آفت دهان: عبارت است از به زخمی سطحی، کوچک و خوش خیم در بافت نرم داخل دهان یا لب ها، زیر زبان و روی غشاء لثه آفت دهانی یا زخم آفتی می گویند که اندازه ی آن یک سانتی متر و زخمی گرد یا بیضی شکل، سفید یا زرد رنگ است. آفت دهانی برخلاف تاول هایی که در اثر تب شدید در دهان ایجاد می شود یا زخم های با منشاء سرماخوردگی مثل تبخال، خارج از دهان ایجاد نشده و به هیچ وجه سرایت نمی کنند. آفت دهان سرطانی نیست. آفت دهان ممکن است با عفونت هرپسی (ناشی از ویروس تب خال) اشتباه گرفته شود. این نوع زخم می تواند در هر دو جنس رخ دهد، اما در زنان شایع تر است. یا به عبارت دیگر آفت های دهانی زخم های آزار دهنده و دردناکی هستند که روی زبان، کام نرم روی قاعده لثه ها و فضای داخل دهان ایجاد می شوند؛ این زخم های سطحی باعث می شوند که غذا خوردن و حتی صحبت کردن فرد با ناراحتی و مشکل مواجه شود؛ آفت، یک عفونت ویروسی نیست و قابلیت سرایت هم ندارد، اما عامل ژنتیک در بروز آن مؤثر است (یعنی افراد با طبع «گرم» خصوصاً طبایع «گرم و خشک» بیشتر مستعد چنین عارضه ای هستند) که بعد از سنین ۱۰ سالگی شیوع بیشتری پیدا می کند و می تواند در هر دو جنس رخ دهد، اما در زنان شایع تر است؛ اما با گذشت سن، شدت بیماری کاهش یا بهبود می یابد چون هرچه سن انسان بالاتر می رود متابولیسم (سوخت و ساز یا حرارت) بدن کاهش یافته بنابراین مشکل برطرف خواهد شد.

انواع آفت دهان:

1. آفت التهابی: آیا تا به حال متوجه شده اید که هنگام حرف زدن، کناره دهان خود را ناخودآگاه می جوید؟ بله این عارضه به دلیل تورم کناره دهان به واسطه غلبه صفرا ناشی از زیاده روی در مصرف غذاهای گرمی بخش ایجاد می شود که با قطع این نوع مواد و مصرف غذاهای سردی بخش، این مشکل در عرض چند ساعت برطرف می گردد.
2. آفت کوچک: این عارضه به زخم هایی که بین ۲ تا ۴ میلی متر در لب ها، گونه ها، کف دهان و زیر زبان ایجاد می شود گفته می شود که ناراحتی و درد مختصری داشته و اکثر مردم به این نوع آفت مبتلا می شوند طوری که تعداد زخم ها معمولاً بین ۱ تا ۶ عدد متغیر است و ضایعات آن طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود می یابند. در این آفت، زخم ها معمولاً گرد و یا بیضی شکل هستند، ولی ممکن است خطی نیز باشند؛ رنگ زخم ابتدا زرد رنگ است ولی به تدریج خاکستری شده و حاشیه زخم ملتهب و قرمز رنگ می شود و بهبودی، بدون به جا گذاشتن جوش گاه (جای زخم) صورت می پذیرد.
3. آفت بزرگ: آفت بزرگ از نوع آفت کوچک، بزرگ تر و عمقی تر با لبه های نامنظم است که بهبودی آن بیش از 6 هفته طول می کشد. هرگونه آفتی که بیشتر از سه هفته در دهان باقی بماند باید توسط دندانپزشک معاینه شود. محل زدن آفت های بزرگ معمولاً نزدیک لوزه ها است که بیمار متحمل درد زیاد، به ویژه هنگام بلع می شود. معمولاً هر بار فقط یک آفت بزرگ در دهان ایجاد می شود.
4. آفت شبیه تب خال: این نوع عارضه در سنین کمی بالاتر از انواع قبلی دیده می شود و در خانم ها شایع تر است؛ به شدت دردناک بوده و زخم تقریباً به طور مداوم وجود دارد؛ که با ایجاد تاول های ریز شروع می شود و سریعاً تبدیل به زخم های کوچک (۲ میلیمتری) می گردد و در هر جای دهان ممکن است ایجاد گردد؛ معمولاً این زخم ها هر روز بزرگ تر شده و به یکدیگر می پیوندند تا یک زخم بزرگ را تشکیل دهند که طی ۱۰ روز یا بیشتر بهبود حاصل           می گردد (این بیماری با تب خال فرق دارد).
5. آفت هرپتی فرم: آفت هرپتی فرم به اندازه نوک سوزن و در گروه های 10 تا 100 تایی در بین بزرگسالان دیده می شود. آفت هرپتی فرم لبه های نامنظم دارد و بدون باقی گذاشتن جای زخم پس از یک تا دو هفته بهبود می یابد.

