ادرار سوختگی نوزادان: عبارت است از ادرار سوختگی کودکان نوعی التهاب پوستی (درماتیت) شدید است که به‌صورت نواحی قرمز رنگ، متورم و دارای جوش‌های ریز اندام تناسلی، باسن یا کشاله ران خود را نشان می‌دهد. طبق آمار، احتمال بروز این مشکل آزار دهنده در ۲۰ درصد از کودکان وجود دارد. از نظر پزشکان متخصص اطفال، ادرار سوختگی در اثر تعویض دیر هنگام پوشک بچه، ساییدگی بیش از حد پوشک خیس با پوست و بروز حساسیت پوستی رخ می‌دهد. اگرچه گاهی نوزادانی که به طور مرتب پوشک آنها عوض می‌شود نیز دچار ادرار سوختگی می‌شوند. معمولاً قرمزی و بروز بثورات پوستی (جوش‌های ریز) والدین را نگران کرده و نوزادان را آزار می‌دهد. خوشبختانه با درمان‌های خانگی ساده‌ای مانند تعویض مکرر پوشک و خشک کردن پوست به همراه مصرف انواع پمادهای ضد التهاب، طی چند روز علائم ادرار سوختگی نوزادان برطرف می‌شوند. بعضی از والدین متأسفانه در اثر بی‌توجهی با استفاده خودسرانه از داروهای بدون نسخه شرایط را بدتر می‌کنند و حتی باعث بروز عفونت باکتریایی یا قارچی در نواحی پوست ملتهب شده می‌شوند. چرا که این نواحی به دلیل ادرار سوختگی حساس‌تر از نواحی سالم پوست هستند.
انواع ادرار سوختگی پای نوزادان:
- ادرار سوختگی آمونیاکی:که در اثر تماس بیش از حد پوست نواحی تناسلی نوزاد با ماده آمونیاک موجود در مدفوع و ادرار بروز می‌کند.
- ادرار سوختگی باکتریایی و قارچی:که در اثر تکثیر باکتری‌ها و قارچ‌ها در پوست نواحی تناسلی کودک رخ می‌دهد. اغلب باکتری استافیلوکوکوس و مخمرهای پوستی عامل اصلی هستند. در حالت عادی امکان نفوذ میکروب‌ها به نواحی زیرین پوست وجود ندارد. درصورتی‌که پوست نوزاد از قبل به دلایل مختلفی ملتهب شود، سد دفاعی پوست دیگر توانایی اولیه برای مقابله را ندارد و احتمال بروز هر نوع عفونتی وجود دارد.
- ادرار سوختگی تحریک‌کننده:که در آثر آلرژی پوستی یا سایش بیش از حد پوشک با پوست نوزاد اتفاق می‌افتد.
علائم:
- علائم پوستی:التهاب، قرمزی و راش پوستی در نواحی باسن، ران‌ها و اندام تناسلی به خوبی مشهود است.
- تغییرات در خلق و خوی کودک:ممکن است متوجه شوید که کودک شما بیش از حد معمول بی‌قرار و ناراحت به نظر می‌رسد. به خصوص در هنگام تعویض پوشک که به محض تماس دست با نواحی ملتهب کودک عصبانی شده و شروع به گریه می‌کند.
علت:
- عدم شستشوی کودک یا استفاده از دستمال مرطوب بعد از هر بار تعویض پوشک: این مسئله مطمئنا باعث ماندن بقایای ادرار و بروز ادرار سوختگی می‌شود.
- استفاده از پوشک یا لباس‌های خیلی تنگ که باعث سایش بیش از حد پوست با ادرار می‌شود: این مسئله محرک خوبی برای عرق سوز شدن ناحیه تناسلی نوزاد است.
- عفونت باکتریایی یا مخمری (قارچی): التهاب ساده پوستی ادرار سوختگی بستر مناسبی برای رشد باکتری‌ها و مخمرها ایجاد می‌کند. در این شرایط ممکن است عفونت به ناحیه اطراف به‌خصوص کشاله ران و باسن نیز سرایت کند.
