اختلال کم توجهی یا بیش فعالی: عبارت است از یک نوع رفتار خاص در کودکان به طوری که این کودکان تنها می توانند برای مدت کوتاهی روی یک موضوع خاص تمرکز کنند. ضمناً این کودکان گاهی حرکات و رفتار کنترل نشده­ای را به طور ناگهانی از خود بروز می­دهند. البته بیش فعالی می تواند وجود داشته باشد یا نداشته باشد. به نظر می رسد که این اختلال در اختلالات یادگیری نقش داشته باشد و تخمین زده می شود حدود 10% لی 5% کودکان مدرسه ای گرفتار این اختلال باشند. بعضی افراد فکر می کنند بیش فعالی یعنی فعالیت افراطی و جنب و جوش خیلی زیاد کودک، تا حدی که باعث رنجش اطرافیان می شود؛ در حالی که فعالیت زیاد، یکی از بخش های بیماری است؛ در اختلالات بیش فعالی معمولاً کودک، توانایی دقت و تمرکز بر روی یک موضوع را ندارد، یادگیری در او کند بوده و کودک از فعالیت بدنی غیر معمول و بسیار بالا برخوردار است.

علائم:

1. تحرک و فعالیت زیاد: عدم تحمل ماندن در یک مکان حتی به مدت کوتاه جنب و جوش زیاد به صورت دویدن و پریدن در اکثر اوقات، زیاد صحبت کردن، جنبیدن مداوم روی صندلی و تکان دادن دست و پاها.
2. نداشتن تمرکز و عدم توجه: قادر نبودن به پیگیری دستورات و اتمام کارها، گم کردن وسایل شخصی خود، پرت شدن حواس کودک به راحتی، عدم تمرکز روی یک کار یا یک بازی مشخص، عدم توانایی در توجه به جزئیات، عدم علاقه به کارهایی که نیاز به دقت زیاد دارد، اشتباهات تکالیف مدرسه به دلیل بی دقتی، عدم انجام صحیح کارها.
3. انجام کارهای ناگهانی و غیر قابل پیش بینی: پایین بودن آستانه صبر و تحمل، پریدن میان صحبت دیگران، نداشتن حوصله در رعایت مقررات، انجام بازی و فعالیت های پر سر و صدا و خطرناک، پاسخ دادن قبل از مطرح شدن کامل سؤال، از این شاخه به آن شاخه پریدن، پرخاشگری و مباحثه با بزرگ سالان آگاهانه از خواسته بزرگ ترها، آزار و اذیت دیگران حتی حیوانات، حساس زودرنج، کینه توز و قلدر، فریب کاری و دروغ گویی، خراب کردن وسایل دیگران، احساس تنهایی و تنفر دیگران نسبت به خود، کودک در اجرای دستورالعمل ها مشکل دارد، به نظر می رسد که اصلاً گوش نمی دهد، وقتی به کودک گفته می شود که بنشینید، فقط به مدت کوتاهی روی صندلی بند می شود.

علت:

• ناشناخته است. فرضیات زیادی مطرح شده اند، اما هیچ یک تأیید یا رد نشده اند. تصور بر این است که منشاء آن بیولوژیک باشد.
• به خاطر وجود غلبه مزاج خشک می باشد (گرم و خشک یعنی صفرا و سرد و خشک یعنی سودا) و امروزه در جامعه 99% بیش فعالی ها به دلیل غلبه مزاج گرم و خشک یعنی صفرا می باشد.
• یکی از علت های بیش فعالی خوردن قرص آهن در بارداری می باشد و همچنین مراقبت نکردن نماز در دوران بارداری و همچنین خوردن غذاهای کارخانه ای حاوی مواد نگهدارنده و مواد مصنوعی می باشد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

• سابقه خانوادگی این اختلال

پیشگیری:

• هیچ روش خاصی برای پیشگیری وجود ندارد.

عواقب مورد انتظار:

• در بعضی از موارد، رفتار غیر طبیعی کودک به هنگام بلوغ کاملاً برطرف می شود. در بعضی دیگر، بیش فعالی با افزایش سن کاهش می یابد. اما تعدادی از این کودکان نهایتاً به نوجانان و بزرگسالانی مشکل دار تبدیل می شوند.

