ادرار خونی (هماچوری): عبارت است از ادرار خونی را هماچوری ماکروسکوپی، گروس یا Gross نیز می نامند. ادرار خونی که فقط در زیر میکروسکوپ قابل رویت باشد را هماچوری میکروسکوپی می گویند. این عارضه زمانی تشخیص داده می‌شود که پزشک ادرار فرد را مورد آزمایش قرار می دهد. در هر صورت، تعیین علت خونریزی بسیار مهم است. درمان این حالت به عامل بوجود آورنده آن بستگی دارد. وجود خون در ادرار می تواند زنگ خطری برای سلامتی باشد. اگر چه ادرار خونی یا هماچوری در بسیاری از موارد بی خطر است، اما گاهی مواقع می‌تواند علامت یک بیماری بسیار جدی نیز باشد.

علائم:

• هماچوری گروس منجر به صورتی، قرمز و یا کولا مانند شدن رنگ ادرار می شود. این اتفاق به دلیل حضور گلبول های قرمز در ادرار رخ می دهد. مقدار اندکی از خون می تواند باعث قرمز شدن ادرار شود. در این حالت معمولاً فرد دچار درد نمی شود مگر اینکه لخته های خونی دفع کند. ادرار خونی معمولاً بدون علائم و نشانه خاصی اتفاق می افتد.

علت:

