آشالازی (اختلال در دریچه اسفنگتر): عبارت است از آشالازی بیماری نادری است که شیوع آن ۱ در ۱۰۰۰۰۰ نفر است. این بیماری اغلب در سنین ۲۵-۶۰ سالگی تشخیص داده میشود. در واقع آشالازی نوعی بیماری گوارشی است که مبتلایان به آن دچار اختلالات حرکتی مری هستند و به علت اختلال در بازشدن دریچه بین مری و معده آنان دچار کم اشتهایی می‌شوند و در نتیجه وزن کم می‌کنند؛ هر چند عملکرد این دریچه را می‌توان با آندوسکوپی یا جراحی اصلاح کرد، اما اختلال در بلع هم می‌تواند نشانه‌ای از آشالازی باشد. بد نیست بدانید در فرد مبتلا به آشالازی قسمت عصبی داخل بافت مری صدمه می بیند و مهم ترین مساله ای که ایجاد می شود افزایش فشار قسمت انتهای مری است. به این ترتیب غذا نمی تواند از مری وارد معده شود و وقتی غذا نتواند از مری وارد معده شود اغلب غذا گیر می کند که به این حالت دیسفاژی گویند. در عین حال در صورتی که فرد استرس، اضطراب و مشکلات روحی داشته باشد دیسفاژی بیشتر خواهد شد. گاهی اوقات علاوه بر غذاهای جامد حتی مایعات مانند آب هم در گلو گیر می کند. البته در برخی مواقع هم گیر کردن مواد غذایی به دلیل ضایعات مکانیکی مری مثل سرطان مری است که در نتیجه آن مری تنگ شده و اختلال در بلع اتفاق می افتد.
علائم:
- حملات اسیدی
- کاهش وزن شدید
- عفونت ثانویه ریه
- سرفه در حالت دراز کشیدن
- ناراحتی شدید در قفسه سینه
- درد گاه به گاه در پشت، گردن و بازوها
- درد مکرر تیز در قفسه سینه غیر مرتبط با قلب
- آسپیراسیون ریوی، در نتیجه ورود محتویات معده ای ذرات غذا به داخل ریه ها
- اختلال ایجاد شده عمدتاً مربوط به مشکلات بلع و برگشت غذای هضم نشده و مایعات به مری می‌باشد. هنگامی که اختلال بلع رخ می‌دهد. افراد مبتلا احساس می‌کنند، مواد غذایی در پایین‌تر از گردن و یا در ناحیه قفسه سینه چسبیده است. این وضعیت به طورکلی در طول غذا خوردن مشاهده میشود. حرکت معکوس مواد غذایی به علت ورود به گلو می‌تواند به وقفه خواب و یا خفگی منجرشود.
علت:
- علت ایجاد این بیماری شناخته شده نیست. بیماران مبتلا به آشالازی دو مشکل در ناحیه مری دارند:
- اول اینکه دو سوم تحتانی مری قادر نیست غذای موجود در مری را به سمت معده هدایت کند.
- دوم اینکه اسفنگتر تحتانی مری که در حالت عادی مانع برگشت غذای داخل معده به مری می گردد و باید هنگام عبور غذا شل باشد, قادر به شل شدن نیست و به همین دلیل غذا نمی تواند به معده وارد شود و پشت اسفنگتر باقی می ماند. به این ترتیب حجم زیادی از غذا و مایعات در ناحیه تحتانی مری انباشته می گردد و آنرا متسع می کند. گیر کردن آب و غذا در گلو را جدی بگیرید. یادتان باشد بسیاری از افراد مبتلا به آشالاژی از بوی بد دهان شکایت دارند. آیا می دانید چرا این اتفاق می افتد؟ در پاسخ باید گفت گیر کردن غذا باعث بوی بد و شدید دهان می شود. همچنین بیمارانی که آشالازی دارند ممکن است درد سینه پیدا کنند. حتی آشالازی ممکن است باعث برگشت غذای خورده شود و آبسه ریه را به وجود آورد.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- سن
- بی تحرکی
- داشتن سوابق بیماری گوارشی
- مصرف فرآورد های کارخانه ای نظیر سوسیس و کالباس
پیشگیری:
- پیشگیری خاصی ندارد.
عوارض احتمالی:
- زخم های مخاطی ناشی از آزردگی غذای باقی مانده (خونریزی ناشی از زخم پپتیک واقعی در آشالازی نادر است) سوءتغذیه خفیف تا متوسط ولی ممکن است در اثر بی توجهی شدید شود. کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) در ۳ الی ۵ درصد موارد، که این ضایعه در ناحیه گشاد کننده مری معمولاً پس از سال ها بعد از تظاهرات اولیه روی می دهد.