- استفاده از یک برند جدید پوشک: گاهی ممکن است علائم ادرار سوختگی را در اثر استفاده از یک برند جدید پوشک یا دستمال مرطوب کودک مشاهده کنید. توصیه می‌کنیم در این شرایط حتماً استفاده از آن محصول را قطع و برای درمان اقدام کنید. دقت کنید که همه پوشک‌ها قدرت جذب یکسانی ندارند.
- مصرف یک ماده غذایی جدید:همانطورکه نوزادان شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کنند، ترکیب مواد ادرار و مدفوع آنها نیز تغییر می‌کند. این مسئله احتمال بروز التهاب و راش‌های پوستی را افزایش می‌دهد. اگر کودک شما از شیر مادر تغذیه می‌کند، گاهی ادرار سوختگی و تولید بیش از حد آمونیاک ادرار در پاسخ به چیزی است که مادر خورده است.
- پوست حساس نوزاد:نوزادان مستعد برای ابتلا به بیماری‌های پوستی مانند درماتیت آتوپیک یا درماتیت سبورئیک (اگزما)، ممکن است در صورت عدم رعایت بهداشت کافی و تماس زیاد با ادرار دفع شده در پوشک زودتر علائم ادرار سوختگی را نشان دهند. البته، پوست تحریک شده ناشی از درماتیت آتوپیک و اگزما عمدتاً بر نواحی دیگری غیر از ناحیه پوشک نیز تأثیر می‌گذارد. توجه به این مسئله برای افتراق ادرار سوختگی با درماتیت آتوپیک و اگزما لازم است.
- مدفوع و ادرار اگر به مدت طولانی در پوشک باقی بمانند، می‌توانند آمونیاک بسازند. تماس این ماده با پوست معمولاً باعث سوختگی خفیف شیمیایی می‌شود. بوی تندی که هنگام تعویض پوشک با آن مواجه می‌شوید، ناشی از وجود همین ماده محرک است. از طرفی، راش‌های پوستی کودکان در شرایط گرم و مرطوب خود را نشان می‌دهند. به همین دلیل، تعویض دیر هنگام پوشک محرک قوی برای بروز آن روی پوست حساس نوزادان است. اگر کودک شما به دلایل مختلفی تکرر ادرار داشته باشد، ممکن است بیشتر در معرض ادرار سوختگی قرار بگیرد. جالب است بدانید که در صورت تماس بیش از حد پوست کودک با مدفوع (در اثر عدم تعویض پوشک یا اسهال مداوم) نیز علائم ادرار سوختگی بروز می‌کند. با توجه به اینکه مدفوع محرک قوی‌تری است. از سایر علل موثر در ادرار سوختگی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پیشگیری:
- بهترین راه برای پیشگیری، تمیز و خشک نگهداشتن ناحیه پوشک است. علاوه بر این، رعایت چند استراتژی ساده زیر نیز می‌تواند به کاهش احتمال بروز ادرار سوختگی و بثورات بر روی پوست کودک شما کمک کند:
- اغلب پوشک نوزاد را عوض کنید: پوشک‌های خیس یا کثیف را به سرعت تعویض کنید. اگر کودک شما تحت مراقبت پرستار کودک است، از وی بخواهید این مسئله را رعایت کند.
- بدن کودک را با آب گرم بشویید: به عنوان بخشی از هر مراحل تعویض پوشک، حتماً بدن کودک خود را با آب گرم بشویید.برای این منظور می‌توانید از سینک، وان یا بطری آب استفاده کنید. دستمال‌های مرطوب و پنبه‌ای مخصوص کودک نیز می‌توانند به تمیز کردن پوست کمک کنند. از دستمال مرطوب‌های حاوی با الکل یا مواد معطر استفاده نکنید. اگر مایل به استفاده از صابون هستید، نوع ملایم و بدون عطر را انتخاب کنید.