• در هماچوری کلیه‌ها یا دیگر بخش های مجاری ادراری به گلبول های قرمز اجازه می دهند که به ادرار نشت پیدا کنند. عوامل مختلفی می توانند باعث این نشت شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• عفونت مجاری ادراری: این مورد زمانی اتفاق می افتد که باکتری از طریق پیشابراه وارد بدن شده و درون مثانه تکثیر می شود. علائم آن عبارتند از: احساس تکرر ادرار، درد و سوزش هنگام ادرار و تند شدن بوی ادرار. در برخی افراد و به ویژه افراد مسن، ممکن است هماچوری میکروسکوپی تنها علامت بیماری باشد.
• عفونت کلیوی (پیلونفریت): این موضوع زمانی اتفاق می افتد که باکتری از طریق جریان خون وارد کلیه‌ها می شود. علائم و نشانه های این بیماری اغلب مشابه عفونت مثانه است. اگر چه عفونت کلیوی بیشتر باعث تب و درد پهلو می شود.
• سنگ کلیه یا مثانه: گاهی مواقع، مواد معدنی موجود در ادرار غلیظ شده و باعث تشکیل کریستال در دیواره مثانه و کلیه‌ها می شود. در طول زمان این کریستال‌ها تبدیل به سنگ های کوچک و سخت می شوند. این سنگ ها اغلب بدون درد هستند. به همین دلیل در اغلب مواقع فرد متوجه حضور آنها نمی شود، مگر زمانی که باعث انسداد شوند و یا از طریق ادرار دفع شوند.
  در این صورت، معمولاً علائم اختصاصی در فرد بروز می‌کند. سنگ‌های کلیوی و سنگ‌های مثانه می توانند باعث هماچوری میکروسکوپی شوند.
• بزرگی پروستات: غده پروستات دقیقاً زیر مثانه قرار گرفته است و بخش فوقانی میزراه را احاطه کرده است. بنابراین معمولاً با رسیدن به میانسالی بزرگ می‌شود. پروستات بزرگ شده با وارد کردن فشار بر میزراه باعث انسداد نسبی جریان ادرار می شود. علائم و نشانه های بزرگی پروستات شامل مشکل در دفع ادرار، تکرر ادرار، فوریت در دفع ادرار و هماچوری گروس یا میکروسکوپی هستند. البته عفونت پروستات (پروستاتیت) نیز می تواند با علائم مشابهی همراه باشد.
• بیماری کلیوی: هماچوری میکروسکوپی یکی از علائم شایع گلومرولونفریت می‌باشد که در آن سیستم پالایش کننده کلیه‌ها دچار التهاب می‌شود. گلومرولونفریت می‌تواند جزیی از یک بیماری سیستمیک نظیر دیابت باشد و یا به صورت مجزا رخ دهد. عفونت های ویروسی یا استرپتوکوکی، بیماری های درگیر کننده عروق خونی و مشکلات ایمنی نظیر نفروپاتی IgA، که مویرگ های کوچک پالاینده خون در کلیه ها را درگیر می کنند، می توانند باعث ایجاد گلومرولونفریت شوند.
• سرطان: هماچوری گروس می تواند یکی از علائم سرطان پیشرفته کلیه، مثانه و یا پروستات باشد. متأسفانه ممکن است فرد در مراحل اولیه بیماری، یعنی زمانی که قابل درمان است، بدون علامت باشد.
• اختلالات ارثی: آنمی داسی شکل یک اختلال ارثی است که در آن هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز دچار مشکل می‌شود و همین امر باعث پیدایش خون در ادرار هم به صورت هماچوری گروس و هم به صورت هماچوری میکروسکوپی می شود. سندرم آلپورت که بر غشاهای پالاینده گلومرول‌ها تأثیر می گذارد نیز مشابه آنمی داسی شکل عمل می کند و باعث پیدایش هر دو نوع هماچوری می شود.
• تروما یا آسیب کلیوی: وارد شدن ضربه یا دیگر انواع آسیب ها به کلیه، مثلاً در جریان تصادف یا ورزش های پر برخورد، می تواند یک از علل هماچوری قابل مشاهده باشد. اگر زخم در خود کلیه به عللی به وجود آمده باشد باعث پیدایش خون در ادرار می شود. علایم زیر راهنمای تقریبی محل زخم می باشند: ۱. اگر زخم و ورم در غشای کلیه باشد، درد بسیار شدید و گرم و سوزش آن ناحیه، سخت و آزار دهنده است. ۲. اگر زخم در نسج کلیه باشد، درد شدید و سوزش اندک است. ۳. زخم های حالب، دردهای انتشاری به کشاله ران و بیضه ها می دهند. گاهی ممکن است تا زانو و گاهی به آلت نیز منعکس شود. ۴. زخم های درون آلت، دردشان موضعی است.
• داروها: داروی ضد سرطان نظیر سیکلوفسفاماید و آنتی بیوتیک هایی نظیر پنی سیلین می توانند باعث هماچوری شوند. گاهی مواقع مصرف داروهای ضد انعقاد مانند آسپیرین و هپارین همزمان با شرایطی که مثانه را مستعد خونریزی کرده اند، باعث هماچوری قابل مشاهده می‌شود.
• ورزش شدید:‌ بسیار نادر است که ورزش شدید باعث هماچوری قابل مشاهده شود و علت آن نیز نامشخص است. ممکن است علت آن آسیب به مثانه، از دست دادن آب (دهیدراتاسیون) و یا شکسته شدن گلبول های قرمز در اثر ورزش هوازی مداوم باشد. دوندگان بیشترین افرادی هستند که دچار این عارضه می شوند. با این حال هر فرد دیگری نیز ممکن است پس از ورزش شدید دچار هماچوری قابل مشاهده شود. البته توجه داشته باشید که اگر پس از ورزش در ادرار خود خون مشاهده کردید الزاماً به این معنا نیست که این خونریزی ناشی از ورزش می‌باشد. برای تشخیص بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. تقریباً تمام افراد و از جمله کودکان و نوجوانان می توانند دچار هماچوری شوند. عواملی که باعث افزایش احتمال ابتلا به این عارضه می شوند، عبارتند از:
2. سن: مردان بالای ۵۰ سال گاهی مواقع به دلیل بزرگی پروستات دچار هماچوری می شوند.
3. سابقه خانوادگی: وجود سابقه بیماری کلیوی یا سنگ کلیه در خانواده، فرد را مستعد هماچوری می کند.
4. عفونت: التهاب کلیه پس از عفونت ویروسی یا باکتریایی (گلومرولونفریت پس از عفونت) یکی از علل اصلی هماچوری قابل مشاهده در کودکان می‌باشد.
5. داروهای خاص: آسپرین، داروی ضد درد غیر استروئیدی و آنتی بیوتیک‎هایی نظیر پنی سیلین باعث افزایش احتمال هماچوری می شوند.
6. ورزش شدید: دوندگان ماراتون بسیار مستعد هماچوری ناشی از ورزش می باشند. در حقیقت گاهی مواقع به این حالت «هماچوری دوندگان» نیز گفته می شود. اما هر فرد دیگری که ورزش شدید انجام می دهد نیز می تواند دچار این عارضه شود.