تشخیص:
- در این میان گاهی اوقات آشالازی با رفلاکس اشتباه گرفته می شود. روش تشخیص آشالازی، گرفتن شرح حال و گرفتن عکس مری است. البته قبل از تشخیص آشالازی دکتر باید مطمئن شود فرد دچار ضایعه سرطان نیست و آندوسکوپی بیمار سالم است. برای تشخیص آشالازی معمولاً از ۳ آزمایش استفاده میشود:
- بلع باریم:برای این آزمایش، بیمار یک داروی باریم (مایع یا شکل دیگر) را می‌بلعد و حرکت آن از طریق مری و با استفاده از اشعه ایکس ارزیابی میشود. پرتو پرستو باریم در این دستگاه، باریک شدن مری را نشان می‌دهد.
- آندوسکوپی فوقانی:در این آزمایش، یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر که دوربینی روی آن قرار دارد، از مری عبور می‌کند. این دوربین تصاویر داخل مری را برای ارزیابی روی صفحه نمایش می‌دهد. این آزمایش به رد ضایعات سرطانی (بدخیم) و همچنین ارزیابی آشالازی کمک می‌کند.
- مانومتری:این آزمایش زمان و قدرت انقباضات عضلانی مری و شل شدن اسفنکتر را اندازه‌گیری می‌کند. عدم آرامش عضله اسفنکتر در پاسخ به بلع و عدم انقباضات عضلانی در امتداد دیواره‌های مری، نتیجه مثبت آشالازی است.
درمان طب نوین:
- برای درمان آشالازی راه های مختلفی وجود دارد اگرچه همه این درمان ها قادر به تخفیف دادن علائم هستند، اما متأسفانه هیچکدام از آنها قادر به درمان کامل بیماری نیستند. دو روش درمانی اول (دارو درمانی و تزریق سم بتولونیم) با کاهش دادن فشار اسفنگتر تحتانی مری عمل می کنند، اما دو روش دیگر ( بالون زدن و جراحی) از طریق تضعیف فیبرهای عضلانی اسفنگتر تحتانی مری عمل می کنند.
- بالون زدن (هوا زدن):با بالون زدن به طور مکانیکی عضلات منقبض شده اسفنگتر مری کشیده می شود. این روش درمانی در دو سوم بیماران مبتلا به آشالازی علائم بیماری را کاهش می دهد. البته بیش از نصف بیماران مجبور می شوند که برای بهبود بیماری بیش از یکبار این کار را انجام دهند. میزان موفقیت در این روش، کسانی که یکبار بالون زده اند، ۶۰% تا یکسال پس از بالون زدن و ۲۵% تا ۵ سال پس از بالون زدن بی علامت خواهند بود.
- جراحی (میوتومی): منظور از میوتومی این است که در ناحیه اسفنگتر تحتانی یک فیبر عضلانی را مستقیماً ببریم. در گذشته برای این کار باید جدار قفسه سینه و شکم را باز می کردند، اما امروزه این کار توسط یک لاپاروسکوپ و با یک برش بسیار کوچک قابل انجام است. میزان موفقیت در این روش، جراحی علائم را در ۷۰ الی ۹۰% بیماران از بین می برد. این بهبود در ۸۵% بیماران به مدت ۱۰ سال و در ۶۵% آنها به مدت ۲۰ سال پس از جراحی باقی می ماند. بنابراین بهبود بیماری پس از جراحی نسبت به بقیه درمان ها ماندگارتر است، اما به طور کلی جراحی با عوارض جانبی بیشتری همراه است و تهاجمی تر و گران تر از بقیه درمان ها است.
- تزریق سم بوتولونیم:این روش جدیدترین روش درمانی آشالازی است. سم بوتولونیم به طور موقت سلول های عصبی را که فرمان انقباض به اسفنگتر تحتانی مری می دهد فلج می کند. به نظر می رسد که این روش در بیمارانی که بالای ۵۰ سال دارند مناسب است. البته از تزریق این سم می توان به عنوان یک روش تشخیصی در کسانی که مشکوک به آشالازی هستند نیز استفاده کرد. میزان موفقیت در این روش، یکبار تزریق بوتولونیم می تواند در ۶۵ الی ۹۰ درصد بیماران در کوتاه مدت (سه ماه تا یک سال) بهبود ایجاد کند. در موارد عود می توان از تزریق مجدد استفاده کرد.
درمان طب سنتی:
- از اضطراب و استرس دوری کنید.
- هر لقمه غذا را بیش از 32 بار بجوید.
- درمان این بیماری بیشتر با جراحی است.
- تخم کرفس را کوبیده با شیره کنار مخلوط کنید و بخورید.
- با روغن های گرم نظیر سیاهدانه موضع مری را ماساژ دهید.
