آمیبیازیس (اسهال خونی آمیبی): عبارت است از یک عفونت انگلی روده بزرگ و گاهی کبد است. آمیبیازیس یک بیماری حاد یا حتی مزمن عفونی است. این بیماری واگیردار شایع ترین عارضه اش سوراخ شدن روده است. تنگی کولون، کولستومی و خون ریزی نیز می تواند ایجاد شود. اسهال آمیبی در تمام دنیا وجود دارد، اما در کشورهای در حال توسعه شایع تر است. بسیاری از افراد، خصوصاً کسانی که در آب و هوای معتدل زندگی می کنند، این انگل را دارند بدون این که علامتی داشته باشند، علائم وقتی ظاهر می شوند که انگل بافت روده بزرگ را مورد تهاجم قرار دهد. علائم ممکن است خیلی مبهم باشند.
علائم:
- تب
- خستگی
- لرز شدید
- کم خونی
- کاهش وزن
- گاز و نفخ شکم
- حساسیت به شکم یا درد معده
- گاهی هیچ علامتی وجود ندارد
- گاهی زرد شد چشم ها و پوست
- دل پیچ و حساسیت شکم به لمس
- گاهی مخاط و خون در اجابت مزاج
- درد در ناحیه کبد و سمت راست شکم
- دردهای عضلانی اگر کبد گرفتار شده باشد
- اسهال متناوب همراه با اجابت مزاج بد بود. در مراحل اولیه، غالباً قبل از اسهال یبوست وجود دارد.
- سایر اندام ها قلب، ریه ها، مغز برای مثال، مننژانسفالیت احتمال دارد علائم خاصی را برای این اندام ایجاد کرده و باعث بیماری شدید ویا مرگ شوند.
- دوره نهفتگی آمیبیازیس متغیر است. علائم در حدود یک تا چهار هفته پس از بلع کیست ظاهر می شوند. با این حال، محدوده احتمال دارد از چند روز تا چند سال متغیر باشد.
- اگر تروفوزوئیت ها به دیواره های روده برسند و از آنها عبور کنند، علائم عفونت کبدی مانند حساسیت به کبد و تب علائم و نشانه های اولیه ایجاد آبسه کبدی (آمیبیاز کبدی) است.
- علائم اولیه (در حدود ۱ الی ۴ هفته) شامل شل شدن مدفوع و گرفتگی خفیف شکم است. در صورت پیشرفت بیماری، مدفوع مکرر، آبکی و یا خونی با گرفتگی شدید شکم (که اسهال خونی آمیب نامیده می شود) می تواند رخ دهد.
- درد شکم ناشی از التهاب یک اندام (به عنوان مثال، آپاندیسیت، دیورتیکولیت، کولیت)، کشش یا اتساع یک عضو (به عنوان مثال، انسداد روده، انسداد مجرای صفراوی توسط سنگ کیسه صفرا، تورم کبد با هپاتیت است)، یا خونریزی یک اندام (به عنوان مثال، کولیت ایسکمیت) است.
- با این حال، برای پیچیده تر شدن مسائل، درد شکم می تواند بدون التهاب، اتساع یا خونریزی نیز رخ دهد. یک مثال مهم سندرم روده تحریک پذیر (IBS) است. هنوز مشخص نیست که چه چیزی باعث درد شکم در IBS می شود، اما اعتقاد بر این است که یا به دلیل انقباضات غیرطبیعی عضلات روده (به عنوان مثال اسپاسم) یا اعصاب حساس غیرعادی درون روده است که باعث ایجاد احساسات دردناک به طور نامناسب می شود.
علت:
- بارداری
- سوء تغذیه
- نوشیدن آب آلوده
- اعمال جنسی مقعدی
- خوردن غذاهای آلوده
- مصرف غذا یا آب آلوده
- تماس با وسایل پزشکی آلوده
- مصرف کنندگان کورتیکواستروئیدها
- ارتباط با تهیه کنندگان مواد غذایی که دستان آنها آلوده است.
- مسافرت به مناطق بومی مانند جنوب شرقی آسیا یا آمریکای مرکزی.
- وقتی غذای فاسدی وارد دستگاه گوارش می شود، واکنش طبیعی بدن در مقابل آن، اسفتراغ یا اسهال است.
- شایع ترین منابع عفونت عبارت اند از: آلودگی در افرادی که با غذا سر و کار دارند. معیوب بودن لوله کشی هتل یا کارخانه. سبزیجات یا میوه های خامی که با کود انسانی پرورش یافته اند یا در آب آلوده شسته شده اند.