- خشک کردن بدن کودک با حوله: به آرامی پوست کودک را با یک حوله تمیز خشک کنید یا اجازه دهید برای چند دقیقه در معرض هوا خشک شود. بدن کودک را شدید مالش ندهید چرا که می‌تواند پوست را بیشتر تحریک کند.
- پوشک را خیلی سفت نبندید:پوشک‌های تنگ از عبور جریان هوا جلوگیری می‌کنند. در نتیجه محیط گرم و مرطوبی برای بثورات پوستی ایجاد می‌شود.
- استفاده منظم از پماد را در نظر بگیرید:اگر کودک شما اغلب دچار ادرار سوختگی و بثورات پوستی می‌شود، در هر بار تعویض پوشک از یک پماد سبک و مناسب استفاده کنید تا از تحریک پوست جلوگیری کنید. ویتامین آ + د، وازلین و اکسید روی (زینک اکساید) موادی هستند که معمولاً برای تولید این نوع پمادها استفاده می‌شوند. استفاده از این نوع پمادها یا کرم‌ها باعث کاهش سطح تماس پوست با ادرار و مدفوع نیز می‌شود. پس سعی نکنید در تعویض بعدی پوشک این لایه کرمی محافظ را به طور کامل پاک کنید، زیرا ممکن است به پوست ملتهب آسیب بیشتری وارد کند. اگر می‌خواهید آن را بردارید، از روغن بچه و پنبه استریل استفاده کنید.
- هر بار پس از تعویض پوشک، دست‌های خود را خوب بشویید:شستن دست‌ها می‌تواند از انتشار باکتری یا مخمر به سایر قسمت‌های دیگر بدن کودک جلوگیری کند.
تشخیص:
- انجام معاینات بالینی.
درمان طب نوین:
- بهترین درمان ادرار سوختگی نوزاد این است که پوست کودکتان را تا حد امکان تمیز و خشک نگه دارید. با وجود تعویض مداوم پوشک نوزاد برای خشک نگهداشتن محیط آن، برخی از متخصصان پیشنهاد می‌کنند که اجازه دهید نوزادتان هر روز چند ساعت بدون پوشک بماند تا به پوست تحریک شده فرصت نفس کشیدن داده شود.
- اگر کودک خود را در تختی با ملحفه‌های ضد آب یا روی یک حوله بزرگ روی زمین قرار دهید، این کار ساده‌تر می‌شود. چرا که بی‌اختیاری ادرار و مدفوع نوزادان امر طبیعی است. تا زمانی‌که بثورات از بین بروند، از پوشک‌هایی بزرگتر از حد معمول استفاده کنید.
- طبق تجربه، التهاب و بثورات پوستی ادرار سوختگی معمولاً در عرض ۲ تا ۳ روز با مراقبت‌های خانگی از بین می‌روند. دقیقاً طبق همان روندی که در بخش قبلی با عنوان پیشگیری به آنها اشاره کردیم.
- اگر مشکل کودک شما با وجود درمان‌های خانگی ادامه پیدا کرد، پزشک ممکن است برای رفع ادرار سوختگی نوزاد دختر یا پسر موارد زیر را تجویز کند:
- یک کرم هیدروکورتیزون (استروئیدی) ملایم
- یک کرم ضد قارچ، اگر کودک شما عفونت قارچی دارد.
- آنتی بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی، اگر کودک شما عفونت باکتریایی داشته باشد.
- طبق تجربه، پمادها و انواع کرم ادرار سوختگی ممکن است کمتر از لوسیون‌ها برای پوست نوزاد تحریک‌کننده باشند. اما پمادها معمولاً سدی بر روی پوست ایجاد می‌کنند و اجازه دریافت هوا را به آن نمی‌دهند. کرم‌ها روی پوست خشک می‌شوند و اجازه می‌دهند هوا از آن عبور کند. با پزشک خود در مورد اینکه چه نوع محصولی برای بثورات پوستی کودک شما بهتر است صحبت کنید (بهترین پماد سوختگی پای نوزاد).