علائم:

1. زخم زرد یا سفید در دهان
2. التهاب قرمز رنگ در دهان
3. احساس سوزش در قسمتی از دهان یا لثه
4. آفت سرد که علامتش رنگ سفید آن است.
5. آفت گرم که علامتش، ایجاد و تشدید آن با خوراک های گرم مزاج است و قرمز رنگ بوده.
6. آفت دهان ممکن است با علائم دیگری مانند تب و تورم غدد لنفاوی خود را نشان دهد. این عارضه معمولاً بدون هیچگونه درمانی بین 1 تا 3 هفته بعد از ایجاد از بین خواهد رفت. شایان ذکر است که آفت بیماری غیر مسری است و درد آن بین 7 تا 10 روز ممکن است طول بکشد.
7. زخم در دهان با این خصوصیات: کوچک، بسیار دردناک، و کم عمق هستند و توسط یک غشای خاکستری پوشیده شده اند، حاشیه آنها توسط یک هاله قرمز پر رنگ احاطه شده است، این زخم ها می توانند روی لب ها، لثه ها، داخل گونه ها، زبان، کام و گلو ظاهر شوند، به هنگام حمله آفت معمولاً 3 الی 2 زخم به وجود می آیند، اما ظهور یک باره 15 الی 10 زخم با هم دیگر خیلی بعید نیست. زخم ها ممکن است در 3 الی 2 روز اول بسیار دردناک باشند به نحوی که فرد موقع خوردن یا صحبت کردن دچار ناراحتی می شوند، گاهی قبل از بروز زخم، برای 24 ساعت احساس مور مور یا سوزش وجود دارد.

علت:

• یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد آفت، وراثت است، بنابراین اگر در اطرافیان خود افرادی هستند که به این عارضه مبتلا شده‌اند، ریسک مبتلا شدن شما نیز بسیار بالا می‎باشد. رایج‌ترین دلایل ایجاد آفت دهان عبارت اند از:
• رادیوتراپی اطراف سر و گردن
• سرطان دهان (در موارد بسیار نادر).
• مشکلات گوارشی: مانند بیماری سیلاک و یا کورن به عبارت دیگر علت آفت صعود بخار گرم معده است.
• استرس و اضطراب: استرس عاطفی یا جسمانی، اضطراب، یا ناراحتی و عصبی بودن پیش از عادت ماهانه
• ویروس ها: شامل ویروس هرپس سیمپلکس (تب خال) و یا وارسیلا زوستر ویروس به وجود آورنده (آبله مرغان و زونا).
• آسیب به مخاط دهان: در اثر خشن بودن دندان های مصنوعی، غذای داغ، مسواک زدن، گاز گرفتن زبان یا کار دندانپزشکی.
• استعمال دخانیات: استعمال سیگار، قلیان و سایر مواد افیونی می توانند بر مخاط و بافت های دهان تأثیر منفی گذاشته و عامل ایجاد آفت گردند.
• آزردگی و تحریک ناشی از غذاها: غذاهایی مثل شکلات، غذاهای ترش و اسیدی (سرکه، غذاهای دودی، آجیل ها یا چیپس های نمک زده شده).
• ضربه و آسیب: (مصرف غذاهای سفت و سخت مانند ته دیگ، نان خشک و …، استفاده از مسواک های غیر استاندارد و یا بد مسواک زدن، آسیب توسط وسایل دندان پزشکی و …)
• عوامل هورمونی: تغییرات هورمونی در زنان یکی دیگر از عوامل این بیماری است؛ ایام قبل از قاعدگی و دیگر عوامل تغییرات هورمونی خصوصاً افزایش هورمون استروژن در بروز ضایعات آفتی مؤثر می باشند.
• اختلالات سیستم ایمنی بدن: زمانی که سیستم ایمنی بدن، یک مولکول ناشناخته را شناسایی کند، در صدد انهدام آن توسط حمله گلبول های سفید برخواهد آمد که نتیجه این فرآیند پیدایش زخم های آفتی خواهد بود.
• کمبود مواد مغذی: کمبود ویتامین‌هایی مانند ویتامین B-3 یا همان نیاسین،B-9 یا اسید فولیک، B-12  یا کوبالامین احتمال بروز این بیماری را بیشتر خواهد کرد. همچنین کمبود آهن، روی و کلسیم نیز دلایلی برای ایجاد زخم و یا تشدید آن خواهد بود.
• خوردن غذاهای حساسیت زا و بعضی داروها: در مواردی علت آفت، حساسیت به غذاهایی مانند. (غذاهای ساندویچی، غداهای مانده و بیات کنسروی جات، بادنجان، گردو، فندق، پسته، ادویه جات، شکلات، آدامس، هله هوله های بازاری، پنیر کهنه، مواد تاریخ گذشته، گوجه، توت فرنگی و …) می باشد که بایستی آن مواد غذایی از رژیم غذایی بیمار حذف گردد.
• مصرف بیش از اندازه غذاهای گرمی بخش: باعث غلبه صفرا شده و حرارت بدن را بیش از اندازه افزایش می دهند، بنابراین بدن به صورت هوشمندانه در صدد دفع این حرارت اضافه برآمده، لذا مانند یک کوه آتش فشان عمل کرده و آن را از طریق پوست دهان که از همه جا نازک تر است بیرون می ریزد؛ البته قبل از این مرحله، آن بخش از دهان، کمی متورم می شود که هنگام غذا خوردن دچار آسیب دیدگی شده و التهاب، تشدید شده و زخم ایجاد می گردد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

• کار دندانپزشکی اخیر

پیشگیری:

1. حتی المقدور سعی کنید استرس نداشته باشید.
2. از تماس نزدیک با افراد دچار عفونت خودداری کنید.
3. برای پیشگیری از آفت‌های دهان باید سبزی ریحان را به طور مداوم مصرف کنید.
4. دندان های خود را روزانه حداقل دوبار مسواک بزنید و مرتباً از نخ دندان استفاده کنید تا تمیزی و سلامتی دهان و دندان ها حفظ شود.
5. دقت کنید که آفت، بیشتر بعد از خوردن چه نوع غذایی رخ می دهد، از خوردن غذاهایی که به نظر باعث آغاز حمله می شوند خودداری کنید.