- یک انگل میکروسکپی به نام آنتاموباهیستولیتیکا، که توسط پشه، سوسک حمام، و تماس مستقیم با دستمال یا غذای آلوده به مدفوع انتقال می یابد. که در روده بزرگ زندگی می کند. دو نوع آمیب مهاجم و غیر مهاجم شناسایی شده اند. هر دو شکل آمیب آلوده کننده است. آمیب که به شیره معده مقاوم است، در روده بزرگ بر اثر باز جذب آب از دیواره آن شرایط زندگی برای آمیب نامساعد می شود، به صورت کیست در می آید و از طریق مدفوع خارج می شود. کیست در محیط بیرون، در آب معمولی، چندین هفته و در آب حاوی نمک تا 12 روز باقی می ماند. این آمیب در برابر سرما، خشکی و مواد شیمیایی حساس و ضعیف است.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- محیط زندگی شلوغ و غیر بهداشتی
- مسافرت به مناطق با زیر ساخت های بهداشتی نامطلوب
- زندگی در موسسات نگهداری مختلف مثل خانه سالمدان و …
پیشگیری:
- دستان خود را به طور مرتب بشویید، خصوصاً قبل از غذا خوردن اگر در منطقه ای هستید که غذا و آب ممکن است در آنجا آلوده باشد، اقدامات زیر ضروری هستد: آب آشامیدنی را 5 دقیقه بجوشانید. برای مسواک کردن و شستن دندان ها از آب شیر استفاده نکنید و مراقب باشید هنگام حمام کردن آب قورت ندهید. از خوردن میوه با پوست یا سبزیجات، ماهی یا صدف خام، یا هرگونه محصول لبنی مشکوک (بستنی، شیر، کره و …) خودداری کنید.
عواقب مورد انتظار:
- در اکثر موارد بدن عارضه، اسهال آمیبی در عرض 3 هفته با درمان خوب می شود.
- در موارد شدید، امکان دارد اسهال خونی شدید بروز کند که نیاز به درمان در بیمارستان وجود دارد.
- در مواردی که فرد به صورت حامل بیماری در آمده است، هیچ علامتی ممکن است وجود نداشته باشد.
عوارض احتمالی:
- مرگ
- آبسه مغز
- آبسه ریه
- اسهال خونی
- مگاکولون سمی
- هپاتیت یا آبسه کبد
- عفونت پرده دور قلب
- فیستول منطقی راست روده
- افزایش خطر ابتلا به سرطان
- پریتونیت (التهاب پرده صفاق که سطح حفره شکم را می پوشاند).
- آمبوما (ضایعه موضعی بزرگ روده ناشی از واکنش به انگل آلوده).
- آبسه های کبدی (احتمال دارد این آبسه ها بدون مرحله معمول اسهال ایجاد شوند).
تشخیص:
- اگر سابقه سلامتی اخیر و سفر احتمال آمیبیازیس را داشته باشید، پزشک احتمال دارد از شما بخواهد چندین نمونه مدفوع برای غربالگری وجود کیست histolytica تهیه کنید. علاوه بر این، برخی از آزمایش های معمول خون و همچنین آزمایش های دیگر برای تعیین اینکه آیا انگل ها به اندام های دیگر انتشار می یابند می تواند برای تشخیص انجام شود. سایر آزمایشات تشخیصی شامل موارد زیر باشد:
- سونوگرافی کبد
- آزمایشات سرولوژی
- آزمایشات عملکرد کبد
- سی تی اسکن کبد و شاید اندام های دیگر
- سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم ( ELISA )
- کولونوسکوپی از روده بزرگ در جستجو برای انگل
- پزشک احتمال دارد آزمایشات سرولوژیکی دیگری را برای رد سایر بیماری های عفونی مانند ژیاردیازیس، پاراگونیمیازیس و عفونت های آربوویروسی مغز انجام دهد.
درمان طب نوین:
- درمان آمیبیازیس معمولاً شامل مصرف یک دوره ۱۰ روزه مترونیدازول (Flagyl) است. این دارو به صورت کپسول در دسترس می باشد. اگر تهوع همراه با سایر علائم وجود داشته باشد ممکن است پزشک داروی ضد تهوع نیز تجویز کند.
- اگر انگل در بافت روده شما وجود داشته باشد، درمان ها نه تنها باید شامل حذف ارگانیسم ها ناخواسته باشند بلکه آسیب به ارگان های آلوده را نیز باید از بین ببرند. اگر بافت کولون یا صفاقی (پرده ای که از اجزای داخل شکم محافظت می کند) دچار پارگی شده باشد، نیاز به جراحی می باشد.
- آمیبیازیس معمولاً به درمان خوب پاسخ می دهد و بیماری ظرف حدود ۲ هفته از بین می رود. حتی اگر عفونت به اندام ها داخلی سرایت کرده باشد، در صورتی که درمان صحیح و به موقع انجام شود، چشم انداز بیماری خوب است. اما اگر این بیماری بدون درمان رها شود می تواند کشنده باشد.