تشخیص:

1. معاینه فیزیکی: که شامل سابقه پزشکی فرد نیز می باشد.
2. آزمایش ادرار: حتی اگر هماچوری فرد از طریق آزمایش ادرار نیز کشف شده باشد، فرد باید آزمایش ادرار دیگری را به انجام برساند تا مشخص شود که آیا هنوز هم دفع خون از طریق ادرار ادامه دارد یا خیر.
3. Urinalysis همچنین می تواند عفونت مجرای ادراری و حضور یا عدم حضور مواد معدنی بوجود آورنده سنگ در کلیه‌ها را نیز مشخص کند.
4. آزمایش تصویر برداری: در اغلب موارد یک آزمایش تصویر برداری برای شناسایی علت هماچوری لازم است. به این منظور پزشک ممکن است CT اسکن،MRI  و یا سونوگرافی درخواست نماید.
5. سیستوسکوپی (تصویر برداری از مثانه): در این روش، پزشک یک لوله مجهز به دوربین را وارد مثانه بیمار می کند تا مثانه و میزنای را از نظر هماچوری بررسی کند.
6. گاهی مواقع علت هماچوری غیر قابل تشخیص می باشد، در این موارد ممکن است پزشک از آزمایش‌های متداول برای پیگیری وضعیت بیمار استفاده کند. به ویژه زمانی که فرد عوامل مستعد کننده برای سرطان مثانه نظیر مصرف سیگار، قرارگیری در معرض سموم و یا سابقه رادیوتراپی را داشته باشد.

درمان طب نوین:

• درمان خون ادراری همیشه متناسب با بیماری زمینه ای انجام می شود. در واقع خون ادراری فقط یک علامت بوده و درمان آن بسته به بیماری که آن را به وجود آورده مانند سنگ کلیه یا عفونت مثانه یا بزرگی پروستات یا سرطان های سیستم ادراری متفاوت است. اگر در تمام ارزیابی ها هیچ بیماری زمینه ای برای خون ادراری مشخص نگردد به بیمار توصیه می شود پیگیری های مکرری را به صورت سالیانه نزد پزشک انجام دهد.

درمان طب سنتی:

• قرص خون برای درمان تمام خونریزی های داخلی مفید است.
• اگر خونریزی از مجاری ادرار به علت مشکلات مثانه باشد، درمانش مرکب ۳ است.
• اگر خونریزی از مجاری ادرار به علت پروستات باشد، درمانش داروی پروستات است.
• در ادرار خونی، فصد بازیلیک دو طرف انجام می دهیم و اگر علت از سنگ بود آن را درمان می کنیم.
• اگر اندکی مزاج متمایل به گرمی می باشد، تخم خیار، تخم خربزه و تخم کتان را با عسل يا قند شیره کش کنید و میل فرمایید.
• اگر رنگ ادرار قرمز یا پررنگ (نارنجی) شده است، برای رفع آن به مدت ۵ روز هم آب هندوانه و سکنجبین و بعد ۵ روز آب غوره بخورید.
• دادن شیر اسب به اینگونه بیماران بسیار مؤثر است و همچنین دادن گیاهان دارویی مدر با آب عسل برای تصفیه عفونت زخم های کلیوی نافع می باشد.
• سماق 30 گرم + گلنار 25 گرم + تخم خرفه 25 گرم + گل ارمنی 20 گرم همه را نرم کوبیده هر چهار ساعت یک قاشق مرباخوری میل نمایید. (بسیار مجرب).
• سماق 25 گرم + گل حلوا 25 گرم + ریشه انجبار 50 گرم، ریشه ها را نیم کوب کرده، سه قاشق غذاخوری با دو لیوان آب کمی جوشانده، قبل از هر غذا دو استکان میل نمایید. (بسیار مجرب).
• درمان را با اشربه و اغذیه مناسب شروع کرده تا بدین وسیله تعدیل اخلاط شود. پس از پاک سازی و تعدیل مزاج می توان داروهای مدر (ادرارآور) به کار برد تا زخم را پاک و بهبودی بخشند. برای این کار نسخه های زیر تجویز می شود.
• ریشه کرفس ۱۵ گرم و ریشه بادیان، اذخرمکی و تخم بادیان از هر کدام ۱۰ گرم، همه را مخلوط و نیم کوب کرده و ۶ قسمت کنید. هر قسمت را در ۲ لیوان آب خیسانده و ۵ تا ۷ دقیقه بجوشانید. این جوشانده را صبح و عصر قبل از غذا میل کنید.
• خارخاسک + کاکل ذرت + ریشه بابا آدم + رازیانه + گل ماهور + همیشه بهار + بابونه شیرازی + دم امسب همه را به یک نسبت ترکیب و پودر کنید و روزی سه مرتبه هر بار یک قاشق غذاخوری از این ترکیب را دم کنید و با عسل شیرین کنید و میل کنید.
• تخم کرفس، بادیان و انیسون از هر کدام ۱۰ گرم و کندر ۵ گرم، همه را ساییده و با آب و عسل مخلوط کنید، روزی چهار قاشق مرباخوری از آن را بخورید. اگر دچار درد شدیدی در ناحیه کلیه می باشید، داروهای زیر را نرم کوبیده، خمیر کنید و بر محل درد ضماد گذارید.
• اگر زخم در حال بهبودی است می توان برای تسریع آن از فرمول زیر به صورت خوراکی استفاده کرد: بزرالبنج، نعناع، مهر گیاه، خون سیاوشان و نشاسته از هر کدام ۱۰ گرم، صمغ عربی و کندر خوراکی از هر کدام ۵ گرم، همه را با هم آمیخته، نرم بکوبید و روزی ۴ قاشق مرباخوری از آن را تدریجاً مصرف کنید.
• برای تسهیل عبور ادرار و رفع رسوبات آن نیز می توان از آبزن (حمام دارویی) استفاده کرد: برای آبزن، خارخاسک، گل بابونه، گل بنفشه و سبوس گندم، همه را به مقدار کافی انتخاب کرده، بجوشانید و در آب آن بنشینید. ناگفته نماند که این حمام دارویی را می توان دو روز به کار برد، منتهی هربار در موقع استفاده، باید دوباره جوشانده شود.

