اختلال دوقطبی (اختلال شیدایی، افسردگی): عبارت است از اختلالی که در آن خلق بیمار دچار نوسانات شدید می شود، و ارتباطی بین خلق بیمار و آنچه که واقعاً در زندگی بیمار رخ می دهد وجود ندارد. سیر بیماری بدین نحو است که به طور یک در میان ولی نامنظم، یک مدت فرد دچار سرخوشی و فعالیت زیاد بدون توجیه است (شیدایی) و به دنبال آن دچار افسردگی شدید می شود و این سیکل به همین منوال ادامه پیدا می کند. در بین شیدایی و افسردگی، دوره ای از رفتار طبیعی (ممکن است کوتاه باشد یا حتی چند سال طول بکشد) وجود دارد.

انواع اختلال دو قطبی:

1. بیماری دوقطبی نوع ۱: مانیا همراه یا بدون افسردگی
2. بیماری دوقطبی نوع ۲: هایپومانیا (حالت خفیفی از مانیا) به اضافه افسردگی

علائم:

1. شیدایی
2. افسردگی
3. کاهش میل جنسی
4. غفلت از رسیدگی به خود
5. امکان دارد بیمار شروع به ولخرجی کند.
6. افزایش انرژی، سر خوردگی و نئشگی در بیمار
7. کاهش سرعت صبحت کردن و کند شدن حرکات
8. امکان دارد برای شریک های جنسی متعدد اختیار کند.
9. صحبت کردن بیمار سریع، خشن و غیر منطقی می شود.
10. نگرانی بیش از حد در مورد بیماری هایی که واقعاً وجود ندارند.
11. افزایش تصورات در مورد وجود مشکلاتی که واقعاً وجود ندارند.
12. یمار اغلب تحریک پذیر است و دچار حملات عصبانیت می شود.
13. امکان دارد بیمار فکر کند که توانایی های خیلی زیادی دارد (خود بزرگ بینی)
14. امکان دارد بیمار غذا خوردن را فراموش کند و وزن وی کم و خستی بر وی عارض شود.
15. بیمار صبح زودتر و زودتر از خواب بر می خیزد (در مواردی بیمار ممکن است حتی 4 الی 3 روز نخوابد)
16. امکان دارد بیمار به طور فزایند های گوشه نشینی اختیار کند؛ خوابش مختل شود؛ و صبح ها دیر از رختخواب برخیزد.
17. امکان دارد بیمار در اتاقش بماند، و از رو به رو شدن با دنیای بیرون واهمه داشته باشد؛ یا در واقع عزت نفس نداشته باشد.
18. امکان دارد بیمار به یک باور نادرست و غیر قابل تغییر از اهمیت و بزرگی خود برسد و فکر کند که می توانند کارهای خطرناک انجام دهد.
19. حواس بیمار خیلی زود از یک کار پرت می شود و بسیار بی قرار است (امکان دارد این مسأله باعث کاهش بازده کاری شود). فرد پروژه های جدید را با اشتیاق فراوان آغاز می کند، ولی ندرتاً آنها را به پایان می برد.

علت:

• ناشناخته است.
• عوامل زیست شناختی، روانی، ارثی همگی ممکن است نقش داشته باشند.
• امکان دارد استرس زیاد یا مرگ یکی از نزدیکان باعث ظهور ناگهانی شیدایی یا افسردگی شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

• سابقه خانوادگی این اختلال

پیشگیری:

• هیچ داروی خاصی برای پیشیگری از آن وجود ندارد.

عواقب مورد انتظار:

• ممکن است بتوان این اختلال را با درمان دراز مدت که باعث کاهش دفعات و شدت حملات شیدای و افسردگی می شود، تا حدی زیادی کنترل کرد و سلامت فرد را به حد نزدیک به طبیعی رساند. بسیاری از مدیران، دانشمندان و افراد سرشناس دچار این اختلال بوده اند.