درمان طب سنتی:
- دمنوش شکوفه سیب در طول روز میل کنید.
- بهداشت فردی و جمعی را در محیط خانه به بهترین وجه رعایت کنید.
- در مواردی که آبسه کبد وجود دارد، جراحی ممکن است ضروری باشد.
- بعد از یک هفته برای اطمینان از بهبودی کامل، آزمایش مدفوع بگیرید.
- اهل خانه تا بهبودی فرد بیمار از کلیه مواد غذایی حیوانی پرهیز کنند. بهتر است افراد خانواده در این مدت کوتاه گیاه خواری کنند.
- به دنبال بروز اسهال و یا تجویز ملین ها سرعت دفع زیاد می شود؛ در نتیجه تروفوزوئیت ها فرصت کافی برای تشکیل کیست ندارند و در مدفوع ظاهر می شوند.
- در مورد بهداشت شخصی بسیار مراقب باشید، مرتب حمام کنید و پس از اجابت مزاج و قبل از دست زدن به غذا یا مواد غذایی دستان خود را با آب گرم و صابون بشویید.
- بیمار به مدت 2 هفته در زمان اسهال از مصرف فرآورده های حیوانی، لبنیات، فست فودها، غذاهای سرشار از آبگوشت، غذای چرب، لوبیا، کلم، آلو و هلو، گلابی، الکل، کافئین پرهیز کند.
- طی یک هفته فقط از شربت عسل و خاکشیر شسته و جوشیده و همچنین روزانه از 3 تا 5 حبه سیر خام و تازه استفاده کنید (هر 3 ساعت، یک حبه را با یک لیوان شربت عسل با خاکشیر به بیمار بدهید، سیر خرد شده را به بیمار بدهید تا مثل قرص بخورد).
- مقداری نبات را ذوب کرده دو الی سه قاشق غذاخوری تخم بارهنگ را داخلش ریخته بعد از یک الی دو دقیقه با آب مخلوط کرده بگذارید تا جوش بیاید، پس از ده دقیقه جوش خوردن ملایم، از آن استفاده نمایید. (هر 6 ساعت یک استکان میل شود).
- استفراغ یا اسهالی که به دلیل غذای فاسدی ایجاد شده، اگر با داروی درمان شود، در واقع نگه داشتن آن غذای فاسد در بدن است، لذا بهتر آن است که با ادامه استفراغ یا اسهال مواد فاسد را از بدن دفع نمایید. (برای اینکه آب بدنتان کم نشود آب فراوان بنوشید و یا سروم تزریق کنید).
- این بیماری خطرناک نیز توسط شربت عسل و خاکشیر (شسته و یک جوش خورده) از بین می رود. نکته مهم در این بیماری استفاده نکردن از انواع مواد غذایی است که موجب می شود که این آمیب نتواند به زندگی خود ادامه دهد، به عبارت دیگر باید محیط روده برای این میکروب نا امن شود، تا نتواند به حیات خود ادامه دهد.
داروها:
- تینیدازول
- یدوکینول
- دیلوکسیناد
- مترونیدازول
- پارامومایسین
- امکان دارد مترونیدازول یا یدوکینول (یا هر دو)، پارومومایسین، یا دیلوکسانید تجویز شوند. همچنین امکان دارد جایگزین مایعات از دست رفته برای درمان اختلال آب و الکترولیت به وجود آمده در اثر اسهال ضروری باشد.
فعالیت:
- به هنگام حمله حاد اسهال در رختخواب استراحت کنید. فعالیت های عادی خود را وقتی آغاز کنید که تب رفع شود و اسهال رو به بهبود گذارد.
رژیم غذایی:
- رژیم غذایی شامل غذاهای نرم و تدریجاً از سر گرفتن رژیم غذایی عادی.
- خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک کدو حلوایی، خوراک گل کلم، آش خرفه ۱، آش شولی ۱، آش رب، ماش پلو، عدس پلو ساده، نخود فرنگی پلو ۱، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ شهد نما، سوپ کاهو سبز، دلمه برگ انگور، سمنو با رب انار.
- خوردنی های مضر: کشک سویا، سس مخصوص ۲، خورش فسنجان با اسفناج.
نکته:
- مصرف بیش از یک قاشق و نیم صبر زرد در روز باعث ایجاد اسهال خونی می گردد.
- آیا آمیبیازیس مسری است: بآیا آمیبیازیس مسری است: آمیبیازیس از فردی به فرد دیگر مسری است. این بیماری از طریق مدفوع یا دهان توسط فرد آلوده منتقل می شود. دوره مسری تا زمانی ادامه می یابد که بیمار مبتلا، کیست از طریق مدفوع خود دفع کند. در نتیجه، دوره مسری در صورت عدم درمان احتمال دارد هفته ها تا سال ها طول بکشد.