اختلال خلقی فصلی: عبارت است از تغییر فصلی خلق که در طی فصل زمستان بروز کرده و با آمدن بهار برطرف می گردد. علائم این عارضه معمولاً در ماه شهریور که روزها شروع به کوتاه شدن می کنند آغاز می شود، در طی زمستان تا ماه اسفند که روزها دوباره شروع به بلند شدن می کنند ادامه می یابد. روشنایی نقش مهمی در ایجاد و نیز درمان این اختلال دارد. این عارضه هم در بزرگسالان و هم در کودکان بروز کرده و در خانم ها شایع تر است. در موارد نادر، این اختلال فصلی خلق در ماه های تابستان بروز کرده و ممکن است ناشی از عدم تحمل گرما باشد.

علائم:

1. خستگی
2. افسردگی
3. افزایش وزن
4. سستی و تنبلی
5. تحریک پذیری
6. نیاز بیشتر به خواب
7. احساس شادی کمتر
8. افزایش اشتها (به خصوص نسبت به کربوهیدرات ها)
9. تمایل کمتر برای شرکت در فعالیت های اجتماعی اختلال در تطبیق دادن خود با زندگی در اثر تغییرات فوق.

علت:

• غده پینه آل (یکی از اعضای تنظیم گر بدن) در مغز، هورمونی به نام ملاتونین ترشح می کند که می تواند اثر منفی بر روی خلق داشته باشد. در محیط روشن (در طی روز) میزان ترشح ملاتونین بسیار اندک است؛ حداثر میزان ترشح آن در شب و بین ساعت های 3 الی 2 صبح است. در فصل زمستان که طول مدت شب در آن طولانی تر است ترشح ملاتونین افزایش یافته و بنابراین سطح آن در بدن نیز افزایش می یابد. روشن بودن چراغ درحد معمول شب ها در منزل یا دفتر کار برای خنثی کردن یا اثر فصل زمستان ناکافی است.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. وجود سایر بیماری های منجر به افسردگی
2. موقعیت جغرافیایی (افراد ساکن در عرض های جغرافیایی شمالی کره زمین نسبت به این اختلال مستعدترند).

پیشگیری:

• هیچ اقدام خاصی برای پیشگیری از این اختلال شناخته نشده است.

عواقب مورد انتظار:

• با تشخیص و درمان صحیح علائم این اختلال را می توان به حداقل رساند.

عوارض احتمالی:

• تداوم علائم در طول زندگی و ایجاد اختلال در زندگی

تشخیص:

1. تشخیص این اختلال ممکن است مشکل باشد، زیرا سایر انواع افسردگی نیز ممکن است همین علائم را داشته باشند.
2. آزمایش های خون برای رد سایر اختلالات طبی احتمالی ممکن است انجام شود. تشخیص این اختلال معمولاً نیاز به یک بررسی سه ساله تغییرات خلقی دارد؛ چنانچه این تغییرات خلقی در پاییز شروع شده و با آمدن بهار فروکش نمایند این تشخیص تأیید می گردد.

درمان طب نوین:

• چهار نوع درمان اصلی برای اختلال خلقی فصلی وجود دارد:
• دارو درمانی: داروهای مانع بازجذب سروتونین (SSRIs) برای درمان اختلال افسردگی فصلی استفاده می‌شود. سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از بوپروپیون، نوع دیگری از داروهای ضد افسردگی را برای درمان اختلال خلقی فصلی تأیید کرده‌ است. مانند سایر داروها، این داروها نیز عوارض جانبی خود را دارند. با پزشک خود در مورد خطرات احتمالی استفاده از این دارو برای شرایط فعلی خود صحبت کنید. ممکن است لازم داشته باشد سایر انواع دیگر ضد افسردگی‌ها را تجربه کنید تا به دارویی برسید که بدون عوارض مشکل‌ زا علائم شما را بهبود بخشد.برای اطلاعات بنیادین درمورد داروهای SSRIs و سایر داروهای سلامت روان از این صفحه بازدید کنید.
• نور درمانی: از دهه 1980، نور درمانی درمان شاخص اختلال خلقی فصلی به حساب آمده‌ است. این ایده از این جا آمده است که نور درمانی  با مواجهه روزانه فرد در برابر نور روشن و مصنوعی جایگزین نور خورشید از دست رفته در ماه‌های پاییز و زمستان می‌شود. با نشستن در برابر باکس نوری، به شکل روزانه از اوایل پاییز تا بهار،  نشانه‌های اختلال خلقی فصلی کاهش می یابند. اکثر اوقات باکس‌هاس نوری اشعه ماوراء بنفش را فیلتر می‌کنند و لازم است فرد 20 تا 60 دقیقه  در معرض 10000 لوکس از نور سرد، سفید فلورسنت قرار گیرد، چیزی در حدود 20 برابر بیشتر از نور معمول در خانه.
• روان درمانی: درمان شناختی، رفتاری (CBT)، نوعی از روان درمانی است که برای اختلال خلقی فصلی مؤثر واقع می‌شود. درمان شناختی رفتاری کلاسیک برای درمان اختلال خلقی فصلی تطبیق داده ‌شده است (CBT-SAD).این درمان تطبیق یافته بر اساس تکنیک‌های درمان شناختی، رفتاری مانند شناسایی افکار منفی و جایگزینی آن‌ها با افکار مثبت تر همراه با تکنیکی به نام فعال‌سازی رفتاری انجام می‌شود. فعالسازی رفتاری دنبال این است که به افراد کمک کند با  شناسایی فعالیت های  لذتبخش و سرگرم‌کننده، چه خانه چه بیرون،  با زمستان منطبق یابند.
• تقویت ویتامین D: همانطور که گفته شد، مکمل  ویتامین D به خودی خود به عنوان درمان مؤثر اختلال خلقی فصلی نیست. دلیل پنهان برای استفاده از آن این است که سطوح پایین ویتامین D در خون در افراد مبتلا به اختلال خلقی فصلی مشاهده شده‌ است. سطوح پایین این ویتامین معمولاً به دلیل کمبود دریافت آن در رژیم غذایی یا مواجهه کم با نور خورشید است. با این حال، شواهد برای استفاده از این نوع درمان مختلف است. در حالی که برخی تحقیقات پیشنهاد می‌کنند که مکمل ویتامین D پا به پای نور درمانی مؤثر است، برخی دیگر به این نتیجه رسیدند که ویتامین D اثری ندارد.
• برخی افراد به طور کلی سبک زندگی متفاوتی در فصول مختلف سال دارند که می‌تواند بر خلق و خوی آن‌ها اثر گذارد. مثل بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها، امکان سفر و غیره. مثلاً برخی مشاغل در فصلی از سال پر رونق تر هستند و در مواقع دیگر کم رونق که این مسئله می‌تواند روی خلق و خوی فرد شاغل و اعضای خانواده اثر گذارد. در این دست موارد نه تنها درمان‌های مذکور مناسب نیست، بلکه حتی فرد تشخیص اختلال خلقی فصلی نمی‌گیرد. و بهتر است برای مشکلات خلقی یا اضطرابی پیش آمده تحت نظر متخصص سلامت روان قرار گیرد و طبق شرایط خود درمان دارویی یا روانشناختی را پیگیری کند.

درمان طب سنتی:

• علائم خفیف ممکن است با اقدامات ساده زیر قابل برطرف شدن باشند: پرده های اتاق را کنار بزنید؛ در کنار پنجره بنشینید و به طور مکرر به بیرون نگاه کنید. در روز های ابری از چراغ های پر نور استفاده کنید. تغییرات خلقی خود را به طور روزانه ثبت کنید تا هرگونه تغییر خلقی یا الگوی خلقی بعداً قابل ارزیابی باشد. خود را منزوی نکنید (به ملاقات دوستان رفته، از نمایشگاه دیدن کنید و …) به پیشنهادهای ذکر شده در قسمت (فعالیت) توجه کنید.
• سایر درمان های در این زمینه هنوز مراحل تکاملی خود را طی می کنند، ولی اساس آنها را معمولاً طولانی کردن روز به طور مصنوعی با روش های مختلف یا نور درمانی تشکیل می دهد. مدت و شدت درمان ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و تعیین آن باید با همفکری شما و تیم پزشکی شما صورت گیرد. اگر چه این منابع روشنایی به صورت تجاری در دسترس قرار دارند، توصیه می شود که بدون دستور پزشک از آنها استفاده نشود. نمونه هایی از این درمان ها به شرح زیر است: روزی یک ساعت صبح و عصر زیر یک چراغ بسیار پرنور (معادل لامپ های 10100 وات یا بیشتر) بنشینید. واژه لوکس (LUX) که معادل لاتین واژه روشنایی (light) در انگلیسی است، واحد اندازه گیری برای نور درمانی است. از یک کلاه آفتاب گردان دارای چراغ های کوچک روشن شونده با باتری که روشنایی را مستقیماً بر روی چشم ها می اندازد استفاده کنید.

داروها:

• بوپروپیون
• داروهای ضد افسردگی در بیمارانی که به سایر درمان ها پاسخ نمی دهند ممکن است تجویز گردد.

فعالیت:

1. در فصل زمستان به مناطق گرمسیر مسافرت نمایید.
2. تا آنجا که ممکن است در محیط باز قرار گیرید به خصوص در روشنایی اول صبح
3. در حد توان و انرژی خود به فعالیت بپردازید. فعالیت فیزیکی تقریباً همیشه برای اختلالات خلقی اثر درمانی دارد.

رژیم غذایی:

• از یک رژیم طبیعی متعادل برای حفظ سلامتی مطلوب استفاده کنید.