داروها:
- دیلتیازم
- اگر به هر دلیلی روش‌های قبلی برای شما مناسب نباشند، ممکن است پزشکان از تزریق بوتاکس به درمان آشالازی بپردازند. بوتاکس پروتئینی است که توسط باکتری‌های سازنده بوتولیسم ساخته میشود. وقتی بوتاکس به مقدار کم به عضلات تزریق شود، می‌تواند عضلات اسپاستیک را شل کند.
- سایر درمان‌های دارویی شامل نیفدیپین یا ایزوسوربید است. این داروها با کاهش فشار عضله اسفنکتر، عضلات مری را شل می‌کنند. این روش‌های درمانی کمتر از جراحی یا بالون زدن موثر هستند و فقط علائم شما را برای مدت کوتاهی تسکین می‌دهند.
فعالیت:
- روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی مناسب در حد تعریق کردن داشته باشید.
رژیم غذایی:
- هیچ رژیم غذایی خاصی نیاز نیست، سعی کنید از مصرف فرآورده های کارخانه ای نظیر سوسیس و کالباس و لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید و در عوض از غذاهایی با طبع گرم بیشتر استفاده کنید.
نکته:
- یکی از نکات بسیار مهمی که بعضی ها نادیده می گیرند این است که در بیماران مبتلا به آشالازی از ابتدا ممکن است هم آب و هم غذا از مری رد نشود و به اصطلاح در گلو گیر کند، اما در افرادی که سرطان مری دارند از ابتدا غذا رد نمی شود.
- یادتان باشد بسیاری از افراد مبتلا به آشالاژی از بوی بد دهان شکایت دارند. آیا می دانید چرا این اتفاق می افتد؟ در پاسخ باید گفت گیر کردن غذا باعث بوی بد و شدید دهان می شود. همچنین بیمارانی که آشالازی دارند ممکن است درد سینه پیدا کنند. حتی آشالازی ممکن است باعث برگشت غذای خورده شود و آبسه ریه را به وجود آورد. در این میان گاهی اوقات آشالازی با رفلاکس اشتباه گرفته می شود. روش تشخیص آشالازی، گرفتن شرح حال و گرفتن عکس مری است. البته قبل از تشخیص آشالازی دکتر باید مطمئن شود فرد دچار ضایعه سرطان نیست و آندوسکوپی بیمار سالم است.
- چه افرادی بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند: این بیماری به طور معمول در بزرگسالانِ بین ۲۵ تا ۶۰ سال اتفاق می‌افتد. اما در کودکان نیز ممکن است رخ دهد و در بین کودکان زیر ۱۶ سال، تقریبا حدود ۵% دیده میشود. تاکنون بیماری آشالازی در هیچ نژاد یا گروه قومی خاصی بیشتر نبوده است. همچنین زنان و مردان به طور مساوی به آن مبتلا می‌شوند.
- آیا بیماری آشالازی یک بیماری جدی است: بیماری آشالازی می‌تواند خطرناک باشد، به خصوص اگر بدون درمان باقی بماند. آشالازی می‌تواند باعث کاهش وزن قابل توجه و سوء تغذیه شود. در این افراد خطر کمی برای ابتلا به سرطان مری هم وجود دارد، مخصوصاً زمانی که این بیماری برای مدت طولانی در بدن باقی بماند. در این صورت ممکن است پزشکان غربالگری مکرر مری را به شما توصیه کند.
- چشم انداز این بیماری برای هر فرد و با توجه به شدت علائم آن، متفاوت است. اگر بالون زدن برای اولین بار جواب ندهد، شاید جراحی توصیه شود. معمولاً با هر بالون زدن در داخل اسفنکتر مری، احتمال موفقیت کاهش می‌یابد. بنابراین، اگر این عمل چندین بار ناموفق باشد، پزشک شما احتمالاً به دنبال گزینه‌های دیگری خواهد بود. تقریباً ۹۵ درصد افرادی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، تا حدی از این علائم رها می‌شوند. با این حال، ممکن است دچار برخی عوارض شوند. این عوارض شامل مواردی مثل پاره شدن مری، ریفلاکس اسیدی یا مشکلات تنفسی است. البته تغییرات خوب در سبک زندگی می‌تواند بسیار مفید باشد. بنابراین غذای خود را به قطعات کوچک و لقمه‌ای برش دهید و در حالت ایستاده بخورید. این حالت این امکان را به ما می دهد تا نیروی جاذبه به حرکت غذا از طریق مری کمک کند. هرگز صاف دراز نکشید. زیرا این امر خطر ورود غذا به داخل ریه‌ها را افزایش می‌دهد. از خوردن غذاهای جامد در هنگام خواب خودداری کنید.