عواقب مورد انتظار:

• اکثر زخم های آفتی بدون برجای گذاشت جوشگاه در عرض 2 هفته خوب می شوند، حملات مکرر آفت شایع هستند، آفت ممکن است به صورت یک زخم حداکثر 3 الی 2 بار در سال تا بروز بدون وقفه چندین زخم در سال رخ دهد.

عوارض احتمالی:

• در موارد شدید که خوردن و آشامیدن سخت می شود امکان دارد بدن کم آب شود.

تشخیص:

• متخصص دندانپزشک اغلب با معاینه می‌تواند این ضایعه را تشخیص دهد، اما در صورتی که شدت این بیماری زیاد باشد، ممکن است نیاز به آزمایش خون و نمونه برداری باشد. در صورت عدم درمان آفت به مرور زمان ممکن است به یک ضایعه‌ی سرطانی تبدیل شود. برخی از علائم سرطان دهان مانند زخم‌های دردناک باز و تورم گردن شبیه به آفت دهان می‌باشد. نشانه‌های بروز سرطان دهان: گوش درد، دندان‌های شل، مشکل در بلعیدن، خونریزی لثه و دهان.

درمان طب نوین:

• آفت دهان در بیشتر مواقع بدون هیچ درمانی، بهبود می‎یابد. برای جلوگیری از عفونت، به طور مرتب از نخ دندان استفاده کنید و دندان‌هایتان را مسواک بزنید. برای بهبود آفت سعی کنید تا جایی که ممکن است از خوردن غذاهای تند پرهیز کنید و برعکس از لبنیات برای کاهش درد آن بیشتر استفاده کنید. ممکن است گاهی درد ناشی از آفت شدید شود، در این مواقع دهان را با دهانشویه و یا مخلوط آب و نمک شستشو دهید (توجه داشته باشید که با این کار ممکن است در ابتدا احساس سوزش کنید ولی این سوزش طبیعی است و در نهایت باعث کاهش درد شما خواهد شد). در صورت مراجعه به کلینیک دندانپزشکی برای درمان آفت دهان، دندانپزشکان معمولاً داروهای زیر را با توجه به وسعت عارضه تجویز خواهند کرد:
• بنزوکائین
• آنتی بیوتیک
• هیدروژن پراکسید
• پماد کورتیکو استروئید
• دهانشویه کلرهگزیدین

درمان طب سنتی:

• نداشتن یبوست مزاج و داشتن گوارش سالم و منظم.
• حنا را روی آفت بمالید و بعد از پنج تا ده دقیقه بشویید.
• روزانه حداقل 6 لیوان آب تصفیه شده گرم، نیم ساعت قبل و دو و نیم ساعت بعد از غذا میل شود.
• دوره آفت دهان حدود یک هفته است که اگر مسائل زیر را رعایت کنید در عرض ۲ الی ۱ روز دوره بیماری برطرف خواهد شد.
• استفاده از غذاهای گیاهی و نوشیدن روزانه چند لیوان آب میوه جات طبیعی همراه با شربت عسل و لیموترش تازه با آب خنک.
• دهان شویه با سماق (قرمز یا قهوه ای) و گرد غوره: این ترکیب برای درمان زخم ها، آفت و جلوگیری از خون ریزی لثه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
• برای درمان زخم های دهان و حلق باید ۲۵۰ گرم برگ کرفس را در یک لیتر آب ۱ ساعت بجوشانید، بعد صاف کرده و آب آن را در دهان و حلق قرقره کنید.
• دهان شویه با گلنار فارسی: در درمان زخم ها، عفونت ها، آفت، سستی و خونریزی لثه ها و لقی دندان ها بسیار مؤثر است؛ اثرات گلنار هم مشابه پوست آثار است.
• گلنار 10 گرم + مریم گلی 20 گرم + میوه سرو یا کاج 50 گرم + تاجریزی 15 گرم دو قاشق غذاخوری در پانصد سی سی آب جوشانده مرتباً غرغره و مضمضه نمایید. (بسیار مجرب)
• دهان شویه با تخم گشنیز: یک قاشق از تخم گشنیز را در یک لیوان آب بجوشانید، پس از سرد شدن، به عنوان دهان شویه از آن استفاده کنید؛ این کار را ۳ تا ۴ بار و تا بهبود زخم ها ادامه دهید.
• دهان شویه با جفت بلوط: جفت بلوط، لایه نازک قهوه ای رنگی است که بین پوست بلوط و مغز آن قرار گرفته و به راحتی هم جدا می شود؛ این دارو بسیار قابض است و اثرات بسیار مفیدی در کم کردن عفونت و بهبودی آفت و زخم های دهان و رفع سستی لثه ها و لقی دندان ها دارد.
• دهان شویه با ترکیب مساوی (زرشک + فلوس): یک قاشق غذاخوری از ترکیب این دو ماده را با یک لیوان آب جوش دم کنید، سرد که شد صاف نموده و جرعه جرعه آن را داخل دهان ریخته و برای چند ثانیه نگه دارید. دو جرعه ابتدایی را بیرون ریخته اما بقیه مواد را بعد از مزمزه کردن فرو دهید.
• دهان شویه با پوست انار: این ماده یک داروی ارزان و در واقع رایگان اما بسیار مؤثر است؛ جوشانده پوست آثار یک درمان عالی برای انواع عفونت ها، زخم ها و آفت دهان است؛ لثه های سست را محکم می کند. خون ریزی آنها را به ویژه هنگام مسواک زدن متوقف می کند و لقی دندان ها را به تدریج از بین می برد؛ گل انار و آب انار هم در این زمینه اثری مشابه پوست انار دارند (تاتن موجود در آثار خواص ضد باکتریایی و ضدعفونی کننده داشته و برای رفع آفت دهان مفید است).
• دهان شویه با ترکیب (آب + سرکه محلی) یا (آب + آب غوره) یا (آب + آب لیمو): تهیه محلول به نسبت ۱۰ به ۱ برای درمان انواع عفونت های دهان و دندان، سستی لثه ها و خون ریزی آنها با مسواک زدن، خونریزی پس از اعمال دندان پزشکی، لقی دندان ها، درمان انواع زخم ها و جوش های فضای دهان و پیشگیری و درمان آفت، بسیار خوب و قوی عمل می کند (روزانه چند مرتبه تا زمان بهبودی انجام دهید). در مواردی که به علت وجود زخم یا آفت، استفاده از این دهان شویه ایجاد سوزش می کند. اگر قادر به تحمل آن نیستید می توان نسبت آب را بیشتر کرد. از سرکه انگور که قوی تر است استفاده کنید. و در صورت دسترسی، از آب جوشیده سرد شده استفاده کنید.

درمان آفت سرد:

• که علامتش رنگ سفید آن است و درمان آن با پنیر تازه به همراه مغز گردوی تازه با همدیگر بجود و بخورند. یا نگه داشتن عسل یا دوسین روی ضایعات در کنار اصلاح تغدیه و مزاج، حجامت زیر چانه، جویدن برگ زیتون می باشد.

درمان آفت گرم:

• مقداری ترخون را در دهان خوب بجوید.
• چند بار در روز آب کرفس تازه را در دهان مزمزه کنید.
• سرکه سیب خانگی: چند قطره سرکه طبیعی سیب روی زبان بچکانید.
• لعاب اسپرزه را چندین مرتبه در طول روز در دهان غرغره کنید و بعد بخورید.
• مازج و گل بابونه شیرازی را در هم بکوبید و که گاهی مقداری از آن را در دهان نگه دارید.
• میوه های کاج را نیم کوب کرده و بجوشانید و روزی چند مرتبه آب آن را در دهان غرغره کنید.
• رب پوست سبر گردو را با عسل مخلوط کرده و روزی سه بار در دهان بگیرید و بعد از دهان خارج کنید.
• آب عدس: غرغره دم کرده آب عدس و غرغره روزانه سه مرتبه، بدترین آفت و زخم دهان را به راحتی درمان می کند.
• اسفرزه: اگر لعاب اسفرزه و آب آن را در دهان نگهدارید، برفک سوختگی، تاول و زخم های دهان را درمان می کند.
• رب انار خانگی: غرغره دم کرده غرغره رب انار خانگی روزانه سه مرتبه، بدترین آفت و زخم دهان را به راحتی درمان می کند.
• دود عنبرنسارا: برای درمان عفونت های داخلی و خارجی گوش و همچنین درمان زخم های دهان مانند آفت استفاده می شود.
• اگر روی مسواک خود مقداری سماق سابیده شده بریزید و دندان ها را حداقل 1 دقیقه با آن مسواک بزنید، باعث تقویت لثه، دندان، رفع زخم بد دهان و لثه می شود.
• مریم گلی: دو قاشق چایخوری مریم گلی را در یک فنجان آب بجوشانید و بعد از خنک شدن دهان را با آن شستشو دهید از این محلول می توانید دو الی سه بار در روز استفاده کنید.
• اگر دچار زخم دهان شده اید از خوردن ادویه جات، انواع فلفل و پسته وحشی خودداری کنید و برای درمان آن روزی چند مرتبه رب انار را در دهان بمالید و یا آب انار را در دهان غرغره کنید.
• تخم خرفه، تخم گشنیز، گل ارمنی، بلوط، فوفل، مازج، گلنار فارسی و تباشیر هندی را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید. روزی چند مرتبه هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را در دهان بریزید و نگه دارید.
• کرفس: روزانه به طور مرتب ساقه کرفس تازه را بجوید. برای به دست آوردن بهترین نتیجه، پالپ را 10 دقیقه در منطقه آسیب دیده خود نگه دارید. علاوه بر این، شما می توانید کرفس را به رژیم غذایی روزانه خود اضافه کنید.
• برگ ریحان: برای درمان آفت‌های دهانی کافی است ۴ لیوان آب را بجوشانید و برگ ریحان را به آن اضافه کنید و به مدت ۱۰ دقیقه اجازه دهید برگ‌ها در داخل آن باقی بماند و سپس محلول باقی مانده را در یخچال نگهداری کنید و روزی ۲ بار دهان خود را با این ترکیب بشوئید.
• بابونه: چای بابونه در تسکین درد زخم‌های دهانی مؤثر است. برای تأثیر بهتر باید اجازه دهید دم کرده خنک شود و بعد مصرف شود. البته فراموش نکنید پیش از قورت‌دادن، جوشانده را در دهان بچرخانید و هر دو ساعت یک بار این کار را تکرار کنید. این گیاه حاوی موادی است که التهاب را برطرف می‌کند.
• فوفل 10 گرم + گلنار 10 گرم + مازو 10 گرم + تخم مورد 10 گرم، همه داروها را با هم کوبیده و نرم کنید. پس دو قاشق غذاخوری از آن را در هشت لیوان آب بجوشانید تا نصف شود. روزانه و به تدریج این محلول را غرغره کنید.
• جوش شیرین: ابتدا یک قاشق چایخوری جوش شیرین را با مقدار کافی آب تهیه کنید. سپس آنها را با هم ترکیب کنید، تا یک خمیر نازک ایجاد شود. سرانجام مخلوط را روی ناحیه آسیب دیده، قرار دهید. این راه حل را چند بار در روز تکرار کنید. علاوه بر این، به طور مستقیم از جوش شیرین برای زخم دهان خود استفاده کنید.
• عسل: هر نیم ساعت یک بار یک قاشق مرباخوری عسل را روی زبان بگذارید و اجازه دهید تا با مرور آب شود. یا یک گوش پنبه را به سادگی، در عسل فرو ببرید. در نهایت، آن را روی زخم دهان خود مالش دهید. این کار را هر روز انجام دهید، و تا زمانی که نتیجه را مشاهده کنید، تکرار کنید و برای زخم های دهان که ناشی از پرتودرمانی است، عسل مانوکا بهترین راه حل است.
• شیر نارگیل: یک قاشق غذاخوری از شیر نارگیل را با کمی عسل مخلوط کنید. پس از آن، از این مخلوط برای ماساژ منطقه آسیب دیده خود استفاده کنید. این کار را سه یا چهار بار در روز انجام دهید. هر روز تکرار کنید تا وضعیت شما بهبود یابد. علاوه بر این، شما می توانید زخم های دهان را روزانه با شیر نارگیل شستشو دهید و ماساژ ناحیه زخم با روغن نارگیل بسیار آسان تر است.
• ریشه شیرین بیان: ابتدا، یک قاشق غذاخوری از ریشه شیرین بیان را بردارید و آن را له کنید. بعد، آن را درون دو فنجان آب خیس کنید حدود دو یا سه ساعت آن را ترک کنید. در نهایت، دهان خود را با این مایع چندین بار در روز شستشو دهید. هر روز آن را استفاده کنید، تا دهانتان بهتر شود. یکی دیگر از گزینه ها برای شما، در این مورد، استفاده روزانه از قرص های جوشان شیرین بیان است .
• قالب یخ: قالب یخ، یکی از آسان ترین و موثرترین روش های خانگی برای زخم دهان است. آنها قادر هستند که درد ناشی از زخم های دهان را از بین ببرند. بنابراین، یخ را از یخچال خود بردارید و سپس آن را روی ناحیه آسیب دیده خود قرار دهید، تا علائمی مانند مورمور شدن و همچنین احساس سوزش قبل از ظاهر شدن زخم سطحی دهان پیدا کنید. این کار را، چند بار در روز انجام دهید تا وضعیت شما بهبود یابد.
• نمک: دهان را روزانه 3 بار یا بیشتر با محلول نمک (نصف قاشق چایخوری نمک در حدود یک لیوان آب حل شود) شستشوی دهید، التبه به شرط این که خیلی دردناک نباشد، زخم ها را مرتباً با کمک گوش پاک کن یا چیزی شبیه آن که آغشته به پراکسیدهیدروژن 2% باشد پاک کنید. اگر آفت در اثر خشن بودن دندان، بریس یا دندان مصنوعی ایجاد شده باشد، به دندانپزشک مراجعه کنید، تا زمانی که این نوع مشکلات برطرف نشود آفت دهان خوب نمی شود.
• که علامتش، ایجاد و تشدید آن با خوراک های گرم مزاج است و قرمز رنگ بوده (ایجاد بخارات گرم، با مصرف خوراک های گرم، به وجود می آید، لذا خربزه، پیاز، تره، شاهی، گردو، بادام، سمنو، ارده، شیره، خرما، انواع فلفل و ادیوه جات، زعفران، زنجبیل، حلواها، ته دیگ ها، همه مضر هستند و باید از آنها پرهیز نمود)، با رب انار، آب انار یا استفاده از دهانشویه‌ای که از جوشانده پوست انار تهیه شده همراه با اصلاح تغذیه، حجامت عام و حجامت زیر چانه درمان می شود.
• آلوئه ورا: ابتدا یک برگ آلوئه ورا را بردارید و آن را بشویید، سپس ژل را از این برگ خارج کنید. در نهایت، این ژل را در منطقه آسیب دیده خود، اعمال کنید. این روند را چند بار در روز انجام دهید. تا زمانی که نتیجه را ببینید هر روز این کار را تکرار کنید. گاهی اوقات شما می توانید به جای استفاده از ژل آلوئه ورا از آب آلوئه ورا استفاده کنید. اگر می خواهید از ژل آلوئه ورا استفاده کنید، می توانید این ژل را در بسیاری از فروشگاه ها خریداری کنید، به جای اینکه از برگ آن ژل بگیرید.
• بزرالبنج، بالنگو، تخم هندوانه، تخم خیار، (تخم کدو و تخم گرمک را با پوست هایشان)، تخم خرفه، تخم کاهو، تخم کاسنی، تخم گشنیز و دانه های کوکنار را از هر کدام ۳ مثقال مخلوط کرده و بکوبید و پس از نرم شدن هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه ۱ قاشق از آن را در یک لیوان آب جوش مخلوط کنید و پس از آنکه خوب هم زدید آب آن را صاف و سرد کرده و کمی در دهان نگه دارید، بعد بخورید.