عوارض احتمالی:

1. خودکشی
2. عدم رو به بهبود گذاشتن اختلال
3. عود بیماری، به خصوص با قطع دارو
4. از دست دادن شغل؛ بروز مشکلات در زندگی مشترک

تشخیص:

1. تشخیص بیماری دوقطبی در برخی موارد بسیار دشوار می‌باشد، زیرا گاهی فرد بدون هیچ سابقه خانوادگی و تنها با یک افسردگی ساده به پزشک مراجعه می‌کند. در این حالت در صورتی که به اشتباه افسردگی تک قطبی تشخیص داده شود و دارهای ضد افسردگی تجویز شود، فرد به اصطلاح سوییچ می‌کند یعنی به یکباره وارد فاز مانیا می‌شود و دارای انرژی بیش از حد و سرخوشی می‌شود. در این حالت ممکن است خود فرد از وضعیت خود بسیار راضی باشد ولی اطرافیان بیمار با مشاهده این حالت باید سریعاً به پزشک اطلاع دهند تا پزشک اقدام به قطع دارو و تجویز داروی جدید برای درمان بیماری دوقطبی نماید. مهمترین راه‌های تشخیص بیماری دوقطبی از طریق مصاحبه بالینی توسط روانپزشک و تست معتبر اختلال دوقطبی است. در جلسه ویزیت، روانپزشک اطلاعاتی شامل موارد زیر را از بیمار کسب می‌کند و براساس آن‌ها تشخیص می‌دهد: علائم و نشانه‌های حال حاضر فرد، سوابق شخصی فرد در گذشته، تاریخچه خانوادگی فرد، ممکن است فرد سال‌ها این بیماری را داشته باشد ولی به علت داشتن علائم مشترک با سایر بیماری‌های روانپزشکی به درستی تشخیص داده نشده باشد و یا قبلا فقط با شکایت افسردگی مراجعه کرده و افسردگی تک قطبی تشخیص داده شده باشد. سایر بیماری‌‌های روانپزشکی که غالباً با بیماری شیدایی رخ می‌دهند و تشخیص آن را بسیار سخت می‌کنند شامل موارد زیر می‌باشند: بیماری پانیک اتک، وسواس، اختلال پرخوری، اعتیاد، اختلال بیش‌فعالی، نقص توجه، اختلال شخصیت مرزی.

درمان طب نوین:

• امکان دارد در مورد بیمارانی که به دارو جواب نمی دهند، از شوک (ECT) استفاده شود.
• برای مواردی که علائم شدید هستند، ممکن است لازم باشد بیمار در بیمارستان یا مرکز درمانی بستری شود.
• هیچگاه وقتی احساس کردید حالتان بهتر شده است، دارو را قطع نکنید، این کار ممکن است باعث عود بیماری شود که شاید به دارو خوب جواب ندهد.
• بهترین روش درمان بیماری دوقطبی استفاده از داروهای تثبیت‌کننده خلق است. داروهایی مانند: والپرات سدیم، لیتیم، لاموتریژین، کاربامازپین و … داروها بسته به تشخیص پزشک و فازی که بیمار در آن قرار دارد تجویز می‌شوند. البته ممکن است پزشک از ترکیب روان درمانی و دارودرمانی برای درمان استفاده کند. در صورت تجویز داروی لیتیوم پزشک آزمایش خون تجویز می‌کند و هر چند ماه یکبار این آزمایش را تکرار می‌کند. در صورت داشتن هرگونه عوارض جانبی، مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید و بدون دستور پزشک هرگز داروی خود را قطع نکنید.
• خبر خوب است که این بیماری در صورت انجام اقدامات درمانی صحیح توسط روانپزشک حتی در مواردی که بیماری شدید باشد، به شدت کنترل پذیر است و این اشخاص می‌توانند زندگی عادی داشته باشند. جالب است بدانید بسیاری از افراد موفق در دنیا به بیماری دوقطبی دچار هستند و این به علت هایپومانیا (حالت خفیفی از مانیا) است که باعث انرژی بالا، خلاقیت، اعتماد به نفس و عملکرد اجتماعی بالا در این افراد می‌شود. در نتیجه فرد در بعضی از جنبه‌های زندگی‌اش با موفقیت‌های چشم‌گیری روبرو می‌شود.

درمان طب سنتی:

• روزه بگیرید.
• حنا بر سر بگذارد.
• با چوب مسواک، مسواک بزند.
• 21 عدد مویز صبح ناشتا میل شود.
• با شانه چوبی موهای سر خود را شانه کند.
• روغن مالی ملاج سر با روغن سیاهدانه انجام شود.
• از مصرف غذاهای ممنوع و مضر جداً خودداری شود.
• صبحانه 5 وعده ارده شیره و 2 وعده عسل میل شود.
• اسفند + کندر + گلپر: در طول روز دود داده شود و استشمام شود.
• سیاهدانه + عسل: دوسین (سیاهدانه و عسل) هر 4 ساعت مصرف شود.
• گل خطمی + سدر: از گل خطمی و سدر برای شست و شوی سر استفاده شود.
• محیط و جو حاکم بر بیمار را اصلاح کنیم و اجازه ندهیم که اعصاب بیمار تحریک شود.
• از مصرف غذاهای سردی بخش جداً خودداری شود تا بدن بیمار از حالت اسیدوز خارج شود.
• حجامت: حجامت عام 2 مرحله و دو هفته بعد از حجامت عام دوم، حجامت سر یک مرحله انجام شود.
• اشتغال به کار و فعالیت های فکری و فیزیکی نیز از برنامه های مفید برای بیماران اعصاب و روان است.
• بهتر است که خواب و خوراک بیماران منظم و با برنامه باشد، در غیر این صورت، موفقیت اندک خواهد بود.
• سیر + شربت عسل: روزانه 3 حبه سیر را خرد کرده و 5/2 ساعت بعد از غذا با یک لیوان شربت عسل قورت دهید.
• سنیل الطیب + اسطوخدوس: یک ساعت قبل از خواب جوشانده سنبل الطیب + اسطوخدوس یک لیوان میل کند.
• شیر بادام: روزانه 1 تا 4 لیوان شیر بادام به مرور میل شود، این نوشیدنی سیستم الکترولیتی سلولی را تنظیم می کند.
• به این بیماران توصیه می شود که سیستم گوارش خود را طوری عادت دهند که هر روز صبح و شب اجابت مزاج داشته باشند.
• در موارد حاد بیماری، بهتر است که یک نفر به عنوان پرستار از این بیماران مراقبت نماید، تا هرچه سریع تر به نتیجه مطلوب برسند.
• شرکت دادن این افراد در تصمیم گیری ها و تفویض اختیارات، موجب می شود که این بیماران از حال و هوای قبلی خود نجات پیدا کنند.
• این بیماران بهتر است که از آداب غذا خوردن درست استفاده کنند، هر لقمه 64 بار بجوند و دو لقمه قبل از سیر شدن، دست از غذا بکشند.
• بازدید از اماکن تاریخی و علمی و ایجاد تنوع برای این بیماران موجب می شود که از فشارهای عصبی و عادت های فکری غلط جدا شوند.
• سرگرمی های مختلفی را برای بیمار آماده کنیم، برنامه های شاد و سرگرم کننده موجب فراموشی بیماری و دوری از افکار مخرب می شود.
• برنامه روزانه ای برای این بیماران طراحی کنیم و همراه آنان به ورزش و نرمش و فعالیت های فیزیکی بپردازیم تا از حالت کسالت و یکنواختی خارج شوند.
• روزانه 6 لیوان آب جوشیده شده گرم میل شود (نیم ساعت قبل و دو نیم ساعت بعد از غذا). این روش موجب می شود که سیستم گوارش تنظیم شود و جذب و دفع تنظیم گردد.
• استفاده از ادویه جات گرم و خوش عطر و طعم در غذاهای مصرفی، مانند هل، دارچین، زعفران، زنجبیل، زردچوبه، میخک و جوز هندی که محرک خوبی برای افراد کسل و تنبل است.
• به این بیماران توصیه می شود که روزانه 3 تا 5 لیوان شربت عسل و لیموترش تازه را به آرامی بنوشند و یا از عرقیجات آرام بخش مانند عرق نسترن، گلاب، عرق هل، عرق دارچین و … استفاده کنند.
• بهترین غذا برای این بیماران غذاهای پر انرژی است، قندهای طبیعی مانند عسل، خرما، توت خشک، مویز، انجیر، شیره خرما و انگور برای این بیماران بسیار مفید است؛ چون غذای سلول های مغزی گلوکز خالص است.
• اسطوخودوس + بادرنجبویه + گل گاوزبان + آفتیمون + بابونه: از هر کدام 10 گرم، دم کنید و به جای چای روزی سه فنجان استفاده نمایید، این معجون دم کردنی تأثیر بسیار موثری در افسردگی، تنظیم خواب، طپش قلب، وسواس فکری، لرزش بدن و تنگی نفس دارد.
• انار ترش و شیرین کامل؛ روزی یک الی 3 عدد انار با ذکر بسم الله الرحمن الرحیم میل نمایید. (40 روز) اگر انار نبود شربت آب زرشک یا سرکه انگبین زرشکی به مدت (40 تا 120 روز) روزی یک لیوان میل شود. در سرکنگبین زرشکی به جای 2 واحد عرق نعناع، 2 واحد آب زرشک در ترکیب استفاده می شود.