- فقط در صورتی از کرم‌ها یا پمادهای ضد التهاب و حاوی استروئید استفاده کنید که پزشک متخصص اطفال یا متخصص پوست برای کودک شما آنها را توصیه کند. مصرف استروئیدهای قوی یا استفاده مکرر از کرم‌های دارویی می‌تواند منجر به بروز مشکلات دیگری شود.
- به عنوان یک قاعده کلی، همیشه از محصولاتی که برای نوزادان طراحی شده‌اند استفاده کنید. از اقلام حاوی جوش شیرین، اسید بوریک، کافور، فنل، بنزوکائین، دیفن هیدرامین یا سالیسیلات خودداری کنید. این مواد می‌توانند برای نوزادان سمی باشند و مطمئنا در بهترین پماد برای ادرار سوختگی کودکان یافت نمی‌شوند.
- تا زمانی‌که بثورات از بین بروند، کودک خود را هر روز حمام کنید. از آب گرم با صابون ملایم و بدون عطر استفاده کنید.
درمان طب سنتی:
- مالیدن روغن جامد روی موضع
- مالیدن شیر مادر بر محل سوختگی
- مالیدن آسیاب برگ گیاه مورد روی موضع
- تخم گشنیز و گل برز را به نسبت مساوی ساییده و بر موضع بپاشید.
- فوتفوته (پوک های درخت بید) را بسیار نرم بسایید و بر موضع بپاشید.
- گل سرنگون را در آتش بسوزانید، بعد بسیار نرم بسایید و بر موضع بپاشید.
- پیه آب شده بز را بر موضع بمالید، بعد روی آنها پودر بپاشید و او را قنداق کنید.
- برگ گشنیزه تازه را با برگ کاهوی خام بکوبید و بفشارید و آبی که از آنها خارج می شود را بر موضع بمالید.
- در صورتی که ادرار پای کودک را سوزانده باشد باید پرتقال، گوجه فرنگی، تخم مرغ، اسفناج و گندم یا آرد گندم به او نخورانید تا زود بهبود یابد.
- عدس قرمز را آسیاب کنید، بعد با گلاب و سرکه مخلوط کنید، سپس روی موضع بمالید. این یکی از بهترین درمان ها برای پای کودکانی است که به دلیل ادرار یا اسهال می سوزد و تاول می زند.
- در هر مرتبه خیس کردن فوراً قنداق یا لباس او را عوض کنید و تا می توانید او را نپیچید تا هوا بر پوست بخورد، اگر پوشک های بهداشتی در دسترس نبود،کهنه و لباس های او را خوب با آب گرم شستشو دهید و چند مرتبه آنها را آبکش کنید و حتماً هنگام پیچیدن، پاها و موضع سوخته شده را چرب کنید و روی آن پودر بپاشید.
داروها:
- کالاندولا
- انوکسولون
- کالندیت ای
- زینک اکساید
فعالیت:
- تا زمان بهبودی به کودک خود استراحت دهید.
رژیم غذایی:
- مادر از مصرف فرآورده های کارخانه ای و غذاهای گرم بدون مصلح غذایی پرهیز کند.
نکته:
- در گذشته استفاده از پودرهایی مانند نشاسته ذرت یا پودر تالک (پودر بچه) برای محافظت از پوست نوزاد و جذب رطوبت اضافی رایج بود. امروزه پزشکان دیگر استفاده از آنها را توصیه نمی‌کنند. زیرا استنشاق آنها می‌تواند ریه کودک را تحریک کند. از طرفی، نشاسته ذرت ممکن است بثورات پوستی ناشی از قارچ کاندیدا را بدتر کند.
- بعضی از والدین معتقد هستند که استفاده از پوشک پارچه‌ای به‌جای پوشک یکبار مصرف، مانع از ادرار سوختگی کودکان می‌شود. درحالی‌که اگر پوشک پارچه‌ای نیز در اسرع وقت پس از خیس کردن یا کثیف کردن تعویض نشود، بروز التهاب و راش‌های پوستی حتمی است.