درمان زخم های کهنه دهان:

• تخم خرفه، تخم گشنیز، ریشه کاسنی، گل محمدی، سماق، عدس، تاجریزی، تباشیر هندی و چوب صندل را مخلوط کرده و بکوبید. سپس در سرکه ریخته و بپزید و روزی چند مرتبه مقداری از آن را در دهان بگردانید.
• برای درمان زخم های کهنه و مزمن داخل دهان، گل بنفشه، گل بومادران، گل محمدی، مغز ناخنک، پوست خشک انار، هلیله زرد و آمله مقشر را نیم کوب کرده و بجوشانید. آب آن را با مقداری عسل مخلوط کنید و روزی چند مرتبه مقداری از آن را در دهان بگیرید.
• شاخ گوزن سوخته شده، صدف دریایی سوخته شده، جو سوخته شده، عدس سوخته شده را با ریشه مرجان، شادانج، برگ درخت عناب، گلنار فارسی، ریشه شنبلیله، کتیرا، مروارید شفته، گل قیسوم، خون سیاوش و تباشیر هندی همه را مخلوط کرده و نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه کمی از آن را در دهان ریخته و روی زخم نگه دارید. بعد از مدتی صبر کردن از دهان خارج کنید.

درمان ورم جراحات مخاط دهان:

• برای درمان ورم و جراحات مخاط دهان مقداری سرخ ولیک را بجوشانید و آب آن را چندین بار در روز در دهان غرغره کنید.

درمان زخم های فرو رونده دهان:

• قرقروت را در دهان مزمزه کنید.
• آب جوشانده شاه تره را در دهان غرغره کنید.
• رب انار ترش و یا آب انار ترش را در دهان بگیرید.
• هر بار مقداری پودر کاهوی خشک را در دهان بپاشید.
• هر صبح، ظهر و شب هر بار یک لیوان شربت اسطوخدوس بنوشید.
• جگر سفید را کباب کنید بعد خونابه آن را بگیرید و بر جوش ها بمالید.
• گلنار را بجوشانید و آب آن را چند بار در روز در دهان بگیرید و بعد بیرون کنید.
• تمرهندی و زرشک را با هم دم کرده و آب آن را در دهان غرغره کنید و بخورید.
• تمر گجرات را مانند چای دم کنید و هر صبح ظهر و شب به جای چای و یا مانند چای بنوشید.
• ریشه درخت انار و گنار فارسی را بکوبید بعد بجوشانید و آب آن را روزی چندین بار در دهان بگردانید.
• لیموترش را از وسط به دو نیم کرده یا آن را سوراخ کنید و مرتب به دهان گرفته و کم کم آب آن را بخورید.
• مقداری آب غوره را با مقداری آب ترهی تازه غرغره کنید. مخلوط کرده و چند بار در روز در دهان غرغره کنید.
• گشنیز تازه را در دهان خوب بجوید یا آب آن را بگیرید و چند مرتبه در روز هر بار مقداری از آن را در دهان غرغره کنید.
• پولک های مغز فلوس را بسیار نرم بسایید و با آب گشنیز تازه مخلوط کرده و روزی چند مرتبه در دهان در دهان غرغره کنید.
• تباشیر صدفی، تباشیر هندی و جوهر تباشیر را مخلوط کرده و بسیار نرم بسایید و روزی سه بار هر مرتبه مقداری از آن را در دهان بپاشید.
• گل ارمنی، گل تباشیر و گل مخطوم را مخلوط کرده و نرم بسایید و روزی سه مرتبه هر بار مقداری از آن را در دهان بگیرید و بعد از دهان خارج سازید.
• هلیلهی زود، مامیران، زاج سفید و عاقرقرها را کوبیده و در سرکه بجوشانید و روزی چند بار هر مرتبه مقداری از آن را در دهان بگیرید و بعد از مدتی صبر کردن بیرون بریزید.
• برای درمان زخم های فرو رونده دهان که آن را آكله (آكنه يا آفت های دیم فی گوس) می گویند، قبل از مصرف دارو پاکسازی و تنقیه بدن را به وسیله افتیمون انجام دهید.
• مصرف افتیمون به این گونه است که هر صبح و عصر هر مرتبه ۱۰ گرم افتیمون را دم کنید و مواظب باشید که جوش نخورد. آب آن را صاف و شیرین کرده و بنوشید. بعد از تنقیه سماق را داخل سرکه بریزید و کمی بجوشانید و آن را در طول روز گه گاهی در دهان مزمزه کنید.
• صبر زرد، کات کبود، مردار سنگ از هر کدام ۵ گرم، گلنار فارسی، گل میل و کندر از هر کدام ۱۰ گرم، پوست کدوی سوخته و گل ارمنی از هر کدام ۲۰ گرم همه را مخلوط کرده و نرم بسایید و روزی سه مرتبه هر بار کمی از آن را مدتی در دهان روی قسمت زخم شده نگه دارید.
• برای برطرف کردن جوش هایی که داخل دهان میزند از خوردن شیرینی های قنادی، چربی جات، سرخ کرده ها، عسل، خرما و خوراکی هایی که طبیعت شان گرم است پرهیز کنید.

