یک عدد هنگام خواب از پشت استعمال کنید.
• مقداری نبات را ذوب کرده دو الی سه قاشق غذاخوری تخم بارهنگ را داخلش ریخته بعد از یک الی دو دقیقه با آب مخلوط کرده بگذارید تا جوش بیاید، پس از ده دقیقه جوش خوردن ملایم، از آن استفاده نمایید. (هر 6 ساعت یک استکان میل شود).
• به مدت سه روز و روزانه 8 تا 10 لیوان، از نوشیدنی شربت عسل و خاکشیر به آرامی میل نمایید (مقدار شربت عسل بستگی به سن بیمار دارد، به بچه های زیر یک سال عسل داده نشود). و به جز این نوشیدنی، از نوشیدنی یا مواد غذایی دیگری استفاده نکنید.
• تخم مورد، حضض، خون سیاوشان، کهربا، فوفل، بلوط و ریشه مرجان از هر کدام ۱۰ گرم، ریشه انجبار و گلنار فارسی از هر کدام ۲۰ گرم و گل ارمنی ۳۰ گرم همه را نرم بسایید. صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را کفلمه کنید.
• بلوط، خضض، مازو، کهربا، ریشه مرجان، برگ مورد، خون سیاوشان و تخم مورد از هر کدام ۱۰ گرم، گلنار فارسی و ریشه انجبار از هر کدام ۲۰ گرم و گل ارمنی ۳۰ گرم همه و همه را مخلوط و نرم بسایید. صبح، ظهر و شب هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را کفلمه کنید.
• استفراغ یا اسهالی که به دلیل غذای فاسدی ایجاد شده، اگر با داروی درمان شود، در واقع نگه داشتن آن غذای فاسد در بدن است، لذا بهتر آن است که با ادامه استفراغ یا اسهال مواد فاسد را از بدن دفع نمایید. (برای اینکه آب بدنتان کم نشود آب فراوان بنوشید و یا سروم تزریق کنید).
• تخم خرفه، اسفرزه، تباشیر، تخم ختمی، تخم مرو، صمغ عربی و تکمه های گل محمدی از هر کدام ۵ گرم، بارهنگ و تخم ترشک از هر کدام ۱۰ گرم همه را مخلوط کنید و بو دهید سپس با ۱۰ گرم گل ارمنی نرم بکوبید. هر صبح، ظهر و شب یک قاشق از آن را همراه با آب بارهنگ یا آب خرفه بخورید.
• تخم شب بو ۵ گرم، تخم ترشک، تخم خرفه و تخم کتان از هر کدام ۱۰ گرم همه را بو دهید. اسفرزه، تخم مرو، گل ارمنی، تباشیر هندی، صمغ عربی و کهربا از هر کدام ۵ گرم. نشاسته ۱۰ گرم همه را مخلوط و بسیار نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب هر بار یک قاشق از آن را با مقداری شربت مورد مخلوط و میل فرمایید.

درمان اسهال خونی همراه با عطش:

• اگر اسهال خونی با عطش همراه باشد ضمن مصرف داروهای مربوط به اسهال خونی باید هر بار مقداری تخم خرفه را بجوشانید و دائم به جای آب خوردن از آب آن استفاده کنید.

درمان اسهال خونی همراه با صدا و گاز و نفخ:

• اگر اسهال خونی با صدا کردن شکم و ایجاد گاز و نفخ باشد، گلنار فارسی، زیره سبز و سیاه، بلوط و تخم گشنیز را به نسبت مساوی مخلوط و روزی سه قاشق از آن را کفلمه کنید.
• بارهنگ، تخم مرو، تخم خرفه، تخم ترشک، تخم ختمی، اسفرزه، نشاسته، تباشیر هندی و صمغ عربی همه را به نسبت مساوی مخلوط کنید و بو دهید بعد با کمی گل ارمنی مخلوط کنید و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق از آن را همراه با آب بارهنگ یا آب خرفه میل کنید.

داروها:

• لوپرامید
• هیوسین
• بلادونا پی بی
• دیفنوکسیلات
• دی سیکلومین
• بیسموت ساب سیترات

فعالیت:

• تا حداقل 3 روز پس از رفع تب، اسهال، و سایر علائم، استراحت در رختخواب ضروی است مگر برای توالت، البته پاها را در رختخواب باید مرتباً ورزش داد.

رژیم غذایی:

• مایعات یا جامدات نرم را زمانی که اسهال متوقف شود، سپس رژیم عادی.
• خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک کدو حلوایی، خوراک گل کلم، آش خرفه ۱، آش شولی ۱، آش رب، ماش پلو، عدس پلو ساده، نخود فرنگی پلو ۱، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، دلمه برگ انگور، سمنو با رب انار، گیلاس، آب لیمو، آب به، آب سیب سرخ، شاه توت، باقلا، لعاب برنج، دوغ غلیظ بی نمک، ماست شیرین و بدون نمک، ماست کیسه انداخته و بدون نمک، تباشیر هندی، شربت انجبار، شربت مورد، پوست انار، گل ارمنی، گلنار فارسی، مازو، بلوط، جفت، قرص کهربا، فوفل.
• خوردنی های مضر: کشک سویا، سس مخصوص ۲، خورش فسنجان با اسفناج، از خوردن ترنجبین و تا آنجا که امکان دارد از خوردن غذا نیز پرهیز کنید.

نکته:

• مصرف بیش از یک قاشق و نیم صبر زرد در روز باعث ایجاد اسهال خونی می گردد.