درمان ادرار خونی، زخم های دستگاه کلیوی و سوزش مثانه:

• گل ارمنی ۱۰ گرم، گل مختوم ۱۰ گرم، ریشه مرجان ۵ گرم، صمغ عربی ۵ گرم، کتیرا ۵ گرم و تخم ترشک ۱۰ گرم، همه را نرم کوبیده و روزی ۳ قاشق غذاخوری از آن را کفلمه کنید.
• ضمناً در ادرارهای خونی مزمن یا زخم های کهنه مزمن کلیه، زراوند گرد (نخود الوند) را کوبیده با شكر آمیخته و به صورت کفلمه بخورید یا صبر زرد را کوبیده با شیر تازه آمیخته و مصرف کنید.
• کاکنج ۵ گرم، بارهنگ ۱۵ گرم، گل ارمنی ۱۰ گرم، کندر خوراکی ۵ گرم، صمغ عربی ۵ گرم، خون سیاوشان ۵ گرم، مغز بادام شیرین ۱۰ گرم، مغز بادام تلخ ۵ گرم، عصاره شیرین بیان ۱۰ گرم، نشاسته ۲۰ گرم، تخم کرفس ۱۵ گرم و کتیرا خوراکی ۵ گرم، همه را نرم کوبیده و روزی ۳ قاشق غذاخوری کفلمه کنید.

درمان خونریزی پس از ادرار:

• با محلول پرمنگنات ۱۰% پس از دفع ادرار، داخل مجرا را به وسیله آمپول شستشو دهید.
• کلردوکلسیم ۳۰ گرم، ارگوتین ۸ گرم و آب ۱۰۰ گرم، همه را با هم مخلوط کرده و پس از دفع ادرار با آن محلول، مجرای بول را شستشو دهید.
• سندروس، فلفل سفید و تباشیر هندی از هر کدام ۳ مثقال را نرم بسایید و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه به اندازه سه، چهار عدد نخود از آن را با آب سرد بخورید.
• خونریزی پس از ادرار در اثر میکروبی است که زیر ناخن های پا زندگی می کنند. اشخاصی که پای خود را در آب روان شستشو می دهند، این میکروب از زیر ناخن ها وارد آب شده و دیگران نا آگاهانه از آن استفاده می کنند. این میکروب وقتی وارد بدن می شود، در مجرای بول و مثانه جای می گیرد و پس از جایگیر شدن، انسان به خونریزی بعد از ادرار مبتلا می گردد، یعنی پس از تمام شدن ادرار، خون از مجرا خارج می شود. پیدایش این بیماری ابتدا از مصرف و آشامیدن آب های روان، مثل رودخانه و … شروع شده و به مرور زمان میکروب آن در همه جا روی زمین سرایت می کند. در صورتی که به این بیماری مبتلا شده اید از آنار، آب انار، هسته های انار، پرده های بین دانه های انار و آش انار زیاد استفاده کنید.