درمان جوش های دهان از سفلیس:

• دایم مقداری سماق را در دهان نگه دارید.
• روزی سه مرتبه جوهر تباشیر را در دهان بپاشید.
• هر روز گل گاوزبان و سنبل الطیب را دم کنید و آب صاف کرده آن را بنوشید.
• به عنوان درمان روزی چند مرتبه محلول اسید بوریک را در دهان غرغره کنید.
• تخم گشنیز، کوکنار و گل ختمی را مساوی بجوشانید و با آب صاف کرده آن روزی چند مرتبه دهان شویه کنید.
• کسی که دچار این مشکل شده است باید به کلی از خوردن غذاهای بودار، سرخ کرده، پیاز داغ، ماهی، کباب شامی، بادنجان، پیاز، تره و شیرینی های قنادی، فلفل، ادویه جات و خوراکی هایی که طبیعت آن گرم است پرهیز کند و به عنوان کمک درمان از شیر، فرنی، شیربرنج، برنج ساده، سوپ و غذاهای ساده بیشتر استفاده کند.
• جوش های داخل دهان گاهی ممکن است در اثر سفلیس ایجاد شود. یکی از تفاوت های جوش های معمولی با جوش های سفلیس این است که یا زیاد طول می کشد و یا دایم می زند. اگر جوش ها در اثر بیماری سفلیس بود یا مراجعه به طبیب و تزریق نئوسالوارسان، تزریق شیر، تزریق پنیسیلین و اوروموسین، خوردن قرص های سولفی نیلامید، غرغره کلرات و اسید بوریک و در مرحله آخر تزریق داروهای مرکوری آنها را درمان کنید. که تمام اینها باید تحت نظر پزشک متخصص باشد.

درمان بثورات زبان:

• کلپوره، آویشن شیرازی و گل ختمی سفید را به اندازه مساوی مخلوط کرده و بجوشانید. روزی چند مرتبه هر بار مقداری از آن را در دهان نگهدارید.
• مصطکی، مازو، گلنار فارسی و پوست خشک انار را نیم کوب کرده و در مقداری آب و مقداری سرکه بجوشانید و روزی چند بار هر مرتبه مقداری از آن را در دهان غرغره کنید.
• منظور از بثورات دانه هایی است که در بیماری های خونی، قارچی، حساسیت ها، بیماری ویروسی و … روی زبان خودنمایی می کنند که گاهی نیز باعث سوزش و ناراحتی می گردند.
• برای درمان آن باید هر بار تخم گشنیز، گل محمدی و عدس از هر کدام ۱۰ گرم و ریشه کاسنی ۴۰ گرم را مخلوط کرده، نیم کوب کنید و بجوشانید. آب صاف کرده آن را با آب برگ تاجریزی تازه و آب برگ شنگ تازه و سرکه از هر کدام نصف لیوان مخلوط کرده و روزی چند مرتبه هر بار مقداری از آن را در دهان غرغره کنید.

داروها:

1. پرسیکا
2. بی حس کننده های موضعی برای تخفیف درد
3. خمیر حاوی یک مشتق استروئید به همراه تریامسینولون استوناید، اگر به محض شروع زخم مالیده شود ، می تواند از بروز درد جلوگیری کنید.
4. دارویی که برای حمله قلبی آفت تجویز شده است را نگاه دارید، در صورت بروز مجدد آفت، بلافاصله آن را مصرف کنید، درمان هر چقدر زودتر آغاز شود، آفت خفیف تر خواهد بود.

فعالیت:

• محدودیتی برای آن وجود ندارد.