داروها:

• وراپامیل
• کلونازپام
• کوئتیاپین
• کاربامازپین
• ریسپریدون
• لاموتریژین
• زیپراسیدون
• کلرپرومازین
• کلرپرومازین
• سیتی کولین
• لیتیم کربنات
• لیتیوم کربنات
• اکس کاربازپین
• والپروات سدیم
• لوراسیدون یا لورازیدون
• پزشک شما ممکن است لیتیم، والپروییک اسید، یا کاربامازپین (تگرتول) تجویز کند. برای علائم شدیدتر ممکن است تجویز یک داروی ضد روان پریشی ضروری باشد.

فعالیت:

• فعالیت های روزانه خود را حتی اگر تمایل ندارید، ادامه دهید.

رژیم غذایی:

• یک رژیم طبیعی و متعادل داشته باشید، حتی اگر اشتها ندارید. امکان دارد مکمل و ویتامین ها و مواد معدنی لازم باشد. پزشکتان ممکن است به شما توصیه کند که از مصرف کافئین پرهیز کنید، زیرا کافئین یک ماه تحریک کننده است.
• خوردنی های مفید: ماهی تن، ماهی قزل آلا، شاه ماهی، زیتون، منیزیم، ویتامین B، امگا 3، مخمر آبجو، لیمو، فلافل با جعفری، کتلت هویج و سیب زمینی، پنیر سویا، ساطری پلو، سوپ کلم بروکلی ۲، خوراک کدو حلوایی، کماچ سویا، کتلت سویا با گندم جوانه زده، حلیم گندم با مغزیجات، خوراک صیفی جات، سوپ شلغم، حلیم گندم با شیر سویا، سمنو با گندم و جو، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، خامه سویا، شیر سویا، سمنو با رب انار، خوراک لوبیا قرمز، سبزی پلو، آش کلم بروکلی ۱، سس گل کلم، خورش کرفس ۱، سوپ کدو حلوایی، خورشت فسنجان با کدو حلوایی، مرصع پلو، آش حبوبات ۱، سس مایونز گیاهی، خورش به، سوپ جو با شیر سویا، کلم پلو با سویا، خوراک کشمشی، سس زیتون، سس گندم جوانه زده، خورشت شهد فسنجان، انار پلو، خورش بامیه با قارچ، خوراک نخود فرنگی با رب انار، آش غلات، خوراک نخود با سیب زمینی، نخود فرنگی پلو ۲، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، کلم قمری پلو، آش کدو حلوایی، آش گندم با تره، هویج پلو، دلمه سیب زمینی، آش خرفه ۱، آش کلم برگ، کلم پلو، آش کلم بروکلی ۲، فرنی سویا، خورش کدو حلوایی، آش گندم با کرفس، ماش پلو، نخود فرنگی پلو ۱، عدس پلو ساده، خورش شوید باقالی، خوراک گل کلم.
• خوردنی های مضر: خوراک بادمجان و عدس، خوراک بادمجان و غوره، بورانی گوجه بادمجان، خوراک عدس و اسفناج، یتیمچه، خوراک قارچ طعم دار، خورش بادمجان، خورش قیمه بادمجان، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، آش گوجه فرنگی ۱، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خورش قیمه بادمجان، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کلم بروکلی، خوراک باقلا.

نکته:

• سودا در حقیقت همان اریتروسیت ها (گلبول قرمز خون) می باشد که وظیفه آنها اکسیژن رسانی به همه اندام ها می باشد. اریتروسیت ها (گلبول قرمز خون) از طحال عبور کرده و تصفیه می شوند و اگر دچار اشکالی شوند در طحال به دام می افتند و در آنجا از بین می روند. طحال اندام بسیار با ارزشی است که اگر از بدن خارج شود، شخص ممکن است دچار عفونت های مکرر شود. طحال اندامی است که در سیستم ایمنی نقش با ارزش داشته، گلبول های سفید را کنترل کرده، آنان را که معیوب می شوند از خون حذف می کند. غذاهی سرد و خشک مانند ترشیجات و سرکه، تعادل این اندام را مختل کرده، شخص را دچار بیماری های اتوایمیون خواهد کرد. با اختلالات این اندام در شخص افسردگی و بیماری های روحی و روانی ایجاد خواهد شد مانند (مالیخولیا). اگر اشکالی در ترکیب خون ایجاد شود (بر اثر بیماری یا نوع غذا) مقدار رسوب اریتروسیت ها بیشتر یا کمتر خواهند شد.