درمان خون در ادرار هنگامی که ادرار رقیق باشد:

• اگر ادرار رقیق است و خون در آن وجود دارد باید از مصرف فراسیون پرهیز کرده و آب لیموی زیاد میل کنید.
• اگر دوست دارید از داروهای گیاهی استفاده کنید باید مقداری بارهنگ را با شربت زرشک مخلوط کرده و صبح، ظهر و شب و هر مرتبه مقداری از آن را میل فرمایید.

خون در ادرار از ضعف جگر:

• اگر در اثر ضعف جگر خون در ادرار مشاهده شد باید هر صبح، ظهر و شب یک قاشق شربت خوری از دانه های بارهنگ را با مقداری شربت زرشک مخلوط کنید و بخورید.

خون در ادرار از اطعمه یا ضربه یا سموم:

• اگر خون داخل ادرار از خوردن اطعمه نامناسب یا در اثر ضربه یا سمومات باشد، روزی سه مرتبه شربت زرشک بنوشید، مرتفع خواهد شد.

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات و غذاهای سرد و گرم بدون مصلح پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک عدسی ساده، خوراک عدسی با قارچ، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو بادمجان، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ و سیب زمینی، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک گل کلم، خوراک کلم بروکلی، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک تند بامیه، خوراک بورانی، خوراک مخلوط، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش عدس ۱، آش شلغم ۲، آش اسفناج ۱، آش اسفناج ۲، آش حبوبات ۲، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، آش شولی ۱، آش رب، مرصع پلو، دم پخت گوجه ۲، هویج پلو، ماش پلو، پلو مخلوط، قیمه پلو، کلم پلو با قارچ، عدس پلو ساده، عدس پلو با کدو حلوایی، عدس پلو با قارچ، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، لبو پلو، خورش به و آلو، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، خورش قارچ و آلو، خورش قارچ و لوبیا سفید، خورش کدو حلوایی، خورش کدو خورشتی، خورش کلم بروکلی، با قارچ، خورشت قیمه قارچ، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۲، سوپ اسفناج، سوپ قارچ ۲، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، دلمه کدو خورشتی، دلمه برگ انگور، سس گوجه فرنگی ۱، سس معطر، آب خیسانده یا جوشانده عناب نیمکوب شده، ترنجبین، شیرخشت، آب غوره، خرفه تازه یا آب خرفه تازه یا آب جوشانده آن یا مصرف تخم خرفه، عدس پخته، برگ کاسنی تازه یا آب جوشانده برگ و ریشه و تخم کاسنی یا عرق کاسنی.

نکته:

• بهتر است به محض این که متوجه وجود خون در ادرار شدید با پزشک خود ملاقات کنید. برخی داروها نظیر ( Ex-laxمسهل کننده) و برخی مواد غذایی خاص نظیر چغندر قرمز، ریواس و توت قرمز نیز می توانند باعث قرمز شدن رنگ ادرار شوند.
• تغییر رنگ ادرار در اثر مصرف برخی داروها، مواد غذایی خاص و یا ورزش، به احتمال زیاد در عرض چند روز از بین خواهد رفت. ادرار خونی ظاهر متفاوتی دارد اما ممکن است نتوانید آن را به خوبی توصیف کنید. در این حالت بهترین کار این است که بلافاصله پس از تغییر رنگ ادرار با پزشک خود ملاقات کنید.
• چهار نوع بیماری وجود دارند که انسان به هر کدام از آنها مبتلا شود از مجاری ادرارش خون می آید. حرف اول هر کدام از آن بیماری ها سین می باشد و عبارتند از: ۱. سوزاک ۲. سنگ مجرای ادرار ۳. سل مجرای ادرار ۴. سرطان. به منظور روشن شدن هر کدام از بیماری های فوق الذکر باید آزمایش سونوگرافی و عکس برداری انجام شود تا بیماری معالجه شده و خون مجرای ادرار قطع گردد. ضمناً مایعاتی که حجم ادرار را افزایش می دهند و همچنین مصرف مبردات در هر چهار مورد مؤثر خواهند بود.