رژیم غذایی:

• محدودیتی برای آن وجود ندارد، مگر پرهیز از غذاهایی که آفت را بدتر می کنند، به هنگام بهبود آفت، هرچقدر می توانید مایعات زیادتر بنوشید و یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید، برای کم کردن درد، مایعات را با نی بنوشید، مواد غذایی که کمتر باعث درد می شوند عبارتند از: شیر، ژلاتین مایع، ماست و بستنی.
• خوردنی های مفید: تمام میوه جات و سبزیجات با طبع خنک مانند: پرتقال، لیموشیرین، نارنگی، گریپ فروت نارنج، لیموترش، کیوی، خیارسبز، گوجه، گشنیز، پرپین، کاهو و … سرشار از ویتامین c بوده و برای درمان این بیماری مفید می باشند. آب زرشک، گل خبازی، گل ختمی، تخم خرفه، سماق، تاجریزی، عدس، اسفناج، شلیل، هلو، گیلاس، آلوسیاه، زرشک، چغندر، آثار، لوبیا قرمز، آلبالو، توت فرنگی، تمشک، شاه توت، زغال اخته، خوراک باقلا، خوراک گل کلم، عدس پلو ساده، نخود فرنگی پلو ۱، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ قارچ ۱، سوپ کدو قلیانی، سس معطر، مصرف مربای ترنج، سماق، رب انار، ترب یای تربچه، سکنجبین، کشک، قره قروت و هر آنچه که طبیعتش سرد باشد، راه صعود را بند می آود. ضمناً گذاشتن یک تکه یخ یا چیزی که یخ زده باشد بر روی آفت، هم خوب است.
• خوردنی های مضر: خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک قارچ با سس، خوراک کلم قمری، بورانی بادمجان و ماست سویا، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا با رب انار، تاس کباب سویا، لوبیا با سویا، خوراک لوبیا ساده، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با سویا، خوراک لوبیا قرمز، خوراک مطبل، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش شله قلمکار، آش حبوبات و غله ۲، آش جو با حبوبات ۲، آش حبوبات ۱، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش کرفس ۱، خورش کرفس ۲، خورش قیمه بادمجان، خورش بادمجان، خورش لوبیا سبز، خورش قیمه بادمجان، سوپ شلغم، کتلت سویا با گندم جوانه زده، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، کماچ سویا، کماچ قارچ، شیر سویا، پنیر سویا، کشک سویا، خامه سویا، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس زیتون، سس جعفری.

نکته:

• درمان آفت دهان با مواد غذایی حاوی آهن بهتر صورت می پذیرد، لذا قرص های مکمل آهن، چون در بدن ذخیره نمی شوند به هیچ وجه مناسب نمی باشند. فرآورده های حیوانی سرشار از آهن مثل گوشت، برای درمان این بیماری توصیه نمی شود.
• بعد استفاده از دهان شویه تا مدتی از شستن دهان یا خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
• دهان شویه ها را به صورت روزانه چندین مرتبه تکرار کنید.
• داشتن حساسیت به هر کدام از موادی که برای درمان توصیه نمودیم، مستلزم قطع آن است.
• افراد مستعد آفت دهان از مصرف غذاهای تیز و تند و سفت و سخت اجتناب کنند (مصرف غذاهای سخت باعث ضربه و آسیب به دهان و غذاهای تیز و تند میزان بروز آفت دهان را افزایش می دهند).
• توصیه می کنیم تا بعد از مصرف هر نوع ماده غذایی مسواک بزنید.
• در صورت درد و سوزش زیاد هنگام مسواک زدن، می توان از مزمزه کردن محلول آب نمک بعد از هر وعده غذایی بهره جست.
• از مسواک های نرم استفاده کنید تا از آسیب ناشی از ضربه های محکم به محیط دهان جلوگیری کند.
• مرتباً از نخ دندان استفاده کنید تا تمیزی و سلامتی دهان و دندان ها حفظ شود.
• حتى المقدور سعی کنید استرس نداشته باشید.
• از خوردن غذاهای آلرژی زا، غذاهای با طبع گرم و خوراکی های پر ادویه به ویژه غذاهای ممنوعه خودداری کنید.
• از غذاهایی که به نظر می رسد، دهان شما را تحریک می کنند پرهیز کنید.
• از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی های خیلی داغ اجتناب کنید.
• از آنجایی که هر نوع ضایعه در دهان به شکل زخم ظاهر می شود، توصیه می شود هر نوع زخم در دهان به عنوان آفت شناخته نشود.
• در صورتی که یکی از موارد زیر گریبان گیر شما شد، حتما به پزشک مراجعه کنید: اگر دارویی مصرف می کنید که بعد از استفاده، آفت های دهان شروع می شود. اگر بیش از دو مرتبه در طول یک ماه به یک نوع آفت در دهان دچار می شوید. اگر در کنار آفت دهان، علائم دیگری مثل زخم در ناحیه تناسلی، مشکل چشمی و مفصلی وجود داشته باشد. زخم هایی که به طور غیر معمول بزرگ باشند. زخم هایی که بیش از ۳ هفته وجود دارند و بهبود نیافته اند. دردی که با اقدامات اولیه فروکش نکرده است. در صورتی که این بیماری نوشیدن شما را مختل کرده است (با سختی آب نوشیدن). تب بالا همراه با آفت، اگر آفت در اثر خشن بودن دندان با دندان مصنوعی ایجاد شده باشد، بایستی به دندان پزشک مراجعه شود.