احتقان پستان: عبارت است از احتقان پستان  (breast engorgement)، عبارت است از پر شدن پستان از شیر، که منجر به ایجاد پستان‌های متورم، سفت، و دردناک می‌شود. در صورتی که تغذیه نوزاد با برنامه‌ریزی انجام شود، زنان در شیردهی با مشکل مواجه شوند یا از نوزادان خود جدا شده باشند، ایجاد احتقان شایع‌تر است. این وضعیت باعث می‌شود که پستان‌ها به اندازه کافی تخلیه نشوند. به عبارت دیگر در روز های سوم تا پنجم بعد از زایمان به دلیل افزایش حجم شیر و ناتوانی نوزاد تازه متولد شده در تخلیه کامل شیر از مجاری شیری، پستان‌ ها دچار درجاتی از احتقان می‌ شوند. بسیاری از زنان درجاتی از احتقان را در این دوره تجربه می کنند. احتقان پستان در زنانی که به نوزادان خود شیر نمی‌ دهند یا به دفعات کمتری شیر می‌ دهند، شایع‌ تر است و با نشت شیر، درد و حساسیت، تورم، سفتی، گرمی پستان‌ ها و گاهاً تب مشخص می‌ شود.

علائم:

1. درد
2. تورم
3. سفت بودن پستان

علت:

• مادرانی که در چند روز اول بعد از تولد نوزاد، قادر به شیردهی مکرر نباشند و سینه‌های آنها کاملاً خالی نشود، ممکن است دچار این عارضه شوند. با این که ممکن است بدن شما بعد از زایمان، فقط حجم کوچکی از شیر تولید کند، اما خالی شدن همان مقدار نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. برخی از زنان به دلیل توجه نکردن بهچگونگی شیر دادن، دچار ورم و پرخونی سینه‌ها می‌شوند. همچنین اگر مجاری شیر شما مسدود شده باشد هم ممکن است دچار احتقان سینه شوید. اگر عمل جراحی بزرگ کردن سینه داشته‌اید و ایمپلنت‌ها به قدری جا اشغال می‌کند که فضای کافی در داخل سینه برای خون، لنف و شیر افزایش‌یافته وجود ندارد، ممکن است انسداد مجاری شیر را تجربه کنید. همچنین اگر زیاد سوتین‌های تنگ بپوشید، ممکن است دچار انسداد مجاری شیر شوید که تمام اینها ممکن است منجر به احتقان سینه شود.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. اگر انسدادی در مجاری شیر وجود داشته باشد، ممکن است مادر به احتقان پستان دچار شود همچنین استفاده زیاد از سوتین های تنگ می تواند عامل دیگری برای انسداد مجاری شیر باشد.
2. در صورتی که عمل جراحی پروتز سینه داشته‌ اید و ایمپلنت‌ ها به قدری جا اشغال کرده اند که فضای کافی در داخل سینه برای خون، لنف و شیر افزایش‌ یافته وجود ندارد، ممکن است انسداد مجاری شیراتفاق بیفتد.
3. مادرانی که در چند روز اول پس از تولد نوزاد، قادر به شیردهی مکرر به نوزاد نباشند و یا با وجود شیردهی، سینه‌ های آنها کاملاً خالی نشود، ممکن است دچار احتقان پستان شوند. با این که ممکن است بدن مادر بعد از زایمان، فقط حجم کمی شیر تولید کند، اما تخلیه همان مقدار نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

پیشگیری:

• همۀ زنان پس از زایمان احتقان پستان را تجربه نمی‌کنند. سینۀ برخی زنان تنها کمی پر می‌شود، اما سینه‌های برخی دیگر خیلی بزرگ و سفت می‌شود. کارهایی که می‌توانید برای کاهش احتمال پرخون شدن سینه‌های خود انجام دهید شامل موارد زیر است:
• شیردهی در دو ساعت اول پس از زایمان:در صورت نبود مشکل، دو ساعت پس از زایمان به نوزاد خود شیر بدهید. تیم پزشکی زایمان در انجام این کار به شما کمک می‌کند.
• شیردهی مکرر؛ بین هشت تا ۱۲ بار در روز:بعد از ۲۴ ساعت اول پس از زایمان، لازم است در طول روز اول نیز برای شیردهی تلاش کنید، اما ممکن است که کودک هشت وعده شیر نخواهد. به علائم گرسنگی نوزاد دقت و توجه کنید. برای تشویق نوزاد به شیر خوردن، او را بغل کنید و پوست خود را با پوست او در تماس قرار دهید. اگر بیش از سه ساعت از شروع آخرین وعدۀ تغذیه گذشته است نیز، می‌توانید نوزادتان را برای شیر خوردن بیدار کنید.
• پرهیز از شیشه‌شیر و پستانک:در ماه اول تولد نوزاد، از دادن شیشه‌شیر یا پستانک به نوزاد خودداری کنید، مگر این که یک دلیل پزشکی برای انجام این کار وجود داشته باشد. عضلاتی که برای مکیدن شیشه‌شیر یا پستانک استفاده می‌شود با عضلات مورد استفاده برای مکیدن سینه فرق دارد و ممکن است کودک شما بعد از یادگیری چگونگی شیر خوردن از یک شیشه‌شیر، در شیر خوردن از سینه مشکل پیدا کند یا با ترجیح سرشیشه به سینۀ مادر مواجه شوید.
• شیر خوردن کامل از یک سینه:قبل از تعویض سینۀ شیردهی، اجازه دهید کودک شما شیر خوردن از یک سینه را تمام کند. این کار معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول خواهد کشید. اگر مدت شیر خوردن کودک شما کمتر از ۱۰ دقیقه باشد، بهتر است با پزشکتان صحبت کنید. او ممکن است توصیه کند تا زمانی که مدت شیر خوردن نوزاد بیشتر می‌شود، سینۀ دیگرتان را پمپ کنید. گاهی نیز ممکن است کودک شما فقط از یکی از سینه‌ها‌ی شما شیر بخورد. اگر این اتفاق افتاد، وعدۀ شیردهی بعدی را با سینۀ پر شروع کنید.
• دوشیدن مناسب شیر:اگر پزشک توصیه کرده است که علاوه بر شیردهی، شیرتان را نیز بدوشید، لازم است دوشیدن شیر خود را یاد بگیرید و با شرایط نگهداری شیر مادر آشنا شوید. اگر هم از شیر خشک استفاده می‌کنید، هر بار که به نوزاد شیر خشک می‌دهید، شیر خود را نیز با دست یا شیردوش بدوشید. اگر یک وعدۀ تغذیه جا افتاده است یا کودک شما خوب شیر نمی‌خورد نیز می‌توانید سینۀ خود را بدوشید.

عوارض احتمالی:

• احتقان پستان آزار دهنده است و منجر به عوارضی مانند التهاب پستان، درد، شقاق نوک پستان و کاهش تولید شیر می‌شود. در نتیجه، زنان ممکن است شیردهی را متوقف کنند. شواهد هم‌سو و سازگاری برای شکل‌های موثر درمان وجود ندارد.

تشخیص:

• انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار.

درمان طب نوین:

• پرخونی و ورم سینه در بیشتر مادران به سرعت از بین می‌رود. اگر به خوبی شیردهی می‌کنید یا حداقل هر دو تا سه ساعت یک بار سینۀ خود را با دوشیدن شیر خالی می‌کنید، می‌توانید انتظار داشته باشید که بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت، ناراحتی‌تان تسکین یابد. هنگامی که ورم رفع می‌شود، سینه‌های شما نرم‌تر می‌شود، اگرچه هنوز هم پر از شیر خواهد بود. اگر نوزاد را با شیر خود تغذیه نمی‌کنید، ورم ابتدا بدتر خواهد شد و بعد شروع به بهبود می‌کند. همین‌طور حتی اگر شما نوزاد را با شیر خود تغذیه نمی‌کنید، ممکن است لازم باشد برای کاهش فشار روی سینه و به حداقل رساندن خطر ابتلا بهعفونت پستان یا ماستیت، شیر سینه‌ها را بدوشید. به ‌طور کلی انجام اقداماتی برای کاهش فشار، به رفع سریع‌تر پرخون شدن سینه کمک خواهد کرد. راه‌های راحت‌تر شدن شیردهی و کاهش ورم شامل موارد زیر است:
• سینه را به آرامی ماساژ دهید:هنگامی که کودک شما در حال شیر خوردن از یک سینه است، به آرامی همان سینه را ماساژ دهید. این کار جریان شیر را بیشتر می‌کند و مقداری از سفتی و ناراحتی سینه را رفع خواهد کرد. ماساژ گردن و پشت نیز به شما در برطرف کردن این مشکل کمک می‌کند.
• سینه را به شکلی متناسب گرم کنید:قبل از شیردهی، یک کمپرس گرم را برای چند دقیقه روی سینه‌های خود بگذارید تا جریان شیر را روان کند. بیشتر از سه دقیقه، سینه را در مجاورت گرما قرار ندهید، زیرا گرمای بیش از حد می‌تواند ورم را افزایش دهد و خروج شیر را سخت‌تر کند. شما همچنین می‌توانید یک دوش آب گرم کوتاه بگیرید. اگر سینۀ شما به قدری ورم کرده است که شیر اصلاً خارج نمی‌شود، از کمپرس گرم استفاده نکنید.
• به طور مرتب شیردهی کنید:فاصلۀ بین وعده‌های شیردهی نباید بیشتر از دو تا سه ساعت باشد. اگر سینه‌هایتان به قدری پر است که شما را آزار می‌دهد، ممکن است دچار پری بیش از حد مجاری شیر باشید. برای تسکین ناراحتی، می‌توانید کمی از شیرتان را با دست بدوشید. دوشیدن شیر ممکن است در ابتدا برای برخی مادران ناراحت‌کننده و دردناک باشد، اما وقتی مقداری از شیر خارج شود، سینه‌های شما احتمالاً کمتر دردناک خواهد بود.
• مقداری از شیرتان را با دست بدوشید:وقتی کودک شما برای چفت کردن سینه در دهان مشکل دارد، مقداری از شیر را با دستتان بدوشید یا ابتدا سینه را با شیردوش و سپس با دست بدوشید تا زمانی که هالۀ تیرۀ اطراف سینه نرم‌تر شود. برخلاف پمپ کردن سینه، دوشیدن دستی سینه، این هاله را نرم می‌کند و انعطاف کافی برای چفت شدن در دهان نوزاد را فراهم خواهد کرد.
• از دوشیدن نامتناسب شیر خودداری کنید:اگر حداقل هر دو تا سه ساعت یک بار به نوزاد شیر می‌دهید و شیردهی خوب پیش می‌رود، از دوشیدن شیر پرهیز کنید، مگر این که نیاز به نرم کردن سینه داشته باشید و تنها با سرعت کم و برای چند دقیقه سینه را بدوشید تا باعث تولید شیر بیشتری در سینه نشود. دوشیدن بیش از حد شیر می‌تواند به تولید بیش از حد شیر و طولانی شدن ورم منجر شود.
• از کمپرس سرد استفاده کنید:برای تسکین درد و کمک به کاهش ورم و تخفیف پرخون شدن سینه‌ها، کمپرس سرد را قبل یا بعد از شیردهی و برای حدود ۱۰ دقیقه روی سینه انجام دهید. می‌توانید از یخ خردشده در یک کیسۀ پلاستیکی یا یک کیسۀ سبزی در فریزر که در یک پارچۀ نازک پیچیده شده است برای این کار استفاده کنید.
• سوتین‌های شیردهی بپوشید:بسیاری از سوتین‌های شیردهی استاندارد برای کمک به بهبود این مشکل مفید است، حتی می‌توانید هنگام خواب هم این سوتین‌ها را بپوشید. بهتر است مطمئن شوید که اندازۀ آن متناسب شماست و سیم یا فنری ندارد. سیم زیر کاسۀ سوتین می‌تواند باعث تنگی، انقباض و مسدود شدن مجاری شیر شود.
• می‌توانید برخی از مسکن‌ها را مصرف کنید:برای از بین بردن ناراحتی یا درد، می‌توانید از ایبوپروفن یا استامینوفن معمولی استفاده کنید. این داروها معمولاً برای مصرف در حین شیردهی بی‌خطر تلقی می‌شود، با این وجود نظر پزشکتان را نیز بپرسید و یادتان باشد آسپرین مصرف نکنید.
• از بطری گرم استفاده کنید:اگر در نوک سینه دچار احتقان شده‌اید، می‌توانید از روشی که روش بطری گرم نام دارد استفاده کنید. برای انجام این کار، یک بطری دهان گشاد را از آب داغ پر کنید. پس از چند دقیقه که بطری کاملاً داغ شد، آب آن را خالی کنید و دهانۀ بطری را در آب سرد فرو کنید تا خنک شود. بعد دهانۀ آن را روی هالۀ رنگی اطراف نوک سینه بگذارید و چند دقیقه نگه دارید. بطری با سرد شدن، نوك پستان را مثل یک مکنده به داخل می‌کشد و به این ترتیب به جریان یافتن شیر کمک می‌کند. همچنین گذاشتن دو انگشت در بالا و پایین نوك پستان و آرام فشار آوردن روی آن برای چند ثانیه، در کاهش احتقان نوك پستان مؤثر است.

درمان طب سنتی:

• عدس را با کلم پیچ با هم بپزید و بعد بکوبید و به صورت خمیر روی آن قرار دهید
• گل خطمی سفید را بجوشانید و آب آن را صاف کنید و روزی چند مرتبه پستان را در آب نیم گرم آن شستشو دهید.
• اگر شیر در پستان جمع شده و در اثر ندوشیدن سر پستان گلوله کرده است برای برطرف کردن آن فوت فوته (پوکه های مغز درخت بید) را نرم بسایید سپس با سرکه مخلوط کنید و بر پستانی که ورم کرده است بمالید.

فعالیت:

• محدودیتی وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.