عوارض احتمالی:

• امکان دارد مشکلات کودک در طی زمان برطرف نشوند. نهایتاً کودک وقتی بزرگ می شود ممکن است در تحصیل موفق نباشد، یا آنکه رفتار ضد اجتماعی و گاهی جنایی از خود بروز دهد. امکان دارد کودک در بزرگسالی دچار اختلال شخصیت شود.

تشخیص:

• انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• درمان بیش‌فعالی بدون دارو عبارت است از: رفتاردرمانی و نوروفیدبک. به خصوص در مواردی که این اختلال شدید نیست می‌توان تنها از رفتار درمانی بدون تجویز دارو بهره برد. درمان بیش فعالی معمولاً تا سن بلوغ ادامه دارد. بیش‌فعالی در حدود ۵۰ درصد بچه‌ها بعد از بلوغ هم ادامه پیدا می‌کند.
• درمان قطعی برای بیش‌فعالی و اختلال نقص توجه وجود ندارد ولی می‌توان تا حدود زیادی به کاهش علائم و بهبود آن کمک کرد. یادتان باشد تشخیص و درمان به موقع در دستیابی به نتایج بهتر بسیار موثر است. موثرترین و سریع‌‌ترین روش برای درمان این بیماری دارو درمانی است ولی در اکثر موارد بهره بردن از روش‌های درمانی ترکیبی شامل دارو و رفتاردرمانی موثرتر هستند. هدف از درمان بیش‌فعالی مهم است، اگر می‌خواهید علائم را فقط در مدرسه کاهش دهید کودک شما می‌تواند فقط زمان مدرسه دارو مصرف کند. همینطور برای رسیدن به بهترین نتیجه داشتن جلسات چکاپ مداوم توسط دکتر بیش‌فعالی مهم است تا میزان اثر دارو و عوارض جانبی آن بررسی شود. بهترین زمان تشخیص و درمان بیش‌فعالی زیر ۱۲ سال است زیرا به دلیل عدم درمان به‌موقع و صحیح ممکن است این بیماری در بزرگسالی هم ادامه داشته باشد.

درمان طب سنتی:

• درمان و مشاوره به والدین و کودک توسط پزشک
• با معلم کودک تماس مستمر داشته باشید، اگر کودک در درس خود نیاز به کمک بیشتری دارد، امکان آن را فراهم کنید.
• اگر کودکتان بیش فعال است از خوردن پنیر، بستنی، ماست، شکلات، اسنک ها، فست فودها، نوشیدنی های گازدار، آبمیوه های صنعتی پرهیز کند.
• قند و مواد غذایی حاوی قند مانند بیسکویت، کیک، شیرینی، شکلات و نوشابه‌های شیرین می توانند موجب افزایش سریع قندخون و بروز بیش‌فعالی در بعضی از کودکان شوند.
• در خانه یک محیط متناسب و محدودیت های کاملاً مشخص برای رفتار کودک را در نظر بگیرید. ضمناً باید از روش های تربیتی نیز به طور مداوم بهره گرفت. اگر احساس می کنید که نیاز به کمک از طرف افراد متخصص امر دارید مراجعه کنید.
• رفتار درمانی و شناخت درمانی، کودک خود در این نوع درمان ها نقش مهمی را به عهده دارد. او باید مواظب رفتار خود باشد، نقش محوله را به خوبی ایفا کند، و رفتار خود را ثبت کند. در یک طرح کلی، اساس این روش های درمانی بر راهبردهای تغییر رفتار نامطلوب استوار است. به نظر می رسد که ترکیب این روش های درمانی با داروها بهترین نتایج را در کنترل علائم به همراه داشته باشد.

درمان بیش فعالی از شدت گرمی:

• سویق عدس تجویز شود.
• مالیدن روغن زیتون به ملاج سر
• خوردن سرکنگبین عام یا زرشکی یا کاسنی.
• انار، کاهو، آب زرشک در طول روز میل شود.
• شربت آبلیمو و عسل روزی 3 لیوان میل شود.
• کدو تنبل یا کدو خورشتی با خورشت میل شود.
• انجام حجامت عام (2 بار در بهار و 1 بار در پاییز)
• داروی صفرابر، تقویت عصب، سرد کننده استفاده شود.
• به طور جدی از غذاهای گرم و خشک (صفرازا) پرهیز شود.
• خوردن سوپ جو با آبغوره و روغن زیتون هفته ای 3 تا 5 وعده.
• رزوی 5 عدد خیار میل شود و بعد از هر خیار یک عدد خرما میل شود.
• در جامعه ما بیش فعالی ها نوعاً گرم هستند. در درمان آن سردی تجویز می کنیم.
• اگر بیش فعالی بچه از شدت گرمی (مزاج صفرا) باشد، موها سیخ و خشک است و بدن گرم می شود.
• نسبت به سن شخص حجامت عام انجام شود که درمان اورژانسی بیش فعالی می باشد (چون مزاج حجامت سرد است).

درمان بیش فعالی از شدت سردی (سودا) باشد که امروزه در جامعه خیلی کم است:

• خوردن بادام 14 عدد مثل آدام بجود.
• کاهش سردی ها (سودازا) مخصوصاً شبانگاه.
• خوردن ارده با شیره انگور، هفته ای 3 تا 5 وعده.
• خوردن سوپ گندم با روغن زیتون یا روغن کنجد (هفته ای 3 الی 5 وعده).
• اگر بیش فعالی بچه از شدت سردی باشد، بچه همه چیز را می شکند، بی قرار و ضعیف می شود و جیغ می کشد.

داروها:

• مدافینیل
• کلونیدین
• آتوموکستین
• سیتی کولین
• لیز دگزامفتامین
• دکس متیل فنیدات
• متیل فنیدات یا ریتالین
• دگزامفتامین یا دکستروآمفتامین
• پزشک شما شاید تصمیم بگیرد داروهایی مثل متیل فنیدات (ریتالین)، که ظاهراً اثر آرامبخش در کودکان دچار این اختلال دارند، تجویز کند. این داروها اثرات جانبی ناخوشایندی دارند، از جمله: اختلال در خواب، افسردگی، سردرد، معده درد، بی اشتهایی و کاهش رشد.

فعالیت:

• فعالیت کودک خود را حتی المقدور در چارچوب مشخص در آورید.

رژیم غذایی:

• رژیم غذایی مخصوص پیشنهاد شده اند: حذف کلیه افزودنی های غذایی (ادویه جات و …) حذف مواد به خصوص از رژیم غذایی، یا ویتامین درمانی شدید، اغلب تحقیقات پزشکی اشاره به این دارند که این رژیم ها برای تعداد بسیار کمی از کودکان مفید هستند. اما بسیاری از والدین تغییرات قابل توجه ای را در رفتار کودکان خود پس از استفاده از این روش ها گزارش کرده اند. شاید دلیل آن این باشد که با تهیه غذاهای مخصوص برای کودکان وی احساس می کند که توجه بیشتری به او می شود. در مورد هرگونه رژیم غذایی مخصوص که برای کودک خود در نظر دارید با پزشک خود مشورت کنید.
• خوردنی های مفید: سمنو با رب انار، سس معطر، سمنو با گندم و جو، آش رب، خوراک لوبیا سفید با جعفری، آش شولی ۱، عدس پلو ساده، دم پخت گوجه ۲، خوراک عدسی ساده، آش شولی ۲، سوپ شهد نما، خوراک عدس و اسفناج، سوپ کاهو سبز، آش گوجه فرنگی ۱، خوراک باقلا، کماچ مخلوط، کماچ ساده، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک مخلوط، پلو مخلوط، خوراک سویا و عدس، خوراک گل کلم، آش گوجه فرنگی ۲، بلغور پلو، خوراک بورانی، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک کدو حلوایی، خوراک کلم بروکلی، لوبیا سبز پلو ۳، خوراک تند بامیه، خوراک کلم برگ با عدس، سوپ گل کلم، خورش قارچ و لوبیا سفید، خورش قیمه، دلمه کدو خورشتی، خورش کدو خورشتی، دلمه برگ انگور، کماچ سویا، آش زردآلو، عدس پلو با قارچ، آش گوجه سبز، خوراک نخود فرنگی با رب انار، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، نخود فرنگی پلو ۱، خورش قیمه بادمجان، خورش بامیه با قارچ.

نکته:

• بیش فعالی را زمانی درمان کنید که کودک کم توجه باشد، نه برای اینکه فعالیت زیادی دارد.